Матаға жазу
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӨНЕР ИНСТИТУТЫ
«СУРЕТ ЖӘНЕ СҰҢҒАТ» кафедрасы
Қорғауға жіберілді
«___» ______ ж.
кафедра меңгерушісі,
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Батик өнерін үйрету әдістемесі.
«Наурыз»
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Сипаттама беруші:
Мазмұны
Кiрiспе.......................................................................................................
1. Батик техникасының шығу және даму тарихы...........................
1.1.Батик өнерінiң жетiстіктері...............................................................
1.2.Батиктiң орындалу әдiстерi оған қажеттi материалдар..................
1.3. Эстетика пәні, оның тәрбиелік мәні. ..............................................
2. Сәндiк қолданбалы өнер үйiрмесiн ұйымдастыру әдiстемесi
2.1. Сәндiлiк қолданбалы өнер үйiрмесiнің тәрбиелік мәнi.................
2.2. Сәндiк қолданбалы өнер үйiрмесiн ұйымдастыру.........................
2.3. Бастауыш сыныптарда сәндік қолданбалы өнер сабағын оқыту
әдістемесі............................................................................................
2.4. Үйiрменiң жылдық жоспары............................................................
2.5.Үйiрме сабағының өтiлу жоспары....................................................
3. „Наурыз” атты дипломдық жұмыстың жасалу барысы.
3.1.Батик: сәндiк қолданбалы өнердiң негiзгi бiр бөлiгi......................
3.2. Ою - өрнек және оның түрлері.........................................................
3.3. „Наурыз” атты дипломдық жұмыстың композициялық
құрылымы..........................................................................................
4. Қорытынды............................................................................................
5.Қолданылған әдебиеттер.......................................................................
6. Қосымша................................................................................................ 3
6
9
12
18
24
28
30
36
38
42
43
50
52
55
57
Кiрiспе.
Сәндiк-қолданбалы өнердiң әсемдiк әлемiндегi алар орны ерекше. Жылдар өткен
Сәндiк қолданбалы өнер адам өмiрiмен, оның тұрмысымен тығыз байланысты.
Барлық жоғары оқу орындарында, соның iшiнде әсiресе бiздiң М.Әуезов
Ал ұлттық өнер сонау әрiден, тереңнен, көне дәуiрлерден бастау
Мен өзiм дипломдық жұмысыма, осы батик өнерiн алдым. Өйткенi
Қазақтын пейiлi қандай кең болса, далася да сондай кең,
Қандай да бiр шығармашылық жұмыс болмасын адам баласының рухани
Жаңа әлеуметтiк экономикалық кезеңде қоғамда көптеген өзгерiстер болып жатқаны
Халықтардың мәдениетi, хабарламалар, бiлiм деңгейi өскен сайын айналасына сын
Қазақстанның егемендiк алған күндерiнен бастап өнер саласы ерекше бiр
Сәндiк қолданбалы өнер тек қана практикалық жағынан емес, эстетикалық
Қазақ елiнiң өзiне тән ерекшелiктерi мен ұлттық көрiнiсi, қол
1. Батик техникасының шығу және даму тарихы
Батик жасайтын көптеген кiшiгiрiм кәсiпорындардың пайда болуына және арзан
Батик жазу техникасы Шығыс елдерiнде дүниеге келген. Бiрақ ол
Кейiнгi онжылдықта Индонезияда жеңiл текстилдiк өнеркәсiптiң жедел дамуына байланысты
Суреттегi боялмайтын жерлерiн ара желiмiмен жауып шығу керек. Ол
Үшiншi этап, бұл көк түске бояу. Арнайы қондырғы арқылы
Төртiншi этап-қоңыр түске бояуға даярлық, ендiгi кезекте боялатын жерлерiн
Бесiншi этап-қоңыр түспен бояу. Бұл жерде де алдыңғы этаптағыдай
1.1.Батик өнерінiң жетiстіктері.
Батик өнері қазiргi кезеңде Шығыс елдерi Жапония мен Қытайда
Батик-техникалық жазу /роспись/ немесе түрлi түстi мата қиындыларынан, т.б.
Бұл техниканы матаға түсiрiлетiн әшекейдiң түрлерiне қарай бiрнеше топтарға
Ыстық батик, суық, батик және аралас батик деп
Ыстық батик жазған кезде бiрнеше әдiстер қолданылады: жай батик
Жай батиктi жазарда бiрiншi шығармадағы боялмайтын жерлерiн арнайы даярлаған
Парафиннен жасалған арнайы сұйыққа, араларын ажыратып тұруға және жұмсақтық
Қосылған компаненттердiң құрамы таңдалған матаның құрамына байланысты болады. Парафин-300г.,
Бұл жерде айта кететiн ескерту қоспа азық отқа тез
Күрделi батик жасаған кезде өз қатарымен түстерi жарықтан қаранғысына
Мысалы: сары түспен. Бояу кепкеннен кейiн сары болып қалатын
Суық күйдегi батик жазу кейiнiректе пайда болды. Барлық техникалық
Шығарманың рамаға тартылған матаның терiс жағына қойып суреттi қаламды
1.2.Батиктiң орындалу әдiстерi оған
қажеттi материалдар
Мата батик жазу үшiн алдын-ала арнайы бiр-бiрiне мекем етiп
Батик немесе роспись жазылатын мата өте таза болуы қажет,
Алдымен жазу техникасын толық меңгергенше мекем бекiтiлiп жасалынған рамкада
Матаның iшкi талшықтарының қисайып кетпеуiн қадағалауымыз тиіс, мұндай жағдайда
Арнайы сұйық суық батик жазу үшiн де қолданылады, ол
Суық батикте қолданылатын резевртi қоспаның құрамы:
80г. парафин,
300-400 г. резина желiмi,
300-400 г. таза бензиннен тұрады.
Бұл қоспа былай даярланады: фосфорлы стаканға немесе эмальды ыдысқа
Батиктi еркiн жазу техникасы ыстық және суық жазу техникасынан
Батик жазу кезiндегi шығармашылықтың негiзi – гаммалық үйлесiмдiлiгi болып
Анилиндi бояулар мата бетiнде өте тез жайылғыш болады, мұндай
Бiр литр ыстық суға 2-3 грамм желатин ерiту керек,
Жұмысты бiткеннен кейiн арнайы сұйықтарды сурет бетiнен алып тастау
Ыстық батиктiң резервтi қоспасының құрамы:
Құрамы №1
Парафин 660 гр.
Вазелин 340 гр.
Құрамы №2
Парафин 500гр.
Техникалық вазелин 250 гр.
Ара желiмi 250 гр.
Құрамы №3
Петролатум 210 гр.
Парафин 790 гр.
Суық батик.
Суық батикте матаға жазу тәсiлi ондағы суреттердiң өзiндiк ерекшелiгiн
Шыны ыдыстың ұшының иiлуi өрнектi сызықтарының сапалы жазылуына маңызды
Сызықтың жүргiзiлу бастамасында және жай қозғалыстағы жүргiзiлген контурлы сызықтарда
Суретке бояуды тампонмен, қылқаламмен немесе түтiкше арқылы жағады. Матаға
Шыны түтiкшенi басқа құрал-жабдықтардан бөлек арнайы ағаш қорапта сақтайды.
Жұмысты аяқтағаннан кейiн түтiкшенi бензинмен тазалап, жуып, сымға жiңiшке
Ыстық батик.
Ыстық батик мынадай негiзгi жұмыс тәсiлдерiмен ерекшелiнедi:
Жай батик.
Куделi батик.
Дақтар арқылы (нүктелеп) матаға жазу.
Жай батик. Шаблондағы суреттi матаға штамп, сүйек, пышақ арқылы
Күрделi батик. Қатты керiлген матаға резерв құрамы жағылып, бiркелкi
Дақтармен жазу. Бұл әдiс өте қызық әрi күрделi болып
1.3. Эстетика пәні, оның тәрбиелік мәні.
Мұғалім пәнді оқытқанда бірден терең философиялық үлгілерден бастаса, ол
Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасып келген өзіндік әдет-ғұрып, салт-санасын,
Әрбір елдің туғызған тұрмыстық ұлттық мәдиниетін жай нәрсе деп
Қазақ халқының эстетикасы оның халық ауыз әдебиетінде, музыкасын да,
Мүғалім негізінен осы бағдарламада көрсетілген әде-биеттерді басшылыққа алғаны жөн.
Эстетика пәні мектепте тәжірибелік сипатта оқытылады. Мұғалім бұл пәнді
Эстетиа сабағында оқушылардың өздері көрген музейлері, сурет көрмелері туралы
Оқушылар көркем әдеби шығармаларды оқығанымен, оны эстетикалық тұрғыдан өзінше
Ол үшін мұғалім күні бұрын оқушылардың алдына қойған эстетикалық
1. Оқыған кітаптан оқушының алған ақпараттық мағлұ-маттары қандай?
2. Шығарманың сезімдік /эмоционалдық әсерлері қандай? Жазушы оқырман сезімін
3. Шығармадағы адамгершілік жайттар мен эстетикалық қатынастардың көріністері қандай?
4. Шығарманың эстетикалық әсері қандай? Автор өз шығармасында асқақ
5. Шығарманың ақыл-ойлық /интеллектуалдық/ мәні қандай? Бұл сауалда үш
5. Эстетика пәні бойынша оқырылатын тақырыптар мен оларға бөлінетін
№
Оқылатын тақырыптар Сағат саны
Оқыту сабағы Жаттығу сабағы мен диспут
1 Эстетика ғылымы туралы түсінік 2 -
2 Жеке адамның эстетикалық дамуы 2 2
3 Эстетиканың басты категориялары 4 2
4 Еңбек, тұрмыс және мініз-құлық эстетикасы 4 2
5 Өнердің түрлері мен маңызы 4 2
6 Әлемнің жеті кереметі 4
7 Қазақ халық өнерінің көне тектері мен түрлері 4
8 Эстетикалық тәрбиенің маңызы 2
Барлығы 26 10
ЖЕКЕ АДАМНЫҢ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ДАМУЫ
1. Эстетикалық сезімнің табиғаты. Оның рухани сипаты. Эстатикалық сезімнің
2. Эстетикалық мұрат - өмірдегі эстетикалық тұрғыдан жетілдіру көрінісі.
3. Эстетикалық талғам туралы жалпы түсінік. Эстетикалық талғам -
4. Эстетикалық талғамның әлеуметтік сипаты. Өнердің адам тәрбиесіне тигізер
Бақылау сұрақтары:
1. Өмір шындығындағы және өнердегі әсендік дегеніміз не?
2. Өнерде адамның жан дүниесі мен сыртқы тән сұлулығы
3. Сіздің өз үйіңізде, жұмыс істеген жеріңізде, оқу орнында
4. Шынайы сұлулық дейтін түсінік пен тоғышарлықтың арасында қандай
Баяндама мен рефераттың тақырыптары:
I. Эстетикалық сезімнің тууы мен дамуындағы еңбектің ролі.
2. Эстетикалық мұрат дегеніміз не?
Әңгіме мен диспутқа арналған тақырыптар:
1. Өзіңіз білетін еңбек ардагерлері туралы әңгіме өткізу.
2. Эститикалық талғам дегеніміз не?
ЭСТЕТИКАНЫҢ БАСТЫ КАТЕГОРИЯЛАРЫ
I. Өмір шындығындағы және адам бойындағы әсемдік.
2. Әсемдік және келеңсіздік.
3. Асқақтылық және қайырымдылық. Асқақтылық және ро-мантика.
4. Трагедиялық. Трагедиялықтың әсемдік және асқақты-лықпен байланысы. Өмір шындығы
5. Комедиялық. Комедиялық және эстетикалық мұрат.
6. Эстетиканың құрылымдық категориялары: жарасым, дәже-дәлдік.
7. Эстетикалық категориялардың өз ара байланысы.
ЕҢБЕК, ТҰРМЫС, МІНЕЗ ЭСТЕТИКАСЫ
І. Эстетикалық сананың тууы мен дамуындағы еңбектің ролі.
2. Егеменді Қазақстанның материалдық тұрмысына эстетика-лық жүйені енгізу.
3. Техникалық эстетиканың негізгі принциптері. Дизайн.
4. Тұрмыс эстетикасы және көрдемдік талгамның мәні.
5. Қолданбалы өнердің туындылары және көркемдік талғамды тәрбиеленудегі орны.
6. Жеке адамның эстетикалық тәрбиесі. Көркемдік талғам адамның алған
7. Сән және талғам. Сән және сұлулық мұраты. Сәннің
8. Адамның сөйлеу мәдениеті, сезімі, оның эстетикалық мәдениетін танытады.
2. Сәндiк қолданбалы өнер үйiрмесiн ұйымдастыру әдiстемесi.
7-8 сыныптар
2.1. Сәндiлiк қолданбалы өнер үйiрмесiнің тәрбиелік мәнi
Сәндiк қолданбалы өнер сабағы эстетикалық тәрбие берiп қана қоймайды,
Сәндiк қолданбалы өнер тереңдеп оқытылатын бейнелеу өнерi сабақтарының негiзгi
Адамдардың эстетикалық сезiмдерi олардың өмiрiнде зор роль атқарады. Әсемдiктi
Балаға балғын бөбектiк кезеңiнен бастап әсемдiкке ұмтылу тән нәрсе.
Бейнелеу өнерi сабақтарының да балалардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеуде ықпалы
Бейнелеу өнерi әсiмдiктi түсiну мен нәзiк сезiну, алған әсерiн
Сәндiк қолданбалы өнер үйiрмесi оқушылардың өнерге әуестiгiн, қызығушылығын, талғамын
Эстетикалық тәрбие жұмысына көмектесуде мектеп кiтапханасының көп мүмкiншiлiктерi бар.
Үйiрме сабағында еңбек әсемдiгiн қабылдауды үйретiп, қоғамдық iс-әрекет әсемдiлiгiне
Сонымен, оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу әсемдiк, сана мен талғамды, оны
Сәндiк қолданбалы өнер - бейнелеу өнерiнiң алуан әдiстерiмен және
Сәндiк қолданбалы өнер заттары көбiне ұлттық өрнектермен көзге түседi.
Қолданбалы өнер үйiрме сабақтарының барысында оқущылардың шығармашылық қабiлетiн, қол
Соңғы кезде оқу тәрбие процесiнде тын серпiлiстер пайда болып,
Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, олардың бойындағы көркемдiк бiлiм берудiң
2.2. Сәндiк қолданбалы өнер үйiрмесiн ұйымдастыру.
Үйiрме жұмысының ұйымдастырылуы барлық уақытта мақсатты құрастырылған. Оның мектептегi
1. Жұмысты iстей бiлу – бұл өзiне нақты мақсат
2. Өз уақытыңды бөле бiл, яғни жұмысты өнiмдi етiп
3. Жұмысты iстей бiлу – бұл өз күшiңдi және
4. Оқылатын материалды және сабақты ұйымдастырудың ең тиiмдi әдiстерiн
Сабақты дұрыс ұйымдастыру және жетiлдiру, еңбек iс-әрекетiнде уақытты, күш
Үйiрме сабағын арнайы бiр күнге тұрақты етiп белгiлеп, аптасына
1.Мұғалiм барлық оқу материалын баяндайды, оны оқушылар сыныпта ұғады
2.Мұғалiм тек қана кейбiр басты мәселелердi баяндайды, ал оқушылар
3.Жаңа материалды оқып бiлу үшiн мұғалiм оқушылардың өз бетiмен
Сабақтың құрылымы мұғалiм мен оқушылардың iс-әрекеттерiнiң сыртқы жағы ғана
2.3. Бастауыш сыныптарда сәндік қолданбалы өнер сабағын оқыту әдістемесі.
Сәндік қолданбалы өнер тереңдетіп оқытылатын еңбек сабақтардың негізі мектеп
Оқушылар материалдардың ерекшелігін білгеннен соң бұйымдар жасауға батыл кірсе
Сәндік қолданбалы өнер деп тек қана практикалық жағынан емес,
Сәндік қолданбалы өнердің түрлері: керамика (террапота, майомека, фаянс, фарфор),
Біз бастауыш кластарда қолданбалы сәндік өнерді салуды үйретеміз. Декаративно
Барлық кластарда біріншіден сабақты өткен кезде , сәндік қолданбалы
Қолданбала сәндік өнерді салумен оқушылар жұмысын жасай отырып, олар
Сәндік сурет ол шығармашылығы жағымен де қарастырады. Біріншіден 1
Ал 2 сыныптардағы шәкірттер әсіресе олар тереңдете білуі керек.
1 сыныптарда қолданбалы сәндік суреттерін салу.
1 сыныптарда балалар тақырыптарға байланысты суреттердің түсіне, формасына бірінші
1 сыныпта балалар суреттерді дөңгелек, төртбұрышты формалары мен және
Балалар сабақтарда біріншіден жасансыз сәндік өнердің суреттерін салуды оқиды.
1-ден мұғалім оқушыларды қыдыртып көрсетеді. Оқушылар жан-жақты көргеннен кейін,
Мұғалім оқушыларға сұрақ қояды. «Балалар сендер қалай ойлайсыңдар, не
Сонда бұған оқушылар мұғалімге былай жауап береді. Сәндік суреттерде
Мұғалім бұл оқушылармен қыдырып болған соң, мұғалім балаларға бейнелерді
Суреттің бейнесін салып алады, кейін барып гуашпен жұмыс ісейді.
Сәндік – қолданбалы өнер туралы жалпы түсінік. 1 сыныптарда
Қазақ халқының сәндік – қолданбалы өнер түрлерімен таныстыру: сәнді
Сабақтың негізгі меңгеруге тиісті оқу проблемалары:
– қазақ халқының сәндік өнері және
– сәндік бұйым жасауға қажетті қазақ халқының негізгі материалдары
– ою - өрнектер сұлулығы.
Көрнекі құралдар: қазақ шаңырағындағы мүліктердің, сәндік бұйымдардың (текемет, сырмақ,
Сәндік – қолданбалы өнер түралы мынадай қысқаша әңгімелеуден бастаған
Балалар, айналамызға көз салып байқасақ, біздің өміріміз сан алуан
Сол, көптеген заттардың сырт пішіндеріне, құрылысына, бояу түстеріне, әшекейлеріне
Балаларға сұрақтар беру арқылы олардың сұлулық туралы өзіндік түсініктерін
Кәне, ойланып көрелік, қандай заттарды, бұйымдарды сендер әдемі, көркем
Егер оқушы жауаптарынан олардың зат сұлулығы туралы түсініктері оншалық
Сәндік бұйымдардың суреттерін көрсете отырып, мұғалім оқушылар назарын тек
Немесе ағаштан жасалған әдемі пішінді қымыз құятын ыдыстарды көрсету
Сабақ мазмұнын оқушыларға сәндік – қолданбалы өнер дегеніміз не?
– Балалар, біздің бүгінгі танысқан қазақ халқының дәстүрлі бұйымдары
2.4. Үйiрменiң жылдық жоспары.
Үйiрме сабақтары алдын-ала жылдық жоспар арқылы құрылып жүргiзiледi. Бағдарлама
Үйiрме жұмысының тақырыптық жоспары жыл бойына 36 сағатқа есептелiнген,
№ Сабақтың тақырыбы Уақыты Материалдар мен көрнекiлiктер
1. Бейнелеу өнерiне кiрiспе. Сәндiк-қолданбалы өнер.
(лекция) 1 Көрнекiлiк: иллюстрация, сәндiк қолданбалы өнер бұйымдары.
2. Матаға жазу – батик(суық және ыстық ) техникасымен
1.Теориялық бөлiмi
2.Практикалық бөлiмi
Суық және ыстық батиктi орындауда керектi материалдар мен құрал-жабдықтарды
1
1
Көрнекiлiктер
Дәптерлер, альбом дар, қаламдар
3. «Ою -өрнек» салфеткасын жазу. Суық батик.
1.Теориялық бөлiм
Эскиздеу
2.Бұйым жасау, резервтiң дайындалуы 2
1
1 Қағаз, қаламдар, тушь, бояулар
Шыны түтiкше, мата керiлген подрамник, қылқалам, резерв, акварельдi бояулар,
4. Түстiң берiлуi
1.Теориялық бөлiмi
түстердiң эскизi
2.Матаға жазу 2
1
1
Қағаз, акварель, қылқалам
5. Құстарды сәндi бейнелеу.
Теориялық бөлiмi
Матаға жазу
2
1
1
Қағаз, қалам, бояу
Шыны түтiкше, мата, резерв,паралон губкасы.
6. Әжелер мен аналарға арналған бас орамалға екi түстiк
1.Теориялық бөлiмi, орамалдың эскизi
2.Бұйымның жасалуы 4
2
2 Қағаз, қалам, қылқалам, тушь, бояу, плакат
Мата керiлген подрамник,эскиз, қылқалам, шыны түтiкше, резерв құрамы, акварель
7. «Арман». Батик техникасындағы бiрнеше резерв түстердi қолдан
1.Теориялық бөлiмi, iзденiс эскизi, шаблонның дайындалуы.
2.Мата бетiне жазу. 4
2
6 Қағаз, қалам, қылқалам, гуашь, акварель.
Көрнекiлiктер:
жұмыстың үлгiлерi, иллюстрациялар;
Подрамник, шаблон, резерв, шыны түтiкше, паралон губкасы, қылқалам мен
8. Қазақ халқының өрнектерi. Киiмнiң бөлшектерi (ыстық батик).
1.Теориялық бөлiмi, эскиздер.
2.Матаға жазу. Жай және күрделi батик.
3.Матаға жазу. Дақтармен матаға жазу
4
2
Қағаз, қалам, қылқалам, бояулар.
Подрамник, акварель, резерв, пышақ түрлерi
Екi қуысты темiр ыдыс, қылқалам, паралон губкасы.
9. Сәндiк маталар. «Табиғат тамашалары»
(ыстық және суық батик). Перде.
1.Теориялық бөлiмi, эскиздеу
2.Мата бетiне жазу 4
2
Қағаз, қалам, акварель, гуашь, тушь, қылқалам
Подрамник, резерв, шыны түтiкше, пышақ, темiр ыдыс, қылқалам, акварельдi
10. Шығыс костюмі. (суық және ыстық батик).
1.Теориялық бөлiмi, суреттiң эскиздi iзденiстерi.
2.Матаға жазу
3.Дайын жазылған матаға кимононы модельдеу,
эскиздеу
4.Қорытынды бөлiмi – пiшу және тiгу 8
2
2
2
2 Қағаз, қалам
Подрамник, резерв, мата, акварель, ыстық және суық батиктерге қолданылатын
Қағаздар, қаламдар.
11.
Қала сыртына экскурсия. Нобайлар, табиғаттағы көрiнiстер
2
Альбом дар, қаламдар, акварель, гуашь, қылқалам
12.
Туған жер табиғаты. Панно.
1.Жазу (ыстық және суық батик)
4
4
Мата, бояу, резерв, қылқалам, ыстық және суық батикке қажеттi
2.5.Үйiрме сабағының өтiлу жоспары.
“Ою - Өрнектер” тақырыбындағы сабаққа талдау.
Жоспар-үйiрме сабағының канспектiсi.
Тақырыбы:
Сабақтың мiндетi: Оқушылардың ой
Сабақтың түрi: Аралас сабақ (әңгiме,
“Өрнек сызық пен бояудың үйлесiмдiгi.”
Сабақтың мақсаты: 1. Оқыту: оқушылардың түрлi эскиздер мен жазу
2. Дамыту:
Тапсырма:
Материалдар:
Сабақ жоспары:
1. Ұйымдастыру кезеңi:
1.Сабаққа дайындық, оқушылардың сабаққа қатысулары.
2.Сабақтың мақсатын баяндау.
2. Жаңа сабақ:
1.Сурет, композиция эскиздерi.
2.Колориттеу.
3. Практикалық жұмыс:
1.Эскиздердiң орындалуы
а)қаламмен орындалуы
ә)түсте орындалуы
4. Сабақты қайталау:
1.Жұмыстың орындалуының дұрыстығы.
2.Жұмыстағы жiберiлген қателер мен оларды қайта жөндеу.
5. Жұмыс орнын тазалау.
Сабақтың өтiлуi
Бүгiнгi бiздiң тапсырмамыз сендермен композициялық шешiмде алдымен қаламмен, содан
Композиция деген не? Бұл туындының бөлiктерiн байланыстырып, бiр-бiрiмен дұрыс
Суретшi композиция көмегiмен сурет, картина, кез-келген өнер туындысын жазуда
Суретте ығақ түрлi әдiстермен орналасады:
1) Өрнектердiң қайталануы – композицияның элементтерi түрлi тор тәрiздi
2) Элементтердiң өсiммен орналасуы.
3)Суреттiң симметриялы орналасуы. Мұнда композиция статикалық немесе динамикалық шешiлуi
4) Өрнектiң берiлген жазықтықта еркiн өрнектелуi. Мұнда детальдардың тепе-теңдiгiн
Ырғақты ұйымдастырылған сурет өрнекке айналады. Суреттi эскиздеуде бұйымның белгiленген
Суреттен кейiн эскиздегi түстiк шешiмдердi дұрыс табу қажет.
Түстермен бөлек элементтердi бiрiктiрiп байланыстыруға болады. Колориттеудегi сұрақтарды дұрыс
Колорит – белгiлi бiр бейне шығармасының көңiл күйiнiң туындауы
Сонымен, сендерге колориттiң түстiк гаммасын таңдап алу керек: ашық
Салфетканың өлшемдерiн белгiлеп подрамник қағып қойсаңдар, сендер өздерiнің бұйымдарының
Өзiндiк жұмыс кезiнде оның дұрыс орындалуын қадағалап отырамын. Қателiктердi
Жұмыстың соңында оқушылармен ең жақсы жұмысты таңдап, жiберiлген барлық
Әрқайсысы өзiнiң жұмыс орындарын тазалап, кезекшiлер ылғалды тазалық жүргiзедi.
3. „Наурыз” атты дипломдық жұмыстың жасалу барысы.
3.1.Батик: сәндiк қолданбалы өнердiң негiзгi бiр бөлiгi.
Көп ұлтты Қазақстан үшiн қазақ халқының аса құнды, сәндiк,
Қазiргi кезде егемендiк алған елiмiз өздерiнiң өмiр тiршiлiктерiне үстемдiлiкпен
Халықтың қолданбалы өнерiнен үйренерiмiз көп, ол әмбебап, өзiндiк ерекше
Сәндiк-қолданбалы өнер саласында батиктiң алар орны ерекше.
Бiз жұмысты жазуда суық батик әдiсiн қолдандық.
Дипломдық жұмысымды „Наурыз” деп атауымның өзiндiк сыры бар.
Егемен елiмiздiң тәуелсiздiгiне биыл 13 жыл толып отыр. Бұл
3.2. Ою - өрнек және оның түрлері.
Жазу-сызу шыға қоймаған ерте заманда адам өз ойын тасқа,
Бір кезде тасқа, ағашқа, сүйекке түсірілгеи ою-таңбалар келе-келе киізге,
Қазақтың өрнекті әшекеймен істелетін қол өнерінің түрлері де, атаулары
Ою-өрнектің түрлері де, атаулары да көп. Қазақтың халықтық қол
Арқар мүйіз, қошқар мүйіз оюлар халқымыздың күнделікті тұрмысындағы тұтыну
Қазақтың осы күнгі ою-өрнектерін қарт – шеберлер екіге
Ертедегі қазақ оюларын мазмұны жағынан іріктесек, негізінен үш түрлі
Ай, күн, жұлдыздарға — көк әлеміне байланысты өрнектер.
Малға, малдың денесіне, ізіне байланысты өрнектер.
Аңға, аңның денесіне, ізіне байланысты өрнектер.
Құрт – құмырсқаларға байланысты өрнектер.
Құстарға байланысты өрнектер.
Жер-су, өсімдік, гүл, жапырақ, бұтақ бейнесіндегі өрнектер.
Қару-құралдарға байланысты өрнектер.
Геометриялық фигуралар тектес өрнектер.
Ою-өрнек, әшекей жасау шеберлігі суретші өнерінің бір түрі. Бірақ
Ай, жартылай ай - өрнектері шынында да аспандағы
Айбалта - ай сияқты құдіретті
Мұндай өрнек көбінесе ер-тұмандарда, батырлардың қару-жарақтарында, кестелі киімдерде, кежімдерде,
Айыр — айыр екі өркешті түйе, айыр тұяқты малдардың
Алақан — деп көбнесе көп тармақты өрнектердің ортасында олардың
Алақұрт - бұл бұл көбінесе ши орауында, сырмақ
Қошқар мүйіз – қошқардың мүйізі тәріздес ою. Мал шаруашылығымен
Мүйіз ою – мүйіз тәрізді өрнектелгендіктен мүйіз ою деп
Омыртқа – мал шаруашылығымен тығыз байланысты туған, малдың дене
Қосмүйіз – мүйіздің қосарланып, парланып тоқылуына байланысты аталған. Қос
Итқұйрық – иттің құйрығы тәрізді ою. Бұл өрнек ауыл
Түйетабан оюы – алыс сапар нышаны. Көштегі түйе жабуына,
Қарғатұяқ – қарғаның тұяғы тәріздес болғандықтан солай аталған. Бұл
Гүл оюы – бұл оюда халықтың дана ойы жататынын
Өрнек сөзі (латынша - ornamentum) әшекей дегенді білдіреді. Адамдар
Бұл өнер әрқашан шынайы халықтық өнер болды. Оны жасаушылар
Өрнек скульптура немесе картина сияқты өз бетімен өмір сүре
Өрнектің безендіру өнерінде де – тақырыптық көрмелерде, әр түрлі
Өрнекпен жұмыс істеу түсті, үйлестіруді, әсіресе, ырғақты сезінуді дамытады.
Өрнек – көркем творчествоның өзіндік, тек соған ғана тән
Өрнек біздің қоршаған дүние мотивтеріне негізделеді, бірақ ырғақ, кезектесіп
Ленталақ өрнектен басқа (кейде фридтік өрнек деп те атайды)
Торлы өрнек, әсіресе, обойларда, деклорациялық маталарда кеңінен қолданылады. Кейде
Өрнектің үшінші түрінде басты мотив қайталанбай, безендірілген тұйық бетте
3.3. „Наурыз” атты дипломдық жұмыстың композициялық құрылымы
Композиция дегеніміз – жоғарыда айтып өткеніміздей – ол «жүйелеу»,
Демек біздің пайымымыз, айтар ойымыз бір ортаға бағынып үлкен
Менің дипломдық жұмысымның атауы «Наурыз» болғандықтан мен өз жұмысымда
Жалпы көріске қазақ халқының ұлттық нарықтары, озық мәдениеті, тұрмыс
Негізгі композициялық ортада қазақ жігіті, оң қолында Наурыз мерекесінің
Картинаның шеткі жиектері толқынды өрнектермен өрілген.
Күн мен түннің теңесуінің куәсі ретінде жоғарғы бұрыштарда күн
Жігіттің оң жақ иығына таман бақыит құсы іспеттес бейбітшілік
Егемен еліміщдің көгілдір аспанында жаңалықтың жаршысындай еркін самғайды. Қашанда
Көгершіннің оң жақтан ұшып келуінің өзі әрбір іс -
Картинадағы адам бейнесі күн фонында орналасқандықтан күн нұрына шомылғандай
Ою - өрнектің негізі күнделікті тұрмыстық заттардан кілем, алаша,
Төменгі жағында толқындалып ағып жатқан су бейнесі сыртқы өрнектерді
Жалпы картинадағы барлық тіршілік атаулы осы адамзат баласынан бастау
Картинадағы түстер өзіміздің Оңтүстік өңірімізге тән жалпы түстерге бағындырылған.
Бір қазақ халқының өнері мен мәдениетінің бір кездегі өсіп
Жігіттің басындағы бөрік бір жағынан көк күмбезді елестетсе, екінші
Жігіттің үстіндегі көк кеудеше көк бөрінің, көк түріктің ұрпағы
Қолына ұлттық саз аспап – домбыра ұстаған бозбала Егемен
Сөзімізді түйіндер болсақ картинадағы көріністер мен түстер гаммасы композициялық
Қорытынды.
Қазiргi таңда дүние жүзiнде жүрiп жатқан замана өзгерiстерiн келер
Жоғарыда айтып өткендей батик сәндік қолданбалы өнердің бір түрі
Солай бола тұра соңғы жылдары жалпы халықтың, өнер сүйер
Енді біздер батик өнерінде де өзіміздің ұлттық ою-өрнектерімізді, ұлттық
Батик өнерінде шығыс халықтарына тән нәзіктік, сұлулық, биязылық, тіпті
Батик өнері қазір дүние жүзі халықтырының сәндік қолданбалы өнеріне
Қазақта «Ер қанаты - ат» дейді. Ал енді Наурыз
Елбасымыз Н. Назарбаевтың «2030 жылға дейін Азия барысына айналамыз»
Қазақ ұлтына төрт түлік малдың ішіндегі ең етенесі Шопан
Одан да жоғарырақ тұста үздіксіз алға ұмтылған, тоқтаусыз жылжып
Осынау таңғажайып тамаша Отанымыздың келбетi бүкiл жер шарындағы күллi
Сәндiк қолданбалы өнер әлемiнде егемен елiмiз Қазақстанның да алар
Бiздiң сәндi қолданбалы өнердегi суреттi орындауда ойымыз, қиялымыз кеңейе
Бiздiң жұмысымызда балалармен мұғалiммен бiрлесiп жұмыс жасау әдiстерi көрсетiлген.
Бiздiң осы дипломдық жұмысымыз бейнелеу өнерi және сәңдiк өнер
Жұмысты орындау барысында көптеген қиыншылықтар кездеседi. Әрине, кез-келген жұмыс
Бiз өзiмiздiң дипломдық жұмысымызды аяқтай отыра осы шығармашылық жұмысымызбен
Қолданылған әдебиеттер:
Ә. Тәжімұратов. Шебердің қолы ортақ. Алматы. Қазақстан, 1997ж.
Х.Арғынбаев. Қазақ халқының қолөнері. Алматы. Өнер. 1987ж.
С.Қасиманов. Қазақ ұлттық қолөнері. Алматы. Рауан. 1994ж.
Ү.Әбдіғапбарова. Қазақтың ұлттық ою-өрнектері. Алматы. Өнер. 1994ж.
"Советтік Қазақстанның бейнелеу өнері" Алматы "Өнер" 1990 жыл.
Ералина А., "Сәндік өнер терминдерінің қысқаша түсіндірме сөздігі". Шымкент
Ералин Қ., Халмуратов Ж., "Қазақстан бейнелеу өнерінің шеберлері". Алматы
Шипанов А.С., "Әуесқой жас суретшілер мен мүсіншілерге" Алматы "Мектеп"
Е.Шорахов Композиция Москва. "Просвещение" 1986ж.
Е.Каменова "Кемпірқосақтың түсі қандай?" Алматы 1981ж.
Г.А.Ильина "Педагогика" Мектеп баспасы/ алматы 1977ж.
Ералин Қ., "Қазақстан бейнелеу өнері арқылы оқушыларға эстетикалық тәрбие
"Қазақстан шеберлері" Алматы 1980 ж.
Ералин К., Тастемиров К., "Бейнелеу өнері сабақтарында оқушылардың кеңістік
Тарақты Ақселеу "Көшпелілер тарихы" Алматы "Атамұра Қазақстан" 1995ж.
"Бүгінгі Қазақстан" Республика суретшілерінің шығармаларында Алматы Өнер 1983 ж.
Большая советская энциклопедия, т. 8, стр. 132
Бородулина В.А. “Основы художественного ремесла”. Москва, “Просвещение”, 1978 г.
Блинчева И.Б. Смирнова О.К. “Батик. Домашнее крашение”. Москва, “Легпромбытиздат”,
Виноградова Н.А. “Китайская пейзажная живопись”. Москва, “Изобразительное искусство”, 1972
Виноградова Н.А. “Изобразительное искусство в школе”. Москва, “Просвещение”, 1990
Дитмар К.В. Камнева Е.С. “Чтобы стены ожили”. Москва, “Молодая
Зверев М.А. “Совершенная образование в школе”. Москва, “Просвешение”, 1985
Каптерева Т.П. Виноградова Н.А. “Искусство средневекового Востока”. Москва, “Детская
Корюкин В.Н. “Батик. Художественное оформление тканей”. Москва, Искусство, 1978
.Муриан И.Ф. “Искусство Индонезии с древнейших времен до конца
Макаренко А.С. “Методика организации воспитательного процесса”, педагогические сочинения.
Николаева Н.С. Виноградова Н.А. “Малая история искусств”. Москва, “Искусство”,
Пискулова А. Воробьев М.А. “Методы, педагогические исследования”. Москва, “Педагогика”,
Ростовцев Н.Н. “Методика преподавания изобразительного искусства в школе”. Москва,
Синица И.Е. “Педагогический такт и мастерство учителя”. Москва, “Просвещение”,
Сердюк Е.В. “Японская классическая гравюра”, журнал “Юный художник”, №9,
Чекалов А.К. “Основы понимания декоративно-прикладного искусство”. Москва, “Просвещение”, 1962
53
Бейнелеу өнерінің 5-6 сынып оқушылар арасындағы сәндік қолданбалы өнер үйірмесін ұйымдастыру әдістемесі
Ыстық батик
Батик өнері
Батик өнері арқылы балаларға эстетикалық тәрбие беру
Батик өнерінде табиғат көрінісін бейнелеу әдісі
Батик өнерінде табиғат көрінісін бейнелеу
Батик өнерін үйрету әдістемесі
Батиктің негізгі түрлері, орындалу әдістері мен оған қажетті материалдар
Аэрографиямен матаны бояу
Батик – мата бетіне сурет салу