Дебиторлық борыштарының есебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЅ БІЛІМ ЖӘНЕ ЄЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«ТҰРАН» УНИВЕРСИТЕТІ
"Қаржы, есеп және аудит" кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Дебиторлық борыштарының есебі
Орындаған: Ажғалиева Э.А.
Тексерген: Исабаева Б.З.
Алматы 2005
Жоспар
Кіріспе 3
І Бөлім. Сатып алушылардың дебиторлық борыштарының есебі 5
1.1. Дебиторлық борыштардың танылуы және бағалануы 5
1.2. Күмәнді дебиторлық борыштардың есебі. 6
ІІ Бөлім. Жұмыскерлердің дебиторлық борыштарының және басқадай дебиторлық
2.1. Жұмыскерлердің дебиторлық борыштарының есебі
2.2. Басқадай дебиторлық борыштардың есебі 20
2.3. Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы 24
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Өнеркәсіп-шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қызметкерлерін қызмет бабымен іссапарға
Ақша кәсіпорын басшысы бекіткен есепке сай көлемде беріледі.
Қызмет бабымен іссапарға баруға ақша іссапарға жіберілетін адамға
Кассадан аванс бұрынғы берілген аванс бойынша толық есеп
Субъект қызметкердің дер кезінде төлемеген аванс қалдығын, егер
Аванс есебі бойынша артық жұмсалған шығындар қызметшіге кассадан
Аванс есебіне тіркелген құжаттар мөр таңба арқылы немесе
Басқа да дебиторлық қарыздардың талдамалық есебі есеп айрысу
І Бөлім. Сатып алушылардың дебиторлық борыштарының есебі
1.1. Дебиторлық борыштардың танылуы және бағалануы
Кәсіпорынның шаруашылық, өндірістік қызметі барысында сатып өткізілген өнімдері
Дебиторлық борыштардың құрамында кәсіпорынның төмендегі қарыздары есепке алынады:
алынуға тиісті борыштар;
алынған вексельдер;
кәсіпорынның есеп беруге тиісті тұлғаларының борыштары;
ағымдағы активтерді сатып алу үшін төленген аванстық
төлемдер;
негізгі шаруашылық серіктестік және оның еншілес серіктестіктері арасындағы
басқадай дебиторлық борыштар.
Алынуға тиісті шоттар – кәсіпорынның сатып өткізілген өнімдері
Бухгалтерлік баланста көрсетілген "Алынуға тиісті борыштар" бабы шот-фактуралармен,
Сауда дебиторлық борышы – бұл негізгі қызмет нәтижесінде
Әдетте, төлеу мерзімі ретінде 30 күннен 60 күнге
Шаруашылық қызметі барысында кейбір қайтарылынып алынуға тиісті шоттардың
Қаржы қызметкерлері дебиторлық борыштарды инкассациялауға (дебиторлық борыштың айналымы)
1.2. Күмәнді дебиторлық борыштардың есебі
Сатып-алушылардың келісім-шартта белгіленген мерзімде төленбеген шоттары күмәнді борыштар
Күмәнді борыштар бойынша резервтердің есебі бухгалтерлік есептің 5
Қазақстан Республикасының заңдық құжаттарына сәйкес шағымдану мерзімінен 3
Қайтарылмайтын дебиторлық борыштарды есептен шығарудың екі әдісі бар:
қайтарылмайтын борыштың болатынын алдын-ала қарастыратын резервтеу әдісі;
нақты дебиторлық борыштар қайтарылу мүмкіндігі жоқ борышқа
Тікелей есептен шығару әдісі бухгалтерлік есеп тұрғысынан қарағанда
Алайда Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне [13] сәйкес шаруашылық
Күмәнді борыштар есебін жүргізгенде бухгалтерлік есептің сәйкестік принципі
Күмәнді борыштар бойынша резервтеу әдісі - борыш бойынша
Басқару аппаратының шешімі бойынша субъект дебиторлық борыштарға алдын-ала
өнімді (жұмысты, қызметті) сатып-өткізу көлемінен есептелінетін проценттік әдіс;
төлеу мерзімдері бойынша шоттарды есепке алу әдісі.
Бұл әдістерді төмендегі мысал арқылы ашып көрсетуге болады.
Мысалы: “Сәулет“ жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз тәжірибесінде сатып-өткізілу
Реттік номері Жыл Дебиторлық борыштың көлемі (мың теңге)
(мың теңге) Төленбеген борыш көлемі,
%-пен
(4б./3б*100) Төленбе-ген борыш- тың орташа проценті,
(%-пен).
Резерв сомасы (мың теңге)
(3б.,5қ.*
6б.,5қ.)
1 2 3 4 5 6 7
1 1998 345 25 7 - -
2 1999 400 53 13 - -
3 2000 570 30 5 - -
4 Жиын-тығы 1315 108 - 8 -
5 2001 845 - - 8 67,6
Сонымен, “Сәулет“ жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2001 жылдың 1
ДТ
821 “Жалпы және әкімшілік шығыстары”
311 “Күмәнді борыштар бойынша резервтер”
Анықталған үмітсіз борыш жоғарыда құрылған резервтің есебінен жабылғанда:
ДТ КТ
311 “Күмәнді борыштар бойынша резервтер”
301 “Алынуға тиісті борыштар”
Баланстан есептен шығарылған дебиторлық борыш баланстан тыс шотқа
Қайтарылмайтын борыш деп танылып, есептен шығарылған дебиторлық борыш
ДТ КТ
1. 301 “Алынуға тиісті борыштар”
311 “Күмәнді борыштар бойынша резервтер”
ДТ
2. 441 “Есеп айырысу шотындағы нақты ақша”
301 “Алынуға тиісті борыштар”
Ал егер, сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден келіп
ДТ
441 “Есеп айырысу шотындағы нақты ақша”
727 “Қосалқы қызметтен алынатын
ІІ Бөлім. Жұмыскерлердің дебиторлық борыштарының және басқадай дебиторлық
2.1. Жұмыскерлердің дебиторлық борыштарының есебі
Шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қызметкерлерін шаруашылық мүддесімен іссапарға
Жұмыскерлердің және басқадай тұлғалардың дебиторлық борыштарының есебі Бас
Іссапарға жіберілетін адамға тиесілі сома оның бару және
Аванс бұрынғы алынған сома бойынша толық есеп айырысқаннан
Аванстық есепті бухгалтерия тексереді, сонан соң оларды кәсіпорынның
Кәсіпорын, қызметкер өз уақытында төлемеген аванс сомасының қалдығын,
Іссапарда болған уақыт үшін, демалыс және мейрам күндерін,
Қызметкердің іссапар орнында нақтылы болған уақыты іссапар куәлігіне
Кәсіпорын "Тұлпар" акционерлік қоғамы
Бөлім
Тегі, аты-жөні. Б.С.Көлбаев
АВАНСТЫҚ ЕСЕП №15
мерзімі 12сәуір 2001 ж.
Аванстың берілуі: материалдық құндылықтарды сатып алу бойынша іссапар
алдыңғы берліген аванстың Қалдығы
Артық
жұмсалуы
Алынды (кімнен):
1.кассадан
2.
Есеп тексерілді,
бекітілсін:
Жұмсалды 32000 тг.
Қалғаны 2000 тг.
№8 Проводка
12.04.01 ж.
ДЕБЕТ
Шот Кар-точка Сома
201 10 23276
821
331
КРЕДИТ
333 15 32000-00
Бухгалтер:
Талгатов М
қолы
Қосымша 3 құжат 12 сәуір 2001 ж.
Есепті мына сомада бекітемін:
Қолы Талғатов Марат
12 сәуір 2001 жыл.
Сыртқы жағы Н. №286
Күні Құжат-тың № Кімге, не үшін және қандай
теңге Дебет
Шот Кар-точка
10.04. 1 Алматыдан Талдықорғанға дейінгі жол билеті
ҚҚС, 16% 345 331 2
11.04. 2 “Арман“ ЖШС-гі берген 11.04.02. №245
ҚҚС, 16% 3724 331 2
12.04. 3 Талдықорғаннан Алматыға жол билеті 2155 821
ҚҚС, 16% 345 331 2
Барлығы 32000
(Соның ішінде ҚҚС) 4414
Есеп беруші тұлғаның қолы:
сының заңдарында бекітілген мөлшерден артық емес көлемде өтелініп
Егер кәсіпорын қызметкері шетелге іссапарға баратын болса, шыққан
Мысалы: "Тұлпар" акционерлік қоғамының менеджері Б.С.Көлбаевқа 2001 жыл
Бұл операциялар бухгалтерлік есепте төмендегі жазулар арқылы тіркеледі:
1) кассадан берілген аванстың сомасына:
ДТ
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
451 “Кассадағы ұлттық валюта
түріндегі нақты ақша”
2) Менеджер Б.С. Көлбаев сатып алған шикізаттардың құнына:
ДТ
201 "Шикізаттар мен материалдар"
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
ҚҚС сомасына:
ДТ
331 "Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы"
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
3) тиісті құжаттармен расталған жол ақы шығындарының сомасына:
ДТ
821 "Жалпы және әкімшілік шығыстары"
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
ҚҚС сомасына:
ДТ
331 "Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы"
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
4) аванстың қалдық сомасын кассаға қайтарған кезде:
ДТ
451 “Кассадағы ұлттық валюта
түріндегі нақты ақша”
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
Егер аванстың пайдаланылмаған бөлігін (2000 теңгені) қызметкер кассаға
ДТ
681 “Персоналмен еңбек ақы бойынша есеп айырысу”
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
Егер де кәсіпорын чек кітапшаларын алатын болса, 333
ДТ 334 "Басқадай дебиторлық борыштар"
КТ 333 "Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың
Несиеге сатылған тауарлар үшін қызметкерлермен есеп айырысу екі
1.Кәсіпорын өз қызметкерлерінің тапсырыс-міндеттемелерінің негізінде олардың еңбек ақыларынан
Мысалы: "Тұлпар" акционерлік қоғамы "Келет" сауда үйінен 40000
1) "Келет" сауда үйіні” шоты бойынша тиісті төлем
ДТ
681 “Персоналмен еңбек ақы бойынша есеп айырысу”
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
2)"Келет" сауда үйіне аударым жасалынды:
ДТ
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
441“Есеп айырысу шотындағы нақты ақша”
Кәсіпорын несиеге сатылған тауарлар үшін қызметкерлердің сауда мекемелеріне
Егер жоғарыда келтірілген мысалдағы "Келет" сауда үйінен 40000
1) Сауда мекемесіне төлеген сомаға:
ДТ
333 "Жұмыскерлерді” және басқа
тұлғаларды” борыштары"
441 “Есеп айырысу шотындағы нақты ақша"
2) төлемнің қызметкердің еңбек ақысынан ұсталынған сомасына:
ДТ
681 “Персоналмен еңбек ақы бойынша есеп айырысу”
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
Материалдық зиян шегудің орнын толтыру бойынша есеп айырысу
Бухгалтерия ақша қаражаттарының, тауарлы-материалдық босалқылардың және басқадай құндылықтардың
Мысалы: "Тұлпар" акционерлік қоғамы №2 қойманың меңгерушісі А.К.Сабыровтың
1) А.К.Сабыровтың кінәсінен болған материалдық жетіспеушіліктердің сомасына:
ДТ
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
203 “Отындар”
2)Кәсіпорынның шеккен материалдық зиянының сомасы А.К.Сабыровтың еңбек ақысынан
ДТ
681 “Персоналмен е”бек ақы бойынша есеп айырысу”
333 "Жұмыскерлердің және басқа
тұлғалардың борыштары"
2.2. Басқадай дебиторлық борыштардың есебі
Кәсіпорынның берілген қарыздары, жалға берілген негізгі құралдары және
Шағым-талаптар бойынша есеп-айырысудың есебі, балаларын бала-бақша мекемелеріне беретін
Тауарлы-материалдық құндылықтармен жабдықтау үшін, сондай-ақ орындалатын жұмыстар
Аванстар берілген кезде 35 бөлімше шоттары дебеттеліп 4-"Ақша
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі барысында өндірістің өзіндік құнына есепті
Шаруашылық қызметі барысында осы есепті жылы келесі есепті
Мұндай шығындардың қатарына мерзімдік басылымдарға (газет, журнал) жазылу
Бас шоттар жоспарының 34 "Алдағы кезеңнің есебіне жататын
Сақтандыру полисін сатып-алу есеп-айырысу шотынан жүзеге асырылса:
ДТ
341 “Сақтандыру полисі”
441 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша"
Алдағы мерзімдер үшін жалдық төлем алдын-ала аванспен
ДТ
342 “Жалдық төлемдер”
441 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша"
Мерзімдік басылымдарға (газет, журнал) жазылу сомасына:
ДТ
343 “Алдағы кезеңнің есебіне жататын
басқадай шығыстар”
451 "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша"
Жұмсалған шығындар шаруашылық қызметі барысында есепке алынатын кезеңнің
ДТ
811 “Тауарларды (жұмыстарды және қызметтерді)
сатып-өткізу шығындары”
821 “Жалпы және әкімшілік шығындары“
937 “Жалдық төлем“
947 “Жалдық төлем“
34 "Алдағы кезеңнің есебіне жататын шығындар"
бөлімшесінің тиісті шоттары
Еншілес және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың дебиторлық борыштарының
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінде [14] анықталғандай шаруашылық серіктестіктер
Бухгалтерлік есептің 13-ші “Консалидацияланған қаржылық қорытынды есеп және
Ал, Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің [14] 94 бабының
Бухгалтерлік есептің 14-ші “Тәуелді шаруашылық серіктестіктерге салынған инвестициялардың
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 95 бабының 1 пунктіне
Бухгалтерлік есептің 13-ші қазақстандық стандарты бойынша әдістемелік нұсқауларға
Инвестиция салынған объектінің 50%-тен аса дауыс беру құқығы
Бақылау деп – серіктестік қызметінен табыс табу мақсатында
Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың ұзақ мерзімді
2.3. Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы
Қазақстан Республикасының 2001 жылдың 12 маусымында қабылданған Салық
Мысалы: 2002 жылдың 8 қаңтарында "Нұрлы" жауапкершілігі шектеулі
1. Сатып алынған тауардың келісім бағасына:
ДТ КТ
222 “Сатып алынған тауарлар”
671 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу"
2. Сатып алынған тауардың келісім бағасынан 16 пайыз
ДТ КТ
331 “Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы”
671 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу"
Ал, 2002 жылдың 15 қаңтарында "Нұрлы" жауапкершілігі шектеулі
1. Сатып өткізілген тауардың келісім бағасына:
ДТ КТ
301 “Алынуға тиісті борыштар”
701 "Дайын өнімді (жұмысты, қызметті)
сатып өткізуден түскен табыс "
2. Сатып өткізілген тауардың келісім бағасынан 16
ДТ КТ
301 “Алынуға тиісті борыштар”
633 "Қосылған құн салығы"
Осы екі операцияның нәтижесі бойынша, "Нұрлы" жауапкершілігі шектеулі
ДТ КТ
633 "Қосылған құн салығы"
331 “Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы”
Сонымен, 331 “Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығың
Сондай-ақ, 633 "Қосылған құн салығы" шотының ақырғы сальдосы
Қорытынды
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің шаруашылық қызметін жүзеге асыруда
Дебиторлық борыштар негізінен ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Дебиторлық борыштардың уақытылы келіп түсуі кәсіпорнның өзінің кредиторларымен,
Дебиторлық борыштарды үнемі бақылауда және оның қозғалысы бойынша
Жалпы бухгалтерлік есептің компьютерлендірілген кезеңінде дебиторлық борыштар бойынша
Қолданылған әдебиеттер
Қазқстан Республикасының “Аудиторлық қызмет туралы” заңы // Бухгалтерлік
Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар “Бухгалтерлік есепке
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да
Бухгалтерлік есептің 6 “Негізгі құралдардың есебі” стандарты –
Бухгалтерлік есепті” 6 “Негізгі құралдардың есебі” стандарты бойынша
Генеральный план счетов бухгалтерского учета финансово- хозяйственный деятельности
Стандарты по аудиту – Алматы: 1996 г.
Андреев В.Д. Практический аудит (справочное пособие)/. -М.:Экономика, 1994г.
Астахов В.П. Учет основных средств // Бухгалтерский учет
Атыгеева З. Операции по учету основных средств// Бюллетень
Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
Дюсембаев К.Ш. №3.
Ержанов М.С. Теория и практика аудита – Алматы:
Камышанов П.И. Практические пособие по аудиту-М.: ИНФАРМ-М, 1996г.
Коноваленков В.Е. учет основных фондов на ПЭВМ //
Корженгулова А. Учет ремонта основных средств по стандартам
Лашун Л.Г. Бухгалтерлік және салықтық есепте негізгі құралдарды
Нидлз Б, Андерсон Х, Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского
Осадчая В.И. Формирование учетной политики на
Подольский В.И. Автоматизированная форма бухгалтерского учета – М.:
Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии – Алматы,
Радостовец В.К., Надеева Н.В., Садиева С.С Методы начис-ление
Рахымбаев А. Стимул обновление // Экономика и жизнь
Сингуров А.Ф. Учетная политика в сельском хозяйстве: отраслевые
Тасмағанбетов Т.А., Әлібекова Б.А., Байболтаева Н.Ә. Қаржы есебі
Толпаков Ж.С. Учет основных средств // Библиотека бухгалтера
1

Ұқсас жұмыстар

ЖҰМЫСКЕРЛЕРДІҢ ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ

Дебиторлық борыштар есебінің аудиті

Күмәнді дебиторлық борыштар есебі

Алынуға тиісті борыштар шоты

Басқадай дебиторлық борыштар

Дебиторлық борыштар есебіне жалпы сипаттамасы

Дебиторлық борыштардың есебі

Дебиторлық берешектің аудиті

Алынуға тиісті шоттар