Шағын кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін бағалау
Жоспар:
Кіріспе.......................................................................................................................3
Шағын кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін бағалау............................4
Іскерлік тәуекелділікті талдау клиенттің төлемқабілеттігін бағалау
Банк клиенттерінің несиеқабілеттігін бағалайтын қаржылық коэффициенттер............................................................................................7
Қорытынды............................................................................................................10
Қолданылған әдебиеттер тізімі...........................................................................12
КІРІСПЕ
Жас егеменді Қазақстанның бірінші күннен құрылуынан
1. Шағын кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін бағалау
Шағын кәсіпорындардың несие қабілеттігін бағалау ірі
Алайда банктердің қаржылық коэффициенттерін және ақшалай
Шағын кәсіпорынның басқарушыларымен жеке сұхбат жүргізу
Шағын кәсіпорындардың тағы бір ерекшелігі –
Жеке каржылық есептілік нысанында жеке тұлғаның
Осыған орай банктің шағын кәсіпорынның несие
Іскерлік тәуекелділікті бағалау;
Клиенттің жұмысына бақылау жасау;
Банк қызметкерінің кәсіпорынның иесімен жеке сұхбат
Кәсіпорын иесінің жеке қаржылық жағдайына баға
2. Іскерлік тәуекелділікті талдау клиенттің несиеқабілеттілігін
Іскерлік тәуекел – бұл қарыз алушының
І кезең – қорларды қалыптастыру.
жабдықтаушылардың саны мен олардың сенімділігі;
қоймалардың сапасы мен қуаттылығы;
жүктің тасымалдау әдісіне сай болуы;
қарыз алушы үшін шикізат пен оның
сатып алушы мен шикізат және басқа
жабдықтаушының орналасуы;
экономикалық факторлар;
сатып алынатын шикізат пен басқа да
валюталық тәуекел факторлары;
ипортталатын шикізатқа тиым салулардың енгізілу қаупі.
ІІ кезең - өндіру кезеңі.
жұмыс күшінің бар болуы мен мамандануы;
құралдардың қуаттылығы мен қызмет ету мерзімі;
құралдардың жұмыс белсенділігі;
өндірістік ғимараттардың жай-күйі;
ІІІ кезең - өнімді өткізу кезеңі.
сатып алушылардың саны мен олардың төлем
дебитрлардың әртаратандырылуы;
сатып алушылардың төлемеулерінен қорғалу деңгейі;
несиеленетін дайын өнім мінезіне қарай базалық
саладағы бәсекелестік деңгейі;
несиеленетін дайын өнімнің бағасына салт-дәстурлер мен
демографиялық факторлар;
валюталық тәукелділіктің факторлары.
Сонымен қатар өткізу кезеңіндегі тәуекелділік факторлары
Мысалы (1-кесте)
Іскерлік тәуекелділіктің критериі Баллдар
І. Жабдықтаушылардың саны:
үштен артық
екеу
бір
ІІ. Жабдықтаушылардың сенімділігі
барлық жабдықтаушылардың жақсы атаққа ие
жабдықтаушылардың көбісі іскерлік серіктес ретінде сенімді
жабдықтаушылардың негізгі бөлігі сенімді
ІІІ. Жүкті тасымалдау
қаланың ішінде, сақтандыру полисі бар және
жабдықтаушы сатып алушыдан бөлек орналасқан, сақтандыру
жабдықтаушы сатып алушыдан алыс орналасқан,
жабдықтаушы қаланың ішінде орналасқан, тасымалдау тауарға
ІІІ. Жүкті қоймаға орналастыру
Қарыз алушының өз қоймалары бар немесе
Қоймалар жалға алыған болса
Қоймалар қажет, бірақ іскерлік тәуекелділікті бағалау
және т.с.с
10
5
1
5
3
0
10
8
6
4
5
3
0
Экономикалық тұрақсыздық жағдайында іскерлік белсенділікті талдау
Іскерлік белсенділіктің аталған факторлары банктің несиелік
Коммерциялық банк іскерлік белсенділікті скоринг негізінде
Скоринг кезінде несиелік белсенділіктің әрбір факторы
3. Банк клиенттерінің несиеқабілетігін бағалайтын қаржылық
Шетелдік және қазақстандық банкіілк тәжирибеде қарыз
І - өтімділік коэффициенттері;
ІІ – тиімділік және айналымдылық коэффициенттері;
ІІІ – қаржылық левераж коэффициенттері;
ІV – пайдалылық коэффициенттері;
V – қарызды қызмет көрсету коэффициенттері.
Аталған топтарға кіретін несиеқабілеттілік көрсеткіштері көптеген
2-кесте.
Көрсеткіштер Нормативтік
деңгейлер*
Өтімділік коэффициенттері:
- ағымдағы өтімділік коэффициенттері
- жедел өтімділік коэффициенттері
Тиімділік (айналымдылық) коэффициенттері:
- қорлардың айналымдығы
- дебиторлық қарыздардың айналымдылығы
- негізгі құралдардың айналымдылығы
- активтердің айналымдылығы
Қаржылық лавераж коэффициенттері:
- қарыздық міндеттемелер (қысқа мерзімді және
- барлық қарыздық міндеттемелер мен өзіндік
- барлық қарыздық міндеттемелер мен акционерлік
- барлық қарыздық міндеттемелер мен материалды
- ұзақ мерзімді қарыздар мен қаржылық
- өзіндік капитал мен активтердің ара
- айналым капиталы мен ағымдағы активтердің
4. Пайдалылық коэффициенттері:
- пайдалылық нормасы коэффициенттері
- рентабельділік коэффициенттері
- акцияға шаққан пайдалылық нормасы коэффициенттері
5. Қарызды қызмет көрсету коэффициенттері:
- пайызды жабу коэффициенттері
- бекітілген төлемдерді жабу коэффициенттері
* Түрлі кезеңдерде Әлемдік банктің мамандарымен
2,0 - 1,25
0,25 - 0,6
0,66 - 2,0
0,5 – 1,5
7,0 – 2,0
Ағымдағы өтімділік коэффициенттері (Каө ) ,
Көа = Ағымдағы активтер
Ағымдағы өтімділік ағымдағы өтімділік коэффициенті клиенттің
Жедел өтімділік коэффициенттері (Кжө), басқа мағынаға
Кжө = Өтімді активтер / Ағымдағы
Өтімді активтер ол қарызды өтеуге дайын,
Жедел өтімділік коэффициенті қарыз алушының банк
Тиімділік (айналымдылық) коэффициенттері бірінші коэффициенттер тобын
Тиімділік коэффициенттерінің тобына келесілер кіреді:
қорлардың айналымдылығы
а) қорлардың орташа қалдықтары / сатудан
б) сатудан түскен түсім кезең бойынша
дебиторлық қарыздың айналымдылығы (күндік есеппен):
Дебиторлық қарыздардың орташа қалдықтары /
негізгі капиталдың (бекітілген активтер) айналымдылығы:
Сатудан түскен түсім / негізгі құралдардың
активтердің айналымдылығы:
Сатудан түскен түсім / активтердің орташа
Қаржылық лавераж көрсеткіштері қарыз алушының өзіндік
Пайдалылық коэффициенті барлық капиталдың тиімді қолданылуын
пайдалылық нормасының коэффициенттері
а) пайыз бен салықты төлегенге дейінгі
ә) таза операциялық пайда (пайыз төленіп,
б) пайыз бен салықты төлегеннен кейінгі
рентабельділік коэффициенттері:
а) пайыз бен салықты төлегенге дейінгі
ә) пайыз төленіп, салық төленбегенге дейінгі
б) пайыз бен салықты төлегеннен кейінгі
Рентабельділіктің үш түріннің коэффициенттерін салыстыру кәсіпорынның
акцияға шаққан пайдалылық нормасы коэффициенттері:
а) акцияға шаққан пайда = жай
ә) дивидендтік табыс (%) = бір
Егер клиенттің сатудан түскен табысы өссе,
Қорытынды
Шағын кәсіпкерліктің даму тенденциясы ең алдымен
Яғни, шағын бизнестің дамуына кедергі келтіретін
Осы қаржы тапшылығына байланысты шағын бизнесті
шағын кәсіпкерлер үшін ыңғайлы емес қаржы
Банктердің шағын бизнеске қатысты несие саясаты
банктердің жоғары дәрежелі өндірістік тәуекелмен жұмыс
отандық жаңа ойлап табылған өңдеулерді патеттік
Қазіргі уақытта шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсететін
Төменгі кестеден көріп тұрғанымыздай банктердің жалпы
Екінші деңгейдегі банктердің шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне
Несиенің жұмсалуы 1998 1999 2000 2001
Екінші деңгейдегі банктердің жалпы экономика секторына
Ш.Б.бөлген барлық неселері 24,3 39,9
оның ішінде:
Ұлттық валютада 17,2 22,3 40,7 46,7
қысқа мерзімді 14,6 12,5 23,2 24,1
ұзақ мерзімді 2,6 9,9 17,6 22,6
Шетел валютасымен 7,2 17,5 33,5 75,3
қ қысқа мерзімді 3,1 8,0 17,0
ұзақ мерзімді 4,1 9,5 16,5 39,2
Бір жылдағы өсу қарқыны (%-дық қатынаспен
Несие экономикасындағы Ш.Б.несиесінің үлесі (%-дық қатынаспен
2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы республиканың
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Банковское дело: Под редакцией О.И. Лаврушина.
Банк ісі: Мақыш Серік. Алматы 2007ж.
3. Жеке кәсiпкерлiк туралы Қазақстан Республикасының
4. ҚазҰУ хабаршысы/ Арзаева М.Ж.: Шағын
2
Қазақстан Республикасындағы шаруашылық субьектілерін несиелендіруді талдау («сика» ақ мысалында)
Шағын және орта бизнес кәсіпорындағы қаржылық менеджментінің қаржылық көрсеткіштерін талдау
КӘСІПОРЫНДЫ ҚАРЖЫЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ (ЖШС Гормолзавод мысалында)
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және баланстың өтімділігін талдау
Кәсіпорынды қаржылық – экономикалық талдау (ЖШС Кокшетауский хлебзавод мысалында)
Банк клиенттерінің несиеқабілетігін бағалайтын қаржылық коэффициенттер
Өндірістің қaржылық тұрaқтылығын тaлдaу жәнe жeтілдіру жoлдaры
Кәсіпорындардың жаппай банкроттыққа ұшырауы
Төлем қабілеттілігі мен өтімділігін талдау
Құрылған кәсіпорынды басқару