Жастардың еңбек нарығындағы жағдайы

Кіріспе.......................................................................................................................3
Негізгі бөлім
I бөлім. Жастардың кәсіби өзін-өзі анықтауының психологиялық ерекшеліктері...........................................................................................................6
1.1.Кәсіби өзін-өзі анықтау процесі.......................................................................6
1.2.Жастардың мамандық таңдауындағы қиындықтар және әсер етуші факторлар.................................................................................................................9
II бөлім. Еңбек нарығындағы жастар..................................................................12
2.1. Жастардың еңбек нарығындағы жағдайы....................................................12
2.2. Жұмыссыз жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстар.........................18
III бөлім. Зерттеу жұмысы....................................................................................25
Жоғарғы оқу орны студенттерінің өз мамандықтарына қатынасын анықтауға арналған
Қорытынды.............................................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................28
Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Бүгінгі таңда қоғам алдына қойылған негізгі
Қазіргі қоғамда жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби іс-әрекет пен мамандық
Алайда, кәсіби бағдарлану жүйесінің білімдер сферасында жетіспей жатқан жастарының
Алғашқылардың бірі ретінде оқушылардың мамандық таңдау себептерін арнайы зерттеген
И.В.Дубровина болса жасөспірім кезеңдегі негізгі психологиялық өзгеріс өзін-өзі анықтау
-Сана сезімінің жоғарғы дәрежеде қалыптасуы;
-Тұлғалық қажеттіліктің дамуы;
-Жоғарғы сынып оқушыларының әрқайсысының өзіндік қызығушылығымен қол жетерлік табыстары.
Қазіргі жағдайда өзін-өзі анықтау мәселесін мамандықталған өзін-өзі анықтаусыз
С.Л.Рубинштейн бойынша өзіндік анықталу сыртқы себептің ішкі әсерге байланысты
Сондай-ақ, Л.И.Божович жұмыстары да өзін-өзі анықтауға психологиялық анықтама береді.
Оқушылардың жас ерекшелігіне қарай және олардың кәсіби қызығушылығының қалыптасу
Кәсіби бағдардың әдістеме түсінігі ретінде кәсіби өзін-өзі анықтауды ғылыми
Кәсіби бағдар жұмысының құрылымының негізіне концептуалды идеялар сипаты жатады.
Әдістемелік сипат идеясына оқушыларға кәсіби бағдар беру жұмысына дифференциалды
Сондай-ақ кәсіби бағдардың әдістемелік сұрақтарына кәсіби бағдар жүйесін дамыту
Курстық жұмыстың мақсаты: Жастар ретіндегі жоғарғы сынып оқушыларының болашақтағы
Курстық жұмыстың міндеттері:
-Алдын-ала тұлғаның белгілі бір мамандыққа деген қызығушылығы мен қабілеттілігінің
-Жастардың бойында ішкі психологиялық-әлеуметтік мәнділікті реттейтін қызмет түрлеріне түсінік
-Кәсіпті өз бетінше, саналы түрде жеке қасиеттерін есепке ала
Курстық жұмыстың пәні: Тұлғалық және кәсіптік өзін-өзі анықтауы,
Курстық жұмыстың объектісі: Жоғарғы сынып оқушылары мен жоғары
I Жастардың кәсіби өзін-өзі анықтауының психологиялық ерекшеліктері
Кәсіби өзін-өзі анықтау проц
Кәсіби өзін-өзі анықтау процесі адам өмірінің ұзақ уақытты периодын
Өзін-өзі анықтау өзіндік детерминациядан құралады. Өзіндік детерминацияның кілттік позициясын
Жастардың кәсіби өзін-өзі анықтау облысындағы жұмыстың қазіргі заманғы жағдайына
Кәсіби өзін-өзі анықтаудың әр түрлі кезеңінде тұрған жастардың өмірлік
Әрине, жастық шақтың арнайы басымдылығы алда тұрған жауапкершілікті талап
Мамандықты таңдау жағдайын бағалай отырып, таңдау дегеніміздің өзі –
Демек, жас адам мамандық таңдау кезінде тек жақын арадағы
1.2. Жастардың мамандық таңдауындағы қиындықтар және әсер етуші факторлар
Жастар үшін мамандық таңдау жағдайы қаншалықты қарапайым еместігін түсіну
Мамандық туралы ақпарат беру мен насихаттау кезінде сол немесе
Мамандық таңдауға қатысты қиындықтар зор әлеуметтік мәні бар проблемалардың
Орта мектепті бітірушілер стресс жағдайына байланысты ерте қалыптасқан кәсіби
Талапкер ЖОО-на белгілі бір мамандықты арнайы оқып, сол мамандықты
Мамандық таңдау тұлға қалыптасып жатқан макро- және микроортасының әсері
II Еңбек нарығындағы жастар
2.1. Жастардың еңбек нарығындағы жағдайы
Қазіргі кезең әлеуметтік қызметкерлер мен әлеуметтік қызметтер үшін жаңа
Жұмыссыздық әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде – бұл еңбекке қабілетті және
Жұмыссыздық, оның ауқымы, ұзақтығы – қоғам дамуының өзіндік белгісі.
Жұмыссыздықты түрлерге бөлудің критерийлеріне оның тек ұзақтығы емес, пайда
Фрикциондық (лат. – үйкеліс) жұмыссыздық – ең кеңінен тараған
Құрылымдық жұмыссыздық тұтынушылар сұранысы құрылымының және өндіріс технологиялар өзгерістерінің
Құрылымдық жұмыссыздық тиімді экономикаға тән: дамыған елдерде шамамен 40
Циклдік жұмыссыздық өндірістің төмендеуінен туады,яғни тауарлар мен қызметке деген
Жоғарыда айтылған жұмыссыздықтың түрлерінен басқа жұмыстың басқа жұмыстың уақытша
Қазақстан Республикасындағы қазіргі жұмыссыздық – еліміздің дамуының өтпелі кезеңіндегі
-өндірістердің қысқаруы мен жабылуына байланысты туындаған экономикалық дағдарыс;
-бұрынғы мамандандырылған жұмыс күшінің нарықтық талаптарына сәйкес келмеуі[5].
Қазақстан Республикасының кәсіподақтар Федерациясының мәліметтеріне қарағанда, жұмыссыздар саны 1
Жастар халықтың ішінде еңбек нарығында әлсіз бәсекеге қабілеттілікті тудыратын
Сондай-ақ, жастардың еңбек нарығындағы жағдайы мемлекеттің жоғарғы және орта
Қоғамның әлеуметтік-экономикалық бөлінуі жағдайында, жастар жұмыссыздығын зерттеуде үлкен тәжірибесі
Жастардың еңбек нарығындағы жағдайының проблемасын қарастыра отырып, жастардың жасына,
Осы барлық топтар еңбек нарығында кейбір ортақ белгілерге ие:
14-16 жастағы жастар тобының еңбек нарығындағы өздеріне тән ерекшелігіне
16-18 жастағылар үшін өмірдің нарықтық жағдайларына бейімделуге ұмтылыс тән,
18-23 жастағы топтар әдетте орта білім және мамандық алған
23 жастан асқан жастар тобы еңбек нарығына алғаш рет
Еңбек нарығындағы жалпы жағдайды білу, жұмыссыздықтың түрлері мен себептерін,
-кәсіптік білімнің, мамандықтың, дағдылардың жетіспеушілігі;
-еңбек нарығының жаңа, өзгермелі кәсіптік мамандандырылған қажеттіліктерге кәсіби сәйкессіздігі;
-жас адамдарға еңбек заңдылықтарына сай қосымша бірнеше жеңілдіктер ұсынудың
-қарулы күштер қатарына шақырылуға, оқуға түсуіне, жас әйелдердің балалы
-өмірдің негізгі игіліктерін ақысыз алып жүрген (ата-анасынан және мемлекеттен)
Барлық осы жағдайлар жастардың жұмыссыздығын нарықтық қатынастары даму үстіндегі
Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық өзіндік ерекшеліктерге ие. Ол дамушы елдердегі
Жастар жұмыссыздығы, егер ол ауқымды сипатта болса, қоғам үшін
Жастар жұмыссыздығының басты теріс салдарына – еңбекке қабілетті, энергияға
Жұмыссыздықтан туған экономикалық шығындар ең біріншісі жұмыссыздардың өз басына
Жұмыссыздық ауыр әлеуметтік салдарларды да туғызады. Ол ең алдымен
Көптеген жас жұмыссыздардың алдында күрделі әлеуметтік-психологиялық проблемалар да туындайды.
Жұмыссыздық мінез-құлықтың делинквентті нысандарымен байланысы да анықталған. Батыс елдерінде
Жұмыссыздықтың отбасына, әсіресе әлі де бекімеген жас отбасына тигізетін
Жасөспірім балалары бар жұмыссыздар отбасының өмір сүруінің материалдық жағдайы
Ерлі-зайыптылар жұмыссыздыққа ұшырай отырып бір-біріне көп жағдайда бірлік пен
Сонымен, жұмыссыздық жас адам мен оның отбасы үшін –
2.2. Жұмыссыз жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстар
Біздің елімізде жұмыссыздарға, соның ішінде жас жұмыссыздарға көмек көрсетудің
Бірінші ұйымдастырушылық-экономикалық екі блоктан тұрады: оның бірі жас адамдардың
-нарықтық қатынастар мен еңбек нарығындағы сұраныстарды ескере отырып жалпы
-оқытуды белгілі-бір мамандықты кәсіби жұмылдырудың негізінде қалыптастырумен үйлестіру;
-қаржы-несие саясатын жас адамдар ұйымдастырған кіші бизнесті дамыту және
-жастардың технопаркі мен бизнес-инкубаторларды жас адамдардың дербес кәсіби еңбекке
-білім беру нарығында пайда болған жаңа мекемелер мен мамандықтарға
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін арнаулы қызметтер ұйымдастырылады. Оған
Ұйымдастырушылық-экономикалық бағыттың келесі блогы жас жұмыссыздарға көмек, қолдау
-жұмысқа орналасуға көмек жасау;
-жұмысқа тартылмаған жастарды кәсіптік оқыту және қайта оқыту;
-жұмыс орындарын жастар үшін квоталау (лат. – бөлік, үлес);
-жас адамдар үшін еңбекке деген құлшыныстарын сақтау және олардың
-кәмелетке толмағандарды еңбек әрекетіне бейімдейтін жасөспірімдерді уақытша жұмысқа тарту;
-жұмыссыздығы бойынша жәрдем ақылар төлеп тұру.
Осындағы кейбір мәселелердә шешу мемлекеттік органдардың және жергілікті басқару
Бұл блокты еңбекпен қамту, жұмыссыздық, еңбек қатынастарына қатысты мәселелерді
«Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңы бойынша жеке еңбек келісім-шартын
Қазақстан Республикасының «Халықты еңбекпен қамту туралы» Заңына сәйкес еңбекпен
Жас жұмыссыз үшін еңбекпен қамту қызметтерінің оған «сәйкес келетін»
Алғаш рет жұмыс іздеп жүрген, мамандығы жоқ жас адам
Қазақстан республикасындағы еңбек пен еңбекпен қамту салаларындағы қазіргі заңдылықтары,
Ұйымдастырушылық-экономикалық бағыттағы блоктар қарастырған жас жұмыссыздармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстарды
Осындай биржалар қызметінің әрекетінің мысалы ретінде Қарағанды қаласында құрылған
Жұмыссыз жастарға көмек көрсету бойынша арнаулы қызметтер әрекетінің белгілі
ТМД елдеріндегі жастарды еңбекпен қамту және жас жұмыссыздарға көмек
Жұмыссыз жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың келесі екінші бағыты –
Еңбекпен қамту қызметінің жас клиентін психологқа жіберетін белгілі-бір проблемалар
Жас жұмыссызға психологиялық қолдау көрсету – еңбекке тұру процесін
-дәлелді – жас адамның белсенділігін көтеру, жұмысқа, өзін тануға
-когнитивті – өзін бағалауды арттыру, адамның өзі туралы түсінігін
-эмоциональды – клиенттің қазіргі жағдайын түзету және өз-өзін реттеу
-мінез-құлық – жұмыссыздық жағдайында әрекеттердің тиімді іскерліктері мен дағдыларын
Осы тәсілдерге сәйкес жас жұмыссызбен жүргізетін әлеуметтік-психологиялық жұмыстардың негізгі
-жұмыссыздың психикалық жағдайын түзету – маманданған кеңестің тиімділігін қамтамасыз
-жұмыссызды әлеуметтік-психологиялық бейімдеу (өмірлік жағдайларды қайта бағалау және клиентте
-еңбек нарығындағы мінез-құлықтың тиімді іскерліктері мен дағдыларын үйрету [12].
Жас жұмыссызға психологиялық қолдау жасаған кезде көмек сұрап келгеннің
Еңбекпен қамту қызметтерінің мамандарының пікірінше, жұмысынан айырылғаннан кейін, болмаса
Жұмыссыздықтан туған жағдайларды шешудің тәсілдері жас клиенттің мінезіндегі жеке
Арнаулы зерттеулер жас адамдардың жұмыссыздық жағдайын басынан кешірудің барынша
Жас жұмыссыздардың жеке басының ерекшеліктері жұмысын жоғалту жағдайында туындаған
Психологтардың зерттеуіне қарағанда, маман-психологтар жүргізетін тренингтер арқылы клиенттің белсенділік
Еңбекпен қамту қызметтерінде штаттық немесе жалданған психологтардың көмегі арқылы
Жастардың қаралып отырған категориясымен жұмыс істейтін социономдар қазіргі біздің
Олардың біріншісін прагматикалық деп атайды, ол жұмысты материалдық игілік
Келесі стратегия, кәсіби деп аталады, ол жұмысты өзінің жеке
Экономикалық мінез-құлықтың үшінші стратегиясы конформистік деген атауға ие болады,
Жас жұмыссыздардың жеке басының қасиеттерін және әлеуметтік мінездерін зерттеу
Осы проблеманы зерттеуші мамандар жоғарғы оқу орнын бітірген жас
Орта мектепті бітіріп жұмыс іздеп жүрген бозбалалар мен бойжеткендермен
Әрине, социономның жұмыссызбен жүргізетін жұмысындағы мінез-құлықтық стилдер жалпы сипатқа
Жоғарыда талданған жастардың жұмыссыздығының жағдайы, жастар жұмыссыздығымен жүргізілетін әлеуметтік
ІІІ бөлім. Зерттеу бөлімі
Жоғарғы оқу орны студенттерінің өз мамандықтарына қатынасын анықтауға арналған
Жоғарғы оқу орны студенттерінің өз мамандықтарына қандай қатынаста екенін
Сауалнама
Құрметті жастар! Бұл сауалнаманы жүргізудің мақсаты – жоғарғы оқу
Сауалнама сұрақтары:
Қандай мамандық бойынша білім алудасыз?
Нешінші курс судентісіз?
Осы мамандықты таңдауыңызға не ықпал етті?
А)ата-анамның үзілді-кесілді талабы
Ә)өзімнің жеке қызығушылығым
Б)таңдаған мамандығымның беделділігі
4. Осы мамандықты таңдағаныңызға өкінесіз бе?
А)иә
Ә)жоқ
Б) орташа
5. мамандық таңдауыңызға тағы бір мүмкіндік берсе, қандай мамандық
А)өзгертпес едім
Ә)ойланып көрмеппін
Б)(өз жауабыңыз)
6. өзіңіз кәсіби дайындалып жатқан мамандығыңыз ұнайды ма?
А)иә
Ә)жоқ
Б)орташа
7. болашақта өз кәсібіңіздің маманы бола алуыңызға сенімдісіз бе?
А)иә
Ә)жоқ
Б)білмеймін
8. Сіз кәсіби білім алып отырған ЖОО-ның мамандыққа даярлау
А)иә
Ә)жоқ
Б)орташа
Рахмет!
Сауалнама жүргізудің нәтижесі:
1-сұраққа берілген жауаптың нәтижесі бойынша студенттердің 54,2%-ы жаратылыстану бағыты
2-сұрақтың қорытындысы бойынша сауалнамаға қатысқан жастардың 8%-ы 1-курс, 58%-ы
3-сұраққа жауап беруші студенттердің 67%-ы оқып жатқан мамандықтарын таңдағанына
4-сұрақ студенттердің мамандық таңдауына ықпал етуші факторларды білу мақсатында
5-сұрақ «мамандық таңдауыңызға тағы бір мүмкіндік берсе, қандай мамандықты
6-сұраққа берілген жауаптардың нәтижесіне сүйенсек, студенттердің 13%-ына өздері кәсіби
7-сұрақ бойынша жауап беруші жастардың 37,5%-ы болашақта өз кәсібінің
8-сұраққа жауаптың нәтижесі бойынша 34% студенттердің өздері кәсіби білім
Қорытынды
Курстық жұмысты қорытындылай келе, қазіргі жастардың мамандық таңдауына тұлға
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Пряжников Н.С. «Психология профессионального самоопределения»// научная статья.
2. www.childpsy.ru
3. Пряжников Н.С. Предпрофильная подготовка как начальный этап личностного
4. Пряжников Н.С. «Факторы профессионального самоопределения старшеклассников»// М., 2005.
5. Спанов М. Модернизация социальной сферы и проблема устойчивости
6. Жотабаев Н. О проблемах занятости заработной платы// Мысль.
7. Уильямс К. О классовом характере безработицы и путях
8. Руткеевич М.Н. после школы. Опыт социологического исследования. –
9. Социальный менеджмент/ С.Д.Ильенкованың басш.ред. – М., 1998. –
10. Аргайл М. Психология счастья. – М., 1990. –
11. Осадчая Г.И. Cемьи безработных и семейная политика //
12. Волошина И.А. және басқалары «Групповая работа как форма
13. Социология молодежи: оқулық / В.Т.Лисовскийдің басш.ред. – СПб.,
14. Герций Ю.В., Дановский С.Л., Громова Е.Е. Стили поведения
15. А.Н. Агафонов, Қ. Н. Меңлібаев Жастармен жүргізілетін әлеуметтік
16. Қазақстан Республикасының «Халықты еңбекпен қамту туралы» Заңы. –
17. «Қазақстан республикасындағы еңбек туралы» Заңы. – Алматы, 2000.
18. Кошкаров Ж., Махинова Н. Анализ становления молодежного рынка
19. Нурмагамбетов А.М. Рынок труда: правовые проблемы и перспективы.
20. Нысанбаев С.Н. Проблема занятости в Республике Казахстан: Оқулық.
21. Основы социальной работы: Оқулық / П.Д.Павленюктың басш.ред. –
22. Рофе А.И., Збышго Б.Г., Ишин В.В. Рынок труда,
23. Слепцов Н.С. Социальная защита молодежи в условиях перехода
24. Сухарева Э.О. Рынок труда и занятость в системе
2

Ұқсас жұмыстар

Отандық еңбек нарығындағы тұрғындардың жұмысбастылық мәселесі

Жұмыссыздық

Қазақстандағы еңбек нарығыны

Жастарға арналған бағдарламалар

Еңбек нарығында жұмыс күшіне сұраныс

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУ МЕХАНИЗМДЕРІН ЖЕТІЛДІРУ

Жастарды жұмыспен қамту жүйесін басқаруды жетілдіру жолдары

Тәжірибе өту кезеңі

Жастар және жұмыссыздық мәселесі