Несие операцияларының тиімділігін талдау
АННОТАЦИЯ
Берілген жұмыс «БТА» акционерлік қоғамының мысалында орындалған. Жұмыс
АННОТАЦИЯ
Данная работа выполнена на примере акционерного общества «БТА».Работа состоит
THE SUMMARY
The given work is executed on an example of
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ
ПЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ
Инвестициялық қызмет, оның нысандары мен түрлерін топтастыру
1.2 Инвестициялық климат, оны қаржыландыру көздері
1.3 Инвестициялық жоба, оның тиімділігі
1.4 Нарықты дамыту жағдайындағы инвестициялық саясат
1.5 Инвестицияның басты звеносы ретіндегі бағалы қағаздар
нарығының қызметі
1.6 Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы және оның
2 «БТА» АҚ ҚАРЖЫ-ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗГІСІ
РЕТІНДЕГІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 «БТА банк» АҚ-ң бүгінгі таңдағы жағдайы және
қызметінің сипаттамасы
2.2 Банктің баланстық шоттарын талдау
2.3 Банктің операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтеріне байланысты операциялар
2.4 Банктің несие операцияларының құрамы мен сапасына баға беру
2.5 Несие операцияларының тиімділігін талдау
3 БАНКТІҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ НЕСИЕ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІРКЕМЕЛЕР
КІРІСПЕ
Елімізде жүргізіліп жатқан экономикалық реформа банктік істі дамытуда жаңа
Капиталдар нарығының дамуы қаражаттарды жинақтау мен инвестициялаудың өзара байланысты
Қазақстанның алдағы комерциялық банктерін өздерінің табыстылық базасын кеңейту үшін
Банктік қызметтер нарығындағы бәсекелестік - банктік қызмет көрсетудің сандық
Менің тақырыбымның актуальділігі ол нарыққа өту жағдайында біздің елде
Тақырыпты зерттеудің негізгі мақсаттары болып мыналар саналады: инвестициялық саясат
Қазақстандағы жалпы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдай банктердің банкроттық жағдайының
Банк активтері — пайда табу максатында банктік ресурстарды әp
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай
Коммерциялық банктің активтерін мынадай төрт топқа бөлуге болады:
1) касса және оған теңесстін акшалай қаражаттар;
2) несиелер;
3) бағалы қағаздарға жұмсалынған инвестициялар;
4) банктің ғимараты мен жабдыктары ;
Активтердің сапасы олардың тиімділігіне, тәуекел активтердің
көлеміне, толық бағалы емес активтердің үлес салмағына,
активтердің көлеміне, табыс әкелуіне қарай анықталады.
Бұл жұмыстың мақсаты коммерциялық банктердің қаржы жағдайын бағалау бойынша
Қазіргі уақытта камерциялық банктердің активтерін тиімді басқару мәселесі банк
Коммерциялық банктің активтерін тиімді басқару нарықтағы тенденция туралы нақты
Банктің барлық активтері оның портфелінің құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады.
Шет елдерде іс жүзінде кез-келген банктерде активтерді басқару жөніндегі
Коммерциялық банктер, ең алдымен, спецификалық ұйымдар ретінде көрінеді, бір
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ
1.1 Инвестициялық қызмет, оның нысандары мен түрлерін топтастыру
Нарықтық қатынастар жағдайында инвестицияның мәні өзіндік ерекшеліктермен түсіндіріледі:
-инвестицияның табыс алумен байланыстылығы инвестициялық қызметке түрткі ретінде қарастырылуы;
-инвестициялар ресурстар (күрделі салымдар) мен салымдардың (шығындар) біртұтастығы ретінде
-инвестициялардың статикада емес динамикада талдануы;
-инвестициялау объектісінің құрамына экономикалық (әлеуметтік) нәтиже беретін кез келген
Инвестиция ресурстардың шығынға өзгеру процесі ретінде қарастырылады. Бұл ретте
«Инвестициялық қызмет» терминін кең және тар мағынада қарастыруға болады.
Инвестиция қозғалысы екі сатыны қамтиды. Бірінші саты - «инвестициялық
Инвестициялық ресурстарды жұмылдыру сәтінен салынған қаражаттарды өтеп, табыс (нәтиже)
Инвестициялар айналуы инвестициялар айналымы ретінде көрініс табады. Инвестициялық қызметтің
Инвестициялық қызметтің объектілерін пайдаланушылар – бұл инвестициялық қызметтің объектілерін
Инвестициялық қызметтің объектілері екі жақты сипатталады: инвестициялық ресурстар және
Ресурстар құрамында инвестициялардың келесі топтарын атап көрсетуге болады:
-ақшалай қаражаттар мен қкржы құралдары;
-материалдық құндылықтар;
-ақшалай бағаланатын мүліктік, интеллектуалдық және басқа да құқықтыр.
Шығын көзқарасы бойынша инвестициялар салым бағытын сипаттайды. Бұл ретте
-негізгі және айналым капиталы;
-бағалы қағаздар мен мақсатты ақша салымдары;
-материалдық емес активтер.
Инвестиция нысандары мен түрлерін топтастыру. Салым салу объектілері бойынша
Нақты инвестициялар нақты экономикалық активтерге (материалдық ресурстар, материалдық емес
Қаржылық инвестициялар - әр түрлі қаржылық активтерге (бағалы қағаздар,
Инвестициялау мақсаты бойынша инвестициялар тікелей және қоржындық болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар инвестициялау объектілерін тікелей бақылау және басқару мақсатында
Қоржындық инвестициялар табыс алу және тәуекелдерді диверсификациялау мақсатында экономикалық
Инвестициялық қызмет нысандары сондай-ақ мерзімі бойынша, инвестициялық ресурстардың меншік
Салым салу мерзімі бойынша инвестиицялар қысқа мерзімді, орта мерзімді
Инвестициялық ресурстардың меншік нысандары бойынша жеке, мемлекеттік, шетелдік және
Аймақтық белгісі бойынша ішкі инвестициялар және шетелдегі инвестициялар болып
Салалық белгісі бойынша экономиканың әр түрлі салаларына салынған инвестициялар
Тәуекел деңгейлері бойынша агрессивті, біркелкі және консервативті инвестициялар бөліп
Инвестициялық нарық. Инвестициялық нарық инвестициялық сұраныс пен ұсынысты қалыптастыратын
Инвестициялық нарық арқылы инвестициялардың айналымы, инвестициялық ресурстардың салымдарға өзгеруі
Инвестициялық нарықтың конъюктурасы – инвестициялық нарықтағы немесе инвестициялық нарық
Инвестициялық нарықтың конъюктуралық циклы төрт сатыны қамтиды:
-инвестициялық нарық конъюктурасының өрлеуі;
-конъютуралық шарықтау;
-конъюктураның әлсіреуі;
-инвестициялық нарықтағы конъюктураның құлдырауы.
Инвестициялық сұраныс потенциалды және нақты болып бөлінеді.
Потенциалды инвестициялық сұраныс экономикалық субъектілердің қордаланған табысының шамасын бейнелейді.
Инвестициялық ұсыныс барлық нысандағы инвестициялау объектілерінің жиынтығын бейнелейді: негізгі
Инвестициялық процестің инфрақұрылымы. Инвестициялық сұраныс пен ұсыныс қаржылық делдалдар
Жалпы алғанда қаржылық институттардың келесі типтерін атап көрсетуге болады:
-коммерциялық банктер;
-банктік емес қаржы-несиелік институттар;
-инвестициялық институттар.
Банк жүйесі мекемелерінде айтарлықтай инвестициялық мүмкіндіктер шоғырланады. Банктер уақытша
Инвестициялық қызметті жүзеге асыратын коммерциялық банктер келесідей бөлінеді:
-әмбебап;
-мамандандырылған (инвестициялық, ипотекалық).
Банктік емес қаржы-несие институттарына келесілер жатады:
-ломбардтар;
-несие серіктестіктері;
-несие одақтары;
-өзара несиелеу қоғамы;
-сақтандыру ұйымдары;
-зейнетақы қорлары;
-қаржы компаниялары.
Инвестициялық институттар тек бағалы қағаздар нарығында өз қызметін жүзеге
-инвестициялық компаниялар мен қорлар;
-қор биржалары;
-инвестициялық дилерлер мен брокерлер.
1.2 Инвестициялық климат, оны қаржыландыру көздері
Инвестициялық климат – бұл мемлекет (аймақ) экономикасын инвестициялаудың тартымдылығы
Мемлекеттің қолайлы инвестициялық климатын қалыптастыру – бұл тұтас көрсеткіштер
-мемлекеттік нарығы мүмкіндіктерінің сипаттамасы;
-табиғи және еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі;
-экономикалық реформалардың жағдайы мен қозғалысы;
-инвестициялық қызмет үшін заңнамалық база;
-мемлекеттік органдарда басқару шешімдерін қабылдауды реттеу;
-нарықтық инфрақұрылым мен валюта нарығын дамыту;
-банк жүйесінің тұрақтылығы;
-саяси климаттың тұрақтылығы мен бағыты.
ҚР экономикасы дамуының қазіргі сатысындағы реформалар негізінен мемлекеттің экономикалық
Бұл ретте ҚР-да «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» заң
Тікелей инвестицияларды мемлекттік қолдаудың мақсаты – экономиканың басым салаларында
Бұл мақсатқа жету үшін келесі шарттар қажет:
-жаңа техноголиялар, алдыңғы қатарлы техникалар және ноу-хау енгізу;
-ішкі нарықты жоғары сапалы тауарлармен және қызметтермен қамтамасыз ету;
-отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау және ынталандыру;
-экспортқа бағытталған және импорт алмастырушы өндірістерді дамыту;
-ҚР шикізат базасын ұтымды әрі кешенді пайдалану;
-менеджмент пен маркетингтің қазіргі таңдағы әдістерін енгізу;
-жаңа жұмыс орындарын қалыптастыру;
-жергілікті кадрларды үздіксіз оқыту жүйесін енгізу, олардың біліктілік деңгейін
-өндірісті интенсивтендіруді қамтамасыз ету;
-қоршаған ортаны жақсарту.
Инвестициялық саясат – бұл инвестициялық активтердің оңтайлы көлемі мен
Мемлекеттің инвестициялық саясатының негізгі қағидаларына келесілер жатады:
-сұрыптаушылық және іріктеушілік;
-күрделі салымдарды қаржыландырну көздерінің әртүрлілігі;
-жоғарғы қайтарымдылық;
-инвестиция аясын орталықсыздандыру;
-инвестициялық белсенділікке экономикалық және ұйымдық ықпал ету тетіктерін пайдалану.
Жалпы алғанда инвестициялық саясат мыналарды қарастырады:
-инвестициялық белсенділікті жоғарылату, шетелдік нақты және қарыз капиталын қатыстыру
-экономиканы инвестициялаудың іріктеу-сұрыптау әдісін қамтамасыз ету, инвестициялық ұсыныстарды конкурстық
-инвестициялық міндеттердің келісушілігі мен сабақтастығын қамтамасыз ету, оларды шешудегі
-халықаралық қаржылық нарықтарға шығара отырып, республикадағы бағалы қағаздар нарығының
-инвестициялық жобаларды тек коммерциялық пайдалылығы және салынған қаражаттардың қайтарымдылығы
-меншік нысанына қарамастан инвестицияларды қорғау және сақтандыру жүйесін қалыптастыру;
-инвестициялық жағдайлардың шарттары мен факторларын бақылау және мемлекеттік реттеу
Инвестицияларды қаржыландыру көздері. Шаруашылық субъектілердің инвестициялық қызметінің кез келген
Инвестициялық ресурстар инвестициялау объектілеріне салымдарды жүзеге асыруға қатыстырылатын кез
ҚР заңнамаларына сәйкес инвестициялық ресурстар келесі көздерден қалыптастырылуы мүмкін:
-меншікті қаржы ресурстары мен ішкі шаруашылық резервтері;
-қарыз қаржы құралдары;
-акцияларды, еңбек ұжымы мүшелерінің, азаматтардың, заңды тұлғалардың пайлық және
-белгіленген тәртіппен кәсіпорын бірлестіктері орталықтандыратын ақшалай қаражаттар;
-бюджеттік емес қорлардың қаражаттары;
-республикалық бюджеттің қаражаттары;
-шетелдік инвесторлардың қаражаттары;
-заңды және жеке тұлғалардың қайрымдылық жарналары.
Инвестицияларды қаржыландырудың барлық көздерін үш негізгі топқа бөледі:
-меншікті;
-қатыстырылған;
-қарыз.
Кәсіпорынның меншікті қаржы ресурстары құрылтайшылардың бастапқы жарналары мен шаруашылық
Кәсіпорын меншік иелері жарналарының ақшалай бөлігі бірінші кезекте негізіг
Амортизация – бұл тозудың құндық көрінісі.
Амортизация есептеудің 4 әдісі бар:
1.Тік сызықты біріңғай әдіс;
2.Өндірістік әдіс;
3.Кумулятивтік әдіс;
4.Қалдықты азайту әдісі.
Пайда – бұл кәсіпорын табысының басты нысаны. Ол қосымша
Қатыстырылған қаражаттарға тұрақты негізде берілген қаражаттар жатқызылады. Олар бойынша
Олардың қатарына келесілер жатады: акциялар эмиссиясы, жарғылық капиталға қосымша
Қарыз қаражаттары белгілі бір мерзімге ссудаға алынған және процент
1.3 Инвестициялық жоба, оның тиімділігі
Инвестициялық жоба – экономиканың әр түрлі салаларына көбейту мақсатында
Инвестициялық жобалар келесі белгілер бойынша топтастырылады:
1Инвестициялар масштабы бойынша:
-шағын жобалар;
-мегажобалар.
2.Мақсаты бойынша:
-шығындарды төмендету;
-тәуекелді төмендету;
-кеңейту арқылы табыс алу;
-жаңа өткізу нарықтарына шығу;
-қызметті диверсификациялау;
-әлеуметтік нәтиже;
-экологиялық нәтиже.
3.Өзара байланыстылық деңгейі бойынша:
-тәуелсіз;
-баламалы;
-өзара байланысты.
4.Тәуекел деңгейі бойынша:
-тәуекелді;
-тәуекелсіз.
5.Мерзімі бойынша:
-қысқа мерзімді;
-ұзақ мерзімді.
Инвестициялық жобаның пайда болу сәті мен оның жойылу сәтіне
-инвестициялау алдындағы саты;
-инвестициялау сатысы;
-қалыптастырылған объектілерді эксплуатациялау сатысы.
Инвестициялық жобаны құру және жүзеге асыру келесі сатылардан тұрады:
1.Инвестициялық идеяларды қалыптастыру;
2.Инвестициялық мүмкіндіктерді зерттеу;
3.Жобаны технико-экономикалық негіздеу;
4.Жер телімін сатып алу немесе жалға алу;
5.Келісім-шарт құжаттамаларын дайындау;
6.Жұмыс құжаттамаларын дайындау;
7.Құрылыс және монтаждау жұмыстарын жүзеге асыру;
8.Объектіеі эксплуатациялау және экономикалық көрсеткіштердің мониторингін жүзеге асыру.
Инвестициялық жобаның тиімділігі. Күрделі жобаның табыстылығын талдау процесі жобалық
Дайындық және жүзеге асу шамасына қарай инвестициялық жоба әр
1,2.Жобаны ұқсату;
3.Жобаны дайындау;
4.Жобаны бағалау (сараптау);
5.Жобаны қабылдау;
6.Жобаны жүзеге асыру;
7,8.Жобаны эксплуатациялау және оның нәтижелерін бағалау.
Жобаның барлық сатысында оның негізгі аспектілері талданады:
1.Техникалық талдау;
2.Коммерциялық талдау;
3.Институционалдық талдау;
4.Әлеуметтік талдау;
5.Экологиялық талдау;
6.Қаржылық талдау;
7.Экономикалық талдау.
Инвестициялық жобалардың тиімділігін анықтау және бағалауды инвесторлар немесе олардың
Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалауда коммерциялық тиімділік, бюджеттік тиімділік, экономикалық
Инвестициялық жобалардың тиімділігі инветициялық процеске қатысушылардың мүдделерін ескере отырып,
Жоспарланып отырған шығындар мен нәтижелерді бағалау есептеу кезеңінің шегінде
-объектіні қалыптастыру, эксплуатациялау және жою (қажет болған жағдайда) ұзақтығы;
-негізгі технлогиялық жабдықтың қызмет көрсетуінің орта нормативтік мерзімі;
-берілген параметрлерге, табыстың сипаттамаларына қол жеткізу;
-инвестор талаптары.
Әр түрлі инвестициялық жобаларды салыстыру және жақсысын таңдау келесі
-таза дисконтталған (ағымдағы) құн немесе таза дисконтталған табыс;
-инвестицияның ретабельділігі, табыстылық индексі;
-табыстылықтың ішкі нормасы;
-қайтарылу (өтелу) мерзімі.
Инвестициялық жобаның коммерциялық тиімділігі жобаға тікелей қатысушылар үшін оны
Жалпы алғанда жобаның тиімділік көрсеткіштері инвестициялық және операциялық қызмет
Жобаның бюджеттік тиімділігі республикалық, жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығыстарына
Кез келген инвестициялық жобаны жүзеге асыру көптеген тәуекелдермен байланысты:
-экономикалық заңнамалардың және ағымдағы экономикалық жағдайлардың тұрақсыздығымен, инвестициялау және
-сыртқы экономикалық тәуекел;
-мемлекеттік саяси жағдайдың белгісіздігі, мемлекеттік немесе аймақтық жағымсыз әлеуметтік-саяси
-баға, техника және технология параметрлерінің динамикасы туралы ақпараттардың толық
-нарық конъюктурасының, валюта курстарының, несиелерді ұсыну шарттарының ауытқуы;
-өндірістік-технологиялық тәуекел;
-табиғи апаттар мүмкіндіктері;
-қатысушылардың мақсаттары мен мүдделерінің белгісіз болуы;
-кәсіпорын қатысушыларының қаржылық жағдайы және іскерлік белсенділігі туралы ақпараттардың
Инвестициялық белсенділік мен тартымдылықты бағалау. Инвестициялық белсенділік пен тартымдылық
Инвестициялық белсенділік:
-инвестициялық жобаларды қалыптастыру бойынша, мүмкін инвесторлармен байланыстарды бекіту бойынша
-республикалық және жергілікті биліктермен, салалық бірлестіктермен өзара әрекеттерді;
-кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы туралы ақпараттарды іздеу және таратуды қамтиды.
Инвестициялық тартымдылық деп тиісті инвестицияланған өндіріс қызметінің экономикалық нәтижелері
Инвестициялық белсенділік пен тартымдылық көптеген көрсеткіштермен бағаланады. Олардың негізгілері:
1.Төлем қабілеттілігі көрсеткіштері:
-абсолютті өтімділік коэффициенті;
-аралық өтімділік коэффициенті;
-жалпы жабу коэффициенті.
2.Қаржы тұрақтылығы көрсеткіштері:
-меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілу коффэциенті;
-меншікті және қарыз қаражаттары арақатынасы коэффициенті;
-маневр жасау коэффициенті.
3.Мүлікті тиімді пайдалану көрсеткіштері:
-активтердің рентабельділігі;
-өткізу рентабальділгі;
-активтердің айналымдылығы.
1.4 Нарықты дамыту жағдайындағы инвестициялық саясат
Инвестициялық саясат – бұл инвестициялық қызметті жүзеге асыруға бағытталған
Бағалы қағаздар нарығы – бұл оны экономиканың неғұрлым болашағы
Қазіргі уақытта ҚР бағалы қағаздар нарығы өз дамуының маңызды
нарықтың дамуын реттейтін дәл механизмнің жоқтығы;
бағалы қағаздар дамуының біртұтас тұжырымдамасының болмауы;
қолданылатын заңдардың жетілмегендігі;
бағалы қағаздар нарығының материалдық – техникалық базасының әлсіздігі;
нарық инфрақұрылымын дамытудың жеткіліксіз деңгейі.
Қазақстандағы мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру проблемалары – неғұрлым
Бұл елдерде бағалы қағаздар нарығы жаңадан қалыптасып келе жатқан
Жекеменшіктендіру бағалы қағаздардың жаңа түрі – жекеменшіктендіру чектерін (купондарын)
Жекеменшіктендіру чектеріне кез-келген жекеменшіктірілген кәсіпорынның акциясын сатып алуға болады.
Инвестициялық қорлар-жеке мекеме. Мемлекет инвестициялық қорларға салған чектерге кепілдік
Қазақстандағы түбегейлі экономикалық реформаларды жүзеге асырудың негізгі шарты –бұл
Өндіріс құралдары, тұтыну тауарлары, жер, жұмыскерші шикізат, ақпараттар мен
Сондай-ақ оның экономика құрылымын жаңартуда да маңызы зор. өйткені
Жаңа экономикалық қатынастардың пайда болуын, өндірісті ұйымдастырудың жаңашыл формалары
Қаржы нарығы шетел инвесторларынан ақша қорларын басым түрде жинақтап,
Кез-келген басқа нарық сияқты бағалы қағаз нарығын сатып алу,сату
Қазақстандағы қалыптасқан экономикалық ахуал жағдайында жедел түрде ғылыми негізделген
Бағалы қағаз нарығының маңызды ролі Қазақстанның Ұлттық валютасын тұрақтандыруда,
Бағалы қағаздар нарығы – нарықтық экономикада көпшілік жағдайда жоспарланбаған
1.5 Инвестицияның басты звеносы ретіндегі бағалы қағаздар нарығының қызметі
Бағалы қағаздар орта ғасырлардан бастап қолданыла бастады. Сол кезеңдегі
Ресейге брокерлік бизнес осы Германиядан келді (аз мөлшерде Франциядан)
Бағалы қағаздар нарығы – қаржы нарығының бір бөлігі. Қалған
Бағалы қағаздар нарығының маңызды бөлігі – ақша нарығы болып
Бағалы қағаздар нарығы – алғашқы және қайталама нарықтан тұрады.
Қазақстан Республикасының жоспарлы экономикадан түбегейлі жаңа , нарықтық, мемлекет
Нарықтық экономика – адамзат өркениеттілігінің ең жоғарғы жетістігі және
Шаруашылықты нарық әдістерімен жүргізу қаржы нарығының мол мүмкіндігін пайдалануды
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың кез-келген саласының өз қажетіне ақша
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтардан өзінің айрықша тауарымен өзгешеленеді.
Жалған капитал – нақты капиталдың қағаз белгісі, яғни өндірістік
Бағалы қағаздар ақша капиталының немесе басқа материалды құндылықтардың орнына
Бағалы қағаздар нарығы нарықтық экономикады күтпеген кездейсоқ болатын процестердің
Кәсіпорынның қосымша капиталға мұқтаждығы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың бастылары
1.6 Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы және оның
Кез-келген заңның мазмұны қоғамда орын алып және одан әрі
Бағалы қағаздар нарығын құқықтық ережелермен қамтамасыз ету деген мемлекеттік
Қазіргі заңдар Республика Конституциясына негізделген. Олар мемлекеттік және жеке
Азаматтық кодекстің нормаларына сәйкес мемлекет басшысы заң күші бар
1995 жылдың 21 сәуіріндегі «Бағалы қағаздар және қор биржасы
1995 жылдың 2 мамырындағы «Шаруашылық серіктестіктері туралы» Президенттің заң
1995 жылдың 30 наурызындағы «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы»
1995 жылдың 31 тамызындағы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк
1995 жылдың 24 сәуіріндегі «Салықтар және басқа бюджетке төленетін
1995 жылдың 23 желтоқсанындағы «Жекеменшіктендіру туралы» Президенттің заң күші
1995 жылдың 17 сәуіріндегі «Лицензиялау туралы» Президенттің заң күші
Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқалары Кеңес Одағының заңдарының
сұраныс пен ұсыныс;
делдалдар мен басқа қатысушылар;
нарықтық инфрақұрылым, яғни коммерциялық банктер, қор биржалары, инвестициялық институттар
нарықты реттейтін және өзін-өзі реттейтін жүйелер.
Нарықтың осы құрамдас бөліктері қазіргі уақытта негізінен құрылып болды.
Дегенмен, қазақстан экономикасының дағдарысы жағдайында толыққанды бағалы қағздар нарығы
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеті. Ондағы
Бағалы қағаздар нарығында қызмет атқаратын қаржы институттарының ісін бағыттау
Мемлекеттік реттеу екі түрлі жолмен жүргізіледі: мемлекеттік органдар уәкілі
Тікелей араласу шараларына мыналар жатады:
бағалы қағаздар нарығы мәселелері жөнінде заң шығаратын өкілетті органдардың
осы мәселелер бойынша атқарушы үкімет органдарының қаулылары мен бұйрықтары;
бағалы қағаздар нарығының жұмысына жаңа ережелер енгізетін немесе ескілерін
Жанама араласу тетіктеріне мыналар жатады:
несие үшін процент мөлшерін өзгерту арқылы айналымдағы ақша массасын
мемлекеттік салық саясаты;
депозиттерге, несиелерге, қарыздарға Үкімет кепілдігі;
қарыз капиталы нарығына мемлекеттің араласуы арқылы мемлекет пен корпорациялардың
мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты;
мемлекеттің сыртқы экономикалық іс-шаралары.
Осы аталған бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу тәсілдерімен қатар
Қазіргі кезде Республиада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында. Оның
Бағалы қағаздар нарығының дамуы жолында шешуін талап ететін экономикалық
Экономикалық мәселелерге:
нарықты реттейтін механизм жоқтығы;
бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас жүйесінің жоқтығы;
заңды тіркеу жүйесінің жоқтығы;
бағалы қағаздар нарығының материалдық –техникалық негізінің аздығы;
нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендігі жатады.
Әлеуметтік – психологиялық мәселелерге бағалы қағаздар нарығында маман кадрларының
Дүниежүзілік нарық тарихында бағалы қағаздар нарығының негізгі үш үлгісі
І. Банктік үлгі – онда бағалы қағаздар нарығы механизмі
ІІ. Банктік емес үлгісі немесе нарықтың үлгісі – онда
ІІІ. Аралас үлгі – онда бағалы қағаздар нарығы механизмі
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының ерекшелігі – кіші және
Бағалы қағаздар нарығының жұмысын қамтамасыз етіп, оның міндетін атқаратын
Бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары:
Брокерлер – делдал ретінде келісімге қатысатын адамдар. Брокер келісім
Дилерлер - өз капиталымен келісім жасайтын делдал.
Джобберлер – нарық конъюнктурасын бақылаушылар.
Осы мамандармен қатар бағалы қағаздар нарығына банк қызметкерлері, инвестициялық
Бағалы қағаздар нарығындағы брокерлер құқықтық тұлға ретінде тіркелген мандандырылған
Брокерлер өз қызметінде мына түпкі бастамаларды басшылыққа алады:
Клиент брокерлік фирмамен шарт жасағанда барлық тапсырма бойынша келісімге
Брокер клиенттің белгілеген сомасы шамасында әрекет жасайда. Бірақ алған
Брокер тапсырманы орындағаны туралы шартта көрсетілген уақытта клиентке хабарлап
Брокер мәмілені кітапқа тіркеуі қажет. Клиент ол жөнінде көшірме
Клиент брокерге мәміледегі барлық тапсырманы тоқтатуға үкім бере алады.
Сонымен бірге, брокерлік фирма мен клиент арасындағы келісім алғашқыда
Брокерлік фирма өз клиенттерінен тапсырма алғанда олардан кепілдік беруді
мәміледегі бүкіл сомаға вексель;
мәміленің кемі 25%- немесе 100%-ін құрайтын сома брокердің шотына
Броердің атына ағымдағы шот ашылуы мүмкін;
брокерге сақтандыру полисі және с.с. кепілдіктер.
Осылар жөнінде брокерлік фирма клиентке хабарлап тұруы қажет. Сонымен
Ал дилерлер – олар да делдалдар. Олардың брокерлерден айырмашылығы
Әкімшілік дилерлерге 100 теңгелік облигацияны кем бағамен (дисконтпен), мысалы
Бағалы қағаздар операциясына маманданған дилерлерді жакапкершілігі шектеулі дилер деп
Дилерлердің атқаратын қызметі:
Бағалы қағаздарды шығару, олардың курсы және сапасы туралы хабар
Клиенттердің тапсырмасын орындау;
Бағалы қағаздар нарығындағы өзгерістерді бақылап отыру. Егер бағалы қағаздарды
Сатып алушылар мен сатушыларды бір – біріне кездестіріп, бағалы
Айта кететін жәйт, бағалы қағаздар нарығында дилерлердің қызметі брокерлік
Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығына қатысушыларды үш топқа бөлуге
Бірінші топ, бағалы қағаздар нарығына негізгі қатысушылар: мемлекет, жергілікті
Екінші топ, инвестициялық институттар, немесе, бағалы қағаздар операциясын жүргізетін
коммерциялық және инвестициялық банктер;
сақтандыру қоғамдары;
зейнетақы қорлары;
Бұл институттардың көпшілігі әртүрлі инвесторлардың, яғни заңды және жеке
Үшінші топ, жеке инвесторлар, яғни жеке адамдар, оның ішінде
Төртінші топ, бағалы қағаздар нарығыкәсіби мамандары, яғни брокерлер мен
Әрбір елде бағалы қағаздар нарығына қатысушыларды және оған қатысу
2 «БТА» АҚ ҚАРЖЫ-ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗГІСІ
РЕТІНДЕГІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 «БТА банк» АҚ-ң бүгінгі таңдағы жағдайы және
«БТА банк» АҚ - Қазақстанның жүйе құрушы банкі,
«БТА банк» АҚ – бүгінде нарықтың барлық саласына
БТА банкінде бүгінгі күні:
Шамамен 1271442 клиенттері;
Қазақстан бойынша 22 филиалдар мен 279 есеп-айырысу бөлімі;
ТМД елдері және алыс шетелдегі халықаралық Өкілдіктер Киев, Минск,
Стратегия
«БТА банк» АҚ даму стратегиясы - географиялық әртараптандыру
Стратегиялық серіктестер, өкілдіктер
ТМД елдеріндегі стратегиялық әртараптандыруда БТА банкі тобы Ресей, Беларусь,
«БТА банк» АҚ акционерлері
Қазақстандағы алғашқы халықаралық банктің акционерлер құрамына EBRD, RZB, IFC,
БТА банкі негізі қаланған уақыттан бері бірнеше марапаттарға ие
Қызмет жасап келе жатқан кезеңнен бері банк алғаш рет
Қазақстан Тұтынушылар Ұлттық лигасының он екі жылдық жұмыс тәжірибесі
БТА банкінің жұмысының басты бағыты - Қазақстандағы әртүрлі саладағы
Банк әрбір клиенттің қызметін ерекше бағалай отырып, әрқайсысына жеке
БТА банкі заңды тұлғалар үшін қолайлы бірыңғай тариф және
"ТұранӘлем Банкі" АҚ қызметінің басты бағыттарының бірі заңды тұлғаларды
Қандай да бір жобаны уақтылы қаржыландыру оның іске асуына
Артықшылықтары
Қаржыландыруларды төмендету. Банк кешендік несиелендірудің әртүрлі сұлбаларын пайдалана отырып,
Пайыздық мөлшерлемелерді төмендету мүмкіндігі. Несие операциялары бойынша мөлшерлемелер рыноктық
Несиелік өтініштер жедел түрде қаралады. Банк қызмет көрсету сапасын
Біздің банктің қызмет түрлерін Республиканың барлық облыс орталықтарында пайдалануға
Жеке тұлғаларға берілетін несиелер
БТА банкінің тұтынушылық несиелендіру бағдарламалары – бұл сіздің проблемаларыңызды
БТА банкінің тұтынушылық несиелері – бұл ұзақ уақыт бойы
Қызмет көрсетудің артықшылықтары
Қаржыландыру құнының төмендігі. Банк кешенді несиелендірудің әртүрлі схемаларын пайдалана
Пайыздық мөлшерлемелерді төмендету мүмкіндігі. Несие операциялары бойынша мөлшерлемелер рынок
Несиелендіру мерзімін ұзарту мүмкіндігі. Несие желілері аясында жобаларды қаржыландыру
Несие алуға берілген өтініштер жедел түрде қаралады. Банк қызмет
2.2 Банктің баланстық шоттарын талдау
Активтердің құрылымы сияқты, активтік операцияларды классификациялау бойынша да әртүрлі
Коммерциялық банктерде негізгі активтік операциялар, мыналар болып табылады;
несиелік операциялар,олардың нәтижесінде банктің несиелік портфелі құрылады;
инвестициялық операциялар, олар инвистицияляқ портфельді құру үшін басты негіз
кассалық және есеп айыырысу операциялары, бұл банктің өз клиенттеріне
басқада активтік операциялар, бұлар барлық банктік операциялардың табысты орындалуын
Банктің активтік операцияларының біршама кең таралғанын мыналар болып табылады:
ссудалық операциялар, олар банкке табыстың негізгі бөлігін әкеледі.
инвистициялық операциялар, оларды жасау процесінде, ресурстарды құнды қағаздарға салу
депозиттік операциялар, банктің активті дипозиттік операцияларын белгілеу Орталық банктің
басқада активтік операциялар, олар формалар бойынша әртүрлі шет
Банк активтері — пайда табу максатында банктік ресурстарды әp
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай
Коммерциялық банктің активтерін мынадай төрт топқа бөлуге болады:
1) касса және оған теңесстін акшалай қаражаттар;
2)несиелер;
3) бағалы қағаздарға жұмсалынған инвестициялар;
4) банктің ғимараты мен жабдыктары ;
Кесте 1. «БТА банк» АҚ-ң актив құрылымын талдау
Активтер 2007 жыл 2008 жыл Ауытқуы
Сомасы, мың тг Үлес салмағы, % Сомасы, мың тг
% Абсолютті Салыс
тырмалы,
%
Касса 107452945 4,1 96515129 3,3 -10937816 10,2
ҚРҰБ корреспонденттік счеттардағы ақша 121883310 4,6 23394528 0,8 -98488782
Бағалы металдар 33 0,0 9 0,0 -24 72,7
Сатуға арналған бағалы қағаздар 85459408 3,2 97016021 3,3 11556613
Кері РЕПО келісімі бойынша бағалы қағаздар 16998058 0,6 13452809
Туынды қаржы құралдары 12166905 0,4 50654535 1,7 38487630 316,3
Басқа банктердегі салымдар мен корр. Счеттар 15040474 0,5 19701846
Басқа банктерге берілген заимдар
74179293 2,8 73328550 2,5 -850743 1,1
Клиенттерге берілген заимдар 2026289173 76,5 2231080141 76,5 204790968
Бағалы қағаздарға салымдар 3696734 0,1 35401804 1,2 31705070 857,6
Капиталға инвестиция 152666126 5,7 213304913 7,3 60638787 39,7
Негізгі құралдар 10255141 0,4 10612924 0,4 357783 3,5
Материалды емес активтер 392255 0,01 1044410 0,03 652155
Дебиторлық қарыздар 6880819 0,2 20469775 0,7 13588956 197,5
Басқа да активтер 15242492 0,6 29133343 0,9 13890851 91,1
Активтердің жиыны 2648603166 100 2915110737 100 266507571 10,1
Осы кесте мәліметтерін талдай келе активтің жалпы мөлшері баланс
Банктің балансын талдау негізінде банктің несиелік потенциалы, тұрақтылығы, төлем
Несиелік операциялар коммерциялық банктердің активті қызметінің негізін құрайды, өйткені:
Біріншіден, олардың қолайлы атқарылуы негізгі табысты алуға әкеліп,
Екіншіден, банктер өзінің және тартылған ресурстарды, еліміздің экономикасының дамуына
Үшіншіден, бұл қызмет оның жағымды атқарылуы жағдайында, өзінің барлық
Банктің несиелік портфелінің қалыптасуына ықпал ететін факторлардың бірі болып
Несиелік портфелді басқарудағы коммерциялық банктің соңғы міндеттері болып мыналар
Несиелік портфелді басқарудың ұйымдастырушы құрылымының негізінде, несиені беру бойынша
Коммерциялық банктің балансының құрылымын зерттеуді пассивтен бастауға болады, өйткені
Банк пассивін екі топқа бөлуге болады:
жеке капитал, ол қорлардың өсу немесе қалыптастыруына алып баратын
банктің депозиттік операцияларынан және басқа заңды тұлғалардың несиелерінен
Пассивті операциялардың құрылымын үйрену үшін шығарылған жеке және тартылған
Банктің жеке капиталы – бұл банк ісін ұйымдастыру үшін
Кесте 2. «БТА банк» АҚ-ның балансының пассив бөліміне құрылымдық
Пассивтер 2007ж. 2008ж. Ауытқуы
(+;-)
%
Сомасы,
мың тг Үлес сал,% Сомасы,
мың тг Үле сал,
%
1 2 3 4 5 6 7
Міндеттеме
Корреспонденттік шоттар мен банк салымдары 25223040 1,1 20306532 0,8
ҚР Үкіметі мен ҚР ҰБ-нің қарыздары 576487 0,0 1402325
РЕПО келісімі бойынша сатылған бағалы қағаздар 46246157 2,1 51519379
Туынды қаржы құралдары 2971493 0,1 2724454 0,1 -247039 91,7
Клиент салымдары 1373995789 61,2 1537079944 61,5 163084155 111,8
Шығарылған қарыздық бағалы қағаздар 109566114 4,9 72316934 2,8 -37249180
Банктер алдындағы қарыздар 572843131 25,5 622519653 24,9 49676522 108,6
Басқа да тартылған қаражаттар 2899 0,0 16005 0,0 13106
Субординарлық қарыз 94794038 4,2 158556992 6,3 63762954 167,2
Салықтық міндеттемелер 3190540 0,1 4223112 0,2 1032572 132,3
1 2 3 4 5 6 7
Кредиторлық қарыздар 14237181 0,6 26233906 1,0 11996725 184,2
Басқа да міндеттемелер 673883 0,0 1288180 0,1 614297 191,1
Міндеттемелердің барлығы 2244320752 100 2498184916 100 253864164 111,3
Меншікті капитал
Жарғылық капитал 304474393 75,3 304503430 73,0 29037 0,9
Қосымша төленген капитал 0
165 0,0 165 100,0
Резервтік капитал 4327337 1,1 42346425 10,1 38019088 978,5
Тәуекел бойынша резервтер 0
24069 0,0 24069 100,0
Бағалы қағаздарды қайта бағалау резервтері 22257 0,0 0 0
Басқа да резервтер 1750079 0,4 1661295 0,4 -88784 95,0
Таза пайда (зиян) 93708348 23,2 68390437 16,4 -25317911 73,0
Капиталдың барлығы 404282414 100 416925821 100 12643407 103,1
Міндеттеме мен капиталдың жиыны 2648603166 - 2915110737 - 266507571
Жоғарыдағы кесте мәліметтеріне сүйене отырып, банктің өткен және есеп
Ал, банктің меншікті қаражаттар қорына келетін болсақ, онда резервтік
2.3 Банктің операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтеріне байланысты операциялар
Банктің операциялық қызметі бизнес – үрдістерді үнемі жетілдіру арқылы
2007 жылы операциялық қызметінің негізгі мақсаты:
- банктің ақпарат технологияларын жетілдіру;
- тәуекелдерді басқару жүйесін дамыту болды.
Банк алға қойған мақсаттарына жету үшін 2007 жылы барлық
Төмендегі кестеде банктің операциялық қызметінен келіп түскен ақша ағымының
Кесте 3.Банктің операциялық қызметтерінен түскен ақша ағымына баға беру
№ Көрсеткіштер 2007 ж
сомасы, мың тг 2008 ж
сомасы, мың тг Ауытқу
(+;-) өсу қарқы
ны,%
1 Пайыз түріндегі ақша түсімдері 69510100 71972521 2462421 103,5
2 Операциялық активтердегі өсу немесе кему (755185630) (216549829) (-538635801)
3 Операциялық міндеттемедегі өсу немесе кему 250865254 165599487 -85265767
4 Басқа да операциялық қызметтен түсім немесе зиян
5 Төленген табыс салығы (8420330) (7079590) (-1340740) 84,1
6 Операциялық активтер мен міндеттемелерге айырбас бағамының әсері 4741505
7 Барлығы (476830318) (96898114) (-379932204) 21,4
Ақша қозғалысы туралы есеп беру формасының мәліметтері бойынша банктің
Енді, банктің инвестициялық қызметіне тоқталайық. Инвестициялық ресурстарды жұмылдыру сәтінен
Ресурстар құрамында инвестициялардың келесі топтарын атап көрсетуге болады:
-ақшалай қаражаттар мен қаржы құралдары;
-материалдық құндылықтар;
-ақшалай бағаланатын мүліктік, интеллектуалдық және басқа да құқықтыр.
Шығын көзқарасы бойынша инвестициялар салым бағытын сипаттайды. Бұл ретте
-негізгі және айналым капиталы;
-бағалы қағаздар мен мақсатты ақша салымдары;
-материалдық емес активтер.
Келесі кестеде банктің инвестициялық қызметтен болған ақша қозғалысына баға
Кесте 4. Банктің инвестициялық қызметінен ақша ағымының құрылымына талдау
№ Көрсеткіштер 2007 ж
сомасы, мың тг 2008 ж
сомасы, мың тг Ауытқу
(+;-) өсу қарқыны,%
1 Өтелуге дейінгі ұсталынған бағалы қағаздарды сату/ сатып алу
2 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді сату/сатып алу
3 Басқа заңды тұлғаларға салынған инвестициялар (99925194) (52330022) (-47595172)
4 Басқалары - (8305135) - -
5 Барлығы (93482848) (99885362) (6402514) 106,8
Банктің 200-2008 жылдарға жасаған есеп беру формасының мәліметтеріне сүйене
Мұнда банктің барлық инвестициялық қызметінің нәтижесі өткен жылға қарағанда
Ал, орны меншікті қаражаттар есебінен жабылатын инвестициялық салымдардың қатарына
Басқа заңды тұлғалардан алынған инвестиция көлемі өткен жылы 99925194
Банктің қаржылық қызметінің нәтижесінде болған ақша қозғалысының қорытындысы төмендегі
Кесте 5.Банктің қаржылық қызметінен ақша ағымының құрылымына талдау
№ Көрсеткіштер 2007 ж
сомасы, мың тг 2008 ж
сомасы, мың тг Ауытқу
(+;-) өсу қарқыны,%
1 Алынған қарыздардың көбеюі/кемуі 287398455 49912464 -237485991 17,4
2 Акцияларды шығару 186975961 29037 -186946924 0,1
3 Шығарылған қарыздық міндеттемелер 36182136 32435074 -3747062 89,7
4 Басқа да түсімдер мен шығындар (165) 165 -
5 Барлығы 510556387 82377340 -428179047 16,2
Банктің қаржылық қызметінің нәтижесі мынадай болып отыр: барлық ақша
2.4 Банктің несие операцияларының құрамы мен сапасына баға беру
Банктің несие портфеліне банктік ссудалардың алуан түрлерін жатқызады. Банктік
Банктік ссудалар келесі критерилерге байланысты классификацияланады: қарыз алушылардың типтері,
Банктен несиенің берілу шартына қарай банктің үстіміздегі жылы жүргізген
Қаржы лизингі – бұл негізгі қаражатты инвестициялау.Жеке кәсіпкерлер мен
ұзақ мерзімді қаржыландыру
тұтынушылар ауқымын кеңейтуге және сату көлемін ұлғайтуға мүмкіндік беретін
кепілзат талап етілмейді;
лизинг затын төлеу үшін үшін бос ақша қаражаты жоқ
заңнамамен бекітілген шекте салық салынатын табыс мөлшерін азайту;
лизинг кезінде Қазкоммерцбанк төлеуші болатындықтан, «төлемеу» қатерінің болмауы;
импорт бойынша заңнамамен белгіленген шекте ҚҚС-тен босату.
төлем мерзімін ұзартпай ақша қаражатының түсуі
Факторинг дегеніміз – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен қызметі
Жай вексель дегеніміз /соло/ -вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген сомманы
Қарыз алушылардың типтері бойынша банктік ссудалардың түрлері:
- сауда - өндірістік кәсіпорындар
- жылжымайтын мүлікті кепілдікке алу (ипотекалық ссудалар)
- ауылшаруашылық
- банктік емес қаржылық ұйымдар
- коммерциялық банктер
- брокерлер, диллерлер және құнды қағаздар нарығына қатысулары
- шетел банктері
- өкімет органдары
- жеке тұлғалар
Сауда - өндірістік кәсіпорында ссудалар негізгі және айналым капиталының
Қысқа мерзімді ссуданы жеңіл және тамақ өнеркәсібінің сауда-жабдықтаушы, алдынала
Ипотекалық несиелер құрылыссалушы фирмаларға құрылыс салу процесіндегі мерзімді қаржыландырудың
Ипотекалық ссудалар категориясына, сондай-ақ, шығыс бойынша жылжымайтын мүлікті сатып
Ипотекалық ссудалардың ерекшеліктері мынада:
сәйкес алғанда ссуда алу барысында тәуекелділіктің төмендеді, өйткені ол
бұл ссудалар ұзақ мерзімді сипатты алады
олар банк үшін тұрақты клиентураны қамтамасыз етеді
банк өзінің несиелік портфелін диверсификациялау мүмкіндігін иеленеді, өйткені қажет
Ауылшаруашылық ссудалар ауылшаруашылық кәсіпорындарға мал шаруашылығы мен егіншіліктегі мерзімдік
Банктік ссудалармен қолданылатын банктік емес қаржы мекемелеріне қаржы компаниялары,
Коммерциялық банктерге ссудалар банктер арасында корреспонденттік қарым-қатынас шегінде несие
Коммерциялық банктер қарыз алушылар және берушілер болып табылып ссудалар
Брокерлерге және диллерлерге ссудалар талап етілгенге дейін шарттарында құнды
Банктер құнды қағаздарды сатып алу үшін ссудаларды бергенде
Акциялар және облигацияларды сатып алуға ссуда беретін банктер, алынған
Шетел өкімет органдарына берілетін ссудалар мемлекеттік бюджет тапшылығын жабу
Шетел банктеріне берілетін ссудалар, сондай-ақ, үлкен инвестициялық бағдарламаларды қаржыландыру
Басқару органдарына банктік ссудалар салықтық төлемдер арасындағы мерзімді, олардың
Жеке тұлғаларға банктік ссудалар тұтынушылық несие және персоналды ссудалар
Тұтынушылық ссуда соңғы тұтынушылардың қарыздық қаражаттардағы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
Қолданылатын мерзіміне байланысты банктік ссудалар әдетте, 4 түрлі болады:
қысқа мерзімді – 1 жылға дейін
орта мерзімді – 1 жылдан 3 жылға дейін
ұзақ мерзімді – 3 жылдан жоғары
талап етілгенге дейін ссудалар мерзімсіз ссуда банкпен анықталмаған уақытқа
Осыған байланысты банктің 2008 жылы берген несиелерін мерзіміне қарай
Кесте 6. Банктің несие портфелінің мерзімдік құрылымы
Несие портфелі 1 айға дейін 1-3 айға дейін 3-12
Барлығы 2657307 60081649 226813998 1172469299 842243384 2304265636
Енді осы несиелердің валюталық құрылымын келесі кестеде қарастырайық.
Кесте 7. Банктің несие портфелінің валюталық құрылымы
Валюта түрлері Сомасы, мың теңге Үлесі, %
Тенгеде 875750727 38,1
АҚШ долларында 1289763867 55,9
ЕВРО-да 113672733 4,9
Басқа да валютада 25078309 1,1
Барлығы 2304265636 100,0
Осы кестедегі берілген мәліметтерге сүйене отырып, 2008 жылы несиелердің
Сурет1. 2008 жылғы банктің несие портфелінің валюталық құрылымы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің Басқармасы банк қызметін реттейтін заңдарды
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің Басқармасының бұл қаулысы, яғни «Банк
Бұл ережеге сәйкес несие дегеніміз – банктің қарыздық, лизингтік,
Осы ережеге сәйкес несиелерді қамтамасыз ету сапасына, қарыз алушының
Егер де несиелеу жалпы мерзімін ұлғайтпай төлем жасау шарттарын
Осы ережеге сәйкес банктің несие портфелінің сапасын келесі кестеден
Кесте 8. «БТА банк» АҚ-ның несие портфелін сапасы бойынша
Несие санаты 2007 жыл 2008 жыл ауытқуы
сомасы, мың тг үлесі,
% сомасы, мың тг үлесі,
% Абсо
лютті (+;-) Салыс
тыр
малы,
%
стандартты 680977513 33 1116450817 48 435473304 63,9
күмәнді 1558925676 66 1090857928 47 -468067748 30,0
1-ші категориялы күмәнді 1220034410 59 715261021 31 -504773389 41,3
2-ші категориялы күмәнді 6402791 0 32537529 1 26134738
3-ші категориялы күмәнді 146991507 7 278304319 12 131312812
4-ші категориялы күмәнді 9865824 0 38197119 2 28331295
5-ші категориялы күмәнді 11021804 1 26557940 1 15536136
Үмітсіз 11974454 1 96956891 5 84982437 709,6
Барлығы 2087268303 100 2304265636 100 216997333 10,4
Осы кесте мәліметтерін талдайтын болсақ, 2008 жылы несие портфелінің
Сурет 2. Банктің 2007 жылғы несие портфелінің сапасы
Сурет 3. Банктің 2008 жылғы несие портфелінің сапасы
Банктер бухгалтерлік есебінде ҚРҰБ ережелеріне сәйкес провизияларды есепке ладаы
Провизилар кепілі өте жоғары өтімді және сыйақымен қоса бастапқы
Ол құжатты алғаннан кейін банктік қадағалау бөлімшесі соңғы шешім
Егер де банктік қадағалау бөлімшесі клиенттердің қаражатты мақсатқа сай
Өткен жылдың бөлінбеген таза табысының есебінен банктің келесідегідей тұлғаларға
1) банктің аффилирленген тұлғасына және /немесе/ ҚР заңдарына сәйкес
2) ҚР заңдарына сәйкес банкпен ерекше қатынастағы тұлғаларға
3) 1 және 2 пункттерде көрсетілген тұлғалардың жұбайларына
4) 1-3 пунктерінде көрсетілген тұлғалар ірі қатысушысы немесе басшысы
5) 1-3 пунктерінде көрсетілген тұлғалардың жұбайлары ірі қатысушысы
Кесте 9. Несиелердің классификациясы және ол бойынша ҚР-ң екінші
Классификацияға сәйкес несие тобы
Негізгі қарыз суммасынан провизия көлемі (%)
1 2
1. Стандартты
2. Күдікті:
1) 1 категориялы күдікті төлемдерді уақытылы және толық төле
2) 2 категориялы күдікті төлемдерді кешіктіруде және толық төлемеу
3) 3 категориялы күдікті - төлемдерді уақытылы және толық
4) 4 категориялы күдікті төлемдерді кешіктіруде және толық төлемеу
5) 5 категориялы күдікті
3. Үмітсіз 0
5
10
20
25
50
100
Барлығы (1+2+3)
Енді осы несиелер бойынша ТӘБ-ң құрған провизиялар көлемін қарастырайық.
Кесте 10.БТА банктің несие портфеліне құрылған провизиялардың көлемін талдау
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл
сомасы, мың тг үлесі,
% сомасы, мың тг үлесі,
%
1 2 3 4 5
стандартты
күмәнді 99017659 89 117554055 65
1-ші категориялы күмәнді 61001721 55 35763051 17
2-ші категориялы күмәнді 640279 1 3253753 2
3-ші категориялы күмәнді 29398301 26 55660864 26
4-ші категориялы күмәнді 2466456 2 9549280 4
5-ші категориялы күмәнді 5510902 5 13327108 6
Үмітсіз 11974454 11 96956891 45
Барлығы 110992113 100 214510946 100
Несие портфелі бойынша күмәнді несиелер бойынша қалыптасқан провизиялар сомасы
Енді төмендегі кестеде банктің 2009 жылдың 1-қаңтарына берген мәліметтері
Банктің несие портфелінің валюталық құрылымына көз жүгіртек болсақ, банкпен
Кесте 11. БТА банктің несие портфелінің валюталық құрылымы
Несие валютасы Орташа ставка, % 2008 жылдың 1-қаңтарына қалдық
Тенге 16,11 893020431 977232588 994502292 875750727
АҚШ доллары 14,94 1097757508 1805487895 1613481536 1289763867
ЕВРО 11,81 63492975 177059501 126879743 113672733
Басқ да валюта 12,66 32997390 29073001 36992082 25078309
Барлығы 15,20 2087268303 2988852985 2771855652 2304265636
Сондай-ақ ЕВРО да берілген қарыздық сома есеп беру жылы
Несие операцияларының тағы бір көрсеткіші ретінде банкаралық несиелерді
Кесте 12. Банкаралық қарыздардың көлемі мен құрылымына талдау
Актив пен міндеттеменің баптары 2007 жыл 2008 жыл Ауытқуы,
(+;-) өсу қарқыны,
%
Сомасы, мың тг % Актив н/е мінд-е Сомасы, мың
Банктерге берілген қарыздар, барлығы 61666473 100 33130317 100 -28536156
тенгемен 18855000 31 11956000 36 -6899000 63,5
валютамен 42811473 69 21174317 64 -21637156 49,5
Банктерден алынған қарыздар,барлығы 591538851 100 635194630 100 43655779 107,4
теңгеде 67917244 11 73083509 12 5166265 107,6
валютада 523621607 89 562111121 88 38489514 107,3
Кесте мәліметтеріне сүйене отырып, банкаралық несиелерлің құрамы мен құрылымына
2.5 Несие операцияларының тиімділігін талдау
Несие опрацияларының тиімділігін анықтауда бірнеше коэффициенттер қолданылады. Соның ішінде
Активтердің жиынындағы пайыздық табыс әкелетін қарыз активтердің үлес салмағы
қарыз активтер
----------------------------*100
активтердің жиыны
Енді осы көрсеткішті «БТА банк» АҚ-ң материалдары негізінде
2007= ((15040474+74179293+2026289173)/2648603166)*100=80=80
2008=((19701846+73328550+2231080141)/2915110737)*100= 80=80
Бұл көрсеткіш несие салымдарының тиімділігін көрсетеді және жиынтық активтердің
2.Несие операцияларының тиімділігі уақытпен есептелуі мүмкін. Мұнда өсу қарқынының
өткен жылдағы несие активтерінің суммасы
Тр = ____________________________________________*100%
ағымдағы жылдағы несие активтерінің суммасы
Егер Тр >100% болса,
Енді осы көрсеткішті «БТА банк» АҚ-ң материалдары негізінде
2648603166
Тр = ___________ *100%= 91%
Қазақстан Республикасы банктердегі жарнама ролін жетілдіру
Банк табыстылығын басқару
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің нарықтық жағдайдағы алатын орны
Банктің активті операцияларын талдау
Банктегі несиелік тәуекелділікті басқарудың теориялық аспектілері
Ұлттық банк ақша - несие саясатының ерекшеліктерін талдау
Қаржылық жағдайды талдау
Инвестициялық жобаның тиімділігі
Коммерциялық банктердің табыстары мен шығыстары: басқару қағидалары және әдістері
Казақстан Республикасындағы банк жүйесінің дамуы мен коммерциялық банктерді ұйымдастыру принциптері