Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы

ЖОСПАР
Кiрiспе 1
І. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері 3
1.1. Мемлекеттік әлеуметтік саясат 3
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі 11
1.3 Әлеуметтік қорғау жүйесінің шетел модельдері 17
ІІ Әлеуметтiк қорғау жүйесiнiң мазмұны мен талдауы 23
2.1.1. Әлеуметтiк қорғау жүйесiнiң қалыптасуы және қазiргi жағдайының талдауы
2.2. Жамбыл облысы Сарысу ауданының әлеуметтiк – экономикалық
2.2.1. Сарысу ауданының әлеуметтiк жүйесiнiң көрсеткiштерiн талдау 41
2.2.2. Жергiлiктi бюджет арқылы көрсетiлетiн мемлекеттiк жәрдем ақылардың талдауы
2.2.3. Республикалық бюджет арқылы көрсетiлетiн көмек және зейнет ақы
2.3. Сарысу ауданының 2000-2002 жылдарға арналған жұмыссыздық пен кедейшiлiкке
2.3.1. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен мақсаты. Кедейшiлiк пен жұмыссыздық
2.3.2. Бағдарламаға сәйкес атқарған жұмысы туралы 54
ІІІ ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУ ЖӘНЕ КЕДЕЙШІЛІКТІ
3.1. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары 58
3.2. Өмірде қатер туындаған кезде әлеуметтік қорғаудың негізгі тетіктері
3.2.1. ЕҢБЕК ЕТУ ҚАБІЛЕТІНЕН АЙРЫЛҒАН ЖӘНЕ АСЫРАУШЫСЫНАН АЙРЫЛҒАН ЖАҒДАЙДА
3.2.2. ЖҰМЫСЫНАН АЙРЫЛУ ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ. 64
3.2.3. ҚАРТАЙҒАН КЕЗДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ 64
3.2.4. АЗ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛГЕН АЗАМАТТАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ 65
3.3. ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ
3.4. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржылық және
3.5 Кедейшілікті төмендету бағыттары 69
Қорытынды 71
Қолданылған материалдар тізімі: 73
Кiрiспе
Елiмiз нарық экономикасына көшiп, нарық қатынастары аясында
Әлеуметтік қорғау – бұл әлде бір жағдайларға (кәрілік, мүгедектік,
Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу аяқталып келеді. Әлеуметтік
Жүргізілген қайта құруларға қарамастан, қазіргі кезде әлеуметттік қорғау жүйесі
Соңғы жылдарда экономикадағы қолайлы өзгерістер және тұрақты өсуді қамтамасыз
Қазақстанда осы мәселелер жөнінде яғни, халықтың әлеуметтік жағынан қорғалуы,
Мен өз жұмысымды осы кісілердің еңбектеріне сүйене отырып жаздым.
Бұл жұмыста халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің қалыптасуы талқыланғандықтан білім
І. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері
1.1. Мемлекеттік әлеуметтік саясат
Әлеуметтік саясат – мемлекеттік ішкі саясаттың негізгілерінің бірі
Әлеуметтік саясаттың маңызды міндеті қоғам өміріндегі белгілі бір тепе-тендік
мемлекеттік гарантиялардың апаттар, табиғи және техногенды апаттарын демографиялық «жарылыстарды»
материалдық қорларды қайта бөлу және өмір сүрудің белгілі бір
өмір сүру образын реттеу (салық арқылы, құралдар арқылы, қайырымдылық
Әлеуметтік саясат шаруашылықтың әр деңгейінде жүзеге асырылады:
микродеңгейде;
макродеңгейде;
интеграциялық деңгейде;
әлемдік деңгейде.
Микродеңгейде экономикадағы жеке шаруашылық субъектілерінің (фирма, кәсіпорын, ұйым)
Әлеуметтік саясатты жүргізу әлеуметтік инфрақұрылдымды қалыптастыру үшін сәйкесінше экономикалық
Әлеуметтік саясат қоғамдағы әлеуметтік қатынастарының тұрақтылығын дамытуға және
Қазіргі заманда демократиялық мемлекеттің әлеуметтік саясатын келесі кестелер арқылы
Әлеуметтік саясаттың функциясы, саласы, мәні
Cурет 1
ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ МАЗМҰНЫ
2 сурет
ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМ ТАРИХЫ
1. Әлеуметтік ғылымның алғашқы негізі, сол негізге сүйеніп мемлекеттің
«Утопия» терминін алғаш рет Мор қолданып, оны идеалды қоғаммен
Еркіндік пен теңдік демократиялы қоғам өмірінің алғы шарты ғана
Гегельдің айтуынша, меншікті иемдену адам еркіндігінің ең басты шарты
2. Смиттің жасаған нарықтық экономика моделі еркіндік пен
3. Әлеуметтік статус теориясы – әлеуметтік стратификация концепциясының құрамдас
Жалпы түсінік бойынша, әлеуметтік статус – тұлғаның қоғамдағы жасы,
4. Әлеуметтік стратификация концепциясы, бұл концепцияның негізін М.Вебер жасап,
5. Әлеуметтік бақылау теориясы (бұл теорияның негізін қалаушылар американдық
Қоғамға әсер ету үшін индивидтің мінез – құлқына мемлекеттік
Элементарлы санкциялар (соның ішінде мәжбүрлі).
Әлеуметтік мүдделер.
Қоғамдық келісім.
Әлеуметтік бақылаудың кең түрдегі теориясын Р.Лапьер жасап, мемлекеттің ролін
6. Жалпы мемлекеттік игілік концепциясы, бұл капиталистік әлеуметтік –экономикалық
7. Жалпы мемлекеттік игілік концепциясына қарама-қарсы неоконсерватизм өкілдері шықты.
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК КОНЦЕПЦИЯЛАР
Қазіргі заманғы әлеуметтік концепциялар теориялық жасалуы және даму бағыты
«Жалпы мемлекеттік игілік» – капиталистік қоғамның дамуының әлеуметтік экономикалық
«Азаматтық қоғам» теориясы – соңғы кездегі танымал болып авторитарлы-бюрократиялық
Азаматтық қоғам құру идеясының жасалынуы көп ғасырларды қамтып Аристотельден
Ростоу ұсынған «Өсу стадиясы» теориясы, қоғамның тарихи дамыған шаруашылық
Эрих Фромның «Әлеуметтік сипаттамалар» ілімі философиялық антропологияның және
«Әлеуметтік құрылым» концепциясы - басты объект ретінде әлеуметтік
“Әлеуметтік жүйенің интеграциялану” концепциясы әртүрлі теория жүйесінің “интеграция”
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі
Әлеуметтік саясаттың бөлінбес элементі болып, халықты әлеуметтік
Әлеуметтік қорғау – бұл әлде бір жағдайларға (кәрілік, мүгедектік,
Нарық халықты кепілді табыспен және жұмысбастылықпен қамти алмайды. Әр
Халықты әлеуметтік қорғаудың объектілері мен субъектілері.
Сурет 3
Халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі субъектісі болып, мемлекет есептеледі. Басқалары
әр адамға өз қабілетіне байланысты табыс табуға мүмкіншілікпен қамтамасыз
өмір сүру минимумын ресми бекіту;
тұтынушылар мүддесін қорғау;
халықтардың табысын индексациялау.
Әлеуметтік қорғау жүйесі келесі топтарды қолдауға бағытталады:
жұмыссыздар;
зейнеткерлер;
мүгедектер;
ардагерлер (еңбек, соғыс);
балалары бар отбасылар;
жетім балалар;
оралмандар;
қуғын-сүргінге ұшырағандар.
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы
Халықты әлеуметтік қорғау – бірнеше жүйелерден құралатын жүйе болып
Халықты әлеуметтік қорғау құрылымы
Сурет 4
Әлеуметтік қамсыздандыру - бұл кәрі және еңбекке қабілетсіз азаматтар,
Әлеуметтік қамсыздандыру төмендегілерден тұрады:
зейнетақы;
жұмысшыларға жәрдемақы (уақытша еңбекке қабілетсіз, жүктілігінен т.б.);
балалары бар отбасыларына жәрдемақы;
кәрілерге және мүгедектерге қызмет көрсету;
жұмыссыздарға жәрдемақы.
Әлеуметтік гарантиялар – азаматтардың маңызды әлеуметтік игілік пен қызметтер
Әлеуметттік гарантиялар төмендегілерді қамтиды:
азаматтардың жұмыс орнын тандауға, кәсіби қызметіне құқығы;
еңбекақының ең төменгі мөлшері;
зейнетақының ең төменгі мөлшері;
ритуалдық жәрдемақы;
көпбалалы аналарға жәрдемақы;
стипендияның ең төменгі мөлшері;
тұрғын үйге құқығы;
денсаулық сақтауына және медициналық көмек алуға құқығы;
білім алуға құқығы.
Әлеуметтік көмек – бұл жасына, денсаулық жағдайына, әлеуметтік тұрғысына,
Әлеуметтік көмек негізінен зейнеткерлерге, мүгедектерге, оралмандарға және де апаттарға
Әлеуметтік сақтандыру - бұл еңбекке қабілетін уақытша жоғалтуына,
Кесте 1. Әлеуметтік сақтандыру жүйесі
КРИТЕРИЙЛЕРІ САҚТАНДЫРУ ФОРМАЛАРЫ
Әлеуметтік қатерлердің түрлері Зейнетақымен қамтамасыз ету
Медициналық сақтандыру
Өндірісте болатын қауіп – қатерлерден сақтандыру
Жұмыссыздық бойынша сақтандыру
Ұйымдастыру сипаты Ерікті
Міндетті
Таралу сферасы Мемлекеттік
Аймақтық
Муниципалдық
Халықаралық
Кәсіби
Әлеуметтік сақтандыру мемлекеттік және мемлекеттік емес болуы мүмкін.
Таралу сферасына байланысты келесілерді қамтиды:
мемлекеттік сақтандыру елдің территориясындағы халықтың басым бөлігін қамтиды;
муниципалды сақтандыру елдің ішінде белгілі бір бөлікті қамтиды;
кәсіби сақтандыру жұмысшылардың жеке категориясына ұйымдастырылады (шахтерлер, ұшқыштар);
халықаралық сақтандыру бірнеше елдерде халқына жарамды.
Қазақстан мүше болып табылатын Халықаралық еңбек ұйымының анықтауы бойынша,
тұрақты, ақылы еңбекке ынталандыру;
негізгі әлеуметтік қатерлердің алдын алу, ал ол туындаған жағдайда
халықтың әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыспайтын әлсіз топтарына арналған әлеуметтік
азаматтардың білім және медициналық көмек сияқты негізгі құқықтарының қызметтеріне
Әлеуметтік қорғау жүйесінің сандық көрсеткіштері экономикалық даму деңгейімен анықталса,
Даму деңгейі бірдей мемлекеттердің өзінде де тарихи, мәдени, саяси
Толық ынтымақтастыққа негізделген жүйеде жарна мен төлемнің арасында өзара
Шектеулі ынтымақтастыққа негізделген жүйеде төлемдерді алу құқығы адамның жарнасына
Бұдан басқа, ынтымақтастық белгісі жоқ, әр азамат өмірдегі қатер
Халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, әлеуметтік қорғаудың неғұрлым тиімді және
мемлекеттік жәрдемақылар;
міндетті әлеуметтік сақтандыру;
жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандыру;
әлеуметтік көмек.
Мемлекеттік жәрдемақылар әлеуметтік қорғауға жататын жағдайлар туындаған кезде барлық
Жұмыс берушілер мен еңбеккерлер аударымдарының есебінен қаржыландырылатын міндетті әлеуметтік
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі әр азаматтың зейнетақы жинақтарын жасау процесін
Әлеуметтік көмек, азаматтардың жекелеген санаттарын бюджеттің қаражаты есебінен қосымша
Бұдан басқа азаматтың әлеуметтік қатерлерден өзін-өзі ерікті сақтандыруы құқығы
Осындай аралас жүйе ынтымақтастыққа негізделген және дербестендірілген жүйелердің артықшылықтарын
Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу аяқталып келеді. Әлеуметтік
Жүргізілген қайта құруларға қарамастан, қазіргі кезде әлеуметттік қорғау жүйесі
Соңғы жылдарда экономикадағы қолайлы өзгерістер және тұрақты өсуді
1.3 Әлеуметтік қорғау жүйесінің шетел модельдері
Өтпелі экономикадағы халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің табиғатын зерттеуді
Халықты әлеуметтік қорғаудағы мемлекеттік құрылым қызметінің кеңеюі бюрократизациялық дамуға,
Капиталистік қоғамның бастапқы этаптарында әлеуметтік көмек жүйесі, кедейшілік мәселесін
Сонымен мемлекет тарапынан мұқтаждарға әлеуметтік көмектер көрсетуді азайту бағыты
Осыған жауапты реакция ретінде өмірлік қатерлерден сақтандыру үшін ерікті
Мемлекеттік әлеуметтік қорғау схемаларымен қатар мекемелердің және ұйымдардың ұсынған
Қазіргі кезде, әлемде, әлеуметтік сақтандыру элементін кеңінен қолданатын бірнеше
Әр мемлекет өзінің әлеуметтік қорғау жүйесінің құрамды компаненттеріне, мазмұны
Бірнеше елдің немесе ел топтарына бірегей сипатына ие әлеуметтік
Әлеуметтік қорғауға баға бергенде, мынадай критерийлерді жатқызуға болады:
әлеуметтік саясаттың көздеп отырған түпкі мақсаты: берілген жүйе минималды
экономикалық саясатпен өзара қарым-қатынас сипаты: осы саясатқа бағыну, яғни
әлеуметтік қорғау жүйесінің басымдылық типі: белсенді, конструктивті, немесе пассивті,
Әлеуметтік қорғаудың құралдарын жүзеге асырудағы ақпараттарға жататын критерийлер келесілер:
әлеуметтік қорғау жүйесіндегі әртүрлі сектордың қатынасы: мұнда мемлекеттік сектордың
әлеуметтік қорғау жүйесін ұстаудағы жалпы ұлттық өнімдегі, ұлттық табыстағы
мемлекеттік жүйенің құрылымы: әлеуметтік қызметтердің (білім беру, денсаулық сақтау,
әлеуметтік қамсыздандыруда: артықшылықтың жалпы салықтық түсімдерге немесе
Жоғарыдағы критерийлерге сүйене отырып, Европалық Одақ елдерінің әлеуметтік қорғау
Континенталды модель өкілдеріне мынадай елдердің әлеуметтік қорғау жүйелерін жатқызуға
Мысалы, Германияда азаматтарды зейнетақымен сақтандырудың заңдық негізі мына мақсаттарды
кәсіби және жалпы еңбек қабілетсіздігіне орай, тағы да жасына
отбасының сақтандырылған асыраушысынан айырылған жағдайда зейнетақы төлеу /
Скандинавия моделінің өкілдері болып Швеция, Финляндия, Дания және
Британдық модель әлеуметтік қамтамасыз етуге шығындарды жеке сектор
Британдық модель – бұл бір жағынан Беверидж универсализмнің айрықша
Жерорта теңізі моделіне әртүрлі топтардағы елдерді жатқызуға болады:
Қазақстанның халықты әлеуметтік қорғау жүйесі қалыптасу стадиясында болып, оны
Орталықтандырылған экономика жағдайында әлеуметтік саясат халықты әлеуметтік қамсыздандыру және
Әлеуметтік қорғау жүйесін дамытуда, нарықтық экономиканың бастапқы қалыптасу кезеңінде
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес біздің Республикамыз демократиялық құқықтық және
Бұл дегеніміз не?
Біріншіден, патернализмнен бас тартуы. Мемлекет әлеуметтік сферадағы қызметтерді азаматтардың
Екіншіден, әлеуметтік сфераның мемлекетсіздендірілуі және азаматтарға әлеуметтік қызметтер көрсету
Үшіншіден, әлеуметтік қызмет нарығының қалыптасуы, оларды өндірушілер арасында бәсекелестікті
Әлеуметтік саясат моделінің жүйелі өзгерісіндегі ең бірінші
Жоғарыдағыны ескере отырып, Қазақстанның халықты әлеуметтік қорғау
ІІ Әлеуметтiк қорғау жүйесiнiң мазмұны мен талдауы
Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан кейін, оның алдында қалыптасқан
Жекелегенде мынадай Заңдар қабылданды: «Семей ядролық полигонында ядролық сынақ
1994 -1995 жылдары жаңа әлеуметтік қорғау жүйесінің бірқатар концептуалды
Жұмыс істемейтін зейнеткерлердің зейнетақысы ең төменгі жалақының 2-дүркін шамасынан
Әлеуметтік саланы реттеу жөніндегі көптеген нормативтік актілер нақты әлеуметтік-саяси
1999 жылдың 1 қаңтарынан «Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамтамасыз ету
Жәрдемақылар халықты әлеуметтік қорғау органдары арқылы тағайындалып, мемлекеттік
Асыраушысынан айрылған жағдайдағы жәрдемақы мөлшері 4 –тен 10
Жанұялық жәрдемақы, егер, жиынтық табыс әр жанұя мүшесіне шаққанда
Әлеуметтік сақтандыру қаражаты есебінен халықты әлеуметтік қорғау 1999
зейнетақымен қамсыздандыру;
уақытша еңбек қабілетсіздігіне, жүктілігіне байланысты жәрдемақы;
сауықтыру сипатындағы қызметтер;
жұмыссыздық жағдайында әлеуметтік қолдау;
міндетті медициналық сақтандыру;
бала туылғандағы жәрдемақы;
жерлеу жәрдемақысы.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру қаражаты жұмыс берушілер мен жеке
1999 жылы әлеуметтік қорлар төлемдері бірегей әлеуметтік салыққа ауыстырылды,
Қазіргі таңда елімізде әлеуметтік көмекке мұқтаж және әлеуметтік қорғауды
Республикалық бюджеттен келесідей көмектер мен жәрдемақылар төленеді:
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы:
1.1. мүгедектігіне байланысты жәрдемақы;
1.2. асыраушысынан айрылғанына байланысты жәрдемақы;
1.3. жасына байланысты жәрдемақы.
Зейнетақы.
Арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар:
3.1. Ұлы Отан Соғысына қатысқандар;
3.2. Ұлы Отан Соғысының мүгедектері;
3.3. ҰОС қатысушыларға теңестірілгендер;
3.4. Жауынгерлердің некеге отырмаған жесірлері;
3.5. ҰОС қайтыс болған мүгедектердің әйелдері;
3.6. Батырлар.
Жергілікті бюджеттен төмендегідей жәрдемақылар төленеді:
Хабар-ошарсыз кетіп, қайтыс болғандардың отбасылары.
ҰОС тылындағы орден және медальдармен наградталған тұлғалар.
1988-89 жылдардағы ЧАЭС жоюға қатысқандар.
І және ІІ топ мүгедектері.
ІІІ топ мүгедектері.
16 жасқа дейінгі мүгедек балалар.
Орден және медальдармен наградталғандар.
Көпбалалы отбасылар.
Саяси репрессия құрбандары.
Дербес зейнеткерлер.
Жоғарыдағы көрсетілген жәрдемақылар мемлекеттік зейнетақы төлеу орталығынан төленеді/2/.
Әлеуметтік салада аз қамтамасыз етілген отбасыларды қолдау мемлекет тарапынан
Мемлекеттік атаулы көмек.
Тұрғын үй жәрдемақысы.
Мүгедек балаларды үйінде асырап отырған отбасыларға жәрдемақы.
Мемлекеттік атаулы көмек мөлшері өмір сүру минимумының 30 пайызын
Мемлекеттік атаулы көмек мынадай жәрдемақылардың түрлерін өз ауқымына кіргізді:
Балалар жәрдемақысы.
Жұмыссыздық жәрдемақысы.
Жерлеу жәрдемақысы.
Бала туылғанда берілетін жәрдемақы.
4 баладан жоғары жұмыссыз аналарға берілетін жәрдемақы.
Қорытындылай келе қазiргi нарықтық экономикаға көшуге байланысты халықтың әлеуметтiк
2.1.1. Әлеуметтiк қорғау жүйесiнiң қалыптасуы және қазiргi жағдайының талдауы
Халықтың әлеуметтiк жағдайын қорғау жөнiндегi заңдар мен бағдарламалар және
Халықтың әлеуметтiк жағдайын қорғау жүйесiндегi әлеуметтiк-экономикалық негiздегi механизмнiң атқаратын
Нарықтық жағдайға қарасты тереңiрек көз салсақ бiздiң қоғамға жұмыссыздықтың
Сонымен нарықтық экономикаға көшуге байланысты, оның негiзгi атқаратын мiндетi,
Әлеуметтiк қорғау жүйесi жұмыссыздықтың көлемiн азайтуды көздейдi.
Бүгiнгi күнi Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтiк қорғау жүйесi қайта
Орталықтандырылған экономика мезгiлiнде, әлеуметтiк саясат дегенiмiз әлеуметтiк қамтамасыз ету
Ендiгi сұрақ, әлеуметтiк көмектi мұқтаж ететiн Қазақстан халқының соңғы
2 кесте
Қазақстан Республикасының 1998-1999 жылдардағы төленген әлеуметтiк жәрдемақылар түрлерi туралы
№
Жәрдемақылар
Түрлері 1.01.98 ж бастап – 1.04.99ж дейiн 1.04.99 ж
Нормативтiк ұжаттар Қаржыландыру көздерi мен көлемi Нормативтiк құжаттар Қаржыландыру
1 Балалары бар отбасыларына мемлекеттiк жәрдемақы, оның iшiнде: 1998
- Балаларға жәрдемақы /жиынтық табысын отбасы мүшелерiне бөлгенде, екi
- қатты аурумен жарақаттанған балаларға жәрдем ақы /табыс мүшелерiне
- жұмыссыз көп балалы аналарға
Әскери қызмет-керлердiң балаларына жәрдемақы
үйде тәрбиеленiп, оқытылатын мүгедек балаларға арналған жәрдемақы
1.04.99 жылдан бастап аталған жәрдемақылардың барлық түрлерi, балалары бар
2 Бала туылғанда төленетiн жәрдем ақы. 1.04.99 ж бастап
3 Жерлегенде төленетiн жәрдем ақы. 1.04.99 ж бастап –
4 Жұмыссыздарға арналған жәрдем ақы. 1.04.99 ж бастап –
Қаржысы. Жәрдемақы көлемi Алматы, Астана және облыс Әкiмдерiмен бекiтiлген
5 Тұрғын үй жәрдем ақысы ҚР 12.04.96 ж №437
6 Мүгедектерге, асыраушысынан айырылған және жасына байланысты жәрдем ақы
7 Жылына бiр рет төленетiн жәрдем ақы, материалдық жәрдем
Алдағы кестеде көрсетiлген, яғни 1999 жылы негiзгi жәрдем ақылар
Сонымен қатар, бәрiмiзге мәлiм, әлеуметтiк құрылымда жаңалық енгiзу дегенiмiз,
Келесi қарайтын сұрақ, үстiмiздегi жылдың 1 қантарынан бастап
Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек – жан басына шаққандағы орташа
Жиынтық табыс – атаулы әлеуметтiк көмек тағайындау кезiнде ескерiлетiн
Жан басына шаққандағы орташа табыс – отбасының жиынтық табысының
Уәкiлеттi орган – атаулы әлеуметтiк көмек тағайындайды жүзеге асыратын
Учаскелiк комиссия – атаулы әлеуметтiк көмек сұраған адамдардың /отбасылардың/
Орталық атқарушы орган – халықты әлеуметтiк қорғау саласында мемлекеттiк
Ең басты сұрақ болып табылатын, осы Заңнын екiншi бабында
Бiрiншiден, жанбасына шаққанда орташа табысы кедейлiк шегiнен аспайтын Қазақстан
Екiншiден, мүгедектердi стационарлық емделуде бiр айдан астам уақыт кезеңiнде
Үшiншiден, ұсынылған жұмыстан немесе жұмысқа орналастырудан дәлелсiз себептермен бас
Талқылап отырған Заңымыздың 3-4 баптары атаулы әлеуметтiк көмек тағайындауға
Атаулы әлеуметтiк көмек отбасының оны алуға құқығы бар әрбiр
Ендiгi үлкен баптын бiрi – ол учаскелiк комиссияның жұмысы
Келесi тоқтарымыз, Заңның 6 бабы – жан басына шаққандағы
Заңның 7 бабы, атаулы әлеуметтiк көмек тағайындау көлемiн анықтау
Адамға /отбасына/ атаулы әлеуметтiк көмектiң мөлшерiн уәкiлеттi орган
Атаулы әлеуметтiк көмектi тағайындау мен төлеу осы Заңға сәйкес
Ал, тағайындалған атаулы әлеуметтiк көмек жергiлiктi бюджеттердiң қаражатынан
Сонымен қатар, аталған Заңды жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасының
Көмек көрсетiлу туралы бекiтiлген Заң болып табылатын, ендiгi талдау
Тағы айта кететiн жәй, ол Қазақстан Республикасының 1999
Отан соғысының ардагерлерi мен мүгедектер және олардың қатарына теңестiлiрген
I, II және III топтағы мүгедектерге;
16 жасқа дейiнгi мүгедек балаларға;
«Алтын Алқа», «Күмiс Алқа» иелерi, көп балалы аналарға;
4 және оданда көп 18 жасқа толмаған балалары бар
және басқада категориялар бойынша.
Ендi, «ҚР жерасты және ашық тау жұмыстарында, аса зиянды
Осы дипломдық жобада әлеуметтiк қорғау саласының жалпы негiзi мен
2.2. Жамбыл облысы Сарысу ауданының әлеуметтiк – экономикалық
Қазақстан Республикасының Жамбыл облысы 1939 жылы құрылған, жалпы жер
Бүгiнгi менің жұмысымда әлеуметтiк – экономикалық жағдайын талдау жасап
Қаратау бассейiндегi фосфор руддасын 1969 жылы игерiлуiне байланысты Жаңатас
Ауданның басты салалық бағыттары: - фосфор өндiру, ауыл шаруашылығы
Сарысу ауданының әлеуметтiк – экономикалық даму денгейiн ескере отырып,
Ауданның құрамында Жаңатас қаласы және 7 ауылдық аймақ, оның
Төмендегi кестеде Сарысу ауданының жалпы әлеуметтiк – экономикалық көрсеткiштерiнiң
3 кесте
№ Көрсеткіштердің атауы Өлшем бірлігі Қаңтар
%
2000 ж 2001 ж
Өнеркәсiп өнiмдерiнiң көлемi /жұмыс, қызмет/ қолданбалы бағада Мың
Оны адам басына шаққанда теңге 15895 31120 -
Өнеркәсіп өнімдерінің физикалық көлемінің индексі
% - - 147.9
Ауылшаруашылығының шығарған өнімдері:
Бидай
Картоп
Бақша
Ет тірі салмақ күйінде
Сүт
тонн
-/-
-/-
-/-
-/-
2217
1212
2716
3660
2900
2743
1285
3100
3730
2950
124
106
114
102.7
102.0
Шығынды кәсіпорындардың саны, барлығы Бірлік 4 2 50
Өнеркәсіпттік өнімдердің саны,
- оның ішінде шығынды Бірлік
-//- 14
4 13
2 93
50
Жұмысын жандандырған өнеркәсіптік кәсіпорындардың саны,
Оның ішінде жұмыс істейтіні Бірлік
адам
5
39
1
5
20
13,0
Жаңадан ашылған өндірісттердің саны Бірлік 2 - -
Жаңадан ашылған жұмыс орындарының саны Бірлік 10
Бюджетттің кіріс бөлігінің орындалуы % 94,7 92,1 *
Салықтың барлық түрлерiнен түскен түсiм Мың теңге 232069 342560
Жұмыссыздық деңгейі % 6,6 7,1 *
Шаруашылық субъектілерінің еңбекақыға/1.12./
- уақыты өткен Мың теңге
-/-
114424
113804
37190
33575
33
30
Шағын кәсіпорын субъектілерінің саны, барлығы, оның ішінде
шағын кәсіпорын
ішіндегі істейтіндері
жеке кәсіпкерлер
шаруа қожалықтары
Бірлік
-/-
-/-
-/-
-/-
1461
154
121
839
468
1385
99
83
797
489
95
64
69
95
104
Бөлшек тауар айналымы /1.12./
- оның ішінде базар бойынша Мың теңге
-/- 149191
129699 113386
104810 76
81
Орташа еңбекақы айлығы теңге 3480 3860 111
10 000 адам басына шаққандағы дәрiгелер саны
11,0 11,0 *
Мектептер саны
27 28 103,8
4 кесте
Сарысу ауданының ауыл шаруашылық көрсеткiштерiн талдау:
Барлық түрiндегi шаруашылық құрылымдарынының мал басы Өлшем бірлігі 1.01.2001
1 Мүйiздi iрi қара бас 8002 8125 101,5
Оның аналығы -/- 3886 3904 100,4
2 Қой-ешкi -/- 100279 103820 103,5
Оның аналығы -/- 61567 63065 102,4
3 Жылқы -/- 2556 2560 100,2
Оның аналығы -/- 1223 1240 101,4
4 Түйе -/- 752 754 100,3
Оның аналығы -/- 392 418 106,6
5 Шошқа -/- 465 480 103,2
Оның аналығы -/- 225 230 102,2
6 Құс -/- 69550 75210 108,1
өндiрiлген мал өнiмдерi
1.01.2001 1.01.2002 %
1 Ет Тонна 3660 3730 102,0
2 Сүт -/- 2900 2950 101,7
3 Жүн -/- 155,7 180,6 116,0
4 Жұмыртқа МыҰ дана 3800 3800 100
5 Қаракөл Дана 4424 5960 134,8
6 Кожа крупная -/- 1262 1775 140,7
7 Кожа мелкая -/- 15230 17296 113,5
Алынған төл
1.01.2001 1.01.2002 %
1 Бұзау Бас 2726 2890 106
2 қозы-лақ -/- 55159 60709 110
3 Құлын -/- 827 850 102,8
4 Бота -/- 147 175 119,0
Малдың өлiмi-жiтiмі
1 Мүйiздi iрi қара Бас 83 83 100
2 Қой ешкi -/- 2400 1905 79,3
3 Жылқы -/- 39 26 66,6
4 Түйе -/- 4 8 В 2 р
Егiн шаруашылығы
1 Жем шөп дайындау Тн 42070 44689 106
2 Оның iшiнде: - көп жылдық -/- 7683
3 - табиғи шөптер -/- 34387 37242
5 кесте
Сарысу ауданының экономика салалары бойынша тiркелген шаруашылық субъектiлерi
Салалар бойынша Жалпы саны Оның iшiнде:
орта кiшi
Барлығы: 117 16 101
Өнеркәсiп 13 2 11
Ауыл шаруашылығы 43 3 40
Құрылыс 6 1 5
Қоғамдық тамақтану мен сауда саттық орындары 23 2 2
Көлiк және байланыс 5 2 3
Мейманханалар мен кафелер 1 - 1
Басқада 26 6 20
Одан бас шаруа қожалықтарының саны 491 - -
Коммуникация саласының талдауы
Негiзгi жол желiсi, км 472
Барлық АТС саны 5
Телефон номiрлерiнiң саны 3429
Байланыс бөлiмшелерiнiң саны 15
2.2.1. Сарысу ауданының әлеуметтiк жүйесiнiң көрсеткiштерiн талдау
Барлық денгейдегi мемлекеттердi алып талдар болсақ, әр мемлекеттiң экономикалық
Соңғы 1999 жылғы Санақ бойынша ауданда 48,5 мың адам
Бiрiншiден, халық саны басты көрсеткiшi етiп, ауданның Еңбек ресурстарының
Барлық аудан бойынша еңбек ресурстары 24,9 мың адамды құраса,
экономикалық белсендi халық саны – 15,3 мың адам;
экономикалық белсендi емес халық саны – 9,6 мың адам.
Экономикалық белсендi халық саны жалпы еңбекке жарамды халық санының
Экономикалық белсендi емес халық санының 35,5 процентiн кәмелетке толған
Екiншiден, еңбек ресуртарын талдай отырып, маңызды сұрақтардың бiрi болып,
Талдаудың жалпы негiзiн құрайтын салыстрымалы талдау болып табылатын болғандықтан,
Егер, 2000 жылы ауданда 5360 аз қамтылған отбасы тiркелiп,
Ендiгi бiздiң қарайтын жағдай, осы көрсеткiштiң сапалы жағынан талдауын
Тағы айта кететiн жәй, ол аз қамтамасыз етiлген отбасылардың
Алдағы көрсетiлген фактiлерден, отбасы мүшелерiнiң ешқайсысы жұмыс iстемейтiндер санының
Келесi күрделi сұрақ болып табылатын, ауданның еңбек рыногi көрсеткiштерiнiң
Сарысу ауданының Еңбек рыногiнiң талдауы:
№ Көрсеткiштер Өлшем бiрлiгi 2000 жыл 2001 жыл /+;-/
1 Жұмыс iздеп келгендер саны Адам 2191 920 -1271
2 Жұмысқа орналасқандар -/- 325 402 +77
Оның iшiнде квота бойынша -/- 195 215 +20
3 Жұмысқа орналасқандар санын жұмыс iздеп келгендерге шаққанда %
4 Қоғамдық жұмысқа тартылғандар Адам 475 665 +190
5 Оларға төленген қаржы Мың теңге 2441,8 2708,2 266,4
6 Кәсiби даярлау және қайта даярлау Адам - 40
7 Оларға жұмсалған қаржы Мың теңге - 470,5 +470,5
8 Жаңа ашылған жґмыс орны
148 137 -11
9 Аз қамтамасыз етiлген отбасылар саны
5360 2568 -2792
Оның iшiнде адам саны
16080 10795 -5285
10 Ешқайсысы жұмыс iстемейтiн отбасылар саны
1125 1082 -43
Оның iшiнде адам саны
5958 5687 -271
11 Оның iшiнде жұмысқа орналасқандар саны Адам 112
12 Жұмыссыздар саны Адам 1230 1163 -67
13 Жұмыссыздық денгейi % 6,6 7,1 *
14 Жұмыссыздар санын экономикалық белсендi халық санына шаққанда %
15 Жұмыссыздар санын жалпы халық санына шаққанда % 2,6
Алдағы көрсетiлген кестедегi көрсеткiштердiң түсiнiктемелерiн берiп, толықымен талдамақ болсақ
Жұмысқа орналасқандар санын жұмыс iздеп келдендерге шаққанда 2000 жылы
Сарысу ауданы Әкiмiнiң өкiмi бойынша нысаналы топтарды жұмысқа орналастыру
Сонымен қатар, жұмыссыз азаматтарды тұрғылықты жұмысқа орналастыру үшiн 2000
Жұмыспен қамту бөлiмiнiң жұмыссыздарды даярлау және қайта даярлауға жiберу,
Бекiтiлген еңбек рыногының басты көрсеткiштерiнiң бiрi болып табылатын жұмыссыздар
Ауданда 2000 жылы тiркелген жұмыссыз азаматтардың саны – 1230
2.2.2. Жергiлiктi бюджет арқылы көрсетiлетiн мемлекеттiк жәрдем ақылардың талдауы
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк қорғау жүйесiнiң басты негiзi мен құрылымдарын
Үстiмiздегi жылға дейiн қолданылып келген қаулыға сәйкес, жергiлiктi бюджет
Атаулы әлеуметтiк көмек
Тұрғын үй жәрдемақысы;
Бала туылғанда төленетiн көмек;
Жерлеуге арналған көмек;
Үйде тәрбиеленiп, оқытылатын мүгедек балаларға арналған жәрдемақы;
Жұмыссыздарға арналған материалдық көмек;
7 жасқа дейiнгi балалары бар көп балалы аналар.
Осы бекiтiлген атаулы әлеуметтiк көмек көрсету түрлерi бойынша Сарысу
Бiрiншiден талдау жасау үшiн төленген жәрдемақылардың кестесiн құрайық:
№
2001 ж 2000 ж /+;-/
1 Балалары бар отбасылар 26679,8 46974,1 -20294,3
2 Тұрғын үй жәрдемақысы 5771,0 2283,0 +3488,0
3 Бала туылғанда төленетiн жәрдемақы 1660,2 866,9 +793,3
4 Жерлеуге берiлетiн жәрдемақы 445,2 306,4 +139,1
5 үйде оқып тәрбиеленетiн мүгедек балаларға төленетiн жәрдемақы 1203,7
6 Материалдық көмек 130,5 228,0 +97,5
Барлығы 35890,4 51009,0 -15118,6
2000 жылды салыстыру базасы етiп алмақ болсақ, 2000 жылдың
2001 жылдың басына 10695 мың теңге қарыз болсақ, жыл
Алдағы кестеде көрсетiлген сомаға қарап 2000 жылы 15118 мың
2001 жылы тағайындалған соманың түрлерiне бөлiп көрсетейiк:
8 кесте
№
2001 ж
1 Балалары бар отбасылар 18948,4
2 Тұрғын үй жәрдемақысы 7312,8
3 Бала туылғанда төленетiн жәрдемақы 1295,2
4 Жерлеуге берiлетiн жәрдемақы 293,1
5 Үйде оқып тәрбиеленетiн мүгедек балаларға төленетiн жәрдемақы 1006,5
6 Материалдық көмек 163,0
Барлығы 25019,0
Алдағы аталғандай Сарысу ауданының құрылымына 7 ауылдық аймақ және
Атаулы әлеуметтiк көмектiң тарихи құрылымын айта отырып, үстiмiздегi жылдан
2002 жыл басынан берi ауданда төмендегi түрлерi бойынша көмек
Атаулы әлеуметтiк көмек;
Тұрғын үй жәрдем ақысы;
Мүгедек баланы үйде тәрбиелеу және оқыту жәрдемақысы;
Жыл басына барлық атаулы әлеуметтiк көмек түрлерiне – 3812
атаулы әлеуметтiк көмекке – 3156 мың теңге тағайындалып, былтырғы
Тұрғын үй жәрдем ақысына 2002 жылдың 1 қантарына 1688
Мүгедек баланы үйде тәрбиелеу және оқыту жәрдемақысына жыл басынан
Осы төленген көмектiң 6258 мың теңгесi немесе 67,5 процентiн
Жергiлiктi бюджеттен төленетiн көмектiң барлық түрлерi бойынша алдағы жасалған
2.2.3. Республикалық бюджет арқылы көрсетiлетiн көмек және зейнет ақы
Барлық денгейдегi мемлекеттердiң және қоғамдардың ең ауыр және тұрақсыз
Ауданның тұрғындары қалай жергiлiктi бюджет арқылы әлеуметтiк көмекке ие
Талдауды, қалыпттасқан соңғы жылдарда Сарысу ауданындағы нақты төленген жәрдемақы
Біріншіден Республикалық бюджеттен төленетін зейнет ақы мен жәрдем
жасына байланысты зейнет ақы;
мемлекеттік әлеуметтік жәрдем ақы;
арнаулы мемлекеттік жәрдем ақы, оның ішінде жергілікті бюджет және
Республикалық бюджет арқылы төленетін зейнетақы мен жәрдем ақылардың
9 кесте
№ Көрсеткіш түрлері 2000 жыл, млн.теңге 2001 жыл, млн
Төленген қаржы Адам саны Төленген қаржы Адам
1 Жасына байланысты зейнет ақы 241,5 4440
2 Мемлекеттік әлеуметтік жәрдем ақы 125,6 2718 138,38
3 Арнаулы мемлекеттік жәрдем ақы 61,0 4300
барлығы 428,10 11458 466,01 11150 +37,91 -308
Салыстырмалы түрде нақты төленгенің көрсетсек, енді соның
Енді, аталған жәрдем ақыларды түрлері бойынша
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдем ақы түрлері мен 2001 жылы
10 кесте.
№
Төленген қаржы Адам саны
1 Мүгедектерге төленетін жәрдемақы 64,53 1586
2 Асыраушысынан айырылғандарға төленетін жәрдемақы 66,73 997
3 Жасына байланысты 1,11 36
Барлығы 132,38 2619
Төленген 132,38 млн.теңге жәрдемақының ішінде 48,8 процентін мүгедектерге
Арнаулы мемлекеттік жәрдем ақыға 2001 жылы төленген қаржының –
Қорытындылай келе, атап өтуге қажет ететіні – Қазақстан Республикасындағы
2.3. Сарысу ауданының 2000-2002 жылдарға арналған жұмыссыздық пен кедейшiлiкке
2.3.1. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен мақсаты. Кедейшiлiк пен жұмыссыздық
Әлеуметтік сала бойынша анықтамасын жасап, енді оның тікелей құрамының
Бағдарламаның басты мақсаты экономикалық өсуге және жұмыспен қамту өнімділігі,
Енді осы бағдарламаның басты міндеттері мен басымдықтарын атап
Әлеуметтік көмек көрсетіп, еңбек белсенділігін дамыту, ақылы қоғамдық
Жұмыс істеп тұрған өнеркәсіп орындарының өндірісттік қызметін кенейттіп,
Шағын кәсіпкерлікті дамуына жол беріп, жаңа жұмыс орнын ашу.
Кедейшілікпен күресу мақсатында жұмыстар атқарып, экономикалық реформалар жүргізер алдында
Кедейшілік мәселесі экономикалық және әлеуметттік аспектілермен қатар басқару аспектісін
Халықтың табысы және мемлекеттің гарантиялық әлеуметттік қызметке қол жеткізуі
Табыс бойынша негізгі критерий – бұл ең төменгі күн
Ең төменгі күн көрі денгейі кедейшілік шегін анықтаудың негізі
Табыс бойынша кедейшіліктің индикаторы – бұл ең төменгі
Аймақтардағы кедейшілік денгейіне әсер ететін төмендегі басты факторлары болып
өнеркәсіп кешенінің даму дәрежесі;
табиғи – климаттық жағдайы
аймақтың ауыл шаруашылық дәрежесі;
Кедейшілік көрсеткіштерін атай отырып, оны экономикасы тоқыраған кіші қалалар
Бүгінгі уақытта кіші қалаларда жұмыссыздық деңгейі жоғары болып, халықтың
Ауылдық жерлерде кедейшілік денгейі, қалаларға қарағанда жоғары, кедейшілік дәрежесі
Кедейшілік пен жұмыссыздықтты жою жолының бірі болып – жеке
2.3.2. Бағдарламаға сәйкес атқарған жұмысы туралы
Бұгін қаралып отырған Бағдарлама Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша,
Бағдарламаның мақсаттарын, басымдылық пен алға қойған міндеттерін айта отырып,
Жамбыл облысы Әкiмiнiң 2000 жылғы 18 ақпандағы №318-ө өкiмiмен
Осы бағдарламаға сәйкес орындалатын басты мiндеттiң бiрi – жұмыссыздықты
2001 жылы аудандық еңбек, жұмыспен қамту басқармасына жұмыс iздеп
Аталған бағдарламаның көптеген бабтарына сәйкес 2001 жылы есепте тұратын
402 адам жұмысқа орналастырылды,
665 адам қоғамдық жұмысқа тартылды,
40 адам кәсiби даярлау және қайта даярлауға жiберiлдi,
35 адам ақшалай материалдық көмек алды.
Өткен жылмен салыстырғанда әлеуметтiк көмек алған адамдардың саны 234
Осы бағдарламаның ауылдық тұрғындарын еңбекпен қамту болжамына сәйкес,
Облыстық Бағдарламаның аймақтық жұмыспен қамту саясаты бөлімінің орындау мақсатында,
Жұмыссыздық пен кедейшiлiкке қарсы күресу жөнiндегi бағдарламаны жүзеге асыру
Жұмыссыздардың iшiнен осы бағдарламаға сәйкес тендерден ұтып алған оқытатын
Аталған бағдарламаның еңбек нарығының қорғау бабына сәйкес есеп беру
Жамбыл облыстық жұмыссыздық пен кедейшiлiкке қарсы күресу бағдарламасына сәйкес,
Аталған бағдарламаның орындалуының басты мiндетiнiң бiрi – кедейшiлiкке
арнайы әлеуметтiк көмек – 26680 мың теңге;
тұрғын үй жәрдем ақы – 5771 мың теңге,
бала туылғанға арналған көмек – 1660 мың теңге;
үйде оқытылатын мүгедек балларға арналған көмек – 1203 мың
Тағы айта кететiн жәй, ол тұрғын үй, балалар туылғанда
Жыл басынан берi осы бағдарламаның орындалуына сәйкес 10795 жағдайы
ақшалай көмек – 104,0 мың теңге /179 адам
киім-кешек– 6066 адам
қайырымдылық түстігі - 2572 адам
басқа да көмек түрлерi – 1978 адам.
Аталған қайырымдылық көмек Қызыл крест және Қызыл жарты ай
Үстiмiздегi жылы мектеп жасындағы балалары бар, жағдайы төмен отбасыларына
Республиканың бюджетiнен қаржыланатын жұмыссыздық жәрдемақы қарызы 2001 жылдың 1
Ауыл шаруашылық құрылымдарын өркендету және оларды жұмыспен қамту жолында
Осы орайда егiн шаруашылығы секторында еңбек еткен 51 отбасының
Жұмыссыздық пен кедейшiлiкке қарсы күресу туралы бағдарламада тоқтап тұрған
Аталған бағдарламаны орындау жолында Жаңатас қаласы бойынша орта және
Нәтижесiнде қала бойынша жыл басынан берi 4 тамақтандыру,
Аудандық 2000-2002 жылға арналған жұмыссыздық пен кедейшiлiкке қарсы күресу
ІІІ ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУ ЖӘНЕ КЕДЕЙШІЛІКТІ
3.1. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары.
Әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары қазіргі
Жаңа жүйе адам өмірде тап болуы мүмкін негізі қатерлерде
Әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізгі мақсаттары мен міндеттері
Әлеуметтік салаға реттейтін заңнама әлеуметтік қатерлердің қалыптастыруы тиіс.
Әлеуметтік қорғаудың іске асыруға ұсынылып отырған жүйесі төмендегідей болуы
әділ – әлеуметтік қорғау құқығын іске асыра алушылар үшін
әрбір азаматтың мемлекетке тәуелділігі емес, оның жеке жауапкершілігін ынталандыруы
пәрленді – жәрдемақылар атаулы болуы тиіс, яғни оны алуға
тиімді, яғни ашық және жақсы басқарылатын, шығымы аз және
қол жетерлі, яғни белгілі бір мерзім ішінде халықтың барынша
Осы айтылғандарды ескере отырып әлеуметтік қатерлер негізінде қорғаудың
барлық азаматарға әлеуметтік қатерлерге қарай бюджет қаражатының есебінен бірдей
алғашқы кезеңде міндетті әлеуметтік сақтандыруды жұмыс берушілер есебіне
жинақтаушы зейнетақы жүйесі;
әлеуметтік көмек және белгілі бір санаттағы азаматтардың бюджеттің
Бұдан басқа, азаматтардың әлеуметтік қатерлерден өзгерім ерікті сақтандыруды жүзеге
Қазақстанның ерекшелігін, халықаралық тәжірибені ескере отырып, әлеуметтік қорғау жүйесінің
Барлық әлеуметтік төлемді неғұрлым тиімді басқару және бақылау үшін
Ана мен баланың кең ауқымды әлеуметтік қамсыздандыру мемлекеттің бүкіл
Мүгедектік проблемаларын шешу бойынша іс-шаралар әзірлеу мүгедектердің мұқтаждарына арналған
Атаулы әлеуметтік көмек мұқтаждықтың нақты өлшемдері негізінде халықтың ең
Әлеуметтік қорғауды реформалауда әлеуметтік нормативтерін ролін арттыру, ең төменгі
Әлеуметтік қатерлердің туындау мүмкіндігін болдырмау және оны қысқарту мақсатында
Жасы бойынша, ашыраушысынан айрылу және еңбек ету қабілетінен жағдай
Әлеуметтік қорғаудың барлық жүйесі тікелей немесе жанама түрде қызметкерлер
3.2. Өмірде қатер туындаған кезде әлеуметтік қорғаудың негізгі тетіктері
Әлеуметтік салық төлейтін ұымдарда жұмыс істейтін қызметкерелердің бәрі асыраушысынан
3.2.1. ЕҢБЕК ЕТУ ҚАБІЛЕТІНЕН АЙРЫЛҒАН ЖӘНЕ АСЫРАУШЫСЫНАН АЙРЫЛҒАН ЖАҒДАЙДА
Еңбек етуге қабілетті жастағы азаматтардың мүгедектік дәрежесін бағалау кезінде
Еңбек ету қабілетіне және асыраушысынан айрылу жағдайында әлеуметтік
Бірінші деңгейі: барлық азаматтарға бюджет қаражаты есебінен бірдей деңгейдегі
Екінші деңгейі: ресми жұмыс істейтін қызметкерлерге міндетті әлеуметтік сақтандыру
Әлеуметтік сақтандыру жүйесінен берілетін төлем мөлшері, аударымдарының ұзақтығы және
Үшінші деңгейі: еңбек міндеттерін атқару кезінде жазатайым оқиғаның және
Сақтандыру компанияларынан төленетін төлемдердің мөлшері Заңмен белгіленуі және жұмыс
Республикалық және жергілікті бюджеттермен қаржыландарылатын мемлекеттік мекемелер қызметкерлері үшін
Бұдан басқа, азаматтарды еңбек ету қабілетіннің айрылу және асыраушысынан
3.2.2. ЖҰМЫСЫНАН АЙРЫЛУ ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ.
Жұмысынан айрылу жағдайында азаматтттарды әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау, оның
Бірінші деңгейі: жергілікті бюджеттер есебінен барлық жұмыссыз азаматқа жұмысқа
Екінші деңгейі: ресми жұмыс істейтін еңбеккерлердің міндетті әлеуметтік сақтандыру
Заңнамада белгіленген тәртіппен жұмыссыз деп танылған және белсенді түрде
Кейбір құқық бұзушылық үшін әртүрлі деңгейде шектеу жүйесі қолданылады,
Жұмыссыздықтан міндетті сақтандыру жүйесін енгізу азаматтарды жұмысынан айрылғанн кезеңде
3.2.3. ҚАРТАЙҒАН КЕЗДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
Ынтымақтастықты зейнетақы жүйесінің өлшемдері жетілдірілетін болады. Зейнетақы төлемдерінің
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің ережелерін көзделуде. Халықты, ең алдымен ауыл
Кәсіпорындардың міндетті зейнетақы жарналарын толық және уақтылы аударуын салық
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақы төлемдерінің тетігін жетілдіру ынтымақтастықты
3.2.4. АЗ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛГЕН АЗАМАТТАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ
Жаңа жұмыс орындарын ашу және жалақының мөлшерін көбейту арқылы
Заттай нысандағы әлеуметтік көмек еңбек етуге қабілетсіз азаматтарға: балаларға,
Қарттар мен мүгедектерге арналған интернат үйлерін ұстау сияқты институционалдық
3.3. Әлеуметтік қорғау жүйесін құқықтық және ақпараттық қамтамасыз
Әлеуметтік қатер түрлері де төлемдер негіздері жөніндегі заңнаманы
Әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау бүкіл республика халқының мүддесін қозғайтын
Реформаланатын әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік сақтандырудың
Модель құрылымын жасау жоспарлануда, соған сәйкес жеке тұлғаның бірыңғай
3.4. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржылық және
Реформа аяқталғанға дейін мемлекет халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржыландыру
Әлеуметтік сақтандыру жүйесін қаржыландыру әлеуметтік салық ставкаларын 3% азайту
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін мемлекеттік реттеу Қазақстан Республикасында әлеуметтік қорғаудың
Әлеуметтік сақтандырудың міндетті түрлерін енгізу жүйеге қатысатын азаматтардың
3.5 Кедейшілікті төмендету бағыттары
Кедейшілікті төмендету стратегиясы өнеркәсіп, ауылшаруашылығы шағын бизнесті
Кедейшілікті төмендетудің приоритеті шаралары 2 бағытта көздеуі
кіші қалалары мен ауыл шаруашылық салаларын ірі
мақсатты топтардың әлеуметтік қорғаудың жетілдіру және
Атаулы әлеуметтік көмек тиімділігін көтеру шаралары.
«Атаулы әлеуметтік көмек заңы негізінде халықты әлеуметтік қорғау органдарының,
Мақсат әлеуметтік топтардың кең тарағаны жұмыссыздар. Жұмыссыз жастар және
Жұмыссыз жастарды кәсіпкерлікке баулып, кәсіпкерлік дәрістер аясын кеңейтіп
Зейнеткерлікке шығу алдындағы жұмыссыз азаматтарға жаңа жұмыс
Өнеркәсіпке және ауыл шаруашылығын инвестициялау арқылы жұмыспен қамтуға жәрдемдесу.
Жұмыспен қамттуды көбейту және ақшалай табыс деңгейін көтеру кедейшілікті
Ауыл шаруашылық өндірісін дамытуды қамтамасыз ету шаралары.
Осы шаралардың ішінде – суармалы сумен қамтамасыз ету. Осы
Ауыл шаруашылық өндірушілердің өнімдері өткізуді қолдау, олардың мүдделерін
Халықтың денсаулық сақтау
қызметін алу мүмкіндігін жақсарту
Заң бойынша кепілденген тегін медициналық көмектін орындалуын
бірінші ретті медицина-санитарлық көмек түрлерін дамыту, әсіресе ауылдық жерлерде,
алыстағы ауылдық аудандар халқын дәрілік көмек көрсетуді жақсарту.
Халықтың білім беру қызметтерін алуды жақсарту.
- ауылдық жерлерде жалпы білім беретін мектеп желілерін
-мектепке дейінгі ұйымдарының және оқу орындарының
-балаларды мектепке тоқтаусыз тасымалдауды қамтамасыз ету.
-жалпы білім беретін және кәсіби бастауыш мектептерде ааз қамтамасыз
-аз қамтамасыз етілген отбасылардың балаларын жазғы демалыста демалуын
Мемлекеттік әлеуметтік көмек жүйесін халықтың әлеуметтік
әлсіз бөлігіне беру жүйесін жетілдіру
-біреудің арқасында күн көруді арнайы тетіктер жасау арқылы
-аз қамтамасыз етілген азаматтардың мұқтаждықтарын анықтауды нақты талдаулармен үйлестіріп
-ең төменгі жалақы мөлшерін өмір сүру минимумына
-мүгедектерге, кәрі қарияларға әйелдер мен балаларға көмек көрсетуді кеңейтіп
Қорытынды
Қорыта айтқанда, Қазақстандағы халықты әлеуметтік қорғау жүйесі әлі де
Еліміздегі әлеуметтік жағынан әлсіз азаматтарға әлеуметтік қорғауды
Әлеуметтік қорғаудың іске асыруға ұсынылып отырған жүйесі төмендегідей
әділ – әлеуметтік қорғау құқығын іске асыра алушылар үшін
әрбір азаматтың мемлекетке тәуелділігі емес, оның жеке жауапкершілігін ынталандыруы
пәрменді – жәрдемақылар атаулы болуы тиіс, яғни оны алуға
тиімді, яғни ашық және жақсы басқарылатын, шығымы аз және
қол жетерлі, яғни белгілі бір мерзім ішінде халықтың барынша
Қолданылған материалдар тізімі:
1 Закон РК «О занятости население» Казахстанская Правда
Закон РК «О пенсионном обеспечении в Республике
Закон РК «О социальной защищенности инвалидов
«Мемлекеттiк Атаулы көмек туралы» ҚР Заңы Бюллетень МТСЗН №10
«Социальная защита население» Карибджанова А.С.
«Социальная рыночная экономика» Юрьева Т.В. Москва
«Социальная политика государства в переходный период» (методический комментарий)
«Стратегический менеджмент» Книга первая. Под редакций Е. Утембаева
«Стратегический менеджмент» Книга вторая.
Л.П. Говорухина, Е.И. Дорохова «Становление системы социальной защиты население»
К.С. Мухтарова «Проблемы бедности и дифференцаций доходов население
У.К. Шеденов, Н.У. Шеденова «Бедность и вопрсы социальной
Т. Табеев, Ж.Байпақпаев «Экономикалық даму және кедейлік» Вестник
Ж.Ж. Нажимединова «Халықтың әлеуметтік жағдайын қорғау мәселесі» Вестник КазГУ
К.С. Мухтарова «Анализ профиля и социального состава бедных
Нигматуллин Н.З. «Политика социальной защиты малообеспеченных и обездоленных слоев
Ж. Елубаева «Пенсионные системы» Зарубежный опыт.
Л.П. Говорухина, А.И. Ондасынова «К вопросу о занятости, доходах
«Егемен Казакстан» 2 бет, 13.04.2002ж.
«Егемен Казакстан» 1,3 бет, 26.04. 2002ж.
«Панорама» 2стр, 02.11.2001г.
Қосымша 1
Арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алушылардың мәліметтері
(республикалық бюджет)
Көрсеткіштер жыл басынан бері
Тармақ коды саны төленген сомма орташа мөлшері
1. ҰОС мүгедектері 01 34 783959,00 5764,40
2. ҰОС қатысушылар 02 61 1152332,00 4722,67
3. ҰОС мүгедектеріне теңестірілген тұлғалар 03 21 392676,00 4674,71
4. ҰОС қатысушыларына теңстірілген тұлғалар 04 58 463212,00 1996,60
5. ҰОС қатысушылардың жесірлері 05 10 87620,00 2190,50
6. Қайтыс болған ҰОС мүгедектерінің жұбайлары 06 72 213666,00
7. "Батырлар" 07 2 58392,00 7299,00
Қарулы күштер құрылымындағы зейнеткерлер мен зейнеткерлердің
МӘЛІМЕТТЕРІ
Көрсеткіштер жыл басынан бері
Тармақ коды саны төленген сомма орташа мөлшері
1.Зейнеткерлер зейнетақысы 01 4238 94160286,00 5554,52
2.Қарулы күштер құрылымындағы зейнетақылар 02 59 2420770,00 10257,50
Қосымша 2
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алушылардың
мәліметтері
Көрсеткіштер жыл басынан бері
Тармақ коды саны төленген сомма орташа мөлшері
1. Мемлекеттік әлеуметттік жәрдемақылардың төленген соммасы, барлығы. 01 2648
соның ішінде әйелдер 02 1662 29123817,00 4380,84
1.1. Жасына байланысты жәрдемақы 03 31 306164,00 2469,06
1.2. Мүгедектікке байланысты жәрдемақы 04 1576 23493769,00 3726,8
1.2.1. Жалпы ауруына байланысты 05 943 14380122,00 3812,33
1.2.2. Еңбектен заақымдануына байланысты 06 53 795228,00 3751,08
1.2.3. Кәсіби ауруына байланысты 07 5 94455,00 4722,75
1.2.4. 16 жасқа дейінгі мүгедек балалар 08 269 3330786,00
1.2.5. Бала жасынан мүгедектер 09 279 4280400,00 3835,48
1.2.6. Жедел әскер қызметінде мүгедек әскерилер 10 20 409176,00
1.2.7. Әскер қызметіндегі мүгедек әскерелер (жедел әскер қызметінен басқалар)
1.3. Асыраушысынан айрылған жағдайдағы әскерилер отбасының жәрдемақысы 12 1041
1.4. Жерлеуге төленетін біржолғы жәрдемақылар 13 22 270870,00 12312,27
Қосымша 3
Арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алушылардың
мәліметі
(жергілікті бюджет)
Көрсеткіштер жыл басынан бері
Тармақ коды саны төленген сомма орташа мөлшері
1. Қайтыс болған әскерилердің отбасылары 01 11 109599,00 2490,89
2. Тылда наградталған еңбекшілер 02 87 141219,00 405,8
3. ЧАЭС апатын жоюға қатысқандар 03 1 1624,00 406,00
4. І, ІІ топ мүгедектері 04 901 4134868,00 1147,30
5. ІІІ топ мұгедектері 05 527 1060394,00 503,04
6. 16 жасқа дейінгі мүгедек балалар 06 276 817808,00
7. Көпбалалы аналар "Алтын алқа", "Күміс алқа" 07 885
8. Төрт және оданда көп кәмелетке толмаған балаларды асырап
9. Ақталып шыққан азаматтар 09 79 258157,00 816,95
10. ҚР алдындағы ерекше еңбегі үшін зейнетақы алатын тұлғалар
67
Әлеуметтік саясат - мемлекетті экономикалық, әлеуметтік саяси, идеологиялық қамтамасыз
САЛАСЫ.
Таптар мен басқа да әлеуметтік қауымдардың мүдделері;
Қоғам мен тұлғаның қарым-қатынасы;
Еңбек, тұрмыс, бос уақыт жағдайы;
Өмір сүрумен тұлғаның қалыптасуына жағдай жасау.
ФУНКЦИЯЛАРЫ.
Халықтың еңбектік, қоғамдық белсенділігін көтеру;
Қоғамдық қатынастардың үйлесімділігін қалыптастыру;
Қоғамдық құрылыстардың саяси тұрақтылығын қамтамасыз ету.
ХалыҚты Әлеуметтік ҚорҒау.
субъектілері
объектілері
Азаматтар
Мемлекет
Материалдық игіліктер
Қызметтер
ХалыҚты Әлеуметтік ҚорҒау
Әлеуметтік қамсыздандыру
Әлеуметтік сақтандыру
Әлеуметтік көмек
Әлеуметтік гарантиялар
Нарық сыйымдылыѓын кеңейту.
Өндірісті реттеудің нарықтық механизімін дамыту.
Құқықтық қорғауды арттыру
Құқықтық және әлеуметтік мемлекетті қалыптастыру
Еңбекке және оның нәтижелілігінің ақы төлеу принципін жасау
Жеткілікті жұмыс орнын жасау
Халықтың демалыс алу құқығын жүзеге асыру
Кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта дайындау жүйесін
Еңбекшілерді әлеуметтік сақтандыру
Азаматтардың өмір сүру деңгейін индексациялау
Кәрілікте әлеуметтік қорғау
Жұмыс күшінің ұдайы өндірісін кеңейту

Ұқсас жұмыстар

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі

Әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы

Халықты әлеуметтік қорғау туралы ақпарат

Қазақстан Республикасында халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржымен қамтамасыз ету

Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту және кедейшілікті төмендету бағыттары

Мемлекеттік әлеуметтік саясат

Дағдарысқа қарсы басқаруда стратегияның мәні

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру жолдары