Отбасы тәрбиесінің мақсаттылығы
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Дипломдық жұмыс
Отбасы тәрбиесін жетілдірудегі педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен қызметі
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................3
І тарау. Отбасы тәрбиесі және педагогикалық ұжым мен отбасының
1.1. Отбасы және отбасы тәрбиесінің бала дамуында
1.2. Отбасындағы қарым-қатынас және оның бала дамуына
Педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен іс-әрекеті және оның бала
Оқу сапасын арттырудағы педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен қызметі..................................................................................................46
ІІ тарау. Отбасылық қарым-қатынаста ата-ана ықпалын арттырудың педагогикалық
2.1. Педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен қызметі негізінде ата-аналардың
2.2. Ата-аналардың педагогикалық білімін арттыру бойынша жүргізілген жұмыстар
Қорытынды..........................................................................................................65
Әдебиеттер тізімі..................................................................................................67
Қосымша...............................................................................................................69
Кіріспе
Қоғамдық жаңғыру кезеңінде, Қазақстандағы әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың институттарының
Отбасында ата-ана өзінің баласын қандай адам етіп тәрбиелеуді өздері
1994 жылды БҰҰ Халықаралық отбасы жылы деп белгілеп әлемдік
Отбасында бала тәрбиелеу ешкандай дайындықты керек етпейтін қарапайым әрекет
Зерттеу нысаны – отбасында ата-ананың балаға тәрбиелік ықпалы.
Зерттеу пәні – бала мен ата-ана қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалын
Зерттеу болжамы: егер, ата-аналар мен педагогикалық ұжым мүшелері арасындағы
Зерттеу міндеттері:
отбасы тәрбиесі және педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен іс-әрекетінің
отбасылық қарым-қатынаста ата-ана ықпалын арттырудың педагогикалық шарттарын тексеру бойынша
Зерттеудің теориялық және әдімнамалық негіздері болып – отандық және
Зерттеу көздері – Қазақстан Республикасының Конституциясы «Неке және отбасы
Зерттеу әдістері – ғылыми-педагогикалық, тарихи-әлеуметтік еңбектерге теориялық талдау, бақылау,
І тарау. Отбасы тәрбиесі және педагогикалық ұжым мен отбасының
1.1. Отбасы және отбасы тәрбиесінің бала дамуында
Отбасы бүкіл ғасырлар бойы адам баласы тәрбиесінің құралы болып
Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Онда бала
Отбасы- оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы. Ол бала
Отбасы тәрбиесі-бұл қоғамдық тәрбиенің бір бөлігі, мемлекет алдындағы ата-
Отбасында басты мәселелердің бірі- баланың тіршілік әрекетін ұйымдастыру. Бұған
Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі
Балалардың отбасынбағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институт
Отбасы – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын
Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым.
Ата-аналардың білім деңгейіне байланысты да отбасында ерекшеліктер орын
Қоғамда жүріп жатқан тұрғындардың материалдық жағдайға байланысты жіктелуі отбасы
Жастайынан осындай ортада өскен балалардың арасына торығушылар, қаңғыбастар ,”қызықты”әсерді
Қазіргі кезде отбасының “уақталу”процесі жүруде. Ол дегеніміз- жас ата-аналардан
Отбасы мүшелерінің келуі, туылған бала санының азаюы да отбасы
Қазіргі отбасы ажырасу санының едәуір артуымен сипатталады. Ажырасудың 90%
Бір балалы отбасы көпшілікпен араласу, ұжымдық қызмет тәжірибесін игеру
Нарық қатынастарының дамуы нәтижесінде отбасында айтарлықтай адамгершілік тұрғыдан ересектердің
Өркениетті қоғам дамыған сайын отбасындағы бала саны азайып келеді.
Толық емес отбасында, ата-анасының біреуі жоқ болған отбасыларында тәрбиелік
Отбасы тәрбиесінің проблемасы – ананың отбасы тұрмысынан қолы босамауы.
Микроклиматы жағымсыз, отбасы өмірі ұрыс-керіске, ата-ананың бір-біріне, балаларына деген
Ата-ана құқығына айрылғалы тұрған ата-аналар әлеуметтік және педагогикалық проблемалар
Елдегі түбегейді әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге, жекеменшіктің пайда болуына, жеке адамның
Отбасының жоғары материалдық ауқаттылығы отбасы жұмысын ұйымдастыруда қолаңсыз жағдайлар
Осылайша, демократиялық қоғамда ата-ананың бала тәрбиесіндегі қызметі толығымен қалпына
Отбасында басты мәселелердің бірі- баланың тіршілік әрекетін ұйымдастыру. Бұған
Бала өмірін және іс- әрекетін ұйымдастыруда негізгі жағдайлардың бірі-
Балалардың күн ырғағы И. П. Павловтың іліміне негізделеді. Ол
Сонымен, дұрыс ұйымдастырылған күн ырғағы белгілі дағдыға үйретеді, дағды
Отбасы жағдайын және баланың жас ерекшелігін ескере отырып, оны
Балалардың бос уақыты- бұл шығармашылық елігу, қызығу дүниесі. Бала
Көптеген отбасыларында ата- аналардың балаларымен бірігіп серуендеуі ізгі дәстүрге
Отбасылық тәрбиенің басты жағдайларының бірі-бұл ерлі- зайыптының өзара махаббатына,
Отбасында балалардың тәрбие процесіне табысты ықпал жасауда басқа да
Р. М. Қоянбаевтың пікірінше, оларға мына мәселелер жатады:
Отбасының этикалық құрамы және құрамы: толық емес отбасы,
Тіршілік әрекетінің және орталық жағдайлары: отбасы мүшелерінің білім дәрежесі,
Отбасының мәдени потенцияллы: күнделікті тұрмыстың жалпы мәдениеті; күн ырғағы,
Ішкі отбасылық қатынастар отбасы микроклиматтарының сипаттамасы, үйелменде көзқарастың бірлігі
отбасы мүшелерінің өз міндеттеріне көзқарасы;
Қоғамға көзқарасы: еңбек және қоғамдық міндеттерге, қоғамдық тәрбие институттарына
Отбасының тәрбиелік потенциялы: отбасылық тәрбие, қолданылатын әдістер, ата- аналардың
Отбасының осы көрсетіліп отырған ерекше белгілерінің тәрбиелік ықпалы өте
Отбасының өзіне тән ерекше функциялары бар. Олар: халық санының
Отбасылық тәрбие бірқалыпты жағдайда іске асырылып отырмайды. Зерттеу мәліметтеріне
Біріншіден: отбасында болатын өктемдік баланы өзін- өзі билеушілігінен айырады,
Екіншіден: баланы еркелетушілік, бетімен жіберушілік, ата- аналардың бәрін кешірушілік
Үшіншіден: әке мен ананың және басқа отбасы мүшелерінің тарапынан
Төртіншіден: ата- аналар балаларды еркімен қарым- қатынас жасаудан, өмірден
Бесіншіден: егер әке мен ана өз баласының іс- әрекетіне
Осымен бірге тәрбие процесінде жалған беделдерде кездеседі. А. С.
Отбасы тәрбиесінде халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан тәжірбиесін, ұлттық ерекшелігін
Адамдардың ара-қатынасын белгілейтін ұғымдар сырына терең үңілсек, адамгершілікті адамның
Біздің халқымыздың отбасы жағдайында жас ұрпақ тәрбиесіндегі жетекші буын
Қорыта айтқанда, күнделікті ертемен маңдайынан иіскемеген, әже бауырының ыстығын
Өскелең жас ұрпақ қазақ шаңырағының берік болғандығын өмірінің арқауы
Отбасы-туысқандық байланыста болатын (күйеуі, әйелі, ата-анасы, әкесі, т.б.), бірлесіп,
Отбасы- қоғамның алғашқы ұяларының бірі. Отбасында баланың айналасын қоршаған
Баланың дұрыс өсуіне қажетті жағдайлар жасау, оның орта білім
Баланы бүгінгі өмір талабына сай азамат етіп өсіру үшін
“Ел болу үшін бесігінді түзе” деген ел сенімін ақтап,
“Неке және отбасы” туралы Заңда ата- аналардың балалары алдындағы
ата- аналар өз балаларының денсаулығына қамқорлық жасауға міндетті;
ата- аналар өз балаларын тәрбиелеуге құқығы бар және оған
ата - аналардың басқа да барлық адамдарға қарағанда өз
бала тәрбиелеуші ата- аналар өздерінің қабілеттері мен қаржылық мүмкіндіктерінің
Міне осы заң арқылы қоғам ата- аналардың өз
Отбасы тәрбиесінің, ата-ананың әлеуметтік-жаупкершілік қызмет-әрекеті ретінде басты құқықтық негізі
«Балаға дене жағынан және ақыл-ойының жетілмегендігінен, арнайы қорғау мен
Баланың өмір сүру, тіршілік ету және салауатты даму құқығын
Осы Конвенцияға қол қойған мемлекеттер мына міндеттерді орындауы тиіс:
Конвенция, сондай-ақ БӘӘ Бас Ассамблеясының 1959 жылдың 20 қарашасында
Неке мен отбасы, аналық, әкелік және балалық мемлекет қамқорлығының
Балаларды қорғау мен тәрбиелеу – ата-ананың табиғи құқығы және
Кәмелетке толған және еңбекке жарамды балалар еңбекке жарамсыз ата-аналарына
1.2. Отбасындағы қарым-қатынас және оның бала дамуына тигізетін
Қазақстан Республикасының Конституциясында «балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу
Отбасы – баланың ең жақын әлеуметтендіру ортасы қатарында өмірдің
Қазіргі заман отбасының құрылымы өзгеріп, ондағы мүшелер саны азайып,
Қарым-қатынас – адамзат өмірінің аса маңызды және негізгі сферасы
Отбасы қарама-қатынасында, олардың ішінен келісім, өзара түсіністік, бірінің екіншісіне
Қарым-қатынас барысындағы біреудің екінші бір адамға әсерін, не болмаса
Психолингвист ғалымдар бала болсын, ересек адам болсын, алдымен сөздің
Солардың ішінде А.Е.Личко, У.А.Блинков, К.С.Лебединская, И.С.Кон, Дж.Джанпайд, М.Ю.Долфтов т.б.
баланың қуанышы, күйзелісі, қайғысы секілді ішкі жан дүниесіндегі толқыныстарды
қызымырлық пен көзден бір елі таса қылмай, бақылаудың да
бланың жүріс-тұрысын мүлде бақылаусыз қалдыру, келтірген қателіктеріне ескертулердің болмауы,
ауыруын, әлсіздігін сылтаулатып, ата-анаға дегенін істету өзімшілдік, тәкаппарлық, бағасын
баланың өзін қажетсіз сезінуі, ешкімге керек емес екенін түйсініп,
отбасындағы қаталдық: ата-ананың өзара қарым-қатынасындағы, олардың балаларға қатынасындағы қаталдық
балаға әлі жетпейтін міндеттер жүктеп, одан ерекше үміт күту
тәрбиедегі қарым-қайшылық: әкесі бір сөз айтса, шешесі оған қарсы
Қарым-қатынас арқылы ықпал етудің қай түрін не тәсілін алып
1-сурет. Отбасы қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалының үлгісі
Ата-ананың өз ойындағысының орындатуға
Бала өз ойындағысын орындауға мүдделі
Жігерсіз, еріксіз, жалтақ, ұқыпсыздық, тартымшақ, жалқау, зорлықшы, қатігез, мейірімсіз,
Өзіне сенім, басқаларға сенім, жауапкершілік, табанды, мейрім-қайрым, жігерлі, батыл,
Ата-ана
Балалар
Ықпал ету тәсілдері
Шектен тыс қамқорлық Нандыру
Санаспау Сендіру
Шектен тыс қадағалау Иландыру
Мүлде бақылаусыз Білгірлігін көрсету
Дегеніне жүгіну Соңынан ерту
Балаға дегенін істету Еліктету
Зекіп, ұрсып, қақпайлау Балаға өтініш жасау
Ата-ананың әркелкі әсері Ақыл-кеңес
Жәбірлеу Келісім
Мазақтау Пікірлесу
Баланы керексіз ету Бірлескен іс-әрекет
Алдау Ынтымаққа келу
Нәтиже
Теріс Оң
Көреді, естиді, түйсінеді, сезінеді
Көреді, естиді, түйсінеді, сезінеді
Жалпы, тәрбиелеу әдістері педагогикада сана-сезіміне ықпал ету, іс-әрекетін ұйымдастыру,
ықпал ету арқылы баланың өзіне сенімін нығайту;
ықпал ету арқылы баланың психикасын тежеу;
ықпал ету арқылы қуаныш сезімін ояту;
ықпал ету арқылы теріс әрекеттерге итермелеу деп топтастырдық (2-кесте).
2-кесте.
№ Әдістер Мазмұндық
көрсеткіштер Нәтижелері
1 Ықпал ету арқылы баланың өзіне сенімін нығайту Нандыру,
2 Ықпал ету арқылы тежеу Ата-ананың балаға өз дегенін
3 Ықпал ету арқылы қуаныш сезімін оятуы Орынды мақтау,
4 Теріс әрекетке түрткі болатын әдістер Баланың ырқына көну,
Отбасы тәрбиесіндегі тәртіпке қатысты ғылыми-педагогикалық және психологиялық еңбектерді зерделей
Жоғарыда келтірілген мағлұматтардан ата-аналардың тәртіпті, жалпы отбасына онша қатысы
Осы және басқа да тексеру жұмыстарының нәтижесінде, отбасы тәрбиесі,
Педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен іс-әрекеті және оның бала
Мектеп- өскелең ұрпақты тәрбиелеу жүйесіндегі шешуші буын. Оның жас
Мектеп тәрбиеге байланысты барлық қоғамдық күштерді ұйымдастыру және біріктіру
Мектеп іс- әрекеттің ең бастысы- тәрбие түрлерінің (дүниетаным, еңбек
Мектеп басшылығымен жүргізілетін тәрбие жұмысының формалары көптеп саналады. Олар:
Тәрбие жүйесінде, әсіресе жеке адамның жоғары моральдық қасиеттерін қалыптастыруда,
Мектеп оқу- тәрбие жұмысының мазмұнын жақсартуға қамқорлық жасайды, ата-
Мектеп пен отбасы ынтымақтастығының бірнеше формалары бар. Мектеп пен
Байланыс формаларының бірі- педагогтардың оқушылар үйіне баруы. Мақсат: оқушылардың
Мектеп пен отбасы ынтымақтастығының тағы бір формасы- педагогикалық насихат,
Қазір ата- аналар және қалың бұқара арасында психологиялық және
Ата- аналардың тәрбие процесінде жеке адамның қалыптасуына ықпалы, олардың
Мектептің ата- аналар комитеті мұғалімдерге, ата- аналарғакөмектеседі, балалардың десалысын,
Мектептің, отбасының бүкіл халықтың және мемлекеттің негізгі мақсаты қазіргі
Мектеп жасындағы балаларды тәрбиелеуде және оқытуда мектеп шешуші роль
Мектептің отбасымен және жұртшылықпен байланысы, негізінен сынып жетекшілері арқылы
Қазақстан мектебі халықтың имандылық- адамгершілік мәдени дәрежесін көтеру ісіне
Балаларды саналы мақсаттылыққа, еңбек сүйгіштікке, өр мінезді және өзіне
Сондықтан да жасөспірімдерді жаңа заман талабына сай тәрбиелеуде мұғалімдер
Балалар мектеп қабырғасында жүріп, ауыл шаруашылығының еңбеккерлері, педагог, қоғам
Саналы тәртіпті қалай тәрбиелеу керек? Әлде- қандай бір күшпен
Кейбір ата- ана баласының мінезіндегі оғаштық, тұрпайылық, тағы басқа
Тәрбие жұмысында бір ізділік, бір бағыттылық, жүйелілік болуы шарт.
Мектептің, отбасының және мемлекетіміздің достық және ынтымақтасу идеясы мемлекетіміздің
“Білім туралы” заңда мектеп пен отбасының және жұртшылықтың жеткіншек
Жеке адамның дамуы мен қалыптасуына ықпал жасайтын әр түрлі
Мектептің сенімді одақтасының бірі- отбасы. Қоғамның тәрбие жүйесінде отбасының
Көптеген отбасылар балалар тәрбиесін өздерінің ардақты борышы деп санайды.
Отбасы- бұл белгілі дәстүрлерді, адамшылық бейнені, идеалды, жақсы өнегелерді
Ата- аналар балаларды тәрбиелеу ісінде мектеппен қарым- қатынас, тікелей
жағдай оқу- тәрбие процесінің мазмұнын, сапасын және тиімділігін жақсарту
Соңғы жылдары отбасылық тәрбиені одан әрі жетілдіруде ата- аналардың
Әрине, бұдан баланы тәрбиелеуде бір ғана отбасының алатын
Сонымен балалар мен жеткіншектерді жан- жақты және үйлесімді етіп
Осы принциптерді жүзеге асыру мектеп пен отбасы арасындағы істелетін
Ата-аналармен жеке кездесу. Сынып жетекшілерінің мұғалімдердің ата-аналармен жеке кездесуі-
Ата- аналарды мектепке шақырып сөйлесудің де маңызы өте зор.
Міне осы жағдайларда ата-аталармен кездесіп, оларға педагогикалық кеңес беру
Ата- аналар жиналысы мектеп бойынша жылына екі рет, сынып
Жиналыстарда сынып жетекшілері ата- аналарды сынып ұжымының оқу- тәрбие
Мектеп өмірінде тақырыптық ата- аналар жиналыстарын өткізіп отырудың зор
Селолық жерлерде ата- аналардың жұмыс жағдайын, жер шалғайын еске
Мұғалімдердің басшылығымен оқушылар-көркем өнерпаздар үйірмесінің мүшелері ата- аналар алдында
Ата-аналар үшін әңгімелер мен дәрістер. Педагогикалық жыне психологиялық білімі
Әңгімелер мен дәрістердің мазмұны балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне
Жоғары сынып оқушыларымен өткізілетін тәрбие жұмысы мазмұнының өзіндік ерекшеліктері
Тәрбие жұмыстарының осындай басты мәселелерін еске алып, мектеп мұғалімдері,
Конференция өткізу. Жанұялық тәрбиенің басты мәселелері жайлы пікір алысу
Әдетте конференцияны мектеп басшыларының біреуі немесе ата- аналар комитетінің
Конференция кезінде көрме ұйымдастырылып, жанұялық тәрбие тақырыптарына түрлі экспонаттарды
Ата-аналар лекторийлері. Олар мектептердің, балалар бақшалаларының, мәдениет сарайлары мен
Облыстық мұғалімдер білімін жетілдіру институттары мен облыстық педагогикалық білім
Саналы тәрбиенің мақсаты мен міндеттері.
Мектеп реформасы және ғылыми техникалық прогресс.
Жеке адамның дамуы мен қалыптасуына ортаның және тәрбиенің ролі.
Қоғамдық және жанұялық тәрбие, олардың бірлігі.
Тәрбиенің психологиялық негіздері, принциптері мен жалпы әдістері.
Ақыл-ой және адамгершілік тәрбиесі.
Балалар мен жеткіншектерді еңбекке даярлауда, сүйген мамандығын саналылықпен таңдауда
Эстетикалық және дене тәрбиесі.
Интернационалдық тәрбие.
Әскери патриоттық тәрбие.
Жыныс тәрбиесі, жастарды некелік- жанұялық өмірге дайындау.
Ғылыми- исламдық тәрбие.
Оқушыларды екінші жылға қалдырмаудың ғылыми-педагогикалық негіздері.
Университеттер. Ата- аналарға, жұртшылыққа жүйелі педагогикалық білім беретін ата-
Университетте тыңдаушылар бірінші оқу жылының аяғында сынақтар,
ал екінші оқу жылының соңында емтихан тапсырады. Университетті бітіргендерге
Ата- аналар активімен жұмыс. Актив мектептің барлық жұмысына қатысады,
Ата-аналар активі мұғалімдер ұжымының үлкен тірегі. Сондықтан мектеп басшылары
Жас ұрпаққа тәрбие беру ісінде бекіткен бағдарламаларда көрсетілген негізгі
Жасөспірімдерді жан- жақты, жарасымды етіп тәрбиелеу ісінде бір ғана
Жастарға тәрбие беру- жалпы мемлекеттік, жалпы халықтық іс. Мектеп
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуде жұртшылықтың көмегімен жүргізілетін жұмыстардың мынау сияқты
Ата- аналар жұртшылығының тұрақты органы ата- аналар комитеті. Ол
мектеп пен сыныптар бойынша ата- аналар жиналыстарын, конференцияларын, семинарларын
университетке ата- аналарды тарту, қатысуларын бақылау;
үлгермейтін және “қиын” балаларды шефке алу, сынып жетекшілеріне көмектесу;
үйірме жұмыстарын басқару;
балалардың жазғы демалысын ұйымдастыру;
топ серуендерді, таным жорықтарды өткізуге қатысу.
Біздің елімізде идеологиялық жұмысты, оның маңызды бөлімі- ата- аналар
Педагогикалық білімді ата-аналар арасында насихаттау мәселесіне көрнекті педагогтар әр
Әрбір қоғам балаларды өмірге, еңбекке, жоғары адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу
Бала тәрбиесі өте ұзақ және күрделі процесс, оны іске
Н. К. Крупская ата- аналардың өз бетімен білім
Соңғы жылдары ата- аналардың педагогикалық мәдениетін көтеру мәселесіне ерекше
Осы жаңа талап тұрғысынан ата- аналардың педагогикалық жаппай оқу
Ата-аналарға педагогикалық білім беру жолдарын жетілдірудің ұжымдық топталған және
Ата- аналардың педагогикалық білім дәрежесін көтеруде еске алатын жайттың
а) тәрбиенің теориясын өз бетінше оқитын ата- аналар
консультациялар, әңгімелер, сұрақтар мен жауаптар кештерін;
ә) бала тәрбиесі жайлы жазылған әдебиеттерді жанұяда кеңінен насихаттау,
б) жанұяда педагогикалық кітапхана жасауға көмектесу;
в) мектепте және жұмыс істейтін жері мен тұрғын мекенінде
Осылардың бәрі ата- аналар мен халық арасында педагогикалық білімді
Ата- аналарға білім беру ісін одан әрі жетілдіру мақсатымен
Мұндай игілікті істердің мәні:
біріншіден, ата- аналарды бір мақсатқа біріктіріп, сынып ұжымын нығайту,
үшіншіден, ата- аналар тәрбие тақырыптарына оқылатын дәрістерге қатынасып, тәрбие
Ата- аналарға психикалық- педагогикалық білім беруде өте маңызды және
Бұл бағдарламаға сай бүкіл одақ бойынша мектептерде психологиялық- педагогикалық
Оқу жоспарлары мен бағдарлама үш варианттан тұрады, бірінші вариант
Екінші вариант бірінші вариантты жалғасы. Бұл вариант бойынша
Үшінші вариант пәндік принцип негізінде құрылған,Бұл вариант бойынша тыңдаушылар
Бағдарламада кейбір күрделі мәселелердің мектеп реформасы талаптарына сай қайта
Бағдарлама бойынша ата – аналардың жеке, топтық, ұжымдық оқу
Біздің елемеізде ата – аналарға педагогикалық білім берудің әр
Еліміз бойынша халықтар үшін жаппай педагогикалық оқу күні лекциялар,
Қазақстанда мектептермен жұртшылықтың белсенді қатысуымен ата-аналардың педагогикалық мәдениетін көтеру
Республика еңбекшілерінің арасында саяси педагогикалық және психологиялық білімді насихаттаудың
Педагогикалық білім беру университетінде теориялық және практикалық сабақтарды үйлесімді
Университетте төрт курс-факультеттер ұйымдастырылған:
І-курс-факуьтет І-ІV оқушыларының ата-аналары үшін;
ІІ-курс-факультет V- VІ сыныптар оқушыларының ата-аналары үшін;
ІІІ-курс-факультет VІІ- VІІІ сыныптар оқушыларының ата-аналары үшін;
ІV курс-факультет ІХ-ХІ сыныптар оқушыларының ата-аналары үшін ;
Әрбір курс-факультеті университет кеңесі жасаған оқу жоспарымен жұмыс жасайды.
І курс.
Бастауыш сыныптарда оқушылар ұжымын тәрбиелеу проблемасы.
Ата-аналарды тәрбие мәселері бойынша жаңа оқулықтар және мерзімді әдебиеттермен
Кіші мектеп жасындағы балалардың зейінін әрбиелеу.
Практикум. Жазу құралдары мен мектеп оқулықтары жайлы.
ІІ курс. 1. Сынып ұжымын құрудың педагогикалық және психологиялық
негіздері.
2. Орта мектеп жасындағы оқушылардың ерігін тәрбиелеу.
Практикум. Ата-аналарды педагогикалық практика жайлы мерзімді әдебиеттермен таныстыру.
ІІІ курс.
оқушылардың сынып ұжымын А.С.Мокаренко, В.А.Сухомлинскийдің педагогикалық идеялары негізінде тәрбиелеу.
Болымды қажеттілік пен ынтаны дамыту.
Практикум. Оқушының дәптері мен оқулықтары.
ІV курс.
Азамат болу міндеттері.
жоғарғы сынып оқушыларының ынтасы мен икемділігін қалптастыру.
Практикум. Ата-аналарды оқу кабинеттерімен мерзімді әдебиеттермен таныстыру.
Университет жұмысының мұндай жүйесі ата-аналарды өз бетімен үй тапсырмасын
Біздің мектепте педагогикалық білімді насихаттаудың басқада формалары; ата-аналар үшін
Сонымен бірге ата-аналар үшін педагогикалық насихаттау жұмысының басқада тиімді
Сіз кәсіпорында мектеп пен жанұяға көмектесу кеңесінің төрағасысыз. Баласын
Сіздің қызметкеріңіздің баласы нашар оқиды, анасын сыйламайды деп
“Қалта ақшасы” жайлы не айтар едіңіз?
Зейіні нашар, шашыраңқы баламен қалай жұмыс істеу керек?
Жанұяда ата- аналар мен балалар арасындағы келіспеушілікті қалай шешуге
Сұрақтарға жауаптар дайындау үшін ата- аналарға келесі кезекті сабаққа
Униветситетте практикалық сабақты өткізудің мұндай әдістері ата- аналардың белсенділігін
Мектептерде ата- аналар мен халық арасында педагогикалық білімді насихаттаудың
Мектеп бойынша аптасына бір рет ата- аналар үшін радиохабарын
Радиолектория университет кеңесі бекіткен жоспар бойынша жұмыс істейді. Жоспарда
Құқықтық тәрбие:
Құқықтық тәрбие мәні.
Еңбек, азамат және қылмыс туралы заңдар.
Қазақстан жастарының құқықтары мен міндеттері.
Жеткіншектермен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының кейбір ерекшеліктері.
Біз кімді және не үшін тәрбиелейміз?
Жеткіншектердің арманы, рухани тілегі.
Құқықтық және адамгершілік тәрбиесінің өзара байланысы т.б.
Еңбекке тәрбиелеу, кәсіптік бағдар:
1. Балаларды мамандық таңдауға даярлауда ата- аналардың ролі.
2.Жаңұядағы еңбек тәрбиесі.
Еңбек, бақыт және байлық.
Өнеркәсіп және ауылшаруашылық пайдалы еңбекке балаларды қалай ынталандыруға болады?
Жастарды еңбекке баулуда экономикалық тәрбиенің ролі.
Қазақстандағы мектеп реформсы.
Жоспарға ғылыми, діни- мұсылмандық, әскери- патриоттық, эстетикалық тәрбие және
Әсіресе патриоттық және интернационалдық тәрбиеге байланысты ата- аналар Қазақстан
Қазіргі кезеңде экология мәселесіне де үлкен мән беріліп отыр.
Педагогикалық білім берудің мұндай формалары мен бағыттары мектеп пен
Халықты педагогикалық біліммен қаруландыру проблемасының саяси және әлеуметтік мәні
Оқу сапасын арттырудағы педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен қызметі
Бүгінгі күні біздің қоғамыздың алдында білім сапасын көтерудің өзекті
Отанымыз-Қазақстанның 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған даму стратегиясын
Қазіргі кезде біздің облысымызда балалардың 15 пайызы табыс деңгейі
Медициналық тексерудің мәліметтері бойынша 12 мен 18 жас аралығындағы
Балаларға берілетін тамақтың құнарлығы мен витаминдік сапасы нашар. Осындай
Кешенді тексерудің нәтижелері талапкерлердің білім деңгейінің жоғары еместігін көрсетеді.
Біздің қоғамымызда мектеп білім мен тәрбие беру мәселесі болып,
Балалардың үйге берілген оқу тапсырмасына ата- аналар ерекше көңіл
Социологиялық зеттеру мәліметтеріне қарағанда бірсыпыра ата- аналардың әлі де
Әрбір отбасы баланың үйде сабаққа дайындалуына толық жағдай жасауы
Бала оқуының сапасы тек мұғалімдерге ғана емес, ата-анаға да
Ата-ананың басшылығы баланың оқуына жағдай туғызумен ғана шектелмеуі тиіс.
Балалар үй тапсырмасын орындағанда, қиыншылдықтарға кездесіп, кейбір сөздердің мағынасын
Кейде көмектесу- үй тапсырмасының орындалуын тексеріп отыру түрінде ғана
Кітапты орап тыстаймын,
Жыртылмасын,
Мұқабасы бүктеліп
Қырқылмасын.
Таза болсын беттері,
Кірлемесін,
Көрген кісі кітабы
Кір демесін.
Балаларды сабақ соңынан қалдырып, осы өлеңді жаттатық. Жаттағанда ойланбай
Мұндай жағдайда қиындықтан құтқару үшін, әуелі балаға тақпақтық мазмұны
Төменгі сынып оқушыларының тапсырмасын тексеру үшін ата- ананың терең
Ал қазақ және орыс тілі сабақтарынан жаттығу жұмыстары үйге
Мұнымен қатар ата-аналар оқушылардың табельдері мен күнделіктеріндегі алған бағаларын
Ата- аналар үй тапсырмасымен бірге баланың сыныптан тыс оқуын
Баланы көркем әдеби кітаптарға үйір етіп, қызықтыру үшін, ата-
Қазір оқушылар емтихан тапсырады. Сондықтан емтиханға әзірлік кезінде жәрдемдесу
Емтихан кезінде балалар өз біліміне сенбей: “Мен еш нәрсе
Емтиханға билетпен ғана дайындалмай, жалпы материалды бір шолып өтуі
Кей балаларда, керісінше, өзіне- өзі шамадан тыс сенімділік пайда
Қорыта келе айтатынымыз, тапсырманы мұқият, ұқыпты орындау баланың оқуға
ІІ тарау. Отбасылық қарым-қатынаста ата-ана ықпалын арттырудың педагогикалық
2.1. Педагогикалық ұжым мен отбасының бірлескен қызметі негізінде ата-аналардың
Қазіргі заман мектебі ата-аналарды да, балаларды да тәрбиелейтін, оларды
Педагогикалық ұжымның оқушылардың ата-аналармен жүргізілген жұмыстарының негізгі түрлері мен
Бірінші ереже. Мектеп пен сынып жетекшісінің отбасымен және
Ата-аналардың көпшілігі өз міндеттерін жақсы түсінеді, бірақ тәрбие тәжірибесінде
Екінші ереже. Ата-ананың тәрбиелік мүмкіндіктеріне сенім арту, олардың педагогикалық
Үшінші ереже. Отбасының өміріне орынсыз араласуға жол бермейтін педагогикалық
Төртінші ереже. Тәрбие мәселелерін шешуге өмірге құштар, көтеріңкі көңіл
Егер осының бәрі даму заңдылығы түрінде қабылданса онда қиындық,
Ата-аналармен, оқушы отбасымен байланыс орнату мұғалімнің ең басты міндеті.
Отбасында болу, шақыру арқылы іске асқан жөн. Статистикалық мәліметтер
Ата-аналармен сынып жетекшісінің байланыс жасауының бір түрі ата-аналардың педагогикалық
Тапсырманың бірінші түрі–белсенді тәрбиелік позиция, балалармен тікелей жұмыс жасаудан
Тапсырманың келесі түрі - мұғалімге, тәрбиешіге, ұйымдастырушылыққа көмек көрсетуден
Отбасы ата-аналармен байланыс орнату отбасы тәрбиесін насихаттауға ықпал ету.
Мектептің ата-аналармен жұмысын ұйымдастыру нысандары әр түрлі болуы мүмкін.
Ата-аналармен ынтымақтастыққа бағытталған әкімшілік-ұйымдастыру жұмыстары – мектептің және сыныптың
Ата-аналар жиналысы – мектеп пен отбасының біріккен іс-қимылындағы ең
Г.Фигдордың «Психоаналитическая педагогика» кітабында ата-аналар жиналысының бейімделген нұсқасы төмендегідей
Сәлемдесу;
Балалардың осы білім мекемесіне беруді қалағаны үшін ата-аналарға алғыс
Педагогикалық мәселелерді еркін түрде атап көрсету («Барлық отбасыларда мынадай
Балалар сыныпта және мектепте үйіндегімен салыстырғанда, неғұрлым тәртіпті болатынын
Ең соңында, тәрбиелік қиындықтар әр ортада, әрқашан кездесетіндігін және
Ата-аналар жиналысын серіктестердің кездесуі ретінде де өткізуге болады: өткен
Психологиялық-педагогикалық кеңес беру жұмысы.
Педагог ата-аналардың психологиясын түсініп, ескеріп әрекет етуі қажет.
Табысты диалогтың келесі шарты – мұғалімнің де, ата-ананың да
Сынып жетекшісі ата-аналарға ешқашан балалары үстінен шағымданбау, «тиісті шара»
Педагогтің ата-аналарымен жұмыс істеуге дайындығын төмендегі фкторлар анықтайды:
Теориялық білімі;
Оқушылардың ата-аналарымен өзара қарым-қатынас тәжірибесі;
Педагогтың рефлексиясы, ата-аналарға ғана емес, өзіне де, ата-аналармен тілдесудегі
Оқушылардың отбасыларымен байланыс орнату, оларды мектеппен тиімді іс-қимылға тарту
Ізгілік және педагогикалық мәдениеті.
Ата-аналармен қарым-қатынаста психологтардың ақыл-кеңесі пайдалы. Мектептің психологиялық қызметі әрбір
Ақпараттық-әдістемелік жұмыс – педагогикалық ұжым мен отбасының ынтымақтастық жүйесінде
Ақпараттық жұмыстың шығармашылық және үйлестіруші орталығы – «Тәрбиенің жалпы
«Біздің жетістіктер», «Біздің сынып», «Ата-аналарға мектеп туралы», «Болашаққа сенімділік»
Ата-аналарды педагогикалық ағарту үрдісі ата-аналар университетінің дәрістері арқылы ұтымды
Жалпы мектеп деңгейінде ата-аналар мен балалардың мәселелері талқыланатын диспут-клуб
Диагностикалық-талдау жұмыстарын ата-аналармен өзара іс-әрекеттің ең қызықты әрі жауапты
Мұғалімнің мәртебесі мен кәсіби біліктілігі, іс-әрекетінің нәтижесі көп жағдайда
Ата-аналардың білім мекемесінің іс-әрекетіне қанағаттануын зерттеу әдістемелері көп. Объективті
Бұқаралық-мәдени жұмыс ата-аналарды сыныптың және мектептің дәстүрлі мерекелері мен
Ата-аналар педагогтердың бөліп берген рөлдерін орындап ғана қоймай, идея
Өткізілген істің жүргізілуін және нәтижесін топтық рефлексиядан өткізді;
Болашақ қадамдарды жоспарлады.
Ата-аналар әдеттегідей «Білім күніне» немесе «Соңғы қоңырауға» ғана емес,
2.2. Ата-аналардың педагогикалық білімін арттыру бойынша жүргізілген жұмыстар
Отбасы тәрбиесіне қатысты ғылыми-теориялык әдебиеттерді талдау, ата-аналар арасында жүргізілген
Бірінші, ата-ана отбасы тәрбиесіндегі алға қоятын мақсатын анықтап алғаны
Екінші, тәрбиенің мақсатын айқындап алған соң, енді осы жақсылықтың
Үшінші, арнайы педагогикалық білімі жоқ адамдар, ата-аналар аздап болса
Төртінші, ата-ана беделін орынды пайдалану. Осыған
– аулақтық бедел, өзімшіл, менмендік, өсиетшіл, қазымыр, тақуагершіл, сүйіспеншілік,
Бесінші, отбасында орнаған тәртіп пен әдептілік салт-дәстүрі. Жалпы отбасы
Алтыншы шарт - отбасы мүшелерінің бақытты болуына тура жол
3-кесте. Ата-ананың тәрбиелік ықпалын арттыру шарттары
№ Шарттары Мазмұны
1
1 Отбасы тәрбиесінің мақсаттылығы 1. Бала болашағын болжауы
2. Баланың дұрыс тәрбиелеуге ынтасы 3. Адамгершілік бағытты үстануы
2
2 Жақсы үлгі өнеге көрсету мүмкіндігі 4. Ата-ананың шынайы
5.Әке мен шешенің өзара сыйластық қарым-қатынасы
6. Балаларының арасында сыйластық, достық қарым-қатынас орната білуі
7.Басқалармен сыйластық қарым-қатынаста болуы
3
3 Ата-ананың педагогикалық білімі 8.Балалардың жас ерекшелігі педагогикасы мен
9.Тәрбиелеу ұстанымдарын (принциптерін) меңгеруі
10. Болжампаздығы мен пед.тұтқиыл жағдайларды шеше білуі
4
4 Ата-ана беделін дұрыс пайдалана білуі 11. Балаға сөзін
12. Баланы соңынан ерте білуі
13. Баланы жақсыға еліктете алуы
14. Балаға жақыны, сырласы, ақылшысы бола білуі
5
5 Отбасы тәртібі туралы білімі, іскерлігі /білігі/ 15. Отбасында
16. Отбасы тәртібін балаға мойындатуы 17. Тәртіп туралы білімі
18. Өзі тәртіп үлгісі болуы
6
6 Отбасында пед.жағымдықты орнатуы 19. Баланың өзіне сенімін арттыра
20. Күнделікті өмірден қуанышты сәттер
21. Баланың жақсылығын арттырып, жаманын жасыра білуі
22. Баламен бірлескен ic-әрекетте қуаныш сезімін туғыза білуі
Бұл педагогикалық шарттардың әрқайсысының өзі көптеген ереже, қағидаларды қамтитынын
Отбасы қарым-қатынасының педагогикалық, психологиялык сипаты, қағидалары, әдістері-тәсілдері, мазмұны, құралдары
Отбасы қарым-қатынасының бала тәрбиесіне ықпалын ата-аналардың ұғынып, түciнy деңгейі;
Отбасындағы бала тәрбиесіне ықпал ететін педагогикалық шарттар туралы ата-аналардың
Эксперимент жұмысымыздың моделін түзуде осы еңбегіміздің біpiншi тарауындағы талданып
Көрсетілген өлшемдер төңірегінде 1-кезеңде, тексеру экперименті өткізілді. Оған барлығы
Эксперименттен соң ата-аналардан жоғарыда берілген педагогикалық шарттарды тексеруге арналган
4-кесте. Ата-аналардың тәжірибелік-эксперимент жауаптарының
көрсеткіші (%-есебімен)
Р/с Тест сұрақтары Экспериментке дейін Эксперименттен кейін
- + - +
1 Шарт түзу деген сөз нені білдіреді? 92 8
2 Педагогикалық шарт түзу деген не? 89 11 53
3 Отбасында педагогикалық шарт түзу дегеніміз не? 87 13
4 Ата-ананың балаға ықпалын арттыру шарттарының негізі 74 26
5 Ата-ананың тәрбиелік ықпалы деген не? 76 24 52
Ескерту: «-» - қате жауап, «+» - дұрыс
Сурет 1. Ата-аналардың педагогикалық білім деңгейінің экспериментке
дейінгі және эксперименттен кейінгі өсу динамикасы
Біз өз тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарымыздың барысында ата-аналардың жалпы педагогикалық білімдерін
Отанымыздың игілігі үшін әрқашанда еңбек етіп, қоғам дамуының талаптарына
Елбасы және үкіметіміз қоғам өмірінің барлық салаларын жаңарту жайлы
Балаларды тәрбиелеуді ойдағыдай жүзеге асыруда мектеп ұжымдары, ата- аналар,
Қазақстанда мектептер мен жұртшылықтың белсенді қатысуымен ата- аналардың педагогикмәдениетін
Зерттеу жұмысының нәтижелері мынадай қорытындылар жасауға мүкіндік берді:
Отбасы тәрбиесінде ата-аналарды арнайы даярлаудың қажеттілігі
Ата-аналарға педагогикалық білім жетілдіру жұмыстарын ұйымдастырудың, әдістері, жолдарының және
Отбасында балаға ата-ананың ықпалын арттырудың педагогикалық шарттары негізінде жүргізілген
Зерттеу жұмысының нәтижелеріне
бүгінгі жастар, болашақ ата-аналар болғандықтан, оларды отбасында бала тәрбиелеуге
отбасы педагогикасын барлық жоғары, орта арнайы оқу орындарына ендіру
біздің зерттеу жұмысымыз отбасы тәрбиесіне байланысты барлық мәселелерді шеше
І
Азаров Ю.П. Отбасы педагогикасы. М. 1985.
Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалар. А.,1988.
Байтұрсынов А. Ақ жол. Алматы, 1991.
Болдыров Н.И. Сынып жетекшісі. Алматы, 1980.
Дубровиной И.В. "Возвратные особенности психологического развития детей." М., 1982.Г.
Жарықбаев К. Қалиев С. Қазақтың тәлім тәрбиесі.Алматы. 995.
Ильина А.Т. Педагогика. Алматы, 1977.
Қоянбаев Ж.Б, Коянбаев P.M. Педагогика. Алматы, 2000.
Құрманалина Ш.Х., Мұқанова Р.Ж., Ғалымова А.У., Ильясова Р.К. Педагогика.
Қоянбаев Ж.Б . Педагогика. Алматы, 2000.
Макаренко А.С. Работа воспитателей. Сочинения, 5 том, 88-бет.
Оразбекова К. Отбасы психологиясы. Алматы. 2000.
Пинт А.О. Ата-аналар, сіздер үшін. Алматы, 1972.
Сагындыкұлы Е. Педагогика. Алматы. 1999.
Сухомлинский В.А. Ата-ана педагогикасы. Алматы,1983.
Сухомлинский В.А. Балаға жүрек жылуы. Алматы. 1976.
Қоянбаев Ж. Семья және балалар мен жетекшілер тәрбиесі. Алматы,
Жарықбаев Қ, Қалиев С. Қазақ тәлім - тәрбиесі. Алматы,
Попов В.С. "Пробуждение души" М.: Знание, 1990г.
Петровского А. В "Возвратная и педагогическая психология". М.
Ремшмидт X. "Подростковый и юношеский возраст". Мир 1994.
Рогов Е.И. "Настольная книга практического психолога в образовании" М.:
Романова Е.С., Потемкина О.Ф. "Графические методы в психологической диагностике"
Сатир В. "Как строить себя и свою семью." М.:
Соколова В.И., Юзефович Г.Я. "Отцы и дети в
Спиваковская А.С. "Как быть родителями: (о психологии родительскойлюбви)" М.:
Спок Б. "Разговор с матерью" СПб: Лениздат, 1992.
Степанов С.С. "Диагностика интеллекта методом рисуночного теста." М.: "Академия",
"Методы семейной диагностики и психотерапии." Москва & Санкт-Петербург: "Фолиум",
Эйдемиллер Э.Г., Юстицкий В.В. - "Семейная психотерапия" Л.: 1990.
Фромм Э. "Азбука для родителей" Л., 1991.
Хоментскаус Г.Т. "Семья глазами ребенка". 1990.
"Учителям и родителям о психологии подростка" ' Под ред.
ІІ
Әбенбаев С.Ш. Сынып жетекшісі. Алматы,2004.
Берікбаев С. Баланың бас ұстазы –ата-анасы. Тәрбие құралы №3,
Галиев Е. Мектептің отбасымен байланысы. Тәрбие құралы. №6, 2003.
Қожахметова Қ.Ж. Сынып жетекшісі. Алматы, 2000.
Мұсырманов А. Ата-ана және мектеп ынтымақтастығы. Қазақстан мектебі. №11,
Тәлім –тәрбие тұжырымдамасы.Қазақ мектебі. 5ақпан 1993
Қосымша
Бастауыш сынып оқушыларының анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері
(баяндама мәтіндерінен үзінді)
Төменгі сынып оқушыларының сүйек жүйесі
Бастауыш мектеп оқушысының жоғарғы жүйке
Бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері
(баяндама мәтіндерінен үзінді)
Мектеп кезеңіне өту балалардың іс-әрекеті, басқа адамдармен қарым-қатынасында болатын
Кіші оқушы өзін өзі бағалау нәтижесінде өз бойындағы кемшіліктерді
Кіші мектеп оқушыларының бойында кейде эгрессивтік мінез-құлық та байқалады.
Тасқын атқан жігер, оны дегбірсіз
Кіші мектеп оқушыларының оқуға еркін, жан-тәнімен араласуында олардың өзіндік
Бірінші сигналдық жүйенің барлау рефлексі
Қазіргі мектеп баланың жас ерекшелігі
Бұл кезеңде көрнекі қимылды ойлау және
Мектеп оқуының басталуымен, мектепке дейінгі
абстрактылы ойлауға қолы жетіп, пікір айтып
Бастауыш мектеп оқушыларының түсініктері едәуір мол,
Мұғалім балаларға білім беру, оқушылардың
Ойлауды дамытуда оқудың алғашқы жылынан
Мектепке дейінгі жастағылардың, соңғы кезде
Төменгі сынып оқушыларында ықтиярсыз немесе еріксіз зейін өте басым.
Бірінші сыныптың өзінде-ақ бала мектепке
Бастауыш мектеп оқушысы істің байыбына жетіп,
66
73
дейін
экспериментке
кейін
экперименттен
6
5
4
3
2
1
70
60
50
40
30
20
10
0
Тәрбиенің принциптері мен заңдылықтары
Тәрбие үрдісінің жалпы заңдылықтары мен принциптері
Тәрбие және оның мақсаттылығы
Ақыл ой тәрбиесі туралы
Мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ой тәрбиесінің әдістемесі
Мектептің ата-аналармен жұмыс істеудегі рөлі
Ақыл-ой және танымдық ойындар
Спорттың балаларға берері көп
Музыкалық білім берудің әдістемесі пәнінен ОБСӨЖ мәтіндері
Ұлттық тәрбие берудегі отбасының маңызы