Құрылған кәсіпорынды басқару
Мазмұны
Кіріспе 2
1 Шағын және орта бизнестің теориялық негіздері 4
1.1 Бизнес түсінігі, мәні, атқаратын қызметтері және түрлері
1.2 Шағын және орта бизнесті ұйымдастырудың
2 Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнестің
2.1 Шағын және орта бизнес қызметін талдау
2.2 Шағын және орта бизнесті дамытудың негізгі
2.3 Шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың
3 Құрылыс материал Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің қызметіне талдау
3.1 Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы 31
3.2 Кәсіпорынның қызметін талдау 31
3.3 «Құрылыс материал» ЖШС қызметінің тиімділігін жетілдіру жолдары
Қорытынды 38
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 39
Кіріспе
Қазақстан Республикасының дамуының қазіргі сатысы экономика мен қоғамды
Сондықтан да кәсіпкерлік төңірегіндегі көптеген мәселелердің экономикадағы ролінің
Оның стратегиялық маңыздылығын бағалау үшін Қазақстан экономикасының мынадай
Сондықтан бүгінде республикамызда экономиканы қайта құру жолында оның
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, шағын кәсіпкерлік дамыған нарықтық
Сондықтан, шағын және орта кәсіпкерліктің мемлекеттегі нарықтық
-шағын және орта бизнестің теориялық негіздері мен
-әлемдік тәжірибелер негізінде шағын және орта кәсіпкерліктің экономикадағы
-Қазақстандағы шағын және орта кәсіпкерлікті ұйымдастыру тенденциялары
1 Шағын және орта бизнестің теориялық негіздері
1.1 Бизнес түсінігі, мәні, атқаратын қызметтері және түрлері
Бизнес іс ретінде қарастырылады, оны істердің дипломатиялық қарым-қатынастары,
Бизнес сондай-ақ пайда әкелетін әрекет ретінде қарастырылады. Оның
Бизнестің жеке түрінің бірі кәсіпкерлік бизнес болып саналады.
Жалпы кәсіпкерлік ұғымының тарихы орта ғасырдан басталады. Тіпті
1)түрлі мереке мен музыкалық көріністі
2)өндірістік немесе құрылыс жобаларын басқарушы.
Ал «кәсіпкерлік» ұғымын ең алғаш 18 ғасырдың басында
Ал француз экономисті Жан-Батист Сэй (1767-1832 ж.ж.) бойынша
Американ экономисі Йозеф Шумпетердің (1883-1950 ж.ж.) ойынша, кәсіпкерлік
1) жаңа өнімдер мен қызмет өндіру;
2)жаңа технологиялар енгізу;
3)өткізудің жаңа рыногына ие болу;
4)шикізаттың жаңа көздеріне ие болу мүмкіндіктері;
5)сала құрылымының қайта ұйымдастыру қажеттілігі.
1964ж. П.Друкер, кәсіпкер-белгілі бір мүмкіндіктерден мейілінше көп пайда
Қазіргі кездегі кәсіпкер деп - пайда табуға бағытталған
Бұл тұрғыда Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 10-бабында: ”Кәсіпкерлік
Кәсіпкерліктің бірнеше анықтамаларын қарастыру негізінде бұл ұғымның негізгі
1) жауапкершілік, тәуекел, инициатива;
2) жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау;
3) құралдарды іске асыру еркіндігі;
4) жаңа шешімдерді, идеяларды іздеу.
Жоғарыдағы кәсіпкерліктің құрамдас бөліктері менеджмент фунцияларымен байланысты екендігін
Жалпы кәсіпкерлік қатынастарды қарастырудың алғашқы сипаты - оның
Кәсіпкерліктің субъектісіне экономикалық қызметке қатысушы түрлі мүшелер, алдымен
Ал кәсіпкерліктің объектісіне адамның белгілі бір қызметі, нақты
Кәсіпкерліктің соңғы нәтежиесі - өндірілген өнім мен қызмет
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті процесс ретінде де қарастыруға болады,
1) Жаңа идеяларды іздеу мен бағалау.
Барынша көп табыс келтіру - кәсіпкерліктің ең қозғаушы
2) Бизнес-жоспарды құру.
Бизнес-жоспарды құру - күрделі мәселелердің бірі, яғни өзіне
3) Қажетті ресурстарды табу.
Бұл ең бастысы қандай ресурстар қажеттігін нақты бағалау;
4) Құрылған кәсіпорынды басқару.
Әрбір кәсіпорынды басқару мәселесі - нақтыланған өнім стилінің
Ал жалпы жаңа шағын кәсіпорын құру процесі
1-ші кезеңді дайындық кезеңі деп аталады, мұнда кәсіпкердің
2-ші кезең, яғни құрылтайшылық кезеңде құрылтайшы құжаттарды дайындау
3-ші ұйымдастырушылық кезеңінде жаңа шағын кәсіпорынның ұйымдастырушылық
Кәсіпкерліктің шаруашылық жүргізу тәсілі ретінде бірнеше негізгі
Кәсіпкерлікке тән тағы бәр сипаты - ол шаруашылық
Кәсіпкерліктің жүзеге асырушыларының ерекше белгілері ретінде жаңашылдық, шығармашылық
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті ұйымдастырудың мәнді сипаттамалары да бар
1) Мақсатты анықтау. Ол пайдалылықтың негізін енгізуде маңызды
2) Мақсатқа жету жолдары. Мақсатқа жету жолында
3) Мадақтау мен жазалау жүйесінің болуы. Мұнда жұмысты
4) Басқару стилі. Мұнда кәсіпкерге төнетін қауіп-қатер де,
5) Ұйымдастырушылық құрылым. Бұл жерде оның икемділігі туралы
6) Кәсіпкерлік кәсіпорындардың айырмашылығы, яғни сонымен қатар, сандық
7) Кәсіпкерлікті сипаттайтын негізгі қасиеттері - ол қызмет
8) Қандай басқару тәсілін таңдау қажеттілігі. Еркіндік өндіріс
9) Тәуекелдікке қатынасы. Жасағыштық тәуекел және тәуекелдік түрлерінің
Енді кәсіпкерге тән сипаттарды анықтайтын болсақ ол келесідей
қызмет өрісін кәсіпшілік біліммен басқару;
өндірістік-маркетингтік қызметті басқару үшін басқарушы білімі мен тәжірибесі
өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білу және рыноктағы жағдайды
экономикалық ойлау қабілеттілігі, құзыретті болу, іскерлік мәдениетті, тәжірибелі
өндірісті ұйымдастыруды білу, қойған мақсатқа жету үшін тәуекелге
талдай білу және рыноктің мүмкіндіктерін пайдалану, жаңашыл ойлар
Жоғарыдағы кәсіпкерлік қызмет пен кәсіпкердің сипатамаларын қарастыру негізінде
Өндірістік қызметі өндіріс пен материалды-техникалық қамтамасыз етуді және
Коммерциялық қызметі тұтынушылардың қажеттіліктерін анықтау және кәсіпорындар мен
Қаржылық қызметі келесі функцияларды іске асырады: қаржы
Басқарушылық қызмет кезінде келесі
1)кәсіпорындар мен қоғамдық құрылымдар немесе ақпарат құралдарымен өзара
2)капиталдар мен табыстардың қолданылуын басқару; ғылыми-зерттеу жұмыстары мен
3)бизнес қажеттіліктеріне сәйкес жұмысшыларды тарту, таңдау, жұмысқа алу.
Сонымен, кәсіпкер қызметінің сферасына байланыссыз өз қабілеттіліктерін келесі
1) нарықты зерттеу арқылы төлемқабілетті сұранысы бар тауарлар
2) тауарды өндіру немесе қызмет көрсету үшін қажетті
3) төмен бағалы ресурстар нарығын іздеу;
4) бизнесті жаңа техника, технология және менеджмент негізінде
5) маркетингтің қазіргі заманғы қағидаларын пайдалану арқылы
6) табыстарды тұтыну және жинақтау қорлары арасында, резервтік
Жоғарыдағы аталған кәсіпкерліктің қызметтеріне байланысты негізгі түрлерін бөліп
Өндірістік кәсіпкерлік негізінен тауарлар, қызметтер, ақпарттар, рухани құндылықтар
Ал коммерциялық кәсіпкерлік тауарлар мен қызметтерді сату және
Кәсіпкерлік қызметтің ерекше түрі - қаржылық кәсіпкерлік болып
Делдалдық кәсіпкерлік дегеніміз бір мәмілеге өзара мүдделі жақтардың
Сақтандыру кәсіпкерлігі дегеніміз кәсіпкер сақтандырған жағдай болған кезде
Сонымен қатар кәсіпкерлік бірнеше белгілер мен қызметіне байланысты
біріншіден, көлемі бойынша: -шағын, орта, ірі;
екіншіден, меншік түріне қарай: -жеке, мемлекеттік және аралас;
үшіншіден, аумағы бойынша: -жергілікті, аймақтық, республикалық, халықаралық;
төртіншіден, салалық бағыты бойынша: -өнеркәсіптік, аграрлық, құрылыс, көліктік,
бесіншіден, атқаратын қызметтеріне байланысты: -өндірістік, коммерциялық, қаржылық, кеңестік;
алтыншыдан, ұйымдастырушылық-құқықтық формасы бойынша:
индивидуалды кәсіпкерлік, өндірістік кооперациялар;
толық серіктестіктер; -сенім серіктестіктері;
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер;
біріккен кәсіпорындар формалары;,
акционерлік қоғамдар.
Ал жалпы экономикасы дамыған елдерде кәсіпкерлікті ұйымдастырудың үш
1) Жеке шаруашылық дегеніміз әрбір меншік иесі жеке
Артықшылығы: барлық істің жүруіне меншік иесі -қожайынның толық
Кемшілігі: капитал мөлшерінің аздығы, шығын, зиян және тағы
2) Серіктестік дегеніміз - екі немесе бірнеше кәсіпкерлер
Артықшылығы: капитал мөлшері жоғары, барлық серіктестіктер бірдей иелік
Бұл кәсіпкерлік түрі көбінесе сауда, делдалдық қызметтерде, қызмет
3) Корпорациялар акционерлік меншік негізінде ұйымдастырылады. Айырмашылығы: кәсіпкер
Артықшылығы: акцияларды сату арқылы едәуір капиталды іске
Кемшіліктері: акция иелерінің барлығы бірдей корпорацияны басқару ісіне
Қазіргі батыс экономикасында шағын кәсіпкерлік шаруашылықтың ірі секторын
1.2 Шағын және орта бизнесті ұйымдастырудың әлемдік тәжірибелері
Өркениетті елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші бір
Шағын кәсіпкерліктің шетелдегі даму ерекшеліктерін қарастыру негізінде ең
Шағын және орта кәсіпорындардың ірі кәсіпорындармен
Сонымен қатар, Америка Құрама Штатындағы кәсіпкерлік қызмет АҚШ
Америка Құрама Штатында шағын кәсіпкерлік тұрақты түрде мемлекеттік
Федералдық деңгейде шағын бизнес әкімшілігі қызмет атқарады. Әкімшіліктің
Сонымен қатар, Америка Құрама Штатының кәсіпкерлік саясатының негізгі
1)бюджеттен мақсатты бағытталған субсидиялар;
2)қаржыландыру үшін жеке капиталдарды тарту;
Бұл бағытты іске асыруда АҚШ-та Шағын Бизнестің Әкімшілігі
1) халықаралық саудада көмек;
2) ғылыми-техникалық зерттеулер;
3) әйел-кәсіпкерлерге көмектер;
4) ардагер-кәсіпкерлерге көмек көрсету жұмыстары;
5) ұлттық кәсіпкерлікті дамыту және т.б.
АҚШ-та шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету
-шағын кәсіпкерлікті инвестициялауда компаниялардың конкурс негізінде несиелермен қамтылуы;
-қарыздар мен несиелер негізінде мемлекеттік іс ұсынылуы (Шағын
-қоршаған ортаны қорғауға байланысты шағын бизнесті қаржыландыру/10/.
Ал мұндағы шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың басты
Жапонияда шағын және орта кәсіпорындар ЖҰӨ-нің 73%-ке ие
Жалпы Жапонияда бірқатар салаларда, атап айтқанда, аяқ
Сонымен қатар, Жапонияда шағын кәсіпкерлікті дамыту мақсатында 9
Жоғарыда шағын кәсіпкерлік қызметінің даму еркшеліктерін АҚШ пен
Германияда шағын кәсіпкерліктің басты сипаттамасы ең алдымен меншік
Екіншіден, кәсіпорын қызметінің айқындылығы - оның көлемінің шектеулілігі
Үшіншіден,кәсіпорын өмірінде басқарушының ролінің ерекше маңыздылығы: ол шарушылықтың
Төртіншіден - істі жанұялық негізде жүргізу, яғни кәсіпорын
Бесіншіден, шағын кәсіпкерліктің тағы бір сипатты белгісі ретінде
Шағын кәсіпкерліктің жоғарыда аталған сапалық жақтарымен бірге сандық
1)белгілі бір жағдайда өзіндік фирма түріндегі - барлық
2)жұмыс істейтіндер саны 1-ден 49 адамға дейінгі және
3) жұмыс істейтіндер саны 50-ден 499 адамға дейінгі
Елде шағын және орта бизнестің экономикалық маңызы:
біріншіден, барлық еңбекке жарамды халықтың 2/3 бөлігін қамтып
Германияда шағын бизнесті мемлекеттік қолдау жүйесінің негізінде жатқан
1)амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары, яғни бұл нормалар барлық
2) пайданың салық салынбайтын резервтерін жасау, яғни бұл
3)салық ведомствалары төлейтін инвестициялық үстемелер.
Сонымен қатар, Федералдық үкімет тарапынан берілетін салыстырмалы түрде
Қазіргі кезде бизнестің бұл түрін қаржыландырудың негізгі көзі
Ал ондағы кәсіпкерлерді қорғау мақсатында сонымен бірге инновациялық
Жалпы қарстырғанда шағын және орта бизнес саласында инновацияны
Ал Ресейде экономиканы құрылымдық қайта құру үшін шағын
-федералдық қордан жұмсалатын әрбір рубльге аймақтардан да бір
-қаржыландыру өкілетті банктер арқылы жүзеге асырылады. Қор банкке
Сонымен қатар, шағын кәсіпкерлікті қолдаудың аймақтық қорлары мен
2 Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнестің
2.1 Шағын және орта бизнес қызметін талдау
Нарық экономикасына көшудің бірден-бір жолы мемлекет құрылымындағы әртүрлі
Демек, бұл шағын кәсіпкерлік құрылымдарының материалдық базасы жеке
Жалпы Қазақстанда кәсіпкерлік қызметтің пайда болуы 1988
Сонымен қатар ҚР-ның статистика жөніндегі Мемлекеттік комитетінің мәліметтері
Жалпы кооператив дегеніміз - ол тауарлар мен қызмет
Ал 1990-1993 жылдары мемлекеттік қолдау саясатының
Сонымен қатар, шағын кәсіпорындардың аймақтық құрылымы жағдайында қалыпты
Мемлекеттік емес сектордың салық салу жүйесін түзетулер есебінен
Бүгінгі кезеңде Қазақстанда қабылданған заңдарға сәйкес шағын кәсіпкерлік
Сонымен қатар Қазақстанда кәсіпкерлік қызметтің субъектілері заң жүзінде
Кәсіпкерлік қызметтің ұйымдастырылуы кезінде негізінен ең алдымен оның
Кесте1 ҚР-да кәсіпорындардың меншік түріне қарамастан жұмыс істейтіндер
Сала түрі Шағын кәсіпорын Орта кәсіпорын Ірі кәсіпорын
Тау-кен, металлургия және химия өнеркәсібі
Машина жасау, құрылыс саласы
Ғылым және ғылыми қызмет саласы
Жеңіл және тамақ өнеркәсібі
Өндірістік емес салалар
Бөлшек және көтерме сауда және қызмет көрсету саласы
100 дейін
75-ке дейін
50-ге дейін
25-ке дейін
25-ке дейін 201-300
101-300
76-100
51-200
26-50
26-50 2000-нан жоғары
300-ден жоғары
100-ден жоғары
200-ден жоғары
50-ден жоғары
50-ден жоғары
Қалдыбаев О. Экономика предприятия, Алматы-1997ж.,15бет.
Жалпы республикада шағын кәсіпкерліктің дамуы мен қызмет жасауына
-Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлікті қорғау және қолдау
-Қазақстан Республикасы Президентінің «Шаруашылық серіктестігі туралың заң күші
-Қазақстан Республикасы Президентінің «Өндірістік кооперативтер туралы заң күші
-Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығы «Шағын кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік
-Қазақстан Республикасының «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» Заңы,
-Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңы ,/10.07.1998ж./;
-Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығы «Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті
-Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Шағын кәсіпкерлік субъектілерін тексеруге мораторий
Аталған құқықтық базаның қабылдануына сәйкес экономиканың барлық сеторларындағы
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікпен 1,5 миллионға
Республикада шағын және орта кәсіпкерлік қызметі негізінен
Соңы деректерге сүйенсек республикадағы шағын кәсіпкерлік қызметтің дамуы
Кесте2 Шағын кәсіпорындарды дамытудың негізгі көрсеткіштері:
Көрсеткіштер 1999ж 2000ж 2001ж.
Шағын кәсіпорындардың саны, мың бірлік 63
Барлық кәсіпорындар санындағы шағын кәсіпорындар үлесі,%
Шағын кәсіпорындардағы жұмыс-бастылар,мың адам 350
Барлық жұмысбастылардағы үлесі,% 5,7
Под ред. Смаилова А.А. Казахстан 1990-2002ж.ж.
Жоғарыдағы кестеге сәйкес республикада шағын кәсіпорындар сандары жылдан
ең жоғары жалақы тау-кен өнеркәсібінің жұмыскерлері (22 745
ал ең төменгі жалақы мөлшерін ауылшаруашылық кәсіпорындарының (5504
Сонымен қатар бұл кәсіпорындарда жұмысшылар саны бойынша ерекшеленеді,
Сонымен қатар шағын кәсіпкерлік субъектілерін меншік түріне қарай
Кесте5 ҚР-дағы тіркелген заңды тұлғалардың меншік формасы, көлемі
Барлығы Мемле-кеттік Жеке Шетел-дік
Қазакстан Республикасы
Ірі
Орта
Шағын
оның ішінде:
тау-кен өнеркәсібі
өңдеу өнеркәсібі
электроэнергия
құрылыс
сауда
мейманханалар мен қонақүйлер
көлік және байланыс
қаржы қызметі
мүліктік операциялар
басқару
білім беру
денсаулық сақтау
басқа қызметтер
аулшаруашылығы
балық шаруашылығы
138 549
2127
10856
125 566
697
11239
1125
9354
42407
1771
5271
2663
16469
5135
6595
4440
10205
7937
258
23734
815
6120
16 799
4
347
200
119
155
27
133
43
1453
5126
4943
2686
1298
246
19
111400
1280
4678
105442
669
10544
921
9056
40151
1677
4952
2543
14789
8
1634
1739
8861
7655
239
3415
32
58
3325
24
348
4
179
2101
67
186
77
227
1
18
15
42
36
-
ҚР-ның статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері бойынша,2000ж.
Жоғарыдағы кесте бойынша тіркелген шағын кәсіпорындардың саны 2000
Сонымен қатар республикадағы шағын кәсіпкерлік субъектілерінің әртүрлі ұйымдастырушылық-құқықтық
Зерттеу мәліметтері бойынша Қазақстанда шағын кәсіпкерлік негізінен жеке
Енді еліміздегі шағын кәсіпкерліктің даму динамикасын аймақтық сипатын
Егер ҚР-ның аймақтарында 2001 жылдың 1-ші сәуіріне шағын
Шағын бизнестің салыстырмалы дамыған аймақтарына:
Маңғыстау облысы 11,7 балл,
Атырау облысы 11,1балл,
Ақмола облысы 9,75 балл,
Ақтөбе облысы 9,5 балл,
Қостанай облысы 9,33 балл,
Қарағанды облысы 9,17 балл.
Астана қаласы 9,17 балл.
Шағын кәсіпкерліктің даму динамикасы орташа категориясына:
Батыс Қазақстан облысы 8,5 балл,
Солтүстік Қазақстан облысы 7,0 балл,
Алматы қаласы 8,42 балл
Жамбыл облысы 6,83 балл
Алматы облысы 8,17 балл
Қызылорда облысы 6,75 балл
Шағын кәсіпкерліктің даму динамикасы төмен категориясына:
Шығыс Қазақстан облысы 4,67,
Оңтүстік Қазақстан облысы 3,75 балл
Павлодар облысы 3,33 балл.
Бұдан шығатын қорытынды бүгінгі таңда кәсіпкерлікті дамытуға бөгет
Жалпы аймақтық негізінде шағын кәсіпорындардың орналасуы сол аймақтың
Жоғарыдағы шағын кәсіпкерлік қызметін республика денгейінде қарастыру енгізіндн
2.2 Шағын және орта бизнесті дамытудың негізгі
Шағын және орта бизнес қызметін жүзеге асыру
Сондықтан кәсіпкерлікті өндірістік-шаруашылық қызмет аясының мелекеттің тарапынан қарқынды
Осы жағдайда мемлекетттің көмегі өте қажет болады. Біріншіден,
Кәсіпкерлерді дамытуға бөгет болып отырған ең үлкен мәселелердің
Қазақстанда шағын кәсіпкерлік субъектілерінің санының тұрақты өсуі және
1)Салық саясатының жетілмеуі: - нормативтік-құқықтық актілердің жиі өзгеруі;-салықтар
2)Несие алудағы қиындықтар:-кепілдемелік камтылу мәселесі;-жоғары ссудалық капитал;-несиенің қысқамерзімділігі.
3)Өнімді өткізу мәселелері: -нарықтағы арзан импорттық әдетте сапасыз
4)Мемлекеттік органдардың араласуы мен бақылау: -бюрократизм; -өкілеттіліктің артуы;-мәжбүрлеу.
Сол проблемалардың ең бастыларының бірі - заң шығарушылық
Бұл кедергілермен қатар, кәсіпкерлік қызметті бақылайтын салық инспекциясы,
Ауыр салық екі түрде жүргізіледі:
1-ші жартылай жария, яғни жергілікті өкіметтің бастамасымен жүргізілетін
Ал 2-ші жасырын түрде, яғни нақтылы шенеуніктердің қалтасына
Келесі негізгі мәселе-несиелік ресурстарды алудың қиындығы. Кәсіпкерлер республиканың
Несие алудағы негізгі кедергілер
Сурет4
Мұндағы, 1-жоғары пайыз мөлшерлемесі;
2-несиені қайтарудың қысқамерзімділігі;
3-несие алудағы құжаттар санының көптігі;
4-кепілдікпен қамтамасыз ету проблемалары.
Жоғарыдағы несие алудың негізгі мәселелерінкелесі факторлар да толықтырады:
несие алу кезіндегі банктерге тапсыратын құжаттарды толтыру білімінің
ақпаратпен толық қамтылмауы;
бизнес-жоспар жасаудың толықсыздығы;
елдегі шағын кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған несиелердің көздері туралы
Аталған барлық факторлар кәсіпкерлік қызмет субъектілеріне несие алуда
Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы негізгі проблемалардың ең маңыздыларының бірі-салық
заңдылық нормативті актілердің жиі өзгеруі;
салық салу қойылымдарының жоғары болуы;
салық түрлерінің өте көпжақтылығы;
салықтар мен төлемдерді жинаудың күрделі жүйесін жатқызуға болады.
Ал шағын және орта бизнесті дамытуда және олардың
Жалпы қазіргі кездегі республикадағы шағын кәсіпорындардың 40 %-і
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі бойынша салықтардың 11
Сонымен қатар, кәсіпкерлік қызметтің салықтық реттелуінде,салық туралы заңдар
Жалпы қазіргі кезде Қазақстанда қалыптасқан салық жүйесі мен
Бұл салық мәселесі шағын кәсіпкерлікті дамытуға кедергі болатын
Кесте6 Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы кедергілер
Мүмкін болатын факторлар Сұранғандарға,%
Жоғары мөлшерлемелі салықтар
Несиелердің жоғары құндылығы
Бақылаушы органдармен қатынас
Халықтың тұтыну сұранысы төмен
Төмен ақпараттық қамтылу
Нарықтағы жоғары бәсеке
Білікті мамандардың аздығы
55,6
36,5
22,2
22,2
14,3
9,5
Вестник предпринимателья 2001г.,№11.,37б.
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғандай,маңызды сыртқы фактор ретінде салық
Сонымен қатар, кәсіпкерлікке тежеу болып отырған ерекше мәселелердің
2.3 Шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың
Экономикалық саясаттың тұрақтылығы, нарықтық инфрақұрылымның дамуы, интеллектуалды меншікті
Қазақстанда жеке кәсіпкерлікті қолдау мәселесі алғаш рет
Дегенмен, оған қажетті жағдайлардың біртіндеп қалыптасып келе жатқанына
ҚР-ның аса назар аударып жатқан аясы шағын кәсіпкерлікті
1-ден, құқықтық реттеудің ұтымды түрлері мен шегін белгілеу;
2-ден, кәсіпкерліктің қарқынын өсіру мәселесі;
3-ден, салық салу жүйесін шешу жолдарын дамыту;
4-ден, бақылау органдарының кәсіпкерлік субъектілерін тексеру жөніндегі қызметтерін
Сондықтан бұл мәселе ҚР-ның Президентінің «Қазақстан-2030» бағдарламасында да
1) мемлекеттік, қоғамдық және халықаралық ұйымдардың шағын кәсіпкерлікті
2) несиелендірудің тиімді және қол жеткізілетін жүйелерін қалыптастыру;
3) шағын кәсіпкерлікті қолдаудың инфрақұрылымын дамыту;
Белгіленген шараларды іске асырудың нәтежиесінде кәсіпкерлік субъектілері санының
Сонымен қатар кәсіпкерлікті дамытудаы ынталандыру мақсатында 2001-2002 ж.ж.
ҚР-дағы шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік шараларының бірі «Шағын
1) шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау институты құрылды: ҚР-ның
2) шағын кәсіпкерлікті дамыту Қоры құрылды;
3) мемлекеттік тексеруші органдар саны азайтылды;
4) екінші денгейлі банктердің минималды көлеммен несиелендіру бекітілді.
Қазақстандағы шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың мемлекеттік саясатының
Біріншісі-нормативті және құқықтық актілерді зерттеу үшін шағын бизнесті
Екіншісі-кәсіпкерлік қызметті жандандыру жөніндегі Президент жарлықтарын жүзеге асырумен
Жоғарыдағы аталған кәсіпкерліктің дамуына мол сенім, мемлекет тарапынан
Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау туралы мәселе қозғалғанда
Республикада шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін несие жолдары қалыптасқан.
Сонымен қатар Европалық Қайта Құру мен Даму Банкі
mіcro (10 мың долларға дейін)-бұл теңгемен,шетел валютасымен де
2) large-mіcro (10-нан 30 мың долл. дейін)
3) small (30-нан 125 мың долл.дейін/ шетел
Бұл бағдарлама боцынша келесі банктер жұмыс атқарады: «Казкоммерцбанк»,
Жалпы шағын кәсіпорындарға несие берушілердің 37%-коммерциялық банктер, 21%-жеке
Тағы бір маңызды мәселе шағын кәсіпкерлік субъектілерін мемлекеттік
1)Салық қызметі тексеруі, бұл тексеру жүргізудің негізі салық
2)Заңдарға сәйкес, қылмыстық іске және әкімшілік құқық бұзушылыққа
3)Мемлекетіміздің конституциялық құрылысы, қоғамдық тәртіп,адам құқығы мен бостандығына
4)Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық жағдайы туралы заңнамалардың талабын бұзуға бағытталған
Аталған қаулы шағын кәсіпкерлік субъектілерінің еркін жұмыс атқаруына
Сонымен бірге 2003 жылы сәірде ҚР Президентінің Қазақстан
1) аграрлық;
2) индустриалды-инновоциялы;
3) инфрақұрылымдық;
4) әлеуметтік.
Осы бағдарламаға сәйкес мемлекет 2003-2005 ж.ж. ауыл экономикасына
Бағдарламаның негізгі мақсаты - жеке сектордың дамуын ынталандыратын
Сонымен қатар Қазақстандағы кәсіпкерліктің осындай мемлекеттік қолдауларға ие
ҚР-дағы кәсіпкерлікті басқарудың көпдеңгейлі жүйесі:
Шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі агенттігі
/мемлекеттік деңгей/
-кәсіпкерлікті қаржылық қолдау;
-кәсіпорында тиімді басқару жүйесін құруда көмек көрсету;
-бизнесті ақпараттық қолдау;
-кәсіпкерлік белсенділікті ынталандыру.
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың аймақтық орталықтары
/аймақтық деңгей/
-аймақтық экономиканың өсу бағдарламалары;
-шағын кәсіпкерлікті дамыту негізінде жаңа жұмыс орындарын ашу;
-технологиялық көмек көрсету;
-шағын бизнес қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында аймақтық ресурстарды оқу
-шағын кәсіпорындардың сыртқыэкономикалық қызметтері.
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың облыстық, қалалық орталықтары /Локалды деңгей/
-кеңес орталықтары;
-кәсіпкерлер үшін оқыту бағдарламалары;
-бизнесті ақпараттық қолдау;
-бизнес-инкубаторлар құру;
-проблемаларына қатысты конференциялар ұйымдастыру.
Кәсіпкер және оның серіктері
/кәсіпорынды басқару деңгейі/
Жаңа кәсіпорынды құруды басқару:
-тиімді кәсіпорын белгілеріне сәйкес бизнес-идеяны бағалау;
-ұйымдастырушылық формасын таңдау;
-өспелі бизнес-жоспарын жүзеге асыру;
-кәсіпорынның тіркелуі.
Кәсіпорынның қызметін басқару:
-құру және қалыптасу кезеңі;
-болжанған көрсеткіштерге жету кезеңі;
-келешектегі даму жоспары;
-кемелденген кезеңі.
Жалпы шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесінің құрылымы үш
Әрбір деңгей өзіндік жүйе құрып, үш блокқа бөлінеді:
концептуалды-бағдарламалық;
ұйымдық-ресурстық;
функционалдық.
Коцетуалды-бағдарламалық блок шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мақсаттарын, әдістерін, принциптерін,
Ұйымдық-ресурстық бойынша шағын кәсіпкерлікті қолдаудың арнайы мемлекеттік басқару
Сонымен қатар шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен қорғау
3 Құрылыс материал Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің қызметіне талдау
3.1 Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы
«Құрылыс материал» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің 1995 жылы
Жалпы «Құрылыс материал» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі Қазақстан Республикасы
Кәсіпорынның мақсаты - тұтынушылардың қоғамдық өнімдерге жұмыс, қызмет
-құрылыс тапсырысшысы міндетін жүзеге асыру.
Кәсіпорында оның мақсатына жетуде білікті мамандар мен қызметкерлер
Олардың орташа айлық жалақылары он жеті мың теңге
Кәсіпорынның басқару органдарына: жоғары басқару органы - қатысушылардың
3.2 Кәсіпорынның қызметін талдау
Жалпы бүгінгі таңда республикада құрылыс саласындағы барлық қызмет
Кесте7 Меншік түрлеріне қарай құрылыс кәсіпорындарының саны:
Кәсіпорындар 1999 жылы 2000 жылы 2001 жылы
Барлығы
Оның ішінде:
Мемлекеттік
Жеке
Шетелдік 2610
88
2480
42 2967
76
2838
53 3614
72
3461
81
Под ред.Смаилова А.А.Казахстан 1990-2002 ж.ж.
Әр кәсіпорынның өндірістік қызметін қарастырғанда оның атқаратын қызметінің
Сонымен қатар, айта кету керек бұл кәсіпорын негізінен
Қарасай ауданының Шамалған бекетіндегі және Каменка ауылындағы мектептер;
Қарасай ауданындағы Тұрар ауылындағы Байсалбаев атындағы
Талғар ауданының Бесағаш ауылындағы мектеп құрылысы;
Жамбыл ауданындағы Ұзынағаш ауылының мектептері.
Осы конкурс нәтежиесінде тендер бойынша «Құрылыс материал» ЖШС-гі
Ал жалпы Бұл кәсіпорынның Алматы облысының оқу
Кесте8 Алматы облысы бойынша оқу корпустарының шығындар реестрі,
Жұмыстардың орындалуы Тендерлік сомасы Нақты орындалған
Ішкі жылу жүйесін күрделі жөндеуден өткізу жұмыстары:
-Шамалған колледжі
-Қарой ауылының мектебі
-Бағана аулындағы балалар үйі
-Өтеген батыр орта мектебі
Барлығы
Жаңа құрылыс салу
Жанатұрмыс ауылында жаңа орта мектеп салу
Кровельді жөндеу
-Чапаев ауылындағы орта мектеп
1 850 000
1 700 000
4 650 000
1 750 000
8 850 000
38 630 000
5 150 000
3 456 528
1 845 689
1 699 862
4 232 354
1 750 000
8 727 905
39 597 064
5 073 387
3 426 961
Барлығы
Жиынтығы 8 800 000
55 280 000 8
55 081 859
Бұл кестедегі мәліметтерге сәйкес орындалатын жұмыстардың тендерлік бағасы
Егер де «Құрылыс материал» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігінің өндірістік
Ал тапсырыс беруші -ол объект бойынша құрылыс жұмыстарын
Тапсырыс алушы немесе мердігер объект бойынша құрылыстық
Осы аталған екі қатысушылар арасында арнайы келісім-шарт объект
Бұл құжатта екі жақтың құқықтары мен міндеттемелері, сапаға
Келісім-шарт бойынша объекттегі жұмыстардың баламалы құны 11 690
Басқару шешімдерін қабылдау үшін ең негізгі ақпарат көздерінің
Қазақстан Республикасындағы барлық субъектілері қаржылық есеп берулерін Қазақстан
1) бухгалтерлік баланс;
2)қаржы-шаруашылық қызметтің нәтежиелері туралы құжат;
3)ақша құралдарының қозғалысы туралы есеп беру.
Сондықтан кәсіпорынның қаржылық жағдайын қарастыру үшін ең алдымен
Кесте11. Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері, 2001ж:
Көрсеткіштер Пайда Шығын
Өнімді өткізуден түскен пайда
Сатылған өнімнің өзіндік құны
Жалпы пайда
Кезеңдегі шығындар
-жалпы және әкімшілік шығындар
-сату бойынша шығындар
Негізгі қызметтен түскен пайда
Негізгі емес қызметтен түскен пайда
Салыққа дейінгі пайда
Табыс салығы бойынша шығын
Таза пайда 56 682 781
3 967 794
1036 31
5 873 813
4 996 932
3 633 716
52 714 986
37 306 460
18 173 314
19 133 412
1 363 216
Жоғарыдағы кестеге сәйкес кәсіпорынның қаржы-шаруашылық көрсеткіштерін талдайтын болсақ,
Егер пайдалылық көрсеткіштерін сипаттайтын болсақ:
Жалпы рентабельділік нормасы= Жалпы пайда/Өнімді өткізуден түскен пайда
Бұл көрсеткіш сатудан және өткізуден түскен әр теңгенің
Таза рентабельділік нормасы= Таза пайда/Өнімді өткізуден түскен пайда=3633716/56682781=5,4%
Бұл көрсеткіш пайданың салыстырмалы өлшемі кіріске деген пайыздық
Жалпы кәсіпорынның 2001 жылғы қаржы экономикалық көрсеткіштерін қарастыру
Сонымен қатар тапсырыс берушілер санының артуына байланысты деуге
3.3 «Құрылыс материал» ЖШС қызметінің тиімділігін жетілдіру жолдары
Дегенмен, әр уақытта кәсіпорының қызыметін дамытуда оны жетілдіріп
Солардың бірі - жұмыскерлердің біліктілігін жоғарлату кәсіпорынның ең
Сол үшін кәсіпорын тарапынан жоғары сапалы жұмыскерлерінің санын
Әсересе шетелдік құрылыстық өнеркәсіптің шебер-құрылысшылары қызыметкерлерінен өндіріс
Жалпы басқару қызметін жоспарлау, бақылау, ынталандыру, ұйымдастыру, функциялары
Жалпы бақылау функциясын іске асыру біріншіден, есеп және
Менеджмент тұрғысынан ұйымның мақсаты мен миссиясына сәйкес жаңа
Сондықтан, жарнаманы қалыптастыру іс-шаралары болуы керек. Сапалы және
Сол үшін, келешекте де ұйымның табысты қызмет атқаруына
Кәсіпорынның қызметінің тиімділігін арттыру үшін оның ұйымдастырушылық құрылымын
Жалпы қорытындылай келе бұл кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметі құрылыс
Қорытынды
Жалпы бүгінгі таңда Қазақстанның танымал экономист-ғалымдары шағын және
-тұтынушылық тауарлар мен қызметтер ассортиментін көбейту және өндіріс
-халыққа қат тауарлар мен қызметтердің өндірісін ұйымдастыру;
-экономиканың мемлекеттік секторының тиімсіз өндірісін қолға алып, өнім
-қосымша әрі көмекші өндірісті жандандыру;
-нарық сұранысына ыңғайлы және шұғыл жұмыс істейтін өнім
-жаппай жұмыссызжықты жоюға көмектесу;
-қосымша жұмыс орындарының пайда болуына ықпал ету мүмкіндіктері;
- экономикадағы бәсекелестікті дамыту.
-бәсекелестік бағыттарға мамандану жүзеге асырылуда.
Сондықтан бұл жұмыстың зерттелу бағыты шағын тжәне орта
Дегенмен бүгінгі таңда шағын кәсіпкерлікті дамыту мен оны
-қызметтің тиімділігі мен ұтымдылығын арттыру;
-шағын кәсіпорындар қызметінің барлық істерінің нормативтік-құқықтық актілерін қалыптастыратын
-салық салу жүйесін тиімді тұрақтандыру;
-шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін мейілінше
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Назарбаев Н.А. Қазақстан-2030, Алматы-1997ж.;
2.Бусыгин А.В. Предпринимательство, Москва-1999ж.;
3.Подред. Горфинкеля Л. Курс предпринимательства, Москва-1998г.
4.ҚР-ның Азаматтық Кодексі, алматы-199ж.,10бап;
5.Пелиха А.С. Основы предпринимательства, М.-1996ж.;
6.Окаев К.О. Предпринимательство в РК, Алматы-1999ж.;
7.Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару
А-2001ж.;
8.Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту проблемалары: халықаралық
9.Бердалиев К.Б.,Тұрсынбаева А.А.Менеждмент теориясы мен тәжірибесі, Алматы-2002ж.;
10.Под ред. Жатканбаева Е.Б. Малое предпринимательство: теория, мировой
11.Битемиров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму жолдары
12.Кантарбаева А. Экономические регуляторы политики поддержки предпринимательства
13.ҚР-ның Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау заңы,
Алматы-1997ж.;
14.Под ред. Смаилова А.А. Казакстан 1991-2001 г.г. Информационно-аналитический
15.Дауранов И. Проблемы развития малого бизнеса в
16.Токсанова А.Развитие малого предпринимательства: концептуальный подход с позиции
17.Государственная программа развития и поддержки малого предпринимательства в
18.Под ред. Жатканбаева Е.Б. Малое предпринимательство: теория, мировой
19.Егемен Қазақстан газеті, 27.12.2002ж.;
20.Егемен Қазақстан газеті, 05.04. 2003ж.;
1
39
Құрылған кәсіпорынды басқару
Шағын кәсіпорынның экономикалық дамуындағы алатын орны мен рөлі
БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫ ТОПТАСТЫРУ
ӘЛЕМДЕГІ БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДАР
Жаңа кәсіпорынды ұйымдастыру
Айша тігін фабрикасын басқарудың экономикалық формаларын талдау және бағалау
Азаматтық құқық туралы мәлімет
Шағын кәсіпкерлік субъектісіне жататын заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеудің хабарлама тәртібі
Кәсіпорынның қаржылық менеджменттінің-басқарудың мәні, мазмұны мен құрылымы
Мемлекеттік кәсіпорын қызметі