Ақша айналысын басқару және реттеу әдістері

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Банктер мен ақша айналысын ұйымдастыру
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар:
Кіріспе
1. Банктің ақша айналымын ұйымдастырудағы маңызы
1.1 Ақша айналымы және оның құрылымы
1.2 Банктің мәні және оның нарықтық экономикадағы
рөлі
1.3 Ақша айналысын басқару және реттеу әдістері.
2. Мемлекеттің ақша-несие саясатын талдау
2.1 Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қызметтері
мен операциялары
2.2 Ақша – несие саясатының құралдары.
3. Ақша айналысын басқару және тұрақтандыру жолдары
3.1 Шетелдік тәжірибедегі Орталық банктерді ұйымдастыру және
басқару ерекшеліктері.
3.2Инфляцияны реттеу және ақша айналымын тұрақтандыру
жолдары
Кіріспе
Қазіргі рыноктық экономикалық жағдайда «Банктер және ақша айналысы»
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті: «Банктер мен ақша
Ақша айналысы тауар айналысын қайталап қоймайды. Бұл
Айналыста жүре отырып ақша әрі айналыс құралы,
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімде зерттеу теория жүзінде жүреді, яғни
Екінші бөлімде, тақылып практика жүзінде, яғни ҚР-дағы ақша
Ал үшінші бөлімде ақша айналысын басқару және тұрақтандыру
1. Банктің ақша айналымын ұйымдастырудағы маңызы
1.1 Ақша айналымы және оның құрылымы
Қайта құру кезеңіне дейін “ақша
Ақша белгілері әр түрлі жағдайда қамтамасыз етіледі.
Кәсіпорындардың, ұйымдардың арасында. Олар мен халықтың арасында, жекелеген
Ақша айналысының объективті негізі –тауар өндірісі
Бірақ ақша айналысы тауар айналысын қайталап қоймайды.
Айналыста жүре отырып ақша әрі айналыс құралы,
Ақша айналысының мынадай принциптері негізінде ұйымдастырылады:
Барлық ұйымдар мен мекемелер, шаруашылық органдары өз ақшаларын
Шаруашылық органдар арасындағы ақшалай есеп айырысу,
Есеп айырысу құжаттары тек банктер мен байланыс
Төлемдер тек төлеушінің келісімімен ған жүзеге асырылады.
Ақша айналысының біршама бөлігі мемлекеттік бюджеттің табысын
Ақша айналысының бір бөлігіне банктің несиелік ресурстарын жұмылдыру
Ақша айналысының жалпы көлеміне халықтың тұрғын үй, коммуналдық
Осылайша, бүкіл ақша айналымы қома-қол
Тауарлық сипаттағы, яғни өнімдерді өндіру мен өткізу процесін
Еңбекақы төлеумен сақтандыру төлемдерін төлеумен,
Жалпы ақша айналысының көлемі тауар бағаларының соммасынан
1.2 Банктің мәні және оның нарықтық экономикадағы рөлі
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері она ұйым, үшінші
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
банк мәнін макродеңгейде оның қызметін байланыстыра отырып талдау;
оның мәнін әр түрлі тұрпаттарына қарамастан банктің біртұтас
банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық институттардан
банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып көрсетуді
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
Әдістемелік тұрғыдан алғанда банктің мәні туралы мәселе оны
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс,
Банктің уақытша пайдаланылмайтын, шоғырланған бос (еркін) ресурстары ұдайы
Банк өнеркәсіп және сауда кәсіпорындарынан өз өнімінің өзіндік
Несие ісі – банк негізі, бұл оның негізгі
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
банк капиталы сауда және өнеркәсіп капиталынан босаған өзіндік
өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен институттардың қызметінен
банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі
банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
Банктің өзіндік ерекшелігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
Банк оның (банк) жүйесінің негізгі элементі болып табылады.
оған біртұтас органикалық бөлігі болуға, жалпы ойын ережесі
бірыңғай заң аясында, қоғамның заң нормалары шегінде жұмыс
өзін - өзі реттеуге, банк жүйесінің басқа элементтеріне
Банк теориясының маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы
О. И. Лаврушин банктің 3 қызмет ету аясын
Кейін пайдаланылуы үшін қаражатты жинау процессі тек банктерге
шоғырландырылған уақытша бос бөтен қаражат банктің өз қажеттілігіне
шоғырландырылатын және қайта бөлінетін қаражаттың меншік иесі –
қаражатты шоғырландыру тек арнайы ұлғайтумен (лицензия) жүзеге асырыладыәрі
Екінші қызмет – ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк
Үшінші қызмет – делдалдық қызмет. Бұл арада банктің
1.3 Ақша айналысын басқару және реттеу әдістері.
Ақша айналысы «ҚР Ұлттық банк туралы» ҚР заңына
Қазақстан Республикасы ақшалай банкнот өндірісі және екінші деңгейдегі
Осыған қарай Ұлттық банк ақша базасының шамасын Ұлттық
Бұл ақша – несие саясатының аспаптары арқылы жүзеге
Ақшалай мультипликатордың шамасы міндетті резервтеудің нормаларына тәуелді, өйткені
Халықаралық тәжірибе көрсетіп бергендей, банк резервтерінің міндетті нормаларының
Міндетті резерв нормаларын шектен тыс жоғарылату іскерлік белсенділікті
Қазақстанда 1993 жылдың қаңтарынан 1994 жылдың мамыр айына
Банк резервтерінің (Ұлттық банктің корреспонденттік шоттарындағы қаражат) артығымен
Айналымдағы ақша массасын реттеудің тиімді құралына қайта қаржыландырудың
Әлемдік тәжірибеде коммерциялық банктердің тұрғысынан алғанда есептік мөшерлеме
Ұлттық банк есептік мөлшерлемені көтеру арқылы банктердің қарыз
Ұлттық банк инфляцияны тежеу мақсатында қайта қаржыландырудың мөлшерлемесін
Инфляция айтарлықтай төмен болған жағдайда пайыздық мөлшерлемелер экономикада
Ашық нарықтағы операция айналымдағы ақша мөлшерлемесін реттеу процесінде
Орталық банк құнды қағаздарды сату және сатып алу
Мұнай мен металдың әлемдік бағасының көп өсуіне байланысты
Экономиканың «тым қызып кетуі» теңгенің шектен тыс нығайтылуы
Ұлттық банкпен Қазақстан үкіметі елдегі ақшаның айналысын басқару
2. Мемлекеттің ақша-несие саясатын талдау
2.1 Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қызметтері мен операциялары
Ұлттық банк «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңға
айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен Қазақстан Республикасында
кепіл беруші Үкімет болып табылатын Қазақстан Республикасының ішкі
Қазақстан Республикасы аумағында еншілес банк ашуға рұқсат береді;
Қазақстан Республикасы аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын,
банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының, оның тіркелуіне дейін
ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы
банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сатып алу, сату
Қазақстан Республикасында ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік пайыз
Қазақстан Республикасында информациялық процестерді ақша – несие реттеуі
Қазақстан Республикасында есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын
Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге
банк ісі, есеп, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу
бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге,
егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, Қазақстан Республикасының Үкіметімен
Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін ұйымдарды
Қолма – қол банкноттар мен монеталарды есепке алу,
Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты
Ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер шығарады;
Ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан
Қазақстан Республикасындағы банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады.
Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджеттің қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес болатын басқа да қызметтер
Ұлттық банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды,
Қазақстан Республикасында шығарылған банкноталар мен монеталардың номиналдық құрылымы,
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламетінің құқы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерінің
Қолма – қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына
Қазақстан Республикасында ақша банкноталарын өндіру және коммерциялық банктерге
Эмиссия – бұл мемлекетпен банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
Қолма – қол ақша түріндегі эмиссия – айналысқа
Қазақстандағы теңгенің көп мөлшерде эмиссияланудың негізгі себептерінің бірі
Бірақ 1995 жылы жағдай жақсара бастады, бұл кассалық
Депозиттік банктердін эмиссиясы депозиттік қарыздық операцияладың процесінде іске
Сонда айналымдағы ақша массасы: 100 + 85 =
Депозиттік банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық банкінің ақша базасы
Ақша базасы – бұл Ұлттық банкі шығаратын ақшалар.
Артық резервтер дегеніміз банктердің Ұлттық банкідегі корреспонденттік шоттрадағы
Ол ақша – несие саясаттарының құралдарын пайдаланумен іске
Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені
Бұл – айналымдағы қолма – қол ақшалардың банктерден
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы (бұл жағдайда банк жүйесі
Ақша айналысының жылдамдығы экономикалық монитаризация деңгейіне байланысты болады,
Монетаризация деңгейі 1989 жылы Францияда 68,5%, Германияда –
2.2 Ақша – несие саясатының құралдары.
Пайыздық саясат ақша – несие саясаты құралдарының бірі
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік
Ұлттық банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесінің өзгеру динамикасы
Қаржы операцияларының барлық түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемесінің деңгейі
Мемлекеттік қазыналық міндеттемелер, банкаралық несие, Ұлттық банкінің ноталары
Ұлттық банкінің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы
Резервтік талаптар. Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін,
1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген «Қазақстан Республикасының коммерциялық,
Банктердің мінндетті резерв номативінің көбейуі, 1994 жылдың бірінші
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне байланысты резервтік талаптардың
Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің
1995 жылдың басында банктер арасында баламалы резервтерден құрылған
1995 жылы банктердің 13,5% - ы резервтік талаптардың
Әлемдік тәжірибеде көрсеткендей, міндетті резервтер деңгейінің тым жоғары
АҚШ – та міндетті резервтер сомасы банктің категорисына,
ФРЖ экономикалық дағдарыс кезінде міндетті резерв деңгейін жиі
Ақша – несие қатынастарын мұндай бақылау және реттеу
Несие операциялары Ұлттық банк пен Қазақстан Республикасының Министрлер
Дирекетивті несиелердің айналысында қиын жағдай пайда болды. Сондықтан
Сөйтіп, банк жүйесі арқылы төлем қабілеті жоқ кәсіпорындарға
Санациялау мен банкроттық механизмін пайдаланусыз басымдылық салалардың кәсіпорындардың
1994 жылғы ақпан – көкек айларындағы кәсіпорындардың міндеттемелері
Төлемсіздікті шаруашылықаралық есепке алу арқылы шешу, бір жағынан
Үкіметтің несиелеу көлемі әрқашан бюджет тапшылығының деңгейімен және
Ұлттық банк 1994 жылы көкек айында мемлекеттік қысқа
Аукциондық несиелер 1 айдан 3 айға, кейін 6
1995 жылғы қаржы нарығының жаңалығы – Банкаралық қаржы
1995 жылы Ұлттық банк арқылы ломбардтық негізде несие
1995 жылы орталық несиелер бойынша банктердің қарыздарын қайта
Ашық нарықтағы операциялар. Мұны Орталық банкпен екінші нарықта
Орталық банк бағалы қағаздарды сатып алған кезде коммерциялық
Ұлттық банк ашық нарықта бағалы қағаздармен операциялар жүргізу
Аукционды белгілі бір тәртіппен бір күнде жүргізіледі, бұл
Мұның бәрін Орталық банк айтылған операция арқылы коммерциялық
Орталық банк ашық нарықта операцияларын мұқтаждық пайда болуына
1995 жылдың ортасынан бастап, Ұлттық банк өзінің жеке
Ақша саясатының құралы ретінде Ұлттық банкіге ашық нарықта
Ақша массасын шұғыл түрде реттеудің басты құралына ақша
Валюта нарығындағы операциялар арқылы өтімділікті қамтамасыз ету саясаты.
3. Ақша айналысын басқару және тұрақтандыру жолдары
3.1 Шетелдік тәжірибедегі Орталық банктерді ұйымдастыру және басқару
АҚШ – тың федералдық резервтік жүйесі өзінің мәні
ФРЖ – ні құру кезінде ескерілген негізгі критерийлердің
ФРЖ үш деңгейлі жұмыс органдарынан тұрады – Басқарушылар
Барлық ақша және банк жүйелерінің өзегі – ФРЖ
Басқарушылар Кеңесі ақша – несие саясатының негізгі мәселелерін
олар ортақ банктер болып саналады;
квази – қоғамдық банктер болып есептелінеді;
«банктердің банкісі»
АҚШ аумағы 12 федералдық резервтік банктерге бөлінген. Осылар
Бұл банктер квази қоғамдық банктер болып табылады, яғни
Федералдық резервтік банктер – «банктердің банкі», өйткені олар
ФРЖ – нің жұмысында АНФК маңызды рөл арқарады.
Жеке коммерциялық банктермен күнделікті оперативтік байланысты 9 директордан
Неміс федералдық банкі (Дойче Бундесбанк) 1957 жылы 26
Кеңес – ақша – несие саясатының қалыптасуына жауапты
Директорат –жоғары атқарушы орган. Ол кеңестің шешімдерін жүзеге
Жер орталық банктері – Неміс федералдық банкінің жергілікті
Ағылшын банкі – дүние жүзіндегі көне және беделді
Одан бөлек, банктер кассалық активтер коэффицентін касса және
1971 жылдан кейін коэффиценттер тасталынды. Қарыздар бойынша банкілік
Коммерциялық банктер үшін резервтік активтер коэффиценті қысқа мерзімді
Ағылшын банкі екі депортаментке бөлінген – эмиссиялық және
3.2Инфляцияны реттеу және ақша айналымын тұрақтандыру жолдары
Бұл кездегі Қазақстанда гиперинфляция
Инфляция жағдайда Үкімет «қымбат
Жалпы алғанда, инфляцияға қарсы
Қазақстанда 2001-2003 жж. арналған Ұлттық
Қорытынды
Сонымен, Ақша айналысы деп – қолма –қол ақшаның
Осылайша, бүкіл ақша айналымы қома-қол
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
Ақша – несие саясатының құралдары: пайыздық саясат
Қазақстанда 2001-2003 жж. арналған Ұлттық
Қолданылған әдебиеттер:
1. «Қазақстан Республткасындағы банктер және банктік қызмет
2.Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы редакциясы –
3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. –
Алматы: Қазақ университеті, 2002ж.
4.Деньги, кредит, банки /Под ред. Лаврушина О.И. –
Москва: Финансы и статистика, 1999ж.
5. Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И.
Финансы и статистика, 1998ж.
3

Ұқсас жұмыстар

Ақша саясаты

Ақша айналысын басқару, реттеу әдістері

Ақша айналысын басқару және реттеу

Ақша айналысының эволюциясы

Банктің мәні және оның қызмет көрсету аясы

Ақша айналысын реттеудегі Ұлттық банктің рөлі

Қазақстан Республикасының ақша реформасы

АҚША БАЗАСЫ, АҚША МАССАСЫ ЖӘНЕ АҚША АЙНАЛЫМЫ

Ақша айналысы және формалары