ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
h2>
ЖОСПАР
КIРIСПЕ 3
1. ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУДЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ 5
2. ЖАУАПТЫЛЫҚТЫ ЖЕҢІЛДЕТЕТІН ЖӘНЕ АУЫРЛАТАТЫН МӘН-ЖАЙЛАР 11
3. ҚАТЫСЫП ЖАСАЛҒАН ҚЫЛМЫС ҮШІН ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ 30
4. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ЖИЫНТЫҒЫ БОЙЫНША ЖАЗА
ТАҒАЙЫНДАУ 32
5. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ 36
6. ҮКІМДЕРДІҢ ЖИЫНТЫҒЫ БОЙЫНША ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ 37
7. МЕРЗІМДЕРДІ ҚОСУ КЕЗІНДЕ ОЛАРДЫ БЕЛГІЛЕУ ТӘРТІБІ ЖӘНЕ ЖАЗА
ҚОРЫТЫНДЫ 41
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 43
КIРIСПЕ
Қылмыстық жаза - мемлекеттік күштеу шараларының бірi болып табылады
Бiрiншiден, қылмыстық жаза-мемлекеттiк күштеу шарасы ретiнде қылмыстық заңмен ғана
Мемлекеттiң күштеу шарасы ретiндегi қылмыстық жазаны мемлекет атынан тек
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 38-бабының 2-бөлігінде жазаның мақсаты-әлеуметтік әділеттікті
Әлеуметтік әділеттікті қалпына келтіру, сотталған адамға жаза тағайындау және
Әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру дегеніміз - қылмыс істеген аламға
1. ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУДЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ
Қылмыстық құқық жаза тағайындағанда кінәлінің жеке-дара жауапкершілік принципін негізгі
Қылмыстық кодекстің 52-бабында жаза тағайындаудың жалпы негіздері көрсетілген. Онда
52-бап. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері.
1. Қылмыс жасауға айыпты деп танылған адамға осы Кодекстің
2. Қылмыс жасаған адамға оның түзелуі және жаңа қылмыстардың
3. Жаза тағайындау кезінде қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілігк
Қылмыстық заңнын осы бабында көрсеттілген талаптарды бірнеше топқа бөлуге
Жаза Қылмыстық Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында белгіленген шекте
Сондай-ақ жаза тағайындағанда Ерекше бөлімнің нақты бабының санкциясының шегін
Егер жасалған қылмыс үшін көзделген жазаның онша қатаң емес
Сот жаза тағайындағанда істелген қылмыстың сипатын және қоғаға қауіптілік
Осы жоғарыда айтылған екі негіз факторға сипаттама берелік. Бірінші,
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты пленумының 1993 жылғы 24 маусымдағы
Қылмыстық кодекстің 52-бабының келесі бір маңызды талабы айыптының жеке
Сот нақты жағдайларға байланысты әр уақытта да кінәлінің жеке
Соттардың сотталушының жеке басының мәліметтерін жан-жақты объективті түрде тексеруін
2. ЖАУАПТЫЛЫҚТЫ ЖЕҢІЛДЕТЕТІН ЖӘНЕ АУЫРЛАТАТЫН МӘН-ЖАЙЛАР
Әрбір нақты қылмыс үшін жаза тағайындағанда соттар қылмыстың қоғамға
Жауаптылыкты жеңілдстстін нсмесе ауырлататын мән-жайлар қылмыстық заң арқылы белгіленеді.
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды қылмыс құрамының қажетті, жетілген
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 53-бабында қылмыстық жауаптылық пен жазаны
а) мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет кішігірім ауырлықтағы
б) айыпкердің кәмелетке толмауы;
в) жүктілік;
г) айыпкердің жас балалары болуы;
д) қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналык және
е) жеке басындық, отбасылық немесе өзге де ауыр мән-жайлар
ж) күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан не материалдық, қызметтік
з) қажетті корғанудың кұкықтық, дұрыстығының шартын бұзу, аса қажеттілік,
и) қылмыс жасау үшін түрткі болып табылған жәбірленушінің, заңға
к) шын жүректен өкіну, айыбын мойындап келу, кылмысты ашуға,
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделмеген мән-жайларда жаза қолдану
3. Егер жеңілдететін мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті
4. Осы баптың бірінші бөлігінің д) және к) тармактарында
Енді осы жеңілдетілетін мән-жайлардын, ішкі мазмұнына тоқталайық;
1. Мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет онша ауыр
2. Айыпкердің кәмелетке толмауы, жасы он сегізге толмай қылмыс
3. Жүкті әйелдің қылмыс істеуі. Қылмыстық заң адамгершілік принципін
4. Айыпкердің жас балалары болуы.
Жас балалар деп жасы он төртке толмағандар саналады. Егер
5. Қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық және
Мұнда кінәлі істеген қылмысының зардабын қылмысты істегеннен кейін өз
6. Қылмысты адамның жеке басына, отбасына өзге де ауыр
Кейбір кездерде ұстамсыз адамдар үшін осындай жағдайлар қылмыс жасау
7. Қылмысты күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан материалдык, қызметтік,
Осы жағдайлардың жауаптылықты жекілдетудің қатарына жатқызылуы себебі, мұндай жағдайда
Баска жағынан тәуелді болу деп қызмет жөнінен, некелік, отбасылык,
8. Қажетті қорғанудың дұрыстығының. шартын бұзу (аса мәжбүрлі) қажеттілік,
Қылмысты кажетті қорғану шебінен асса да, коғамға кауіпті қиянаттан
Қазақстан Республикасы жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты мәжбурлік кажеттіліктен, кылмысты
Қылмыс істеген адамды ұстау — қоғамға пайдалы кылмысқа қарсы
Мұндай шарттарға мыналар жатады:
— Проблеманы алдын ала теориялық жағынан терең зертгеу және
— жануарларға тәжірибе жасау арқылы нәтижсні анықтау;
— эксперимент жасауға адамнын келісімін алу.
Осы көрсетілген шарттардың біреуін болса да, орындамаса, нәтижесінде ауыр
Жан күйзелу жауалтылықты жеңілдететін мән-жайға жату үшін ол біріншіден,
Физиологиялық аффект дегеніміз осы жоғарыда айтылған жағдайларға байланысты кінәлінің
Физиологиялык, аффектіні анықтау үшін психологиялық сарапшылық тағайындалады. Шын жүрсктен
Шын жүрсктен өкінуге кылмыс істеген адамның ағынан жарылып өзінің
Егер адам өзінің кінәсін бұлтартпас дәлелдер арқылы мойындауға мәжбүр
Шын жүректен өкіну немесе кінәсін мойындап келуі әділ соттылықты
а) қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
б) қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру;
в) адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар тобынын
г) қылмыс жасағанда айырыкша белсенді роль аткару;
д) айыпкер үшін психикасы бүзылуының ауыр түрінен зардап шегетіні
е) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык себебі
ж) жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
з) белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе коғамдық,
и) аса қатыгсздікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ак жәбірленушіні кинап кылмыс
к) қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды бейнелеуші
д) төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де қоғамдық нәубет
м) алкогольдік, есірткілік немесе уытқылық еліту жагдайында қылмыс жасау.
н) адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
о) қылмыскердің, қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
п) өкімет өкілінің нысанды киімін немссе құжатын пайдаланып кылмыс
2. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жай осы
3. Жаза тағайындау кезінде сот осы баптың бірінші бөлігінде
Жауаптылықты ауырлататың мән-жайлардың мазмұны
төмендегідей:
1. Қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы. Бұл қылмыстардың
2. Қылмыс арқылы ауыр зардаптар кслтіру. Зардап материалдық емес,
Қылмыстың ауыр зардаптарын сот істелген қылмыстың мәніне, істің нақты
Қылмыстық заңның диспозициясында қылмыстын белгісі ретінде көрсетілген жауаптылыкты ауырлататын
3. Адамдар тобының алдын ала сөз байласып, адамдар тобының
4. Қылмыс жасағанда айрыкша белсенді роль атқару. Адамның қылмысты
5. Айыпкер үшін психикасы бұзылуының, ауыр түрімен зардап шегетіні
6. Ұлттық нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздык, себебі
Ұлттық немесе нәсілдік дұшпандықты немесе араздықты қоздыруға, ұлттық ар-намыс
7. Жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
Жас балаға, кәрі немесе дәрменсіз халдегі адамдарға я кінәлінің
Материалдық тәуелділік деп басқа адамның кінәліге негізгі немесе қосымша
Лауазымдық жөніндегі тәуелділік деп тікелей немесе жоғары тұрған басшыға
8. Белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
Өзінің қызметін немесе коғамдық борышын атқарып жүрген адамды өлтіру
Бұл жерде өзінін, қызметін аткарып жүрген адам деп, меншік
Қоғамдық борышын атқарған адам деп қоғам, мемлекет, жекс адам
9. Аса қатыгездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні кинай қылмыс
мыстар істелінуі мүмкін. Мысалы, 276-бап жануарларға қатыгездік жасау. Жоғарыда
Жәбірленушіге қинап, қорлық көрсету деп кінәлінің жәбірленушіге қарсы шектен
Осы айтылғандарды жауаптылықты ауырлататын мән-жайларға жатқызғанда сот кінәлінін ерекше
10. Қару ок-дәрі, жарылғыш заттар немесе оны бейнелеуші қондырғылар,
11. Төтенше жағдайды, табиғи немесе өзгс де жағдайларды қылмыс
Жұртшылыққа келген ауыртпалық жағдайына жер сілкіну, су тасқыны, кар
Бұл туралы осы мәселеге арналған занда накты айтылады. Төтеңше
12. Алкогольдік, есірткілік немесе уыткұмарлық елігу жағдайында кылмыс жасау.
13. Адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
14. Қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
15. Өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатың пайдаланып қылмыс
3. ҚАТЫСЫП ЖАСАЛҒАН ҚЫЛМЫС ҮШІН ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Қылмыстық кодекстің 29-бабында қылмысқа қатысушылардың жауаптылығы туралы ғана айтылған.
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағаймндау кезінде оны жасауға
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза олардың іс-әрекеті сараланған Қылмыстық
Сот қатысушыларға жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы бастамаларын (52-бап)
Яғни, мұндай ретте ересектерге қарағанда жасы толмағандарға жазаның жеңілдететін
4. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ЖИЫНТЫҒЫ БОЙЫНША ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Сот тәжірибесінде бір адамның қылмыстық заңның әр түрлі баптарында
Бір адамның бірнеше қылмыстарды істеуі, оның істеген әрбір қылмысы
Осы заңның талабына сәйкес сот әрбір қылмыс үшін жазаны
Қылмыстардың жиынтығы бойынша сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы
Тағайындалған жазаларды түгелдей қосып жаза белгілеу дегеніміз әрбір қылмыска
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда соттын кайсы принципті басшылыққа
Егер іс бойынша үкім шығарылғаннан кейін сотталған адамның алғашқы
Қылмыстар жиынтығы бойынша тағайындалған негізгі жазаға жиынтықты кұрайтын қылмыстар
5. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Қылмыстардың қайталануының түсінігі Қылмыстық, кодекстің 11-бабында белгіленген, Қылмыстық Кодекстің
Қылмыстық кодекстің 59-бабының екінші болігінде қайталанып жасалған қылмыс үшін
6. ҮКІМДЕРДІҢ ЖИЫНТЫҒЫ БОЙЫНША ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ
Егер сотталған адам үкім шығарылғаннан кейін, бір жазаны толық
Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза, егер бас бостандығынан айырумен
Үкімдердің жиынтығы бойынша бас бостандығынан айыру түріндегі түпкілікті жаза
Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза қайта жасалған қылмыс үшін
Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау кезінде жазалардың қосымша түрлерін
Осы айтылған заң нормаларының мазмұны төмендегідей:
Қылмыс жасап үкім бойынша жаза алған адамның тағы да
Үкімді жинақтап тағайындаған ақырғы жаза жаңа істелген қылмысқа тағайындалған
Бірнешеүкім бойынша жаза өтеу мерзімі соңғы қылмыс үшін үкім
7. МЕРЗІМДЕРДІ ҚОСУ КЕЗІНДЕ ОЛАРДЫ БЕЛГІЛЕУ ТӘРТІБІ ЖӘНЕ ЖАЗА
Қылмыстардың жиынтығы және үкімдердің жиынтығы бойынша жазаларды ішінара немесе
а) қамаудың немесе тәртіптік әскери бөлімде ұстаудың бір күні;
б) бас бостандығын шектеудің екі күні;
в) түзеу жұмыстарының немесе әскери қызымет бойынша шектеудің үш
г) қоғамдық жұмыстарға тартудың 8 сағаты сәйкес келеді.
2. Айыппұл салу белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі
1. Белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпне
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген жазаларды ауыстыру немесе
3. Үкім заңды күшіне енгенге дейін қамауда ұстау бас
4. Сот үкімі заңды күшіне енгенге дейін адамды қамауда
5. Сот қарағанға дейін қамауда ұсталған, сотталушы адамға айыппұл,
6. Қылмыс жасағаннан кейін психикалық аурумен науқастанған адамға медициналық
ҚОРЫТЫНДЫ
Жаза тағайындау – жасаған қылмыста айыпты деп танылған адамға
Жаза тағайындау, яғни айыптау үкімін шығарарда жаза таңдау сот
Жаза тағайындау әлеуметтік әділеттіктін қалпына келуіне, сотталған адамның
Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін жаза дәлелді де әділ
Жаза тағайындау белгілі бір принциптерге негізделеді, олар қылмыстық заңның
Заң жаза тағайындау кезінде сотты жаза мақсаттарының бірі болып
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
I. Нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конститудиясы (өзгертулер мен толықтырулар қоса) 30 тамыз,
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі (өзгертулер мен толықтырулар қоса). 16
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. 13 желтоқсан, 1997
Қазақстан Респулиқасының Қылмыстық Атқару Кодексі. 13 желтоқсан, 1997 жыл.
Қ Р Жоғарғы Сотының пленуымының «Қылмыстық жаза тағайындаған кезде
II. Арнайы және оқу әдебиеттері:
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы 2001.
Кайыржанов Е.И. Угаловное право. Р. К. Общая часть. Алматы,
ҚР ҚК түсініктеме. Алматы, 2001.
Алауханов Е.О. Рахметов С.Н. Жаза практикалық оқу құралы. Алматы:
Уголовное право РК. Общая часть, Жеті жарғы, Алматы.-1998.
Уголовно-исполнительное право Р.К. Алматы, 1997.
Рахметов С.Н. Кулмуханбетова Б.А. Нурумбетов А.А. Наказание. Алматы, 1998.
Чукмайтов Д.С. Применение уголовное наказания в делах предупреждения редедивных
Ағыбаева А.М. Нәріпбаев М.С. Баймурзин Г.И. Русско-казахский терминологический словарь
Соловьев А. Д. Вопросы применения наказания по советскому уголовному
Сонда.
Меньшагин В. Д. Основные принципы применения наказания по советскому
Курс советского уголовного права. Часть Общая. –Т III. Наказание.-
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық: Оқулық. Алматы, Жеті жарғы, 1998
43
Қылмыстардың көптігінің қылмыстық-құқықтық сипаттамасы. Қылмыстардың қайталануы және жаза тағайындау
Көптік қылмыстар жайлы
Көптік қылмыстарды саралаудың теориялық мәселелері
Жаза тағайындау туралы
Қылмыстық жаза туралы
АЯҚТАЛМАҒАН ҚЫЛМЫСТАР ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ
Жаза тағайындаудың жалпы негіздері туралы
Қылмысты қайталануы жағдайындағы жауаптылық мәселесі
Қылмыстың қайталануы жағдайындағы жауаптылық мәселесі
Қылмыстардың көптілігі жағдайында жаза тағайындау