Мінез құлықты көтермелеу әдістері

Девианттық тәртіп әлеуметтік мәселе ретінде
МАЗМҰНЫ
Кіріспе . . . . . . .
I Девианттық мінез-құлықтың қалыптасуын теориялық зерттеу
1.1 Жасөспірімдердегі девианттық мінез-құлықтың түрлері . . .
1.2 Жасөспірімдердегі девианттық мінез-құлықтың қалыптасуына әсер ететін факторлар.
II Әлеуметтік жұмыста девиантты мінез-құлықты жасөспірімдермен жұмыс жүргізудің
2.1 Әлеуметтік жұмыстағы девиантты мінез-құлық мәселесі және оны
2.2 Жасөспірімдердегі девиантты мінез-құлықпен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың түрлері
2.3 Жасөспірімдер тәрбиесін алдын-алу жолдары (профилактика). .
Қорытынды . . . . . . .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . . .
КІРІСПЕ
Қоғамдық жаңару кезеңінде, Қазақстандағы әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың
Қоғамда қалыптасқан нормалардан ауытқуға жол ашатын мінез-құлық девианттық
Сонымен, жасөспірімнің осы девианттық мінез-құлқы жасы кәмелетке толмаған
Баланың отбасынан қашықтап, оның ықпалынан сырт қалуының психикалық
Отбасы тәрбиесіне қатысты тәлім-тәрбиелік идеялар қазақтың халық педагогикасында
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі: Қазіргі таңда жастар мәселесі
Курстық жұмысымның мақсаты – жасөспірімдердің девианттық мінез-құлқының қалыптасуына
Курстық жұмысымның міндеттері:
– қазіргі заман отбасында ата-ананың тәрбиелік рөлінің арту
– отбасындағы қамқорлықты күшейту (гиперопека), баланың ішкі өмірінің
– немқұрайдылық (гипоопека), балалардың жиі, шамадан тыс бақылаусыз
жасөспірімдердің қылмыс жасауына жол бермеу;
девианттық мінез-құлықтың моралдық этикалық факторы қоғамның моралдық-адамгершілік қасиетінің
девианттық мінез-құлыққа қоршаған ортаның немқұрайды қарауын болдырмау.
1 Девианттық мінез-құлықтың қалыптасуын теориялық зерттеу
1.2 Жасөспірімдердегі девианттық мінез-құлықтың түрлері
Қоғам өміріндегі қатынастардың жүйесі түбегейлі өзгеріп жатқан қазіргі
Қоғамда қалыптасқан нормалардан ауытқуға жол ашатын мінез-құлық девианттық
Девианттық мінез-құлықтың негізгі түрлеріне [1]:
қылмысты;
ішімдікке салынуды;
нашақорлық;
жезөкшелік;
құмар ойындарына қызығушылық;
психопатиялық бұзылу;
өзін-өзі өлтіруді жатқызамыз.
Жасөспірімдердің девианттық мінез-құлқы әлеуметтік жүріс-тұрыс нормаларына қайшы келетін
Қоғамның басқа топтарына қарағанда девианттық мінез-құлық жасөспірімдерге өте
Жасөспірімдердің девианттық мінез-құлқы екі категорияға бөлінеді.
Осының барлығы көп жағдайда жасөспірімнің санасы мен психологиясына
Сонымен, жасөспірімнің осы девианттық мінез-құлқы жасы кәмелетке толмаған
Осындай отбасында тұратын жасөспірімдерге көбінесе мектеп бағдарламасына үлгермеушілік,
Қиын отбасынан шыққан жасөспірімдер уақытын үйлердің жертөлелерінде өткізеді.
Жасөспірім тұлғасының дамуының криминалды нұсқасы тек сәтсіз отбасының
Жасы кәмелетке толмаған құқық бұзушылардың санының көбеюі отбасы
Біз қарастырып жатқан мәселеде, профессор А.Е.Личконың пікірі анағұрлым
- отбасындағы қамқорлықты күшейту (гиперопека), баланың ішкі өмірінің
- немқұрайдылылық (гипооека), балалардың жиі, шамадан тыс бақылаусыз
Жасөспірімдердің қылмыс жасауының себептерін анықтаған кезде олардың сана-сезімінің
Сөйтіп, объективті немесе сыртқы себептер жас адамның девианттық
- бейнесінің жасалуы, барлық уақытта баланың ниетіне ықылас
- отбасында «золушканың» болуы – бұл ата-аналардың өзіне
Айтылғандарды зерттей келе, мынадай пікірге тоқталамыз. Жасөсірімнің әлеуметтік
Делвианттық мінез-құлық жасөспірімнің психологиялық құқықтық нысанында қызуқандылық міндетті
Р.Бэрон және Д.Ричардон қызуқандылық детерминантының төрт негізін бөліп
Зерттеулерге сүйенсек, қызуқанды мінез-құлық отбасы қатынастарында қалыптасады. Осы
жиі болатын ата-ананың арасындағы ұрыс-жанжалдар;
ата-аналардың бір-бірін және балаларын сыйламауы;
балаларға қарау мен бақылаудың болмауы;
жасөспірімдердің пікірін елемеу;
ата-аналармен жылы шырайлы байланыстардың болмауы;
балалардың ар-намысына тию;
тәрбие беру жүйесінің сапасыздығы.
Криминологтардың мәліметтері бойынша, қатігездікті, зорлықты іске асырған тұлғалардың
Бүгінгі күнде көптеген отбасы өзінің рухани моралдық қуатынан
Әлеуметтік нормалардан ауытқудың түрлерін зерттей отырып, мынадай тұжырым
Сот, медицина, педагогика, психиатрия тәжірибесінде ішкіштің қылмыскерге айналуы,
Девианттық мінез-құлықтың бір түрі – суицид, яғни
Девианттық мінез-құлықтың пайда болуының бірнеше себептері бар.
1.2 Жасөспірімдердегі девианттық мінез-құлықтың қалыптасуына әсер ететін факторлар
Девианттық мінез-құлық – бұл «балалар мен жасөспірімдердің
Демек, жасөспірімдердің бойын ауытқымалы (яғни девианттық) мінез-құлық нышандарын
Себебі, қазіргі өтпелі кезеңде қоғам өмірінің кейбір жақтарын
Жастар арасында бұрын-соңды болмаған тәртіп бұзушылық, құмар ойындарымен
Жасөспірімнің жан дүниесі нәзік, сезімтал. Үлкендердің айтқанын, іс-әрекеттерін,
Ал, бұл күндері қаншама ауыр қылмыстар жасалып, ол
Бұзақылық жасап жауапқа тартылған көптеген жастардың күнделікті өмірде
Сондықтан да болар олардың өмірге деген құштарлықтарын залалды
2 Әлеуметтік жұмыста девиантты мінез-құлықты жасөспірімдермен жұмыс жүргізудің
2.1 Әлеуметтік жұмыстағы девиантты мінез-құлық мәселесі және оны
Жасөспірімдердің мінез-құлқындағы девианттық ауытқушылықтар әсерінен болатын қылмыстық әрекеттерімен
Тұтас алғанда сауалнама сұрақтарына жауап бергендердің 39% кез-келген
Сауалнама сұрақтарына жауаптардан байқап отырғандығымыздай көбінесе ішімдік ішуге
Сауалнама сұрақтарына жауап бергендердің 33%-ның пікірлеріне қарағанда қазіргі
Жасаған қылмыстарына орай қылмыстық жауапқа тартылған жасөспірімдердің жас
Алынған мәліметтер жасөспірімдер арасында кеңінен тараған қылмыстық істердің,
2.2 Жасөспірімдердегі девиантты мінез-құлықпен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың түрлері
Мектеп жасындағы оқушылар біздің қоғамның әлеуметтік тобының бір
Соңғы 5 жылда оқушылардың аурушаңдығы 22% өсті. Соның
анемия 2,5 есеге;
тыныс алу мүшелерінің аурулары 1,5 есеге;
эндокринді аурулар мен тамақтанудың бұзылуы 1,4 есеге;
жарақаттар мен улану 1,2 есеге;
жүйке жүйесінің аурулары 1,5 есеге артты.
Қазақстан Республикасы Елбасы 2002 жылды «Денсаулық жылы» етіп
Балалар мен жасөспірімдер арасында психикалық және мінез-құлықтың өзгеруі
Республикалық психиатрия, психология және нашақорлық ғылыми-практикалық орталығының есебі
ересектер 240729, жасөспірімдер 23487, балалар 58455.
Әрбір сегізінші жасөспірім психика мен жүйке жүйесіне байланысты
Жасөспірімдер арасында маскүнемдік соңғы – 4 жылда 2,5
Есірткіге тәуелділік 1500-ге жуық жасөспірімдерде анықталып, 14-ке дейінгі
Егер де осындай өсім сақталатын болса, 2007
Девиантты іс-әрекетке ие балалар мен жасөспірімдер жағымсыз іс
Олар жиі агрессиялар мен теріс әрекеттерге бейімделген. Әсіресе,
Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау ұйымының аймақтық бюросының мәліметтері бойынша,
Қазақстан Республикасы Агенттігінің статистикалық есебі бойыша, Республика бойынша
Қоғамда қалыптасқан іс-әрекеттік нормалардың бұзылуының салдарынан 18 жасқа
Девиантты іс әрекеттің қалыптасу себептері [4]:
жанұяда берекенің болмауы;
түсінбеушіліктер мен ата-ананың қамқорлығы;
тәрбие берудегі кемшіліктер;
қоғамдық міндеттер мен күйзелістерді жеңе алмау;
өмірлік дағдының болмауы, айналасындағы адамдармен, құрбыларымен жиі тіл
сырттан келген қысымға төтеп бере алмау, өз бетінше
психоактивті заттардың тез қолға түсіре алу;
агрессиялық жарнаманың болуы;
мектептерде психологиялық көмек көрсету қызметінің нашар дамуы;
балалар мен жасөспірімдерөспірімдердің бос уақытының проблемалары.
Балалар мен жасөспірімдер біздің қоғамымыздың ең қорғалмаған, осал
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің, СӨСҚПҰО мен
Оқушыларда салауатты өмір салтты қалыптастыру валеология сабағында оқытылады.
Сонымен бірге, жалпы білім беретін мектептерде «Өмір қауіпсіздігінің
Шешімдер:
оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін жасалған жалпы
салауатты өмір салтын қалыптастыруға, қауіпсіз тіршілік етуге бағытталған
девиантты іс-әрекетке ие балалардың білім мен бос уақытын
заңдық-құқықтық базаны жетілдіру;
өкіметтік емес ұйымдар мен әр түрлі деңгейдегі мемлекеттік
арнайы оқу бағдарламасын жасап, онымен ата-аналармен жұмыс істеу;
Қазақстанда девиантты іс-әрекетке ие балаларға байланысты біршама қиындықтар
Қоғамдағы қылмыстық іс-әрекеттерді, әсіресе жасөспірімдер арасындағы қылмыстардың өсуінің
Осыған байланысты, қазіргі әкімшілік-құқықтық шаралардың орнын әлеуметтік-педагогикалық шаралар
Заң бұзушылық пен қоғамдағы негативті көріністердің алдын-алуда әлеуметтік
Кемелденген қоғамды және жастар мен жасөспірімдердің азаматтық белсенділігін
Тәрбие беру шаралары. Адамдардың өмірлік іс-әрекеті өтетін отбасында,
Дербес тәрбиелік алдын-алу жұмыстары, яғни жеке адамдардың мінез-құлқы
Ал алдыңғы қатарлы елдердегі әлеуметтік қызметкерлер девиантты мінез-құлықты
әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттердің моделін жан-жақты қарастыру, дифференцациялау, координациялауды жүзеге
девиантты мінез-құлықты жасөспірімдердің қоршаған ортасыне дұрыс танып-білуіне арналған
жасөспірімдердің формалды емес топтарымен әртүрлі әлеуметтік жұмыстарды кеңінен
отбасындағы тәрбие жағдайларын, отбасының өмір бейнесін түзетуде әлеуметтік,
2.3 Жасөспірімдер тәрбиесін алдын-алу жолдары (профилактика)
Әрбір әдіс құрал болып табылады, оның көмегімен тәрбиеші
Тәрбие әдісі – қойылған мақсатқа жетудегі оқушылар ұжымы
Тәрбие әдісі дегеніміз:
жеке басқа ықпалету құралы; тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің іс
тәрбие мақсатында сай оқушылардың санасы мен ерік күшіне
тәрбие мақсатында жету жолдары.
Бүгінгі таңда мектеп тәжірибесінде қолданылып жүрген тәрбие әдістерінің
Педагогика оқулықтары мен ғылыми зерттеу еңбектерінде тәрбие әдістерін
Жеке адамның санасын қалыптастыру;
Қоғамдағы мінез-құлықты қалыптастыру, іс-әрекетті ұйымдастыру;
Мінез-құлық пен іс-әрекетті ынталандыру деп жіктесе, В.А.Сластенин оған
Ғалым-педагогтар Н.И.Болдырев, Н.Г.Гончарев, Р.Р.Королев еңбектерінде тәрбие әдістерін сендіру,
Жоғарыда келтірілген тәрбие әдістерін жіктеу түрлерінің қайсыбірін алсақ
Тәрбие жұмысында әдістерді таңдап алу оқушылардың жас және
Тәрбие жұмысында әр баланың даму ерекшелігін, жеке ерекшелігін
Тәжірибеде тәрбие жұмысының формасы, әдісіемен қатар тәрбие құралдары
Тәрбие теориясы мен тәжірибесінде тәрбие тәсілі деген де
Тәрбие процесінде сендіру әдісінің маңызы зор және ол
Қоғам дамып, заман өзгерген сайын оның ықпалы да
Әлеуметтік педагогикалық кең қолданып келе жатқан әдістердің бірі
жеткіншектер мен жасөспірімдер, балалардың денсаулығын, психикасын, әлеуметтік, мәдени
денсаулығын сақтауға, тұрмыс жағдайын жақсатуға, өмір сүруге қалыпты
жеке тұлғаның мақсатына жетуіне, ішкі жан дүниесін түсініп,
Балалар мен жастардың, жеткіншектердің қылмысқа баруын болдырмау, алдын
құқықтық сана-сезімін тәрбиелеу іс-шаралары;
жұрыс-тұрыс ережелерін бойына сіңіріп, әдет ретінде қалыптастыру;
балаға жақын микроортаның жағымда ықпылын ұйымдастыру;
Әлеуметтік педагогиканың «атасы» А.С.Макаренко қылмыс істеген жеткіншек балалармен
балалардың қылмысты істерге тартатын ересек адамдарды анықтап,
кәмелетке толмаған балаларды қылмыстық істерден сақтау, қорғау және
балалармен жеке жұмыс жүргізу бағдарламасын түзіп, оған сәйкес
балалардың бос уақытын ұйымдастыру және тиімді пайдалануын бірге
Тәрбиеші педагогтар мен әлеуметтік педагоггардан олар қалыптан
Олардың бірнеше санаттарға топтастыруға болады:
колониядан және қалыбына келтіру мекемелерінен келген бала;
уақытша босатылғандар мен жасы жетпегендіктен кейінгі мерзімге қалдырылған
қоғамның және әкімшіліктің өтініші бойынша босатылғандар;
арнайы оқу – тәрбие мекемелерінен келгендер;
ішімдік ішкен және мәңгі заттарды қолданғандар;
бұрын сотталмаған, бірақ құқық қорғау органдарының қолына көп
амнистиямен босап шыққандар;
қоғамға, адамға қарсы істерге барып, құмар ойнағандар.
Бұлайша топтастырудың басты қажеттілігі – олармен тәлім-тәрбиелік
психикалық ерекшеліктері – көңіл қою, қабылдау, ес, зейін,
жеке қабілеттерін ескеру – мінезі, тұрақты темпераменті, әдет-дағдылары
құлықтық – этикалық жүріс-тұрысы мен әдеттері;
қамаудан босағаннан кейінгі қал-жағдайы, тұрмыс жағдайы, көзқарасы, адамдармен
отбасы, ауладағы жолдастары, құрбыларымен мәмлесі, мектептегі орны, ондағы
Қылмысты істерге барған балалармен жұмыс істеуде әлеуметтік педагог
Жеткіншек балалармен жеке іс - шаралар жүргізу жолдарын
жеке тұлғамен жұмыстың мақсаты және міндеттерін көрсету;
баланың жас дүниесіне, санасына пәрменді ықпал ететін әдістер
тәрбиелік іс - әрекетінің түрлерін анықтау;
тәрбиелік іс – шаралардың мазмұны бай және әр
баланың тұлғалық ерекшеліктеріне бағытталған іс – шаралардың үздіксіз
қоғамның талабы мен баланың жеке мүддесін ұштастыру;
іс-шараларды әрбір жеткіншектің ішкі жан дүниесін, қабілетін,
іс - әрекетті жүзеге асыруда төзімді, жігерлі болу;
баланың белсенділігін қолдап, ойы мен мақсатын бірлесе отырып
Осылардың барлығын іске асырудағы әлеуметтік педагогтың міндеттерінің ең
Баланың мінез-құлқы мен жүріс-тұрысындағы жат көріністерді жою, бейімделуге
жеткіншек жастағы қылмыскер балалар не болмаса қылмысқа бейімді
әр түрлі беделді мекеме жетекшілері, ұстаздар, өз ісінің
олар оқитын мектеп, өмір сүрген орындарына барып, хал
тәрбиелік іс – шараларға қоғам қайреткерлері, беделді адамдар,
балалардың жүріс – тұрысын ауық – ауық талдап,
балалардың қателіктерін дер кезінде ескертіп, алдын – алу
қолдану;
ата-аналармен кеңесіп тұру;
құқық органдарына өз уақытында барып, қажетті ақыл –
ішкі істер бөлімшесіне балаларды тіркеп, оларды жаман
Осы шаралардың барлығы жұмысты дұрыс ұйымдастыруға, оның нәтижелі
Әлеуметтік педагог өз жұмысын мектеп, кәсіптік колледждер мен
Жұмыстың ұтымдылығын арттыру мақсатында мектеп, қоғам және
Жеткіншектер мектеп, көше, қоғамдық демалыс орындары, базар, дүкенде,
Қорытынды
Сонымен бірге қорыта келе,бұл көрсеткіштер жасөспірімдер тәлім-тәрбиесі мен
Бұл мәліметтер, Қазақстанның әр аймағындағы мектеп оқушылары арасында
Зерттелініп отырған курстық жұмыстың барысында мыналар қамтылды:
І тарауында девиантты мінез-құлық отбасы қатынастарында қалыптасады. Осы
- жиі болатын ата-ананың арасындағы ұрыс, жанжалдар;
- ата-аналардың бір-бірін және балаларын сыйламауы;
- балаларға қарау мен бақылаудың болмауы;
- жасөспірімдердің пікірін елемеу;
- ата-аналармен жылы шырайлы байланыстардың болмауы;
- балалардың ар-намысына тию;
- тәрбие жүйесінің сапасыздығы.
Осы келеңсіз жағдайлардың кесірінен жасөспірімдерде девианттық мінез-құлықтың қалыптасу
ІІ тарауда жастар мінез-құлқындағы ауытқушылақтар, жасөспірімдердегі девиантты мінез-құлықтың
- оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін жасалған
- салауатты өмір салтын қалыптастыруға, қауіпсіз тіршілік етуге
- девиантты іс әрекетке ие балалардың білім мен
- заңды – құқықтық негізді жетілдіру;
- өкіметтік емес ұйымдар мен әр түрлі деңгейдегі
- арнайы оқу бағдарламасын жасап, онымен ата-аналармен жұмыс
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Бейсебаева С:.Б. «Жастардың девианттық мінез-құлқының дамуына әсер
2. Байсерке Л. Оқушылар бойындағы жағымсыз көріністеріндегі әлеуметтік
3. Айымбетова Г.Е., Колокина Р.С. «Девиантты іс-әрекетті балалар
4. Дүкенбаева Б.Салимбаева Н. Самоубийство-горкий путник цивилизации (Проблемы
5. Жақыпов С.М. // Оқыту процесіндегі педагогикалық қарым-қатынастың
6. Күнісләмова Т.К. Жеткіншектердің агрессия мәселелері, Хабаршы N
7. Психологический словарь \\ Под.ред. В.П.Зичерко., Б.Г.Мещерякова\\ Москва
8. Психология современного подростка \\ Под.ред. Д.И.Фельдштейна \\
9. Тихомиров О.К. Проблемы психологии общения и мышления.
10. Тоқсанбаева Н.Қ. // Баланың танымдық іс-әрекетін дамытудағы
11. Әбеуова И. Мінез- құқында қиындық бар оқушыларды
12. Выготский Л.С. Қиын балалық шақтың педагогикалық клиникасы
13. Гилинский Я. Н. Социология девиантного поведения как
14. Джекебаев У. С. О социально-психологических аспектах лреступного
15. Джаманбалаева Ш.Е. Проблемы наркотизации и алкоголизации в
16. Ерімбетова Л. Кәмелетке толмағандардың тұлғалық ерекшелігі//Заң газеті,
17. Жетписбаев Б. А. Ювенальная юстиция. - Алмат
18. Заика Е.В., Крейдун Н.И., Ячина А.С. Характеристика
19. Казымбетова Д. Молодежь глазами молодежи. Девиантное поведение
20. Попов Н.Я. Молодежь в сфере криминогенного влияния
21. Тархова Л.В. В зоне особого риска. —
2
Жасөспірімдердегі девианттық мінез-құлық
Біріншіден, бұл психологиялық нормалардан ауытқуы анық немесе жасырын
Екіншіден, қандай да бір әлеуметтік және мәдени нормаларды
Девианттық мінез-құлық
Девианттық мінез-құлықтың моралдық этикалық факторы қоғамның моралдық-адамгершілік
Девианттық мінез-құлыққа қоршаған ортаның немұүрайды қарауы. Әсіресе,
Әлеуметтік теңсіздік. Халықтың тұрмыс жағдайының төмендеуі, жұмыссыздық, жемқорлық
ТӘРБИЕ ӘДІСТЕРІ
Іс-әрекетін ұйымдастыру және қоғамдық тәліс тәрбиеге үйреті
Жеке адамның санасын қалыптастыру
Мінез құлықты көтермелеу әдістері
Мадақтау
Әңгіме
Педагогикалық талап
Марапаттау
Пікірталас
Қоғамдық талап
Жазалау
Сендірі
Жарыс
Этикалық әңгіме
Үйреті
Үлгі, өнеге
Жаттығу
Тәрбиелік жағдаяттар

Ұқсас жұмыстар

Жастардың девиантты мінез құлықтары

Заңды мінез-құлық түрлері

Бейімделген бағдарламалар

Адам мінез-құлқысының гегиенасы

Тәрбие процесінің заңдылықтары тәрбие принциптерінің негізі ретінде

Кіші мектеп жасындағы балалардың мінез - құлықының ерекшеліктері

Заңды мінез-құлық түрлері және қалыптасу ерекшелігі

Тәрбие мақсаттары мен міндеттері

Агрессия және зорлық психологиялық қорғаныстың бір түрі