Медициналық реабилитация
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Күрделі патологиясы бар адамдарды ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Күрделі әлеуметтік патология және оны зерттеудің негізгі
1.2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдарды реабилитациялау және
2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдар мәселелерін шешудегі
2.1 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдарға медико-әлеуметтік көмек
2.2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдардың денсаулығын қорғауда
Қортынды
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың жалпы сипаты. Дипломдық жұмыс «Күрделі патологиясы
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. ХХ ғ. аяғында
Елдегі орын алып отырған саяси және әлеуметтік-экономикалық төңкерістер
«Әлеуметтік патология» термині («әлеуметтік ауру») әлеуметтік ғылымдарда да
Алайда «әлеуметтік патология» терминіне әлеуметтану, әлеуметтік жұмыс, криминология,
«Патология» сөзі грек тілінен «потоа» - азап шегу,
Ауыспалы мағынада патология бұл – белгілі-бір органдардың немесе
Патология – бұл организмнің және оның жеке органдарының
Алайда, біріншіден, «норма» түсінігі биологиялық жүйе үшін де
Екіншіден, «патологиясыз» (аномалия, бұзылусыз) ешқандай, бірде-бір тірі организм
Үшіншіден, патологиялық, нормаға қарсы өзгерістер жалпылай алғанда бейімделуге
Егер «патология» түсінігін биологиялық жүйеде қолдану кемшіліксіз емес
Дипломдық жұмыстың нысаны. Ғылыми жұмыстың негізгі зерттеу нысаны
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Ғылыми жұмыстың негізгі мақсаты қоғамда
Дипломдық жұмыстың міндеттері. Қазіргі уақытта күрделі патологияны анықтау
Дипломдық жұмыстың ғылыми зерттелу деңгейі. Өмір жағдайының өзгеру
И.В. Давыдовский осы бағытты зерттей отырып, ауруды қалыпты
Г.Селье өзінің жұмысында стресті зерттей отырып, оның функционалдық
Әлеуметтанушылар тарапынан «әлеуметтік патологияны» ең алғаш зерттеген ғалым
Психологиялық тұрғыда З.Фрейдтің «дегенерация» концепциясы да баршаға белгілі,
Әлеуметтанулық бағыт шеңберінде әлеуметтік патология мәселесімен Эдвин Лемерт
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Ғылыми жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
1 Күрделі патологиясы бар адамдарды ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Күрделі әлеуметтік патология және оны зерттеудің негізгі
«Әлеуметтік патология» термині («әлеуметтік ауру») әлеуметтік ғылымдарда кеңінен
Алайда «әлеуметтік патология» терминіне әлеуметтану, әлеуметтік жұмыс, криминология,
«Патология» сөзі грек тілінен «потоа» - азап шегу,
Ауыспалы мағынада патология бұл – белгілі-бір органдардың немесе
Алғаш рет «әлеуметтік патологияның» қалыпты жағдай екендігін Э.Дюркгейм
Осылайша, Дюркгейм мынадай қорытындыға келеді: «Қылмыс болашақты алдын-ала
Дюркгеймен кейін әлеуметтік патология түсінігін психологиялық, биологиялық, әлеуметтанулық
Әлеуметтанулық бағыт шеңберінде әлеуметтік патология мәселесімен Эдвин Лемерт
Стигматизация теориясы қақтығыстанудың негізгі идеясына сүйенеді (грек тілінен
Біріншіден, ешқандай іс-әрекет өзінен-өзі криминалды немесе криминалды емес
Екіншіден, девиантты мінез-құлық барлық адамдарға кез-келген нормаларды бұзуға
Үшіншіден, адамдардың нақты іс-әрекеттері девиантты деп қарастырады ма,
Төртіншіден, адамдарға таңбалар тағу, мұндай адамдар белгілі-бір зардапқа
Стигматизация теориясының зерттеушілерінің тұжырымдауы бойынша мұндай нормадан ауытқу
Бесіншіден, заң бұзушы таңбасына ие болғандар өздерін заңға
Сонымен, сигматизация теориясынна сай, девиация мінез-құлықпен анықталмайды, белгілі-бір
Социология ғылымдарының докторы, профессор Әбдікерова Г.О. «Әлеумет тынысы»
Сонымен қатар, Әбдікерова Г.О. «Түркі әлемі» ақпараттық газетінде
Жоғары атап өткеніміздей, «әлеуметтік патология» термині қарапайым түрде
Нашақорлық – есірткі заттарын қолданғаннан оларға деген тәуелділік
Нашақорлықтың жолына түскен адам өзінің азаматтық, адамгершілік қасиетін
Қазіргі таңда сананы улап, есті алған есірткі күннен-күнге
Есірткіге тәуелділік деген не: есірткі қабылдауға деген құштарлық;
Есірткі қолданудың басты белгілері: көңіл-күйдің кенеттен бұзылуы; ұйқы
Есірткі нашақорлардың, ең біріншіден, нерв жүйесіне әсер етеді.
Дәрігерлердің айтуынша, есірткінің зияндылығын түсініп, оның зардабы бойға
Сондықтан қай кезде де дерттің алдын алған ұтады.
Ғасырдың сын көтермес мәселелерінің бірі болып отыр. Барша
Сонымен қатар, Қазақстанда жанар май иіскеу, яғни токсикомания
Есірткі жалпы адамның, жүйке жүйесі мен психикасына айтарлықтай
Есірткіге әуестік жоғарыда атап өткен бірнеше себептермен қатар,
Нашақорлықпен ерікті түрде сырқаттанудың өзі – індет. Себебі,
Физикалық тәуелділік дегеніміз - есірткі ағзаға қажет
Нашақорлыққа қарсы күрес бүкіл әлемдік деңгейде жүріп жатқанмен,
Көкнәр-қызғалдақтарға ұқсап өсетін, гүлдейтін және түйнектейтін өсімдік. Бұл
Сонда көкнәрді аптасына екі-үш рет қабылдағынның өзінде де
Героин – ақ түсті ұнтақ тәрізді химиялық зат.
Өйткені оның иіскеген мөлшері алғашқыдай әсер етпей қалады,
Ал, инеге отырған жасөспірімдер бірте-бірте героиннің мөлшерін көбейте
Сонда инеге отырған ұлдар мен қыздардың шамамен 5-6
Қорытындылай келе бала тәрбиесінде әдет-ғұрып, салт-дәстүріміздің жақсы мен
Тағы да жастарымызды зиян әдеттерден: арақ-шарап, көкнәр, апиын,
Ғасырдың қауіпті дерттерінің бірі нашақорлыққа қарсы күрес жүргізу
Жоғарыда атап өткеніміздей, әлеуметтік патология тек адамдардың нашақорлық,
Патология – бұл организмнің және оның жеке органдарының
Мүгедектікті күрделі әлеуметтік патология ретінде қарастыру барысында оның
1. моральдық (діни) модель;
2. медициналық модель;
3. реаблитациялық модель;
4. экономикалық модель;
5. әлеуметтік модель. Бұл модельдің өзі бірнешеге бөлінеді:
Кейбір зерттеушілер мүгедектіліктің модельдерін былай топтастырған:
- «ескі» (дәстүрлі) модель, оған моральдық, медициналық, реаблитациялық
- «жаңа» (постдәстүрлі) модель мүгедектілікке деген «әлеуметтік» ыңғай;
- мүгедектіліктің «ең жаңа» парадигмасы.
Осылайша классификациялау мүгедектілікке деген көзқарастардың дамуындағы тарихи аспектімен
1. Моральдық (діни) модель – тарих тұрғысынан көне
Кейбір мәдениеттер мен субмәдениеттер әлі күнге дейін мүгедектілікті
Қазіргі таңда бұл модель елдің әлеуметтік саясатында қолданылмайды,
2. Мүгедектіліктің медициналық моделі (немесе «әкімшілік модель») –
Мүгедектілікпен байланысты барлық мәселелер адам ағзасының функционалды ерекшеліктерін
Осы модельге сәйкес адамның қоғамдық толыққанды мүшесі бола
Медициналық модельдің айрықша белгісі ол мүмкіндігі шектеулі адамдарды
Мүгедектерге барлық проблемалардың шешімі медициналық модельде ағзасының зақымдалуына
Мұндай көзқарас мүмкіндіктері шектеулі адамдарға төменгі әлеуметтік мәртебені
Бұрынғы кезде басшылық еткен мүгедектіктің медициналық моделі мүгедектікті
Мүгедек балалар үшін мамандандырылған оқу орындары да медициналық
3. Реабилитациялық модель.
Бұл модель мүгедектердің басты мәселесін, медициналық емдеу мен
Жұмыспен қамту мен мемлекеттік қызмет сияқты әлеуметтік институттар
Реабилитациялық модельдің мәні мүгедекті қоғамға бейімдеу, адаптациялау. Мүгедектердің
4. Экономикалық модель. Негіз ретінде мүгедектіліктің медициналық анықтамасы
Мүгедектіліктің экономикалық моделінің ықпалы мүгедектілік еңбекке қабілетсіздік ретінде
Егер индивид денсаулығының тұрақты ауытқуларына қарамастан еңбектің өнімділігінің
5. Әлеуметтік модель. Мүгедектіліктің постдәстүрлі моделі мүмкіндіктері шектеулі
Мүгедектіктің британдық моделі. Британдық материалистік модель
а) мүмкіндіктері шектеулі адамдар жабырқаулы (рухы түскен) әлеуметтік
б) адамдар ие болатын зақымдау мен адамдар түйісетін
в) мүгедектікті мүгедектер сезінетін жабырқаушылық деп анықтайды.
Мүгедектер не үшін әлеуметтік «жеңілгендер» болатындығына марксизм политэкономиясы
Бұл модельде қоғам өзінің әлеуметтік институттарымен денсаулығында проблемасы
«Мүгедектік» категориясын шығарудағы басты рөл экономикада. Себебі, капиталистік
Дербес өмірдің британдық моделі нормализация (қалыптанған) және әлеуметтік
Нормализация идеясы дербес өмір идеологиясына келісетін, өз-өзіне көмектесуді
Ақылы және тегін негізде әлеуметтік және медициналық қызметте
Осы модельдің оппоненттері былай бөлінеді:
- біріншіден, нормализация теориясы мүгедектердің капиталистік қоғамда неге
- екіншіден, осы кемсітушіліктер босанудың стратегиясы көрсетілмеген «дербес
- үшіншіден, құрылатын қалыптылық (нормальность) дихоматиясының
көмескілігі білінеді, сондықтан да мүмкіндіктері шектеулі адамдардың жағдайын
Мүгедектіктің американдық моделі. Мүгедектіктің психоәлеуметтік моделі Гоуфман ілімінен
Гоуфман мүгедектікті стигма күтпеген айырмашылықтар әрекетінің нәтижесі ретінде
а) мүгедек кез болатын мәселелердің көбісінің қайнар көзі
б) қоршаған ортаның көптеген қажетті жағдайлары ыңғайлы жария
в) демократиялық қоғамда саясат таралатын орнатулар мен мақсаттардың
Ханның ойынша жария саясатты жеке алғанда мемлекеттік саясатты
Мүгедектіктің мәдени моделі. Осы модельге сәйкес мүгедектікті басқа
Өз-өзін сәйкестіндіру (самоидентификация) топтық сәйкестік үшін ең тұрақты
- мүмкіндіктері шектеулі адамдардың қоғамда билік ететін топтардың
- мүгедектіктің ерекше субмәдениетін құру.
Мүгедектікті зерттеушілер мүгедектердің әлемдік әлеуметтік қозғалысындағы екінші фаза
Вин Финкелштейн - Лидса қалалық университетінің мүгедектікті зерттеу
Мәдени плюрализм моделіне сәйкес индивид - көптеген ерекшеліктердің
Азшылық моделі (саяси құқықтық үлгісі). Соңғы жылдарда «мүгедектіктің
Бұл үлгі мүгедектік мәселесін шешуге былайша жақындайды, ол
Адамның әртүрлілігінің моделі. Адамның әртүрлілігінің үлгісі методологиялық база
Мүгедектіктің «жаңа» парадигмасы. Мүгедектіктің тап осындай түсінігін жоққа
- мүгедек пен қоғамның өзара әлеуметтік қатынасын талқылау
- дуализм, дихоматия сырқат мүгедектік бар, мүгедектік қоғамды
- мүмкіндігі шектеулі адамдармен сәйкестікте мүгедектік олардың басқа
Осы сыннан алыстай отырып, мүгедектік және әлеуметтік саясат
HANDICAP – тұжырымдамасы 70 ж. европалық әлеуметтік жұмысшылар
HANDICAP – ойын материалы жоқ жағдайда өз бос
Осылайша, Ф. Вуд өз тұжырымдамасын қарапайым постулатпен құрды.
1.2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдарды реабилитациялау және
Мүгедек балалардың көпшілігі толық емес жеткілікті түрде қамтамасыз
Мүгедек балаларға арналған әлеуметтік-реабилитациялық орталықта, негізгі басым бағыт
Реабилитациялық орталықтарда әртүрлі патологиялардың түрлері бар балаларға қызмет
Ендігі кезекте Алматы қаласында орналасқан мүгедек балаларға арналған
1995 жылы тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар үшін қозғалыстық
Түзету сыныбы. 1998 жылдан бастап терең діл
Одан бері қарай, орталықтың жұмысын, балаларға жағдай жасау
Жоғарыда аталған барлық жобалар мен бағдарламалар бүгінгі күнге
Алғашқыда «Кеңес» орталығының негізгі мақсаты психофизикалық дамуында бұзылулар
Орталық балаларды жыл бойы оқытатын күндізгі ереже бойынша
«Кеңес» кешенді реабилитациялау орталығының негізгі міндеті балалардың оқуына,
Дипломдық жұмысты зерттеу барысында жоғарыда атап өткен «Кеңес»
«Қозғалыстық абилитация» тобындағы Мұқан Мирас (8 жаста) және
Мұқан Мирасты бақылау барысында оның физикалық дамуы өте
Осы топтың тәрбиеленушісі Устинова Анастасия. Оның да физикалық
Бұл «Қозғалыстық абилитация» тобы болғандықтан, әлеуметтік қызметкерлер, дәрігерлер
Орталықтағы келесі топ «Әлеуметтік тұрмыстық бағытталу» тобы бақылауға
Акимжанова Аңсар, сыртқы келбеті ұқыпты, әдеміше келген және
Топтағы балалармен жиі қарым-қатынасқа түсе бермейді. Ойнаған уақытында
Тағы бір байқалғаны, Аңсар өзі қатарлас балалармен қарым-қатынасқа
Осы топтың тағы бір тәрбиеленушісі Хасимбекова Диана. Диана
«Жұмысбастылық орталығы» тобына келетін болсақ, оның ерекшелігі тәрбиеленушілер
Осы топтың тәрбиеленушісі Павлов Максим, 24 жаста. Бойы
Осы топтың тағы бір тәрбиеленушісі Ақылбеков Айдос. Ол
Қорыта келе, реабилитациялық орталықтағы балалардың өмірге деген
Реабилитациялық орталықтардың артықшылықтары да осы, балалар белгілі-бі ортада
Орталықтың көп жылдық жұмыс тәжірибесі жағымды көріністерін көрсетуде,
Тағы бір балаларды реабилитациялау орталығы бұрынғы балалар үйі
Психоневрологиялық патологиясы бар 3 пен 14 жас арасындағы
Бұл орталықтың негізгі ерекшелігі алдағы уақытта мұнда тек
Реабилитациялық орталықтарда баланың саулығын сақтай отырып, бізге мәлім
Реабилитациялық орталықтарда қолданылатын кейбір жұмыс түрлері мен әдістемелерін
1. Медициналық реабилитация.
Емдік дене шынықтыру;
Медициналық массаж;
Аэрофитотерапия;
Небулайзерлік емдеу;
Физиотерапия;
Гиппокситерапия;
Галотерапия;
Жоғарғы тиімділігі бар препараттармен иммунитетті түзету;
Микронутриенттердің жеткіліксіздігінің профилактикасы;
Болжамдық кеңес;
Денсаулық сақтау органдарымен өзара әрекет ету.
Әлеуметтік реабилитация.
Бала мен жанұяны диагностикалық тестілеу және бақылау;
Ақпаратты өңдеу және талдау;
Жанұяны үй жағдайында емдеу;
Лекциялар;
Видеотека ;
Ұжымдық спорт сауықтыруға және мәдени бұқаралық шаралар;
Халықты әлеуметтік қорғау мекемелерімен серіктес болу;
Ақпараттық бюллетень.
3. Психологиялық-педагогикалық.
Арттерапия;
Ертегі терапиясы;
Әуен терапиясы;
Сурет терапиясы;
Еңбек терапиясы;
Кітап терапиясы;
Гарденотерапия;
Педагогикалық түзетулік істер;
Психология-педагогикалық диагностика;
Тренингтер;
Кәсіптік ойындар;
Кеңесу;
Әңгімелесулер.
Әлеуметтік реабилитация - балаға әсер ететін оны әлеуметтік
Медициналық реабилитация - медициналық құралдардың көмегімен баланың физикалық
Психологиялық-педагогикалық реабилитация - танымдық, еріктік эмоцианалдық сфераларын дамытатын
Рухани-ұнамдық реабилитация - баланың психологиялық физикалық және рухани
Реабилитациялық іс-шаралардың медициналық жүйесі қойылған талаптарды жақсы орындауда
Психология-педагогикалық реабилитация жақсы нәтижелер береді. Мектеп оқушыларының басты
Қосымша сабақтар (сурет, ән, құрастыру, тоқу, театр т.с.с)
Орталыққа келетін балалардың ата-аналарына арналған анкеталарының нәтижесі рухани-құндылықтылық
балалар мен жасөспірімдердің рухани-құндылықты денсаулығын қайта қалпына келтіру
этика, эстетикалық амалдарды реабилитациялық жұмыс құралы ретінде пайдалану;
балалардың реабилитациясына, олардың кейінгі бейімделуі мен әлеуметті түсінуіне
Рухани-құндылықтылық бағдарламаның реабилитациялық жұмысының бағыттары болып табылатындары: ертегі
Қолданылатын әдістер мен тәсілдер: дәстүрлі, мазмұндама, дискуссия, эвристикалық
Бағдарламаның жүзеге асырылуы бірнеше кезеңді қамтиды:
Алдын ала дайындық әрекеті:
бағдарламаны жүзеге асыру үшін әдістеме ұйымдастырушылық жағдайлар жасау;
- бағдарламаны жүзеге асыру үшін ресурстық базаны даярлау;
- педогог-реабилитаторлардың ортақ позициясын қалыптастыру және өзара әрекеттің
- қадамдық әрекеттердің мақсатын анықтау;
- жұмыс тиімділігінің критерилерін жасап шығару;
- қатысушы-реабилитаторларды оқыту және болжамдалған әрекеттерді талдау.
2. Жүзеге асырушы әрекет:
- рухани-құндылықтылық этика көзқарасы бойынша бейнелер мен түсініктеріне
- өнегелік, этика, моралдық негізінде балаларға өзіндік қорытынды
- этика-құндылықтылық түсініктерге сәйкес еңбек әрекетінің тәжрибелерін
- сурет өнерінің амалдарымен сұлулық әсемдік сезімін тәрбиелеу;
- әлемге деген қатынасты әуен тәсілдермен тыңдау, ортақтасу,
- коммуникативті қабілеттерді дамыту үшін, әлеуметке бейімделу үшін
3. Әрекет түрі:
- оқу ( шығарманың мазмұнымен саналы түрде танысу);
- эвристикалық әнгіме;
- жұмыс технологияларын пайдалану мен қолөнер жұмысы: оригамиялармен,
- бақылау, суреттеу, құрастыру және т.с.с.;
- ән шығармаларын тыңдау, бейнелерді ойша таңдау, ән
- суырып салма ақындық қойылымдарды қою.
4. Ұйымдастырушы:
- педагог, тәрбиеші педагог-ертекші, еңбек бойынша инструктор, сурет
5. Түзетушілік әрекет:
- кезеңдік әрекеттерді анықтау мен түзету мақсатында қосылып,
6. Қорытынды әрекет.
- қорытынды қойылым, көркем және қолданбалы жұмыстар көрмесі,
7. Аналитикалық әрекет:
- бағдарламаны оның тиімділігі мен нәтижелілігін анықтау мақсатымен
8. Нәтижелері:
- бағдарлама жүзеге асқаннан кейін күткендей қолайсыз әлеуметтік
Әлеуметтік реабилитация - ол әлеуметтік ортада адам қабілетінің
Әлеуметтік реабилитация - бұл әлеуметтік ортада адам қабілеттілігінің
Әлеуметтік реабилитацияның негізгі принциптеріне мыналарды жатқызуға болады: реабилитациялық
Еркіндігінен айырылу орындарында жазасын өтеп келген адамдарға да
Реабилитациялаудың жеке бағдарламасы да болады. Ол дегеніміз ағзаның
Қоршаған ортаның мүгедектер қажеттілгіне бейімделуі, қозғалыс жағдайларымен, техникалық
Мүгедекті қоршаған ортаға бейімдеу өз-өзіне қызмет етуге мүкіндік
Қоршаған ортаға оның сенсорлы қасиеттерін түзету идеясын алғаш
Әлеуметтік реабилитация технологиясы 2 деңгейде жүзеге асырылады.
Әлеуметтік жұмыстың жеке деңгейі.
Кейсуорк - бұл тәсіл М.Ричмондпен ұсынылған және психоанализ
Адамды түсінуге психологиялық әрекетпен тәуелсіз тәсілді құратын ортақ
бастапқы коммуникацияны бекіту (эмоциялық, интеллектуалды байланысты);
проблемалық жағдайды талдау және зерттеу;
бірлесіп жұмыс істеудің мақсаты мен міндетін анықтау,
индивидтің әлеуметтік ортаға немесе өз-өзімен өзара қатынасының түрлі
бірігіп жұмыс істеу нәтижелері және прогресті бағалау.
Әлеуметтік жұмыстың топтық деңгейі.
70 жылдарда белсенді дамытылды. Осы тәсілді дамытуда шағын
шағын топ тек тыңдаушы рөлінен шығуға жәрдемдеседі;
шағын топта өзінің көзқарасын өзіндік өмір тәжірибесін жеке
шағын топта кері байланыс болу мүмкін яғни индивидтің
шағын топ жеке тәжрибе жиналуының құралы басқару амалы
Мақсаты – клиенттің физикалық және рухани күштерін дамыту
2000 жылдың маусымында ашылған «Үміт» мүгедектерді реабилитациялау орталығы
Мекемеде әлеуметтік және медициналық жұмысшылар үшін оқыту семинарлары
Мүгедектерді әлеуметтік қорғау мен реабилитациялау бойынша шаралардың тиімділігін
РЖБ пациенттің өтініші бойынша мүгедекті куәландыру кезінде үш
Сырқаттың ерекшеліктеріне, бұзылған функциялардың деңгейіне сипатына байланысты нақты
Өзінің мүгедек екенін адам әсіресе ең қарапайым істерді
Қазақстан Республикасында балалар ауруы мен оларды сауықтыру үшін
2010 жылғы профилактикалық тексерудің нәтижелері көрсеткендей 2007 жылмен
Кесте 1
0-14 жас аралығындағы балаларды профилактикалық тексеру және олардың
2007 2008 2009 2010
1 2 3 4 5
Тексеруден өткізілген балалар – барлығы, мың. 3 713,9
Балаларды тексеруден анықталғаны:
Есту қабілетінің төмендеуі:
барлығы, мың. 9,8 8,7 9,3 8,0
тексеруден анықталғандар (%) 0,3 0,2 0,2 0,2
Көру қабілетінің төмендеуі:
барлығы, мың. 82,7 77,9 86,1 83,5
тексеруден анықталғандар (%) 2,2 2,2 2,3 2,2
Сөйлеу мәнерінің дефектісі
барлығы, мың. 23,7 19,3 20,0 18,1
тексеруден анықталғандар (%) 0,6 0,5 0,5 0,5
Сколиозбен
барлығы, мың. 17,1 16,2 14,6 13,0
тексеруден анықталғандар (%) 0,5 0,5 0,4 0,3
Сырт мүсінінің бұзылуы
барлығы, мың. 36,6 32,0 24,9 18,4
тексеруден анықталғандар (%) 1,0 0,9 0,7 0,5
Ескерту: Доклад о положении детей РК, Астана, 2011г.
Балаларды профилактикалық тексеруден өткізгеннен кейін, төмендегі кестеде 2007-2010
Кесте 2
ҚР 2007-2010 жылдар аралығындағы балалардың белгілі-бір ауру
(0-14 жас аралығындағы балалардың 100 000 шаққандағы ауру-сырқаулығы)
2007 2008 2009 2010
1 2 3 4 5
100 000 балаға шаққандағы ауру-сырқау саны: 99
Инфекциялық және паразиттік аурулар 3 745,6 3 348,8
Жаңа түзілім 87,6 127,2 104,7 158,2
Қан ауруы, иммунді механизмнің жеке бұзылулары мен қан
Эндокринді аурулар, тамақтану мен зат алмасудың бұзылуы
Жүйке жүйесінің аурулары 2853,4 3102,9 3425,9
Көз және оның қосымша аппаратының аурулары 3329,1
Құлақ және оның өсінділерінің аурулары 2747,1 2750,4
Қан айналым жүйесінің аурулары 477,0 489,3 549,0
Демалу органдарының аурулары 56510,9 55973,3 60262,7 58 959,6
Тамақ қорыту органдарының аурулары 6370,8 6774,4 6394,1
Несеп шығары жүйесінің аурулары 1735,5 1842,1 1853,9
Тері және тері асты клетчат. аурулары 5145,5 5248,7
Сүйек-бұлшық еттік жүйесі мен дәнекер ұлпа аурулары
Перинаталды кезеңде пайда болатын жеке жағдайлар 2739,7
Туа пайда болған аномалия, деформация мен хромосом. бұзылулар
Жарақаттар мен уланулар 3523,7 3178,3 3393,7 3 471,0
Ескерту: Доклад о положении детей РК, Астана, 2011г.
Жоғарыда кестеде көрсетілгендей 2007 жылмен салыстырғанда балалар арасында
Қазақстан Республикасында 2011 жылы «Салауатты өмір салты» бағдарламасын
Бүгінгі күні 664 мың балалар мен жасөспірімдер қатысатын
Жалпы алғанда 2010-2011 оқу жылындағы спротпен айналысатын балалар
Сонымен қатар, балалардың салауатты өмір салтын ұстану мүгедек
Қазақстанның Спешиал Олимпикс құрама командасы Япониядағы VIII Бүкіләлемдік
Жоғарыда аталған іс-шаралардың барлығы еліміздің жарқын болашағын қамтамасыз
2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдардың мәселелерін шешудегі
2.1 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдарға медико-әлеуметтік көмек
Мүгедектілік – маңызды әлеуметтік проблема, оны әрбір қоғам
Мүмкіндігі шектеулі адамдардың мәселесі мен оларды әлеуметтік қорғауды
Мүмкіндігі шектеулі адамдар, тек алдында кедергі тұрған кезде
Бүгінгі күні Алматы қаласында 34 000 мүгедек бар,
Әрбір елде еңбекке қабілетсіз адамдар мемлекеттің қамсыздандыруының пәнін
Осы ретте Алматы қалалық мүгедектер қоғамының (АҚМҚ) іс-тәжрибесі
АҚМҚ инциативасы бойынша Алматы қаласының Әкімінде мүгедектердің құқықтары
АҚМҚ және координациялық кеңес инциативасы бойынша 2003-2005 ж.ж
АҚМҚ қатысуымен Алматы қаласында барлық әлеуметтік маңызды шаралар
Қазақстан Республикасының мүгедектік мәселесін талдайтын болсақ, Республика бойынша
Еңбекке қабілетті халық арасындағы мүгедектіліктің дамуын әлеуметтік және
Мүгедектілік мәселесіндегі ең осал жері ол мүгедек балалардың
Бұрындары дәстүрлі түрде мүгедек адамдар еңбек ететін көптеген
Мүгедектер үшін бос орындар өте сирек беріледі. Мүгедектерді
Мүгедектерге әлеуметтік қолдау көрсету шаралары Қазақстан Республикасының 1999ж.
Мүгедектерге әлеуметтік көмек беру жәрдемақы протезді-ортопедиялық бұйымдармен және
Қазақстан Республикасының барлық мүгедектері мүгедектілік бойынша мемлекеттен жәрдемақылар
1999 ж. 1 сәуірінен басқа жәрдемақы түрлеріне байланыссыз,
Жергілікті өкілді және атқарушы органдар сәйкесінше бюджеттік қорлар
Жергілікті өкілді және атқарушы органдар мүгедектердің айрықша қажеттіктерін
Мүгедектердің жағдайын жақсарту Қазақстандағы әлеуметтік саясаттың басым бағыттарының
Соңғы жылдары реабилитация идеологиясы маңызды эволюцияны басынан өткерді.
Әртүрлі елдердегі реабилитация жүйесінің айырмашылықтарына қарамастан бұл саладағы
Медициналық реабилитацияның жалпы көрсеткіштері реабилитациядағы мүгедектіктің алдын-алу бойынша
Мүгедектерді әлеуметтік реабилитациялау мүгедектердің өмірлік қызмет шектеулерін жеңу
Бала мүгедектерге типтік медико-әлеуметтік мекемелер есебінде әлеуметтік-тұрмыстық көмек
Мүгедектерге әлеуметтік инфрақұрылымдарға, соның ішінде тұрғын үй, қоғамдық
Мүгедектерді қоғамға интеграциялау мақсатында кәсіби реабилитация шаралары да
Қазақстанда мүгедектерді жұмыспен қамту маңызды кедергілермен кездесуде, олардың
Кезеңді қайта ұйымдастыру, реабилитациялық бөлімдерді, күндізгі немесе балалардың
Қазақстанда мүгедектердің жағдайы.
Мүгедектер Қазақстанда кедей халықтың ішіндегі ең әлсіз тобы
Елімізде мүгедектерді әлеуметтік қорғау мен қолдау экономикалық, саяси
Мүгедектер мен олардың мәселелері туралы айтып, оларды қолдауға
Мемлекеттегі мүгедектердің жағдайын жақсартуға көмектесетін екінші маңызды қадам
Сонымен бірге, қазіргі уақытта көптеген мүгедектердің қабілеттері мен
- еңбекке қабілетсіз мүгедектерге атаулы әлеуметтік қолдау;
- еңбекке қабілетті және еңбек етуге талпынысы бар
Бұл жерде Алматы қаласының мүгедек қауымының төрағасы Али
Еңбекке қабілетті жастағы мүгедектердің дамуы Қазақстанда әлеуметтік экономикалық,
Мүгедектіліктің негізгі себептеріне жалпы сипаттағы аурулар жатады, соның
Балаларда мүгедектіктің пайда болуына алып келетін факторларға биологиялық
Республикадағы медико-демографиялық жағдайдың нашарлауы бала кезінен мүгедектер көрсеткішіне
Қазақстанда мүгедектердің негізгі табыс көздері болып:
- мүгедектігі бойынша ай сайынғы мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылары;
- тұрмыстық қызметтер шығындарын өтеу үшін арналған арнайы
- жұмыс істейтін мүгедектердің еңбек ақысы.
Мемлекеттік жәрдемақылар мен жеңілдіктердің көлемі мүгедектіктің дәрежесіне байланысты,
- тұтынушы бағалардың индексінің өсуіне сай мемлекеттік әлеуметтік
- біреудің көмегін қажет ететін жалғызбасты мүгедектердің мемлекеттік
- санитарлы-курортты емделуге жеңілдіктер.
Сонымен бірге, жергілікті өкілетті және атқарушы билік органдары
Егемендік жылдардан бастау алып, жүргізіліп және атқарылып жатқан
Сондықтан да, мемлекетте осы тұрпаттағы саяси өмір сүру
Қоғамда жәрдемақы алатын әлеуметтік топ өкілдерінің бірі -
- мемлекеттік зейнетақымен, жәрдемақымен және басқа да әлеуметтік
- мүгедектер мен зейнеткерлерге әлеуметтік қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
- мүгедектерді, зейнеткерлерді, кәмелетке толмаған балалары бар отбасыларын,
- медициналық қызмет көрсету, емдеулер мен демалыс орталықтарында
Жыл санап өсіп келе жатқан экономиканың даму желісінің
Еліміздегі мүмкіндігі шектеулі адамдардың әл-ауқатын көтеру кез-келген мемлекеттің
Қоғам өзінің саяси ағымында даму желісі үрдісімен жалғастыруы
Медициналық әлеуметтік сараптама жүйесін жетілдіру халыққа көрсетілетін медициналық-әлеуметтік
ағза қызметінің, тіршілік әрекетінің шектеулері мен денсаулығының халықаралық
18 жасқа дейінгі балалардың ағза функцияларының бұзылуының білінуі
кәсіптік еңбек ету қабілетінің жоғалу дәрежесін белгілеу жөніндегі
куәландыру мен оңалту кезеңдерінің әрқайсысындағы кемістіктер жіктемесіне негізделген
медициналық-әлеуметтік сараптама қызметінің алдын алу, емдеу, куәландыру және
Мүгедектерді оңалту жүйесін дамыту, оңалту қызметтеріне қол жетімділікті
Медициналық оңалту.
Пайда болған ауру немесе зақым салдарын жеңу ағза
Ол үшін:
функционалдық қалпына келтіру іс-шараларының сапалы жүргізілуін;
функционалдық бұзылушылықтар салдарларының орнын толтыруды;
әлеуметтік қайта бейімдеуді қамтамасыз ету;
емдеу-алдын алу мекемелерінде медициналық оңалтуды кезең-кезеңмен реформалау жөніндегі
клиникалық және облыстық ауруханалар құрамында стационарлық медициналық оңалту
аудан аралық бір және көпбейінді стационарлық медициналық оңалту
оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес мүгедектердің санаторлық-курорттық емделуін ұйымдастыру
Реконструктивті хирургия мен протездік-ортопедиялық көмек сапасын арттырудың ерекше
2.2 Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдардың денсаулығын қорғауда
Қызметті технологияландыру әлеуметтік саладағы ең кешенді құбылыстарға жатады.
Әлеуметтік саладағы технологиялық көзқарастың ерекшелігі, онда қоғам тұтасымен
Әлеуметтік технология - бұл, объект және субъектінің қатынастарына
Сондықтан да болар, кез-келген әлеуметтік технологияда қандай да
Әлеуметтік технологиялық фундаменттің екінші бір маңызды блогы -
Әлеуметтік технологиялық фундаменттің үшінші блогы - әлеуметтік технологиялардың
Әлеуметтік жұмыстың объектілері әр түрлі болып келеді, зейнеткерлер,
Әлеуметтік жұмыстағы әлеуметтік технологиялар деңгейіне байланысты төменгідей болып
жай (маман еместердің де қолынан келетін);
күрделі, белгілі бір салада жұмыс істейтін маманда белгілі-бір
кешенді, әр түрлі салада жұмыс істейтін бірнеше маман
Әлеуметтік жұмыстың мәні - әлеуметтік қүқықтарды жүзеге асыруда
Ең алдымен, әлеуметтік жұмыс объектісі тек қана жекелеген
Әлеуметтік жұмыста көп нәрсе қоғамның типіне және өкіметтің
Әлеуметтік - экологиялық мазмұны қандай-да бір мөлшерде барлық
Әлеуметтік саясаттың тармақталынуы үшін әлеуметтік-экономикалық мәселенің мәні зор
біріншіден, қандай-да бір әлеуметтік мәселені шешу үшін қоғам
екіншіден, қоғамда көптеген мәселелерде таза экономикалық және таза
үшіншіден, бірқатар экономикалық мәселелерді шешпей, қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді
Сонымен қатар, халықтың білімділігін, дене және әлеуметтік денсаулықтың,
Қоғамда әлеуметтік стратификация мәселелерінің да мәні өзінше өзгеше
Әлеуметтік жұмыс мәселелерінің кешенділігі, әлеуметтік қайта құрулардың объектілері
Әлеуметтік жұмысты технологияландыру, оның түрлерін салыстырмалы түрде жекелеген
Айтып өткеніміздей, әлеуметтік - технологиялар тәртіпке келтіру және
Әлеуметтік жұмыстың технологиясын шартты түрде үш топқа бөлуге
Әлеуметтік жұмыс технологиясының біртұтас типологиясы жоқ екенін байқау
Ал, әлеуметтік жұмыс технологиясының функциялары туралы айтар болсақ
- аналитикалы-болжамдық: әлеуметтік тәуелділік санатына жататын ведомствоға бағынышты
- диагностикалық: орын алған өзекті және потенциалды әлеуметтік
- жүйелі-моделдік: қиын өмірлік жағдайларда қалған адамдарға және
- жобалы-ұйымдастырушылық: қандай да бір әлеуметтік қиыншылықты шешуге
- активациялық: индивидтің, отбасының немесе әлеуметтік топтың жеке
- инстументалды-практикалық: адамдар арасындағы өзара қатынасты жақсарту үшін
- өкімдік-басқарушылық: әлеуметтік басқару органдарының менеджменті, әлеуметтік қолдауға
- эвристикалық: әлеуметтік білімнің өрістеуі, әлеуметтік мәселелерді түсінуді
Әрине, бұл функциялар әлеуметтік жұмыс технологиясының барлық жүйесінде
Мүгедектермен әлеуметтік жұмыста мәселенің сипаты, сонымен бірге адамның
Әлеуметтік қызметкердің мүгедекпен өзара іс-әрекеттің негізгі мақсаттары:
- мүгедек немесе мүгедектің отбасының әлеуметтік қызмет ету
- мүгедектікпен адамның мүмкіндігінің максималды көрінуіне жағдайлар жасау.
- мүгедектігі бар адамдарды қоғамға интеграциялау.
- мүгедектің тәуелсіз өмір сүруіне жағдайлар жасау.
Жалпылама түрде әлеуметтік жұмыстың мүгедектермен өзара іс-әрекетінің екі
1) әлеуметтік жұмыскер немесе басқа маман көмекке мұқтаж
2) әлеуметтік жұмыскер мүмкіндігі шектеулі адамды қызметке үйретеді
3) әлеуметтік жұмыскер тәуелсіз өмір біліктіліктерін үйренген және
Денсаулықтың бұзылуынан пайда болған өмірлік қызметтің шектелуін алып
Абилитация түсінігі де біржақты мағынаға ие емес. «Абилитация»
Медициналық әдебиетте абилитация түсінігі реабилитация түсінігімен салыстырып қолданылады.
Реабилитациялық жұмыс пен абилитацияның айырмашылығын түсіндіру үшін «реабилитацияға»
Абилитация деп – адамның әлеуметтік, психологиялық және физиологиялық
Баланы тәрбиелей отырып ата-ана басқа балалармен, ата-аналармен, мамандармен,
Медицина және әлеуметтік жұмыста қолданылатын абилитациялық жұмысын әлеуметтік
Әлеуметтік оңалтудың нәтижелігін арттыру мақсатында мынадай шаралар қолданылатын
мүгедектерге әлеуметтік қызмет көрсетудің стандарттарын енгізу. Бұл ретте
мүгедектерге көрсетілетін әлеуметтік қызметтердің тізбесін кеңейту (жеке көмекшілердің,
әлеуметтік және әлеуметтік-консультативтік көмек (ерекше мұқтаздықтар мен қажеттіліктергк
медициналық-әлеуметтік мекемелерде тұратын адамдарға медициналық-әлеуметтік, білім беру және
барлық жас топтарындағы мүгедектерге патронаждық қызметтерін көрсету.
Ол үшін жүріп-тұруы қиын бірінші топ мүгедектеріне көмекші
Күрделі әлеуметтік патологиясы бар адамдарға қолданылатын әлеуметтік технологиялардың
Мүгедектерді кәсіптік оңалту үшін қазіргі уақытта жеткілікті де
кәсіптік оңалтудың нәтижелілігін арттырудың мынадай шаралары:
кәсіптік оңалту мәселелерін шешуде ОЖБ-ға сәйкес жеке тәсілдері
мүгедек балаларды білім беру жүйесінде және үйде оқытудың
мүгедек балаларды медициналық-әлеуметтік мекемелерде, үйде, білім беру жүйесінде
мүгедек балаларды үйде жеке оқытуды жетілдіру;
мүгедек балаларды ерте жасынан әлеуметтік бейімдеуді және кәсіптік
мүгедектердің биопсихоәлеуметтік мәртебесін, жай-күйін және еңбек ету қабілетін
мүгедектерге кәсіптік білім беру жүйесіне қол жеткілікті болуын
Мүгедектерге әлеуметтік қызметтер көрсету жүйесін құрылымдық және ұйымдық
● қолданыстағы интернат үйлерін кезең-кезеңімен ықшамдау, олардың қызметі
● сыйымдылығы шағын әлеуметтік үйлер желісі және отбасылық
● әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарын құру. Бұл орталықтардың
● әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарын және әлеуметтік қызмет
Ендігі кезекте еліміздегі мүмкіндігі шектеулі адамдарға әлеуметтік көмек
2 тарау. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақы. 8-бап. Жәрдемақы тағайындау
1. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақылар мүгедектiкке душар болған жағдайда
2. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақылар қашан болғанына - жұмыс
3. Мүгедек адамға зейнетақы төлеу тағайындалған кезде мүгедектiгi
4. Зейнетақы төлемдерiн алуға құқық беретiн жасқа жеткен
Ескерту. 8-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20.
9-бап. Мүгедектiк топтары
Тiршiлiк ету әрекетiнiң шектелу, оның iшiнде еңбекке қабiлетiн
Мүгедектiктiң себептерiн, топтарын, еңбекке қабiлетiн жоғалту дәрежесiн, сондай-ақ
Мүгедектiктi куәландыру, оның себептерiн, топтарын және еңбекке қабiлетiн
Ескерту. 9-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2002.03.21.
10-бап. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақы тағайындау мерзiмi
1. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақы мүгедектiктiң жәрдемақы тағайындау жөнiндегi
2. Мүгедектiк тобы өзгерген жағдайда жаңа мөлшерде жәрдемақы
Қайта куәландырылушы еңбекке қабiлеттi деп танылған жағдайда жәрдемақы
3. Егер мүгедек адам қайта куәландыруға ол үшiн
Дәлелдi себептер бойынша қайта куәландыру мерзiмiн өткiзiп алған
Егер жалпы аурудың салдарынан еңбек қабiлетiн жоғалтқан мүгедекке
Ескерту. 10-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының
2002.03.21. N 308 , өзгерiс енгiзiлдi - 2004.12.20.
11-бап. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақыға құқығы бар мүгедектердiң санаттары
Мүгедектiгi бойынша жәрдемақыға құқығы бар мүгедектерге:
1) жалпы аурулардан, еңбекте мертiгуден, кәсiби аурулардан мүгедек
1-1) бала кезiнен мүгедектер;
2) мүгедектiкке әскери қызметтен өту кезiнде алған жарақаттың,
3) әскери қызмет мiндеттерiн (қызмет мiндеттерiн) атқаруға байланысты
4) әскери қызметтен өту кезiнде жаралану, контузия, мертiгу,
5) себеп-салдарлық байланысы анықталған жағдайда төтенше экологиялық жағдайлар,
Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1999.11.16.
12-бап. Мүгедектiгi бойынша жәрдемақының мөлшерi
1. Осы Заңның 11-бабының 1), 1-1) және 3)
- бiрiншi топтағы мүгедектерге тиiстi қаржы жылына арналған
- екiншi топтағы мүгедектерге - 1,06 айлық есептiк
- үшiншi топтағы мүгедектерге - 0,74 ең төмен
- он алты жасқа дейiнгi мүгедек балаларға -
- бала кезiнен бiрiншi топтағы мүгедектерге - 1,36
- бала кезiнен екiншi топтағы мүгедектерге - 1,11
- бала кезiнен үшiншi топтағы мүгедектерге - 0,87
- он алтыдан он сегiз жасқа дейiнгi бiрiншi
- он алтыдан он сегiз жасқа дейiнгi екiншi
- он алтыдан он сегiз жасқа дейiнгi үшiншi
2. Осы Заңның 11-бабының 2) және 5) тармақшаларында
- бiрiншi топтағы мүгедектерге - 1,61 ең төмен
- екiншi топтағы мүгедектерге - 1,30 ең төмен
- үшiншi топтағы мүгедектерге - 1,00 ең төмен
3. Осы Заңның 11-бабының 4) тармақшасында аталған мүгедектерге
- бiрiншi топтағы мүгедектерге - 2,09 ең төмен
- екiншi топтағы мүгедектерге - 1,49 ең төмен
- үшiншi топтағы мүгедектерге - 1,00 ең төмен
4. Жұмыс iстейтiн жәрдемақы алушыларға мүгедектiгi бойынша жәрдемақы
5. Егер Орталықтан және жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн
Ескерту. 12-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2002.03.21.
2011 жылы Астана қаласында Қазақстан Республикасының Президентіне жасалған
Қазақстан Республикасы Статистика Агенттігінің 2011 жылдың 1-ші қаңтарындағы
Қазіргі уақытта әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік мекемелер желісі
Мүгедек балаларға ақысыз медициналық көмек көрсету шеңберінде реабилитациялық,
Республикалық деңгейде балаларға реабилитациялық көмек Астана қаласында –
2007 жылдан бастап есту қабілеті бұзылған күрделі патологиясы
Мүгедек балаларға әлеуметтік көмек көрсету барысында үкіметтік емес
- 2009 жылы ҮЕҰ-мен психоневрологиялық патологиясы бар 1,5
- 2010 жылы психоневрологиялық аурулары бар 2,0 мың
- 2011 жылы 2,1 мың балаға 273,6 млн.
Реабилитация жүйесін, мүгедектердің өмір сапасын жақсарту мен әлеуметтік
2010 жылы 23 шілдеде денсаулық сақтау Министрлігінің №533
Қорыта келе, қоғамда орын алып отырған мүгедектіктің өзекті
ҚОРЫТЫНДЫ
Тарихи тұрғыдан мүгедектілік және мүгедек түсініктері еңбекке жарамсыз
Жалпы республика бойынша 2004 жылғы бірінші жарты жылдықта
Мүгедектерге көрсетілетін медициналық, әлеуметтік, білім беру және де
Кадрлардың кәсіптік дайындығынсыз елдегі тез өзгерген әлеуметтік жағдайларды
Қазақстанның экономикасы өркендеп халықтың әлеуметтік тұрмыстық қал жағдайы
Сонымен қатар, қоғамда орын алып отырған мүгедектік -
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Кітаптар мен монографиялар
Технология социальной работы: учебное пособие для студентов /
Дюркгейм Э. Норма и патология. Социология преступности. -
Фрейд З. Основные психологические теории в психоанализе /
Касьянов В.В., Нечипуренко В.Н. Социология права. Ростов на-Дону:
Агафонов А.Н., Менлибаев К.Н., Туганбекова К.М., Черная Г.Г.
Руководство по реабилитации больных с двигательными нарушениями /
Повленко П.Д. Основы социальной работы. М.: ИНФРА-М, 2009.
Попов С.Н. Физическая реабилитация. Учебник для академий и
Теория социальной работы: Учебник / Под. ред. проф.
М.: Юристь, 1999. - 334 с.
10 Дементьева Н.Ф., Устинова Э.В. Роль и место
Черносвитов Е.В. Социальная медицина. Учеб. пособие для студ.
Дементьева Н.Ф., Устинова Э.В. Формы и методы медико-социальной
Бадалян Л.О. Невропатология: Учебник для студ. дефектол. фак.
Мерзімді басылымдар
14 Әбдікерова Г.О. «Мүмкіндігі шектеулі адамды әлеуметтік қорғау
15 Әбдікерова Г.О. «ҚР мүмкіндігі шектеулі топтарды
16 Джаманабалаева Ш.Е. «Проблемы наркотизации и алкоголизации в
17 Баубеков М. «Есірткімен күрес күшейіп келеді» //
18 Соловьев Ю. «От наркомании - к народной
19 Филатов В.А. Роль социального работника в процессе
Аманбаев. Ә. Мүмкіндігі шектеулі жандардың бүгінгі таңдағы жай-күйі
Смирнова Е.Р. Толерантность как принцип отношения к детям
Целок Д.В. Новая модель социальзации инвалидов // Дефектология.
23 Турысбеква А. В Алматы обсуждали реализацию прав
Межибовская И.В. Социально - трудовая реаблитация инвалидов Республике
Дубинский В.И. Социальное обслуживание населения и социальная работа
Иманалиев К.И., Думбаев А. Законодательство в отношении инвалидов:
27 Маллер А.Р. Новое в оказании помощи детям
Интернет-сілтемелер:
http://www.narcom.ru/content.html Распространение наркомании в Казахстана - угроза
29 http://www.narconon.ru/ Кандидат мед. наук Надеждин А.В.,
30 kenes_may@nursat.kz О деятельности реабилитационного центра
http://www.enbek.kz . Мүмкіндігі шектеулі адамдарды жұмыспен қамтамасыз ету
http://www.stat.kz .
Нормативтік-құқықтық актілер
Доклад о положении детей РК, Астана. – 2011
Республики Казахстан «О социальной защите инвалидов в Республике
Қазақстан Республикасында мүгедектiгi бойынша, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша
Денсаулық сақтау Министрлігі мен Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік
2010 жылы 23 шілдеде денсаулық сақтау Министрлігінің №533
3
Қазақстандағы мүгедектердің жағдайы
Мүмкіндіктері шектеулі клиенттермен әлеуметтік жұмыс
МҮГЕДЕКТЕРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мүгедектіктің британдық моделі
Тaбиғи, тeхникaлық, әлeумeттік - гумaнитaрлық жәнe экономикaлық ғылымдaры бойыншa cтудeнттeрдің ғылыми - зeрттeушілік жaрыcы
Пневмониямен күрес
Мүмкіндігі шектеулі балалардың ата - аналары мен мұғалімдердің арасында байланыс орнатудағы қиындықтардың себептері
Әлеуметтік жұмыстың профилактикасы
Қарт кісілерге интернат-үйлерде көрсетілетін әлеуметтік
Қарт және егде жастағы адамдар үшін азық-түлік өндірісінің технологиясының ерекшеліктері