Туристік қызмет көрсету нарығын реттеудің экономикалық әдістері
КІРІСПЕ 3
1 ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ НАРЫҒЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
6
1.1 Қызмет көрсету нарығының ерекшеліктері, оны қалыптастыру
1.2 Туристік қызмет көрсету нарығының рыноктық экономикадағы рөлі 16
2 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
28
2.1 Алматы облысындағы туристік қызмет көрсету орындарының қазіргі жағдайы
28
2.2 ҚР туристік қызмет көрсету нарығын құқықтық-мемлекеттік реттеу және
2.3 Туристік қызмет көрсету саласындағы мамандардың біліктілігін арттыру және
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
63
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қызмет көрсету нарығының өсу қарқыны мен қызмет
Рухани өсу мен үйлесімді даму жолында кең мүмкіндіктер беру,
Өндірістік емес үй шаруашылығын жүргізуге уақыт шығынын қысқарта отырып,
Бос уақыт әсерін бір жағынан, экономикалық өсу факторы ретінде,
Сонымен қатар, қызмет нарығының кейінгі дамуының әлеуметтік-экономикалық аспектісі адамдарға
Қазіргі заман адамының өмірі, қалай дегенмен де, қызмет көрсетумен
Мұндағы байланыс тура, әрі айқын: өмірді жеңілдетуге арналған сапалы
Бос уақытты пайдалану тиімділігі қызметтер нарығы салаларының жұмысын жақсарту
Сол себептен де, қызмет көрсету саласының қазіргі жағдайын қарастыру
Туристік қызметтер нарығы қоғамның экономикалық және әлеуметтік ұйымдастырылуында маңызды
Қазақстанның тәуелсіздік алуы туристік қызмет көрсету нарығын қалыптастыру мен
Қазіргі уақытта Қазақстан үшін экономиканы әртараптандыру және шикізаттық емес
Ел табысының негізгі бөлігін шикізаттық емес саладан табуды мақсат
Сол себепті, бүгінгі таңда туризм – әлемдік экономиканың ең
Жұмыстың тәжірибелік құндылығы: диплом жұмысы экономикалық факультет студенттері үшін
Дипломдық зерттеудің мақсаты – Қазақстан экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз
- қызмет көрсету нарығының теориялық түсінігі мен болмысын қарастыру;
- Қазақстандағы қызмет көрсету нарығының дамуына, оның маңызды салаларының
- туристік қызмет көрсету саласын дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларды
- қызмет көрсету нарығындағы және туристік қызмет көрсету орындарындағы
Дипломдық жұмысты жазу кезінде монографиялар, заңдар, мемлекеттік бағдарламалар, оқу
Зерттеу пәні – Қазақстандағы қызмет көрсету нарығы.
Зерттеу объектісі – Алматы облысындағы туристік қызмет көрсету орындары.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, негізгі бөлімнен (2 тарау мен
Бірінші бөлім Қазақстанның қызмет көрсету нарығының, оның негізгі салаларының
1 ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ НАРЫҒЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қызмет көрсету нарығының ерекшеліктері, оны қалыптастыру жағдайлары
Әлемдік нарықтық экономикада тауар, капитал, жұмыс күші нарығымен қатар
Қызмет көрсету нарығы экономиканың барлық салалары жұмысшыларының сапалық сипатына
Қызмет көрсету нарығының және оның салаларының жұмысшылары материалды игіліктердің
Қазіргі қоғамда қызметтер тұтынудың маңызды элементі және адамдардың өмір
Ғылыми зерттеулерде жалпы қызметтер, біріншіден, орындалатын қызметтер жиынтығы, екіншіден,
– сезілетін және сезілмейтін қасиетке ие (сезілмейтін – аудитордың
– қызметтің өндіру мен сату уақытының сәйкес келуі (мысалы,
– қызметтер тауарға қарағанда стандарттау мен бірыңғайлылықтың аз деңгейіне
– қызметті тұтынушы қызмет нәтижесінің анықсыздығына жоғарғы тәуекелділік аумағында
– қызметтерді сақтауға және тауарлар ретінде көрсетуге болмайды;
– қызметтер өндіру мен тұтынуда жеке;
– қызметтердің материалдық еместігі;
– қызметтер түрінің сан алуандығы;
– тұтынуда қызметтер соңғы болып табылады.
Көптеген мемлекеттік, коммерциялық емес қызметтердің сыртқы әсерлері бар, соның
- бөлінбеушілік, яғни оларды жеке тұлғаларға бере ала алмаушылығында;
- қызметтерді қолдану үрдісінен тұлғаны бөліп шығарудың мүмкін еместігі;
- белгілі қызмет түрін тұтынуды нормалау күрделілігі [8, 5-9
Сондай-ақ, қызметтер материалды және материалды емес болуы мүмкін. Материалды
Материалдық қызмет жеке талғамдар мен сұраныстарға сәйкес материалды тұтыну
Материалдық қызметтердің өндірістік функциялары заттай формадағы жаңа материалды игіліктерді
Материалдық емес қызмет көрсету барысында оның өндірушісі қажеттілікті қанағаттандыру
Қызметтер тек материалды, сауда, тасымалдау және басқа да қажеттілктерді
Қызмет өндірісі мен саланың дамуы, ең алдымен, жалпы ұлттық
Халыққа материалдық сипаттағы қызмет көрсету салаларының жоғары өсу қарқыны
Қазіргі жағдайда қызмет нарығының салалары және оның жұмысшылары адам
- материалдық өндіріс аясында және қызмет сферасында өндірілген материалдық
- заттардың тұтыну құнын қайта құра отырып, халықтың тұтынуына
- өмірлік игіліктер тұтыну үрдісінің өзіне қызмет етеді (қоғамдық
- жұмысшы күшінің ұдайы өсуіне және қызмет ету дәрежесіне
- саналы демалу үшін, халықтың бос уақытын үнемдеу үшін
- үй шаруашылығындағы еңбектің қысқаруына және жеңілдеуіне әрекет етеді,
Сонымен, қызмет көрсету нарығы – жұмыс күшінің ұдайы өндірісіне,
Қызмет көрсету нарығының еңбек өнімі ретіндегі қызмет қызметтің барлық
Сондай-ақ, қызмет көрсету саласы өндірістік емес саланың белгілі бір
1) тұрғын үй - коммуналдық шаруашылық (тұрғын үй қызмет
2) халықты әлеуметтік қамтамасыз ету қызметтері – қарттар мен
3) бөлшек сауда және қоғамдық тамақтандыру;
4) тұрмыстық қызмет көрсету – бұл кең сала. Мұнда
1) мәдени-тұрмыстық қызмет көрсету – пошта, телеграф, телефон-автоматтар, қалааралық
2) туристік-экскурсиялық қызмет көрсету;
3) халықтың кейбір ерекше топтарының өмірін жүйелі қамтамасыз ету
4) кәделік қызмет көрсету – мазар, колумбария күтімі және
5) заң қызметтері (наториат, адвакатура, азаматтардың жеке құқықтарын бұзушылық
6) мәдени-ағартушылық қызмет көрсету – әртүрлі тамаша шаралардың әралуан
7) білім беру – балалар балабақшасы, жалпы білім беретін
8) медициналық қызмет көрсету (денсаулық сақтау) – амбулаториялар емханалар,
9) халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және олардың мүліктерін қорғау,
10) жолаушыларды тасымалдау көлігі – тек уақыт үнемдеу құралы
Көптеген қызметтер түрлерін бірнеше топтарға біріктіріп қарастыруға болады. Мысалы,
Қызмет көрсету саласында жинақталған әр алуан іс-әрекет түрлері сан
– өндірістік мақсаттағы қызметтер (жүк көлігі, өндіріске қызмет көрсету
– жеке қызметтер:
а) материалды-тұрмыстық немесе тұтынушылық сипаттағы (жолаушыларды тасымалдау, сауда, қоғамдық
б) тұлғаның, адамның қалыптасуымен байланысты әлеуметтік-мәдени қызметтер (білім беру,
– әлеуметтік қызметтер (мемлекеттік басқару органдарына және қоғамдық ұйымдарға,
Қазіргі қоғамда халыққа көрсетілетін қызметтерге төлемдер бірнеше көздерден алынады.
1) нарықтағы тауарға секілді қызметке тұтынушы өзі төлейді («ақылы»
2) қызметке «Тұтыну қорына» бөлінетін жалпы ұлттық өнімнің
«Жартылай ақылы» қызмет формасы кең таралған, мұнда мемлекет қызметтің
Бұрынғы КСРО-ның әлеуметтік саладағы үлкен жетістігі – барлық қызметтің
Қазір елімізде көптеген шаралар нәтижесінде халықтың белгілі бір топтарын
Сондай-ақ, барлық кездер мен барлық елдердегі тұрмысы төмен халыққа
Бүгінде еліміздегі көрсетілген қызметтерді қаржыландыру бюжет, кәсіпорындардың және халықтың
Қызмет көрсету нарығын көптеген қызмет түрлерін өндірумен айналысатын кәсіпорындар
- рыноктық үрдістердің жоғарғы қозғалыстығы, бұл қызметтердегі сапа тұрақсыздығы
- территориалды сегменттеу, бұл әдетте қызмет аясының өндірістік қорларын
- қызметтерді өндіру мен тұтынудың жергілікті сипаты, ол қызметтерді
- капитал айналымының жоғары жылдамдығы, бұл қызмет көрсету аясына
- рыноктық конъюнктура өзгерістерінің жоғары сезімталдығы, бұны қызметтердің негізгі
- қызметтерді өндіруді ұйымдастыру ерекшелігі, бұл қызмет көрсету аясындағы
- қызметтерді көрсету үрдісінің ерекшелігі, бұл қызметтерді өндірушілер мен
-қызметтерді дифференциациялаудың жоғары дәрежесі, оларды өндіруді жекешелендіру мен тұтынуды
- қызметтерді көрсету бойынша іс-әрекет нәтижесінің анықсыздығы болып табылады
Сонымен қатар, жаңа технологияларды меңгерудің динамикалық даму үрдісі негізінде
Қызмет көрсету саласының өсу қарқыны мен қызмет көрсетудің тиімділігі
Қызметтер нарығы дами түсе, адамдардың тұрмыс салтының қалыптасуына әсер
Рухани өсу мен үйлесімді даму жолында кең мүмкіндіктер беру,
Қызмет көрсету саласы адамның денсаулығы, білім алуынан бастап, бос
Мысалы, үй шаруасын жүргізудегі уақыт шығынын қысқарта, адамды тартымсыз
Бос уақыттың әсерін бір жағынан экономикалық өсу факторы ретінде
Тәжірибе көрсеткендей, экономикалық талдау және әлеуметтік зерттеулер көз жеткізіп
Бос уақытты пайдалану тиімділігі, қызметтер нарығы салаларының жұмысын жақсарту
Біздің еліміздегі өсу қарқыны, жаңа қызмет түрлерінің пайда болуы,
ХХ ғасырдың 70-80-шы жылдары отандық ақылы қызмет көрсету нарығында
Қызмет көрсету нарығының келесі даму перспективасы, ең бірінші шағын
Қызмет көрсету нарығы салдарының көп бөлігі ақылы қызмет жүргізуге
Қызмет көрсету нарығының қазіргі жағдайы ұсынылатын қызметтердің ассортиментінің шоғырлануы
Қазақстан үшін қызмет көрсету секторы нарықтық қатынас жағдайында қиынға
Қызметтер нарығында қызмет көрсетудің тек саны ғана емес, оған
Ал, ол өз кезегінде жұмыссыздықты жойып және халықтың әлеуметтік-экономикалық
1.2. Туристік қызмет көрсету нарығының рыноктық экономикадағы рөлі
Қызмет көрсету саласының қазіргі жағдайын қарастыру кезінде, біз, халық
Туристік қызмет көрсету нарығы қоғамның экономикалық және әлеуметтік ұйымдастырылуында
Қазақстан экономикасы салаларының бірі ретінде туристік қызметтің құқықтық, экономикалық,
Туроператорлық қызмет - өзінің туристік өнімдерін қалыптастыру, дамыту және
Турагенттік қызмет – туроператормен қалыптастырылған туристік өнімді дамыту мен
Олардың арасындағы айырмашылық – туроператорлардың туристік өнімді дамыту мен
Сонымен қатар, туристік қызметтер негізгі, қосымша және қосалқы қызметтер
Негізгі қызметтер туристік жолдамаларда келісіммен шектеледі. Ондайларға жататындар: орналастыру,
Қосымша қызметтер туризм ифрақұрылымы дамыған жағдайда жалпы кірістің 50
Қосалқы қызметтерге сувенир өнімдерімен қамтамасыз ету, туристік символикамен, сауда,
Қазіргі уақытта туризм саласының маңызы мен рөлін өте жоғары
Қандай да бір саяхат болмасын ол туристерді орналастырудан басталады
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 2009 жылы туристерді орналастыру объектілерінің саны
Диаграмма 1
*Дерек көзі: ҚР статистика агентттігінің ресми сайты: www.stat.kz
Бұл орналастыру объектілерінің ішіндегі ең жақсы дамығаны – қонақ
Диаграмма 2
*Дерек көзі: ҚР статистика агентттігінің ресми сайты: www.stat.kz
Сонымен қатар, туристердің азық-түлік пен сусындарға сұранысын қанағаттандырудың да
Туристердің жүріп-тұруында көліктің атқаратын рөлі өте күрделі. Туристік көлік
Көлік, түнеу және тамақтанудан басқа да туристік қызметтердің ішінен,
Бірінші топқа жататындар – ғимарат, құрылыстар, туристерге сол жердің
Қосалқы қызметтің екінші тобына жататыны – туристерлің спортпен айналысуына
Үшінші топты құрайтыны – туристердің көңілін көтеруді ұйымдастыру.
Төртінші топқа жататындар – туристерге толық тұрмыстық қызмет көрсететін
Бесінші топқа кіретіндер – туристерге керек-жарақ пен сувенирлер шығаратын
Алтыншы топ – бұл ақпараттар желісі немесе туристік саяхат
Жетінші топты құрайтындар – туристік қозғалысты басқаратын ұйымдар.
Аймақтағы шаруашылық іс-әрекеттерді белсенді жүргізу үшін, көрсетілетін қызмет түрлерінің
Сонымен қатар, туристік қызмет аясы мамандандырылған және айқын туристік
Экономиканың саласы ретінде, туристік қызмет көрсету саласының өзіне тән
Туристік қызмет көрсету нарығының өзіне тән ерекшеліктері:
Біріншіден, оның терең дамуы (құбылыс ретінде қайда адам болса,
Туристік қызмет көрсетудің екінші ерекшелігі – мүдделі туристердің сырттан
Туристік қызмет көрсету нарығының ең маңызды үшінші ерекшелігі –
Туристік қызмет көрстеудің төртінші ерекшелігіне туристік өнімнің сыртқа тигізетін
Туристік қызмет көрсету нарығының бесінші ерекшелігі – бұл туристік
Туристік қызмет көрсетудің алтыншы ерекшелігі – оның мезгілдік болуы
Туристік қызмет көрсетудің жетінші ерекшелігі – бұл туристік қызметтердің
Жалпы туристік қызмет көрсетудің рөлі мен орнын мемлекеттің дамуы
Қызметтер түрлеріне туризмнің әсері
Экономикалық
Әлеуметтік
Экологиялық
Саяси
Ақшалай түсімнің жоғарылауы, аралас салалардың дамуы, фискалды төлемдердің көбеюі
Бос уақыт демалысын ұйымдастыру, таным мен ойлау өрісін кеңейту
Ескеркіштерді сақтау және жаңғырту, табиғатқа деген қадірлі қатынас
Елдер арасындағы байланысты күшейту
Сурет 1. Мемлекеттің экономикасындағы туризм рөлі [13].
Туристік қызмет, инфрақұрылымның қалыптасуы мен дамуын жеделдете отырып, еліміздің
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтің өзі де туризмнің жемісті сала
Жүргізілген зерттеулердің нәтижесі, әлеуметтік инфрақұрылым және соның ішінде туристік
Сондай-ақ, туризмді дамытуға да бірнеше экономикалық факторлар
Сурет 2. ҚР-дағы туризмді дамытуға әсер етуші факторлар [14].
Қазақстан үшін, туристік қызмет нарығының экологиялық аспектісі, ең алдымен
Әлеуметтік-экономикалық жүйе тарихи-мәдени құндылықтарды пайдалана отырып, өзінің шаруашылық қызметінің
Туристік қызметтер аясы әлемдік шаруашылықта экономиканың «табысты» салалары қатарынан
Сарапшылардың болжамдауынша халықаралық туристік қызмет саудасынан түсетін түсім 2020
Рынокты экономикада шағын және орта кәсіпкерліктің басты орын алуы
2009 жылы Қазақстандық туристік нарықтағы туристерді орналастыру объектілерінің 70,6%-нан
Диаграмма 3
2009 жылы кәсіпорындардың көлемі бойынша орналастыру
объектілерін бөлу*
*Дерек көзі: ҚР статистика агентеттігінің мәліметтері бойынша автор құраcтырған
Қазақстан Республикасына енетін туристер ағымы соңғы жылдары кему динамикасымен
Әкімшілік дереккөздердің және туристік қызметке жүргізілген статистикалық зерттеулердің деректері
Кесте 1
Қазақстан Республикасы бойынша туризмдегі натуралды көрсеткіштер динамикасы*
Көрсеткіштер Жылдар
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Барлығы қызмет көрсетілген туристер саны, адам 791325 260421 241064
Жіберілген туристер саны, адам 650218 232558 206522 178176 123047
Қабылданған туристер саны, адам 141107 27683 34542 50144 23868
Сатылған турлар көлемі 791325 806474 820350 155314 89587 154502
Туристік белсенділік деңгейі, процентпен 4,6 1,53 1,38 1,2 0,83
*Дерек көзі: ҚР статистика агенттігінің ресми сайты: www.stat.kz.
Бүгінгі таңда туристік қызмет көрсету – әлемдік экономиканың ең
Біздің бір байқағанымыз, туристік қызмет көрсету саласын дамыту үшін
Әлемде жер көлемі жөнінен алғашқы ондыққа енетін Қазақстанда туризмнің
Өйткені, еліміздегі туристік фирмалармен қызмет көрсетілген сырттан келушілер 2009
Диаграмма 4
*Дерек көзі: ҚР статистика агенттігінің ресми сайты: www.stat.kz
Республикада қонақ үй шаруашылығының 1232 кәсіпорындары 2278,6 мың адамға
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың көбі Алматы қаласына (690),
Сонымен қатар, дүниежүзілiк экономикалық дағдарыс туристiк саланың дамуына да
Есепті кезеңде туристік қызметпен айналысатын 1203 туристік фирмалар және
Алайда, Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан дағдарыстан кейінгі дүниеде: Болашаққа интеллектуалдық
Мәселен, «Ұлы Жібек Жолы» сауда бағытының 2000 шақырымға жуық
Тарихи-археологиялық ескерткіштердің туристік-экскурсиялық сапарлардағы орны ерекше. Археологиялық ескерткіштердің кез-келген
Соның ішінде Жетісудағы сақ қорғандары, Талхиз қалашағы, Оңтүстік Қазақстандағы
Қазіргі заманда халықаралық туризмнің экономика саласында маңызы өте жоғары.
Сондай-ақ, егер елімізде халықаралық туризм дамитын болса, экономиканың тасымал,
Айта кететін жайт, туризмді дамыту және оны бағалау қоғамдық
Қазақстан өзінің көлемінің кеңдігімен, табиғатымен байлығымен және тарихи мұрасымен,
2 ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Алматы облысындағы туристік қызмет көрсету орындарының қазіргі жағдайы
Алматы облысы 1932 жылы 10 наурызда құрылған, аумағы- 224
Тамаша көктемімен, ерекше жазымен, қайталанбас күзімен, қарлы қысымен, көк
*Дерек көзі: Каталог по экологическим и культурно-познавательным объектам Алматинской
Қазіргі таңда туризм экономика саласының басым бөлігі ретінде анықталған,
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы №1415 қаулысымен бекітілген Туристік
Алматы облысының туристік әлеуеті Іле және Жоңғар Алатауының жер
Қолда бар ресурстар тұтынушылардың сапалы сипаттамасы мен Алматы облысының
2009 жылдың қорытындысы бойынша облыста 440 қабылдау объектісі орналасқан,
Облыс аумағында «Тамғалы» мемлекеттік тарихи-мәдени және табиғи қорық-музейі, бір
Сонымен, Алматы облысының туристік мүмкіндігі туристік саяхаттардың мақсаттарына қарай
1) курорттық-емдеу, соның ішінде климаттық ем, бальнеологиялық ем, балшықпен
2) экологиялық туризм, соның ішінде оның мамандандырылған флора мен
3) спорт-сауықтыру туризмінің (жаяу жүру, тауға шығу, шаңғы тебу,
4) мәдени-танымдық, соның ішінде табиғи, мәдени-тарихи көрікті жерлермен танысу,
5) мамандандырылған туризм, сонымен қатар аңшылық-кәсіпқойлық, белгілі жағдайларға байланысты
Тұтынушылар арасында Алматы облысындағы туристік қызметтердің төмендегілері ерекше танымал:
- «Алтын-Емел», «Іле-Алатау», «Шарын» ұлттық табиғи парктері бойынша экскурсиялық
- Аңырақай шатқалына, Іле өзеніндегі Тамғалыға, Жаркент мешітіне және
- Іле және Жоңғар Алатауының таулы өзендері бойынша рафтинг
- тауға жаяу шығу турлары;
- облыс аумағында орналасқан санаторлық-курорттық объектілерде («Алатау», «Қапал-Арасан», «Ақ-Қайың»,
- Алакөл көліне ұйымдастырылған сауықтыру турлары;
- Қапшағай су қоймасында демалыс күніндегі тынығу [30, 67-69
Ішкі нарықтағы туристік қызметтің негізгі тұтынушылары – Алматы қаласы
Алматы облыстық статистика басқармасының мәліметтері бойынша 2009 жылы туристік
Қазақстан қатысқан халықаралық туристік шаралардың бәрінде (Берлин қаласында, Утрехт
Жыл сайын облыста туризмді дамыту мақсатында әр түрлі туристік
Сондай-ақ, облыста Орталық Азияда аналогы жоқ экологиялық туризм жөніндегі
Отандық және әлемдік туристік қызмет көрсету нарықтарында облыстың туристік
2003 жылдан бастап аумақтың туристік жай-күйін, туризмнің материалды базасын
Туристік саладағы көрсеткіштердің мониторингін жасау және Алматы облысында қазіргі
Диаграмма 5
*Дерек көзі: Алматы облысы туризмді дамыту бөлімінің мәліметтері бойынша
Алматы облыстық статистика басқармасының мәліметтері бойынша 2009 жылы барлығы
Кесте 2
Алматы облысындағы туризм түрлері бойынша көрсетілген қызмет*
2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Барлығы 24413 61633 153527
Соның ішінде
Келу туризмі 2750 475 971
Сыртқа шығу туризмі 17980 51893 32285
Ішкі туризм 3683 9265 120271
*Дерек көзі: Алматы облысы туризмді дамыту бөлімінің мәліметтері
Жалпы алғанда туристік сала көрсеткіштерін талдау туристік-сауықтыру қызметі саласынан
Талдау бойынша, облыстың аудандары мен қалаларындағы туристік индустрияның дамуын
2009 жылғы туристік-сауықтыру бойынша көрсетілген ақылы қызмет көлеміне талдау
Облыстағы туризмнің материалдық базасы бар және жергілікті атқарушы органдар
Жамбыл, Талғар аудандарында – мәдени-танымдық; Еңбекшіқазақ, Қарасай, Кербұлақ аудандарында,
Дамыған елдерде сұранысқа ие туризм түрлерінің бірі – ауылдық
Облыста ауылдық туризмнің дамуының жақсы үлгілерін Алакөл ауданының Лепсі
Бірақ, Райымбек, Сарқан, Балхаш, Қаратал, Ескелді, Көксу аудандары бар
Дұрыс ұйымдастырылып, қолайлы жағдайлар жасалынған жағдайда туризм саласы тұрғындарды
Аймақтардағы туризмді дамыту бойынша жұмыстарды жеделдету мақсатында туристік индустрияны
Облыстағы туристік қызмет көрсету нарығының даму шарттары Қазақстанның басқа
Облыс бюджетіне туризмнен түсетін негізгі қаражаттың қайнар көзі емдік-шипажай
Қапшағай су қоймасындағы туризм ифрақұрылымының нысаналары ең қарқынды дамуда.
Әлемдік нарықта туристік қызмет көрсету саласында жайлы табиғи-климаттық және
Рекреацияның емдік емес түрлерін және туризмді дамыту үшін қаражат
Облыстағы туристік объектілерді пайдаланудан түскен пайда 2009 жылы барлығы
Диаграмма 6
Алматы облысы қабылдау нысаналарын қолданудан 2009 жылда түскен кірістің
Барлығы: 238,3 млн. теңге
*Дерек көзі: Алматы облысы туризмді дамыту бөлімінің мәліметтері бойынша
Талдықорған қаласында шағын тұрғылықты орындар жүйесі құрылды. Оның ішінде:
Облыс аумағында «Алтын Емел», «Іле-Алатау» және «Шарын» мемлекеттік ұлттық
Табиғатты қорғау мекемелерінің экскурсиялық қызмет көрсету, спорттың аң аулау
Қазақстан Республикасының «Ерекше қорғалатын табиғи аймақтар туралы» заңына сәйкес
Соңғы жылдары туристік мақсаттарда автокөлік кеңінен пайдаланылуда, себебі Қазақстан
Ташкент – Шымкент – Тараз – Алматы – Қорғас;
Алматы – Қарағанды – Астана – Петропавл жолдары енгізілді.
Статистика мәліметі бойынша, 2009 жылы тасымалдау құралдарымен көрсетілетін қызметін
2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша республикалық маңызы бар
Ұлы Жібек жолы шегінде туристік ифрақұрылымды дамыту мақсатында 2007
Өкінішке орай, бағдарламаға енген көптеген объектілерді қазіргі күйінде туристерге
Біздің халықтың құнсыз мұрасы болып табылатын Талхиз, Қоялық қалашықтары
Алматы облысының туристік кластері қатысушыларының ағымдағы жай-күйін талдай отырып
Өз кезегінде қалыпты дамыған кәсіпорындар секторы бар, тұрғындарға түрлі
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 25 маусымдағы «Экономиканың басым
«Туризм» кластерін құру және дамыту жөніндегі жоспарда қойылған міндеттерді
Бұл «Туризм» кластерін құру және дамыту жөніндегі бағдарламада облысымыздың
Алматы облысында экологиялық туризмді дамыту қажеттілігі алыс аумақтарда жергілікті
Туристік әлеуетті зерттеудің қорытындылары көрсеткендей, жалпы Қазақстанда экологиялық туризмді
Еліміздегі экологиялық туризмнің қазіргі жай-күйі жалпы тұрақтануда. Статистика жөніндегі
Бірақ, экологиялық туризмнің басқа туризм түрлерінен айырмашылығы табиғат ортасына
Шетелдік мемлекеттердің, мысалы, ұлттық табиғат парктеріне (мәселен, Кения, Америка,
Облыста экологиялық туризмнің негізін экожүйесі жақсы сақталған ерекше қорғауға
Қазақстандағы экологиялық туризмнің экономикалық әлеуеті шектелмеген, бірақ оны дамыту
Осы процесті белсендетуге бағытталған негізгі шара туристердің жоғары сұранысын
Орталық Азия Университетімен бірігіп аудандық және қалалық әкімдіктердің мамандары
Облыстың Ұйғыр, Райымбек, Панфилов аудандарында қолданыстағы келешегі жарқын туристік
«Алтын Емел» ұлттық табиғи паркінде мемлекеттік ұлттық парктер мен
Қапшағай су қоймасы, Балхаш және Алакөл көлдерінің жағалауында демалыс
Алматы облысындағы туризмді дамытуға кедергі жасайтын негізгі мәселелер:
1. Құнды және тартымды экскурсиялық объектілерге немесе әсем ландшафттарға
2. Тікелей объектілер жинақталған жерлерге немесе маршруттардың тораптық нүктелерінде
3. Экскурсиялық объектілер жай-күйінің нашарлығы, атап айтсақ, ыңғайлы көру
4. Шалғайдағы аудандардың жергілікті тұрғындары арасында қызмет көрсететін білікті
5. Шалғайдағы аудандарда байланыс құралдарының және маршруттың жүріп өтуін
6. Ауылдық, әсіресе, шалғайдағы аудандардың жергілікті тұрғындары маршруттарға қызмет
7. Облыстан бастап ауданға дейінгі жергілікті билік органдары, негізінен
Сонымен, облыстағы туризмнің дамуын тежейтін мәселелердің негізгісі – тартымды
Облыстағы туристік объектілерге апаратын жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы
Жүргізілген талдау Алматы облысында туризмді дамыту серпінділік үрдісіне ие
Туристік өнімнің бәсекеге қабілеттілігін және туризм индустриясын кластерлік дамыту
Алматы облысында туристік кластер құру мен дамыту шеңберінде әлемдік
Алдағы 2011 жылға дейін Алматы облысының отандық нарыққа арналған
- өңірдің ұлттық парктері мен қорықтарына баруды болжайтын экологиялық
- мәдени-тарихи көрікті жерлерге баратын мәдени-танымдық турлар;
- сауықтыру турлары, санаторлық-курорттық емдеу;
- тау, су және басқа табиғи ресурстарды пайдалана отырып
халықаралық нарық үшін:
- «Шексіз иен даладан қарлы тау шыңдарына дейін» бағыты
Алматы облысының туристік имиджін қалыптастыру мақсатында 2007-2011 жылдарға арналған
Туристік саланы дамытуды жүзеге асыру барысында туристер ағынын ішкі
Орта есеппен алғанда бір шетелдік турист бюджетке 500 АҚШ
Жоғарыда келтірілгендерден басқа өңірлік турөнімдердің тартымдылығын арттыруға, сондай-ақ Алматы
Алматы облысындағы туристік қызмет көрсету нарығын дамытудың анықталған мәселелерін
- туристік саланың функцияларын сапалы кеңейту, штат санын және
- жолдар құрылысы және қайта жасақталуын, сондай-ақ ақпараттық-хабар беру
- туристік объектілерді салушылар мен жасақтаушыларды ынталандыру және қаржылай
- жеделдетілген банк өнімдерін енгізу және туристік бизнес субъектілеріне
- ары қарай шара қабылдау және тиісінше қаржыландыру көздерін
- бірлескен іс-шаралар жоспарын қабылдау жолымен, мүдделі үкіметтік ұйымдарды
- менеджментті жетілдіру, сапаны бағалау жүйесін және біліктілік деңгейлерін
- облыс аумағының, атап айтқанда шалғайдағы және жетуі қиын
- қолда бар күзет ведомстволары мен медицина ресурстарын қатыстыра
- орналастыру, тамақтандыру және кәдесый өнімдерін ұсыну қызметтерін көрсету
- балалар мен жасөспірімдер клубтары және экспедициялық сипаттағы практикалық
- туризмді дамытудың, соның ішінде интервьюлендіру және басқа маркетингтік
2.2. ҚР туристік қызмет көрсету нарығын құқықтық-мемлекеттік реттеу және
Әлемдік туризмнің дамуы, оның әлеуметтік-экономикалық, мәдени және экологиялық феноменінің
Қазіргі таңда әлемдік тәжірибеде мемлекттік деңгейдегі туристік қызметтер нарығын
Алғашқысы орталық мемлекеттік турәкімшіліктің болмауын қарастырады, ал барлық мәселелер
Екінші модель туристік қызметтер нарығын негізгі бақылауды өз қолына
Туристік нарықты мемлекеттік реттеудің үшінші моделі туризмді атқарушы биліктің
Мемлекеттік реттеудің осындай моделінің негізі – туристік әкімшілік органдарын
Екінші буын – «маркетингтік». Көбінесе, бұл негізгі турәкімшілік құрамына
Осы модельде мемлекеттік туристік әкімшілік жергілікті билік және жеке
Қазақстандағы туризмді мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру өзгерген әлеуметтік-экономикалық шарттарға,
«Қазақстан–2030» Даму стратегиясында туризм мемлекет экономикасының басымды бағыттарының бірі
Бұл Заңға сәйкес мемлекеттік реттеу қағидасы мемлекеттің туристік іс-әрекетті
Осыған сәйкес Ұлы Жібек Жолы бойынша Мемлекеттік бағдарламасы мен
Қазақстан Республикасында туристік қызметті мемлекеттік реттеудің негізгі қағидалары мыналар
1) туристік қызметке жәрдемдесу және оның дамуы үшін қолайлы
2) туристік қызметтің басым бағыттарын айқындау және қолдау;
3) Қазақстан Республикасы – туризм үшін қолайлы ел деген
4) Қазақстан Республикасының туристері мен туристік ұйымдарының және олардың
Туристік қызметті мемлекеттік реттеудің мақсаттары, басым бағыттары және тәсілдеріне
Осыған сәйкес туристiк қызметтi мемлекеттiк реттеудiң басым бағыттары болып
1) туризмдi Қазақстан Республикасы экономикасының жоғары рентабельдi саласы ретiнде
2) туристiк ресурстарды пайдаланған кезде Қазақстан Республикасының мемлекеттiк мүдделерiн
3) балалардың, жасөспiрiмдердiң, жастардың, мүгедектер мен халықтың күнкөрiсi төмен
4) туристiк индустрияны инвестициялау үшiн қолайлы жағдайлар жасау;
5) ішкі, келу, әлеуметтік және өз бетінше туризмді қолдау
6) iшкi және халықаралық туризм қажеттерiн қамтамасыз ету үшiн
Ал, осы мемлекеттік реттеудің негізгі басымды бағыттары – елге
Өз кезегінде туризмді дамытудағы мемлекеттің саясаты мыналарды қамтиды: туризм
Тәжірибеде жоғарыдағы заңның өз күшіне енуінен бастап жоғарыда аталған
ҚР сияқты елде туристердің 80%-ға жуығының елдерді аралап саяхат
Отандық туристік саланың артта қалуына сервистің төменгі деңгейі, телекоммуникациялық
Алайда біздің елдің шетелдік туристерді қабылдауға территорясының кеңдігі, бай
Еліміздегі туристік индустрия ұлттық экономиканың алпауыт секторына айналуы тиіс.
Соңғы жылдары біздің елде осы бағыттағы бірқатар алға жылжуларды
Туризмнің кешенді дамуын табысты жүзеге асыруды қамтамасыз ету саланың
Әлемдік тәжірибенің талдауы көрсеткендей, туристік қызметтер нарығын мемлекеттік реттеудің
Сурет 3. Туристік қызметті мемлекеттік реттеу әдістері [26].
Туристік қызметтер нарығын реттеудің әкімшілік-құқықтық әдістеріне туристік қызметтерді өндірушілерді
Жоғарыда аталып өткендей, туристік қызметтер нарығын мемлекеттік реттеудің экономикалық
Сурет 4. Туристік қызметті реттеудің экономикалық әдістері [26].
Туристік қызметтер нарығын мемлекттік реттеудің тікелей экономикалық әдістері деп
Экономикалық реттеудің жанама әдістеріне қаржылық-несиелік тетіктер, салық, валюталық және
Кейбір елдерде, мысалы, Испания мен Грекияда мемлекет туристік индустрия
Қоршаған ортаның ластану деңгейінің артуымен туризм саласындағы мемлекеттік саясат
Көптеген елдерде туризмдегі жоспарлау мен қоршаған ортаны қорғауды реттейтін
Кейбір экономистер жанама экономикалық реттеуге, сондай-ақ бәсекелік ортаны құру
Бүгінгі күнде біздің елде ішкі туризм мен сыртқы туризмді
Сонымен қатар, ҚР Туризм және спорт жөніндегі агенттігінің бұйрығымен
Туристік қызметті мемлекеттік реттеу әртүрлі жағдайларға байланысты өзгеріп отыруы
«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне туристік қызмет мәселелері бойынша
Туристік қызметті жүзеге асырушы тұлғалардың қызметін ретке келтіру және
Қазақстанның алдағы уақытта Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі ескеріле отырып,
Туристік сала мониторингін жүргізу мақсатында заң жобасында уәкілетті органның
Туристік қызметті жүзеге асыратын тұлғалар үшін негізгі қызмет ретінде
«Туроператордың және турагенттің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы» Заңда
«Лицензиялау туралы» Заңға халықаралық және ішкі туризм саласындағы туристік
Туристік нарықтың өзіндік ерекшеліктері бар. Егер дүниежүзілік нарықта тауарлардың
БҰҰ жүйесіндегі маманданған ұйым – 1975 жылы құрылған Бүкіләлемдік
Дүниежүзілік туризм ұйымы Жарғысының келісімі бойынша негізгі қызмет-мақсаттарға мына
туризмді экономикалық дамумен қамтамасыз ететін өзара түсіністік;
туризм аймағындағы елдердің қызығушылығын сақтау құралы.
Дүниежүзілік туризм ұйымының хатшылығы Мадридте (Испания) орналасқан. Жыл сайын
- туристік өнім және қызметті сатудан түсетін кіріс;
- туристік сұраныстағы өнімдерді және туристік кәсіпорынға жабдықтарды экспортқа
- шет елдерден келгендердің көлік шығындары;
- туристік индустрияға бағытталған шет елдік капитал инвестициясы;
- мамандар дайындау, осы елдегі мамандар қызметін шет елдерге
- басқа елдерге ұсынылатын несиелерден түсетін пайыздар. Төлем балансының
- туристік қызмет көрсетуге және туристік өнімдерді сатып алу
-халықаралық туристік тұтынуға қажетті, соның ішінде тікелей және жанама
- мамандарды дайындауға, шет елдік мамандардың жұмысына ақы төлеуге
- жергілікті еместерді тасымалдауға кететін көлік шығындары;
- туризм индустриясына бөлінген шет елдердегі инвестициялар;
- ұзақ мерзімді шет елдік несиелік шығындар: пайыздар, капитал
Жекелеген елдерде туризмнің дамуына көп мөлшерде қаражат бөлінеді.
Халықаралық туризм көлемін сыртқы сауда операциялары сияқты сандық және
Себебі, әрбір шетел туристі басқа елде белгілі бір уақыт
Тур күндерінің санын келесі формула бойынша анықтауға болады:
Ст = Сж * Ұо ;
Мұндағы: Ст – тур күндерінің саны; Сж – туристердің
Шет ел туризміндегі бағалық көрсеткіштер туристік қызмет көрсетуге жұмсалатын,
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, елге келетін валюталық түсімдердің көлемін
В = Сж * Ұо * То;
Мұндағы: В – валюталық түсімдердің жалпы сомасы; Сж –
Сонымен, туристік қызметтер нарығын реттеу үшін туристік саясатты тиімді
Қазақстанның туристік саясаты төмендегі бағыттар бойынша туристік іс-әрекетті дамытуға,
- елдің географиялық жағдайының табиғи артықшылықтарын тиімді пайдалану, тиімді
- нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру, туристік рекреациялық территориялардың мәртебесін арттыру,
- туристік жүйенің ақпараттық-сараптамалық базасын құру, ол нормативтік-құқықтық, статистикалық,
Сәйкесінше, туристік саясатты дамыту барысында республиканың аймақтық ерекшеліктерін, облыстар
Туристік қызметті мемлекеттік реттеу мен қолдау жүйесін дамыту үшін
- туризм саласын мемлекеттік реттеуді қамтамасыз ету мәселелері жөнінде
- техникалық реттеу жүйесімен белгіленген талаптарға сәйкес туристік және
- қалалық және аудандық әкімдердің қызметтеріне рейтингтік бағалау жүргізу
- туризмді дамытудың мазмұнды негізі ретінде Алматы облысындағы туризм
- мүдделі мемлекеттік органдар, сондай-ақ мемлекеттік пен жеке меншік
Келешекте ішкі және келу туризмдерін дамыту мақсатында:
- жеке меншік және мемлекеттік менеджменттің тиісті деңгейін қамтамасыз
- туристік ифрақұрылымды дамыту жөніндегі жергілікті атқару органдардың қызметін
- жеке бастамалардың дамуына жәрдемдесу керек.
Сондай-ақ, туризмнің ифрақұрлымын дамыту мен инвестициялық климатты жақсарту мәселелерін
- туристік индустрия нысаналарының іс-қимыл жасауы үшін коммуникациялық жүйелер
- электртасымалдау тізбектерін жүргізу;
- су құбырлары және арналық жүйе құрылысын жүргізу;
- телефон тізбегін жүргізу және спутник байланысымен қамтамасыз ету;
- жолдардың құрылысы және қайта құрылысын жүргізу;
- бос уақыт және ойын-сауық индустриясы жүйесі, туристік-этнографиялық кешендер
- шағын кәсіпкерлікті қолдау қорының және басқа отандық дамыту
- әлемдік стандарттарға сәйкес туристік ифрақұрылым нысандарын келу туризмін
Бірінші кезекте, Қапшағай су қоймасындағы ойын-сауық индустриясы мен жағажайтуризмін
Туризм ифрақұрылымының жеткіліксіз дамуы мен қаржылық қордың шектеулігін ескере
2.3. Туристік қызмет көрсету саласындағы мамандардың біліктілігін арттыру және
Қазақстандағы қызмет көрсету саласының артта қалуының тағы бір кемшілігі
Өкінішке орай, қазақстандық турфирмалар кәсіби маманданудың, тәжірибенің жетіспеушілігі салдарынан
Әлемдік стандартқа сай қызмет көрсетілуі үшін, отандық кәсіпорындар өз
Туризм мамандары Туризм және спорт академиясына, Қазақ халықаралық қатынастар
Сонымен қатар, қазір республикада туристік салаға кәсіптік мамандар даярлау
Туристiк қызмет саласындағы мамандарды қайта даярлаудың мақсаты – жаңа
Мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру барлық еңбек қызметiнiң уақытында бес жылда
Туристік қызмет саласындағы мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау
Мамандардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыру кезiнде
Туристік қызмет көрсететін мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау
Қайта даярлаудан өткен мамандарға "Бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттардың
Туризм саласындағы мамандарды даярлауға, қайта даярлауға және олардың бiлiктiлiгiн
1) Жарғысында (ережесiнде) мамандарды кәсiптiк даярлауды, қайта даярлауды және
2) мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру жөнiндегi жұмыс оқу жоспарларының және
3) тиiстi кәсiптер (мамандықтар) бойынша оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендердiң;
4) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiткен үлгi шартқа
Біздің ойымызша, кадрлар дайындау және туристік қызмет көрсету саласының
– кадрлар даярлау және туризм қызметкерлерінің біліктілігін арттыру жүйесінде
– туристік индустрияны дамыттудың өзекті мәселелер жөніндегі халықаралық туристік
Сонымен бірге, туризмді дамытудың негізгі шарттарының бірі – туристердің
Туристердiң қауiпсiздiгi деп туристердiң жеке қауiпсiздiгi, олардың мүлкiнiң сақталуы
Уәкiлеттi орган туристік қызметті жүзеге асыратын тұлғаларды және туристердi
Қазақстан Республикасының аумағында қасiретке душар болған туристерге қажеттi көмектi
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін:
- туристерге қызмет көрсету жөніндегі туроператорлар мен турагенттер қызметінде
- туристік ортаны қорғау және сақтау;
- жергілікті тұрғындар мен туристерді қауіпсіздік және қорғаныс жөнінде
- туризмде әйелдер және балаларды еңбекке пайдаланумен, адамдар саудасы
- Қазақстанға келу мүмкіндіктерді шектеу үшін туристік және басқа
- туристерге телефондық ақпараттық көмек қызметін ұйымдастыру қажет.
Енетін туризмнің төмендеу тенденциялары Қазақстанды туристік обьекті ретінде жарнамалаудың
Сол себептен де, біз еліміздің туристік имиджін қалыптастыру үшін
Ұзақ мерзімді негізде Туризмді дамыту стратегиясына жасалған ұсыныстар және
Ең жаңа технологияларды қолдану тұтынушының тілегіне сәйкес туристік қызмет
Осындай орталықтар туризмді дамытудың потенциалды мүмкіндіктерін және жай-күйінің көрсеткіштерін
Сонымен қатар, халықаралық сараптаушылардың ұсыныстары бойынша, туристік саланы дамытудың
Туризм саласын ақпараттық және ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету үшін:
- туризмге жақын барлық салаларға интерактивті геоақпараттық жүйені енгізу
- көлік жолдары, инженерлік және ифрақұрылымдық нысаналармен байланыстағы мемлекеттің
- келешекте ұқсас халықаралық жүйелерге ықпалдастандыру мақсатында Қазақстан территориясында
- мемлекеттің туристік әлеуеті, Қазақстанның мәдениеті және тарихы, туристік
Ал, осыларды жүзеге асыру үшін еліміздегі даму институттарының бағытын
Даму институттары ресурстық тұрғыдан қамтамасыз етілгеніне қарамастан қазіргі кезде
Даму институттары арқылы туристік саланы қолдау мүмкіндігін пайдалану үшін
Қазіргі кезде туристік нарық қатысушыларына қатысты, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
«Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-ның жұмыс реалиі облыс орталығында
Облыстың барлық туристік ұйымдары, штат саны 3 адамнан 10
- шағын несиелік ұйымдар арқылы қолданыстағы бизнестің несиелік ресурстарын
- туристік қызмет субъектілерінің екінші деңгейдегі банктерден несие алуына
- тікелей несие беру деп аталатын жобалық қаржыландыру [16].
Отандық даму институттары көрсететін қызметтерге кәсіпкерлердің қол жетімділігіне байланысты
Туристік салада шағын кәсіпкерлікті қолдау жүйесінде технопарктер институтын пайдалану
Бұл факт, туризм саласында (мемлекеттік мекемелер зерттеулер жүргізеді) зерттеумен
Қазіргі кезде туризм саласының қолда бар білім беру институттарының
Туризм саласындағы уәкілетті органның туристік қызметті мемлекеттік реттеу функциясын
- қызметі, инвестицияларды республиканың туристік саласына қатыстыруға бағытталған «Қазақтуринвест»
- қызметі, туризм объектілерін табиғи ресурстық қамтамасыз етуді жобалап
Сонымен қатар, туризм саласындағы уәкілетті орган негізгі міндеті туристік
Туристік ақпараттық орталық құру ішкі рынокта қатысудың шоғырланған стратегиясының
Соңғы жылдары әлемдік туризм индустриясында өзгерістер басталды, компьютерлік ақпараттық
Аз уақыттың ішінде-ақ электронды жүйелер дамудың ұзақ жолына өтті:
Дүниежүзілік ақпараттық торда туризм индустриясы толық көрсетілген. Ірі-ірі компаниялар
Қонақ үй тізбектерінің көбісінің жеке қонақ үйлерден тұратын, бүкіл
Әлемге жайылған компьютер желісі жер шарының барлық нүктелерінен тәулік
Жарнаманы интернеттің сайттарына орналастыру қымбат емес, ол баспа арқылы
Интернет классикалық жарнама іс-әрекетіндегі көптеген кемшіліктерді жоюға көмегін тигізеді.
Екіншіден, бұрынғыдай маркетолог емес, клиент интернетте ақпарат алу үшін
Үшіншіден, интернет әрбір клиенттің тілегіне сай оңай табылатындай орналасқан.
Төртіншіден, компанияның сайтына кіру және онда жұмыс істеу өзара
Ақпараттық технологиялар, жеке алғанда интернет, батыс елдерде белсенді қолданыла
Келешекте ақпаратты алмастыратын арнайы электронды технологиясыз туристік бизнестің өмір
Отандық және әлемдік туристік нарықта облыстың ілгері басуы үшін
Біздің ойымызша, Қазақстанды туристік қызмет көрсетуші ел ретінде алға
- туризмнің экономикалық көрсеткіштерінің өсуін қамтамасыз ететін және оған
- серпінді халықаралық жобаларды әзірлеу және жүзеге асыру;
- көліктік ифрақұрылым және туристік қызмет көрсету нарығын дамыту;
- Қазақстан ұлттар қауымдастығы, республиканың мәдени және академиялық күштерін
- Алматы облысында туризмнің арнайы түрлерін дамыту жоспарларын әзірлеу;
- арнайы экономикалық аймақ құру келешегін ескере отырып, Қапшағай
- туризмнің ауылдық және экологиялық түрлерінің дамуын қамтамасыз ету;
- Қазақстан халықтарының төл мәдениеті негізінде туристерді сақтардың көшпелі
- ішкі және сыртқы туристік қызмет көрсету нарықтарында облыстың
Егер де осы шаралар толығымен жүзеге асырылса, еліміздің туристік
ҚОРЫТЫНДЫ
Қызмет көрсету нарығы – жұмыс күшінің ұдайы өндірісіне, тұтынушылардың
Қызмет нарығы халық шаруашылығының экономикалық өсуінің маңызды факторы. Ол
Қазақстанның қызмет нарығы кең және әртүрлі қызмет спектрін көрсетеді,
Қызмет көрсету нарығы басқа нарықтардан өзінше ерекшеленеді. Мұндай ерекшеліктің
1. Қызмет нақтылы көрсетілгенге дейін пайда болмайды, яғни қызмет
2. Қызмет көрсету барысында көп жағдайда тұтынушылар түсінбейтін және
Мұндай жалпы белгілер қызмет көрсету нарықтарының бәріне тән. Жоғарыда
Жалпы алғанда, қызмет көрсету саласының дамуы жұмыссыздықты жойып,
Елбасының «Қазақстан халықтарына жолдауында» Қазақстан Республикасы әлемдік бәсекеге қабілетті,
Қазіргі таңда әлемдік экономикада туризм басты рөлдердің бірін атқарып
Туризмнің тұрақты өсуі, ең алдымен, өмір сүру деңгейінің өсуі,
Экономиканың саласы ретінде, туризмнің өзіне тән бірқатар айрықша ерекшеліктері
«Қазақстан–2030» Даму стратегиясында туризм мемлекет экономикасының басымды бағыттарының бірі
Біздің мемлекет керемет табиғи потенциалға ғана ие емес, сонымен
Қазақстандағы туристерге көрсетілетін қызметтердің басым бөлігі Алматы облысына тиесілі.
1. Құнды және тартымды экскурсиялық объектілерге немесе әсем ландшафттарға
2. Тікелей объектілер жинақталған жерлерге немесе маршруттардың тораптық нүктелерінде
3. Экскурсиялық объектілер жай-күйінің нашарлығы, атап айтсақ, ыңғайлы көру
4. Шалғайдағы аудандардың жергілікті тұрғындары арасында қызмет көрсететін білікті
5. Шалғайдағы аудандарда байланыс құралдарының және маршруттың жүріп өтуін
6. Ауылдық, әсіресе шалғайдағы аудандардың жергілікті тұрғындары маршруттарға қызмет
7. Облыстан бастап ауданға дейінгі жергілікті билік органдары, негізінен
Егер де біз туризм арқылы елімізге кіріс кіргізгіміз келсе,
1. Әлемдік стандартқа сай етіп дамытуымыз қажет. Туристік фирмалардың
2. Елімізде табиғаты тамаша, көрікті, өте сұлу жерлер көп.
3. Туризмге өз-өзінен ұсынылып тұрған аймақтарымыз жетерлік. Сол аймақтарымыз
4. Туризмді тез қарқынмен дамыту үшін елімізді 4 ірі
5. Қазақстанның туристік беделін қалыптастыруды есепке алудың компьютерлендірілген бірыңғай
6. Қонақжай республика беделін жасауға туристер жиі болатын орындарда
Егер мемлекеттік туристік қызметті қолдау мен дамыту бағдарламалары толық
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа
Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан -2030» // Егемен
«Қазақстан дағдарыстан кейінгі дүниеде: Болашаққа интеллектуалдық секіріс» атты Қазақстан
Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы 2001 ж. 13 маусымдағы
Лицензиялау туралы ҚР-ның 2007ж. 11 қаңтардағы №214 Заңы //
ҚР Үкіметінің 2007ж. 11 маусымдағы №481 қаулысымен бекітілген туроператорлық
Туризм және спорт министрiнiң мiндетiн атқарушының 2008 жылғы 4
Шеденов Ө.Қ., Ілиясов Д.Қ., Исагулова Г.Д. Қызмет көрсету аясындағы
Дүйсебаева К.Д. География сферы обслуживания: Учебное пособие. – Алматы:
Бейсенбаева А.К. Туризмдегі бухгалтерлік есеп. Оқу құралы. –Алматы: Заң
Чудновский А.Д. Управление индустрией туризма: Учебное пособие. – М.:
Алиева Ж.Н. Туризмология негіздері: Оқу құралы. – Алматы: «Қазақ
Смыкова М.Р. Туризм: экономика, менеджмент и маркетинг. Алматы: Юридическая
Чудновский А.Д., Жукова М.А. Менеджмент туризма: Учеб-метод. пособие. –
ҚР Президентінің 2006 жылғы 29 желтоқсандағы №231 Жарлығымен бекітілген
Алматы облысында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған бағдарламасы //
Мастер-план развития кластер «Туризм» в Алматинской области // Алматы
Маханбет Н.Р. Қызмет көрсету саласының әлеуметтік–экономикалық маңыздылығы // Саясат
Есен Т., Тайтик Н. Қазақстанда туризмді дамытудың алғышарттары. /
Алматы облысында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын
Қалықұлов Қ.М. Туризм дамуының нормативтік-құқықтық және әдістемелік негіздері //
Алматы облысы кәсіпкерлік және өнеркәсіп департаментінің туризмді дамыту бөлімінің
ҚР Статистика агенттігінің ресми сайты: www.stat.kz .
ҚР Туризм және спорт министрлігінің ресми сайты: www.mts.gov.kz.
Маханбет Н.Р. Қызмет көрсету туризмдегі әлеуметтік-экономикалық фактор ретінде //
Қуаныштаева А.Е. Туристік қызметтер нарығын мемлекеттік реттеудегі ерекшеліктер //
«Дайджест туристских имиджевых мероприятий Алматинской области» сборник. –
Муқсинова Б. Қызмет көрсету саласының қазіргі таңдағы жағдайы. /Роль
Исабеков Б.Н. Қазақстанда туризм саласын дамытуды жетілдірудің экономикалық тетіктері
Алматы облысының кәсіпкерлік және өнеркәсіп департаментінің туризмді дамыту бөлімінің
Туристский путеводитель по Алматинской области «Жетысу – край туризма».
Каталог по экологическим и культурно–познавательным объектам Алматинской области. –
63
экономикалық дағдарыс
Қазақстанның ТМД елдерімен қажетті экономикалық байланыстың жеткіліксіздігі
Қазақстан туризмі
Факторлар
Визалық процедуралардың жоғары бағасы және тіркеу жұмысының күрделілігі
Өзбекстан, Қырғызстан жағынан туристік қызметтер сферасында жоғары бәсекелілігі
Турфирмалардан алынатын жоғары салық және т.б. бюджет төлемдерінің жоғарылығы
Туристік қызмет көрсету нарығын мемлекеттік реттеу әдістері
Әкімшілік-құқықтық
Экономикалық
Туристік қызмет көрсету нарығын реттеудің экономикалық әдістері
Реттеудің тікелей әдістері
Реттеудің жанама әдістері
Мақсатты мемлекеттік қаржыландыру
Мемлекттік сатып алулар жүйесі
Салық саясаты
Қаржылық-несиелік саясат
Кедеендік саясат
Валюталық саясат
Амортизациялық саясат
Қызмет көрсету нарығы
Туризмдегі қызмет көрсету мәдениеті
Туристік мемлекеттік реттеу
Жарнама
Сыртқы жарнама есебі
Аудиовизуалды жарнама
Қазақстан Республикасындағы туристік қызметті әлемдік нарыққа шығару мәселелері
Туристік қызмет саласындағы мемлекеттік реттеу мен қолдау жүйесі мен оның қажеттілігін, маңыздылығын көрсету
Туризмді дамытудың шетелдік тәжірибесі
Туристік қызметтегі сақтандыру түрлері, мәні және мақсаты