Салықтық бақылауды жетілдіру бағыттары
ЖОСПАР
Кіріспе 3
І Өтпелі кезеңде Қазақстанның салық жүйесінің дамуы 4
1.1 Салық саясатының қажеттілігі 4
1.2 Салық жүйесінің реформасы 7
ІІ Салықтық бақылаудың теориялық негіздері 13
2.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесінде алатын орны
2.2 Салықтық бақылаудың қағидалары, бағыттары 19
ІІІ Салықтық бақылауды жетілдіру бағыттары 24
Қорытынды 33
Қолданылған әдебиеттер 34
Кіріспе
Кез келген мемлекетте бюджетпен қарастырылған шараларды үздіксіз қаржыландыру
Салықтар мен алымдар туралы заңнаманы әдейі және қасақана
Қазіргі жағдайда бүкіл қоғам және мемлекеттің өмір сүруінің
Бірақ қазіргі қаржылық ғылымда салық салу жүйесі мен
Жоғарыда көрсетілгеннің барлығы бізді зерттеуді өткізуге итермеледі, зерттеудің
Осыған сәйкес курстық жұмысымның тақырыбы “салықтық бақылаудың теориялық
Курстық жұмысымның бірінші бөлімінде өтпелі кезеңде Қазақстанның салықтық
Келесі бөлімінде салықтық бақылаудың теориялық негіздері, олардың салық
Курстық жұмысымның соңғы бөлімінде салықтық бақылау мәселелерін шешу
І Өтпелі кезеңде Қазақстанның салық жүйесінің дамуы
1.1 Салық саясатының қажеттілігі
Мемлекет, қоғамның мүдделерін білдіре отырып, өмірдің әртүрлі салаларында
Экономикалық саясаттың басты бағыттарының бірі салық саясаты болып
Салық саясаты – бұл салық саласында мемлекеттің қоғамның
Мемлекет пен салық төлеушілер арасында жаңа тұрпаттағы салықтық
Қазақстан, 1991 жылғы 16 желтоқсанда өзінің мемлекеттік егемендігін
Заңнамалық актілер әзірлеуде өзінің жеке тәжірибесі жеткілікті болмағандықтан
Мұның сыртында, Жол қоры, Қазақстан Республикасының Экономикасын қайта
«Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» Заңның енгізілу кезеңі
Қазақстанның салық жүйесі қалыптасуының қарсаңында салық салудың теориясы
Салық заңнамасында шаруашылық қызметінің салаларына, нысандары мен түрлеріне
Салық саясатында фискалдық бағытқа, былайша айтқанда, ең алдымен
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл
Заңды тұлғаларға қатысты салық салуда мынадай өзгерістер болды:
1994 жылға дейін заңнамада басым салаларда қызмет істейтін
Салық саясатын қаталдату «салық тұзағы» дегенге апарып соқтырды,
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтарды мемлекеттік тіркеуге алу ерікті
Салық бастамалары мен қайта жаңғырту тәжірибесінің жоқтығы және
Осының салдарынан 1995 жылдың басында республиканың салық жүйесі
Жоғарыда аталғандардың барлығы, сондай-ақ нарықтық қатынастардың қатал талабы
1.2 Салық жүйесінің реформасы
Қолданыстағы салықтар мен төлемдерді қысқарту, сондай-ақ бүкіл елдің
1995 жылғы 24 сәуірде Қазақстанның тарихында тұңғыш рет
Аталған Заң 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне
Бұрын, қатаң орталықтанған жоспарлы экономика жағдайында, салық жинау
Әрине, нарықтық қатынастарға көшу жағдайында және тиісті салық
Алайда арада бір жарым жыл өтпей жатып МБСИ
1996 жылдың ортасында – 1997 жылдың басында осыған
Екі жыл өткен соң Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан
Жаңа министрліктің құрамына, Қаржы министрлігінің Салық комитетінен басқа,
Бұдан әрмен қарайғы салық саясаты 1995 жылдың 1
салық органдарының құрылымын қызмет қағидатына қарай қайта құруға;
патенттер беру және олардың құнын анықтау тетігін жетілдіруге;
ТМД елдерімен арадағы сыртқы сауда операцияларында салық салудың
салық қызметін жаңартып, компьютерлендіруге;
салық салынатын базаның анықталуын, салық төлеушілердің салық қызметімен
кәнігі салық төлемеушілерді анықтап, оларды жазалау жүйесін жасауға;
жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жөніндегі заңнаманы жетілдіруге;
жер қойнауын пайдаланушылармен арада басқаруға жасалған келісім-шарттардың мониторингі
2000 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің «Салық және бюджетке
Солай болса тұрса да қолданыстағы салық жүйесінің күмәнсіз
Салық қатынастары және салықты басқару саласында айта қаларлықтай
2000 жылы, аталған Заңнан өзге, әрбір салық түрі
Істің барысы бұл Заңның жетілмегендігін және оның нақты
«Кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне мемлекеттік кепілдіктерді жүзеге асыру жөніндегі
«Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне құқықтарын
«Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
1997-1998 жылдары заңды тұлғалардың жиынтық жылдық табысы және
«Шаруашылық жүргізуші субъектілерге жүргізілген барлық тексерулердің бірыңғай статистикалық
«Тексеріс актілері бойынша салық төлеушілердің ұсыныстарын қараудың тәртібі
Осыған байланысты жаңа салық кодексін әзірлеп, салық салу
Алғашқы Салық кодексі қабылданғаннан кейін өткен бес жыл
Қолданылып жүрген салық заңнамасындағы барлық кеміліктер мен олқылықтарды,
Жаңа Салық кодексі жалпы бөлім, айрықша және салық
Жалпы бөлімде салық төлеушілер, салық қызметі органдары, салық
Айрықша бөлімде салықтардың және бюджетке төленетін басқа да
Кодекстің салық әкімгершілігі бөлімінде салық төлеушілерді тіркеуге алу,
Салық кодексінің мынадай қағидатты тың ережелері бар: біріншіден,
Салық кодексінің қолданыстағы салықтар мен бюджетке төленетін басқа
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру
Қазақстанның салық жүйесін реформалау үдерісінде басқа мемлекеттермен салық
Осы заманғы әлемдегі салықтан жалтарудың сипатты ерекшеліктері салық
Мұндай жағдайда салық салу жүйесі күрделілене түседі, салық
Салық келісімдерін және ішкі салық заңдарын дұрыс қолдану
Ол салық органдарына соларға байланысты белгілі бір келісім
Ақпарат алмасу салық қызметтері арасындағы әкішілік көмек көрсетудің
Ақпарат алмасу барынша кең ауқымда жүргізілуі тиіс, өйткені
Ақпарат алмасу келісімнің өзін ұстанудан гөрі, сол келісімде
Ақпарат алмасу аталған салық келісімде көрсетілген жағдайда ғана
Ақпарат алмасудың негізгі екі түрі болады:
өтініш бойынша алмасу (салық қызметі нақты жағдай бойынша
тұрақты алмасу (белгілі бір мәселелер бойынша дүркін-дүркін ақпарат
Нарықтық экономика дамуының өтпелі кезеңі Қазақстан Республикасын ТМД
Осылайша, ойдағыдай жүргізілген салық реформасының нәтижесінде Қазақстанда “Салық
ІІ Салықтық бақылаудың теориялық негіздері
2.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесінде алатын орны
Салық салу саласындағы қоғамдық қатынастар дамуының осы заманғы
Салықтық бақылау дегеннің өзі қандай ұғым екенінің бетін
Бұл санат ғылымның әртүрлі салаларында ұзақ уақыт бойы
басқару органдарының, олардың басшыларының атқарушылық-нұсқаушылық (басшылық) қызметінің түрі,
басқару органдары қолданатын әдіс-тәсілдердің (немесе нысандар мен әдістердің)
басшылық жасау үдерісінің қорытындылау кезеңі ретінде;
басшылық жүйесі сол арқылы өз басқаруындағы нысанның шын
берілген өлшемдерден ауытқу жайларын анықтау мақсатында басқарудағы нысанның
Осылайша, бақылау кез келген басқару үдерісінің ажырамас бөлігі
Салықтық бақылауға сипаттама беру үшін жалпы қаржылық бақылау
Мемлекет өзінің өмір сүруінің барлық кезеңдерінде әртүрлі әдіс-тәсілдер
Қаржы-қаражат теориясы тұрғысынан алғанда, қаржылық бақылау – қаржылық
Осы заманғы қаржы-қаражат теориясы қаржылық бақылауды қаржы-қаражаттың бақылаушылық
Жалпы, қаржылық ғылымда қаржылық бақылаудың мәні және оның
қаржылық бақылау мемлекет пен жергілікті өзін өзі басқару
қаржылық бақылау заңдылықты, меншіктің қорғалуын, бюджеттік, қарызға алынған
қаржылық бақылау заңдарда тиісті бақылаушылық өкілеттіктері берілген мемлекеттік
Нарықтық қатынастар жағдайындағы қаржылық бақылаудың мәні мынада: оны
Қаржылық бақылау шеңберінде оның салықтық бақылау ретіндегі түрін
Салық – заңды және жеке тұлғалардың бюджетке төлейтін
Біздіңше, салықты төлету мен өндіріп алудың мәжбүрлік сипаты
Профессорлар А.Худяков пен Н.Наурызбаев «Салық: түсінігі, бөлшектері, белгіленуі,
Профессор Г.Қарағұсова былай деп есептейді: «салық деп мемлекет
Тікелей салықтық бақылау ұғымына келетін болсақ, осы заманғы
Е.В.Поролло салықтық бақылаудың сипаттамасына екі түрлі көзқарас тұрғысынан
А.В.Брызгалин былай деп есептейді: «салықтық бақылау – ведомствоның
Е.Ю.Грачева мен Э.Д.Соколова өкілетті органдардың қызметін баса көрсетеді:
Жоғарыда келтірілген анықтамалардан мынадай қорытынды жасауға болады: авторлар,
Салықтық бақылау – қаржылық бақылаудың бір бөлшегі және
Салықтық бақылаудың пайда болуы объективтік себептерден туындаған. Салық
Мемлекет, салық саласындағы өзінің мүліктік мүдделерін қорғау үшін,
Міне, осыдан келіп салықтық бақылау жүйесінің қажеттігі туындайды,
Біздіңше, нарықтық қатынастарға көшу жағдайында және осымен байланысты
Бұл пікірді «Қазақстан Республикасының қаржылық құқығы» деп аталатын
Салықтық бақылаудың дербестігі «Салық және бюджетке төленетін басқа
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделгендей, «бір тараптың екінші
Салық төлеушілердің салық салудан әлсін-әлсін жалтаратын жағдайлары да
Теория жүзінде салықтан жалтарудың: моральдық, саяси, экономикалық және
Салықтан жалтарудың моральдық себебінің мәні – салық төлеушілердің
Осылайша, салықтан жалтарып кетудің себептері көп, алайда олардың
2.2 Салықтық бақылаудың қағидалары, бағыттары
Салықтық бақылауды ұйымдастыру салықтық бақылау ісінің тиімді жүзеге
Ең алдымен, бұл жалпықұқықтық қағидаттар.
1. Заңдылық қағидаты.
Жалпы алғанда бұл қағидат заңнамалық актілерді және соларға
2. Заңгерлік теңдік қағидаты.
Салық салуға қатысты қолданғанда бұл қағидат салықтар мен
3. Адамның және азаматтың құқықтарын сақтау қағидаты.
Конституцияға сәйкес адамның құқықтары мен бостандықтары ең жоғары
4. Жариялылық қағидаты.
Бұл қағидат өкілетті мемлекеттік органдардың барлық ұйымдар мен
5. Жауапкерлік қағидаты.
Бұл қағидаттың мәні: құқық бұзушылық жасаған адамға заң
6. Құқық қорғау қағидаты.
Субъектілердің құқықтары қорғалатынына салықтық қатынастар дамуының кез келген
Жалпықұқықтық қағидаттардан басқа, салықтық бақылауға ресейлік ғалымдар мен
1. Тәуелсіздік қағидаты.
Бақылаудың басшылыққа алынатын қағидаттарының Лим декларациясында бақылаушы органдар
2. Жоспарлылық қағидаты.
Бұл қағидат қызметіне бақылауды кезең-кезеңдеп жүргізу тән болып
3. Бақылаудың ұйдайылығы (жүйелілігі) қағидаты.
Бұл қағидатқа сәйкес, бақылау қызметі тізбекті сипатта болады
4. Әділдік және сенімділік қағидаты.
Салықтық бақылаудың әділдігі мен нәтижелерінің сенімділігі қағидаты мынаны
5. Бақылау нәтижелерін құжатпен рәсімдеу қағидаты.
Бұл жерде әңгіме мына жайында болып отыр: салықтық
6. Басқа мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл біріктіріп, ақпарат
Әдетте, бақылау қызметінің нәтижелерін іске асыру барысында, әсіпесе
Атап айтатын бір жай, салықтық бақылау қағидаттарының жүйесі
Салықтық бақылаудың жоғарыда қарастырылған тұғырлы негіздерінен басқа, оны
Салықтық бақылау мынадай қызметтерді орындайды:
салық түсімдері есебінен әртүрлі деңгейдегі бюджетке түсім түсуін
салық заңнамасының орындалуын тексеру арқылы салық төлеушілердің салықтан
салық төлеушілердің салық заңнамалары мен салық тәртібін сақтауын,
әртүрлі деңгейдегі бюджеттерге төленетін салық түсімдерінарттырудың резервтерін анықтайды.
Салықтық бақылаудың міндеттері салық органдарының бақылау сипатындағы жұмысының
Қазақстан Республикасы Салық кодексіне сәйкес, салық қызметінің негізгі
Осылайша, салықтық бақылауды жүзеге асыру – салық органдарының
Салықтық бақылау дегеніміз не? Салықтық бақылау – салық
Салық төлеушілердің салық заңнамаларының нормаларын сақтап отыруы, олардың
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Бюджетке төленетін салық төлемдерінің дұрыс есептелуі мен мезгілінде
Салық міндеткерліктерін тиісінше орындамайтын салық төлеушілер үшін Салық
Салықтық бақылауды әңгіме еткенде, оның мынадай негізгі бағыттарын
ұйымдар мен жеке тұлғалардың есебін алу;
салық төлемдерінің уақытылы төленуі мен аударылуын салықтық бақылау;
салық төлемдерінің дұрыс есептеліп, толық төленуін, кірістердің, шығыстардың
салық жеңілдіктерінің заңды пайдаланылуын салықтық бақылау;
салық агенттерінің салық төлемдері сомасын уақытылы және дұрыс
жеке тұлғалардың ірі шығыстарының олардың табыстарына сәйкестігін салықтық
бюджеттен өтелетін қосалқы салықтар сомасының дұрыс өтелуін салықтық
Осылайша, салықтық бақылау мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінде айтарлықтай
Алайда салықтық бақылаудың мемлекеттік қана емес болуы да
Салықтық аудит талаптарға сәйкестікке аудиторлық тексеру жүргізудің бір
Салықтық аудит тапсырыскергекоммерциялық құпияның сақталатынына кепілдік береді. Алайда
ІІІ Салықтық бақылауды жетілдіру бағыттары
Қазақстан тәуелсіз мемлекет статусын алғаннан кейін елдің өзгерген
Республикада өткізілетін салықтық реформаның басты мақсаттарының бірі бюджетке
Салықтық бақылаудың қазіргі жағдайын талдай отырып, келесідей қорытынды
Бұл аспектіде ерекше маңыздылыққа салықтық заңнаманы одан әрі
2001 жылы Салық кодексі нысанында бірыңғай құжат қабылданды,
Кодекстің қабылдануымен салықтық заңнаманы әртүрлі түсінуі мен жасақталмаған
Қазіргі салықтық жүйенің фискалдық бағытталуы айыппұлдық санкциялардың жоғары
Тәжірибе көрсеткендей, жазалау шаралары неғұрлым қатал болған сайын,
Заңнама актілерінде азаматтар мен заңды тұлғалардың міндеттері нақты
Салық органдарының бақылау-экономикалық жұмысы басқа бақылау органдарымен ақпарат
Салықтық бақылаудың қызмет етіп жатқан нысандарының бірі салықтарды
Қазіргі кезде бухгалтерлік есепті жүргізбеу, белгіленген тәртіпті бұзумен
Осылайша, құжаттық бақылауда жетілдіру әдістемелік негізді, әсіресе салалық
Көрсетілгендей, қазіргі уақытта негізгі эффектіге бақылаудың кейінгі нысаны
Коммерциялық бақылау сапасын жетілдіру бағытының бірі берілген процесті
Талдау бақылау шараларының нәтижесінде есептелген сомалар жалпы салықтық
Нарықтық экономикада шаруашылық тәжірибесін ұйымдастыру едәуір динамикалық, ал
Ал салықтық тексерулер барысында берілетін бухгалтерлік құжаттарда көрсетілмейтін
Заңсыз секторды бақылау шегінде ерекше назарды шетелдік және
Давальдық сызба бойынша шикізатты қайта өңдеу бойынша резидент
Сәйкес тексерулерді өткізу кезінде қазақстандық шаруашылық жүргізуші субъектілерде
Резидент еместермен мәмілелерге қатысты заңнамалық сәттерді регламентациялай отырып,
Көлеңкелі айналымды бақылау тиімділігін жоғарлату мақсаттарында бір шара
Салық төлеушілердің едәуір маңызды бөлігін жеке тұлғалар мен
Жеке кәсіпкерлермен жұмыс туралы айтатын болсақ, онда бұнда
Нарықта және бөлшек сауданың басқа да нүктелерінде жұмыс
Тікелей объектілер бойынша (мобильдік топтардың қозғалуының күнделікті реестрлері
Бірақ салық органдары арсеналында заңнамамен белгіленген салық борышын
Біздің көзқарасымыз бойынша, мұндай шараның тиімділігін жоғарлату үшін
Бұл мәліметтер бір уақытта Қаржы министрлігінің салық комитетіне
Бақылау тексерулерімен шаруашылық субъектілерін қамтуды ұлғайту қажет. Берілген
Салықтық тексерулермен субъектілерді қамту пайызын көбейту тапсырылған салық
Қарсы тексерулер үлкен мәнге ие, олар қосымша тексерудің
Ең бірінші бақылау жүргізушілер щаруашылық жүргізуші субъектілердің бухгалтерлік
Берілген сатыда салықтық бақылаудың негізгі міндеті есепті жүргізудің
Салықтық бақылау сапасының жоғарлауына аудиторлық фирмалардың жұмысы да
Қазіргі кезде инвесторлар мен қарыз беруші шетелдік аудиторлық
Аймақтар бойынша орташа алғанда салық төлеушілердің 15-20% бюджетке
Сонымен қатар, ревизия материалдарын зерттей отырып, кешенді ревизияларды
Осыған байланысты ведомстволық салықтық бақылауды ұйымдастыру және өткізу
Біріншіден, облыстардың – территориялық бірліктерін өзгеруімен (21 болды,
Екіншіден, территориялық салық органдары ревизия туралы біле отырып,
Үшіншіден, кешенді ревизияны өткізу кезінде оның сапасы үшін
Төртіншіден, салық органдарының құрылымы өзгерді. Функционалдық сипаты бойынша
Бұның бәрін ескере отырып, кешенді ревизияны өткізудің орнына
Мұндай ревизиялар материалдарын салық заңнамасына толықтырулар мен өзгертулер
Жоғарыда айтылғандай салық органдары бақылауын жетілдіру аспектісінде аса
Бұдан басқа, кері әсерді салық органдары қызметкерлерінің жалақыларының
Әдетте, берілген жағдайда еңбекті материалдық ынталандыру соңғы рөлді
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай отырып, қазіргі сатыда біздің республикамыздағы
Қорытынды
Қорыта келгенде салық салу тетігінің басты қызметтік бөлшегі
Осы айтылғандардан шығатын қорытынды: салықтық бақылау қаржылық бақылау
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
Салықтар – мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.
Салық жүйесін анағұрлым тиімді пайдалану үшін салықтың мәнін,
АҚШ-тың әйгілі саяси қызметкері Б. Франклин (1706-1790) былай
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының заңы “Қазақстан Республикасының салық
Қазақстан Республикасының заңы “салықтар мен бюджетке төленетін басқа
Ногина О.А. “Налоговый контроль: вопросы теории” – СПб.:
Лимская Декларация руководящих принципов контроля // Контроллинг. –
Родионова В.М., Шлейникова В.И. “Финансовый контроль:” – Москва:
Заяц Н.Е. “ Теория налогов” Учебное пособие. –
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. “Налоги: понятия, элементы, установление,
Карагусова Г.Д. “Налоги: сущность и практика использования” –
Брызгалин А.В. “Финансовое право Российской Федерации”: Учебник/Отв. Ред.
Худяков А.И. “Финансовое право” – Алматы, 1998. –
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 27.12.1994. – Алматы, 1999.
14
Салықтық бақылаудың классификациясы
Салық жүйесінің реформасы
Мемлекеттiң салықтық қызметі
Салықтық бақылаудың теориялық негіздері және оның қаржылық бақылаудағы орны
Қазақстандағы салықтық бақылау
Салық құқығы
Қазақстандағы салық қызметінің ұйымдастырылу негіздері
Салық комитетті бөлімдерінің құрылымы
Қаржы, ақша айналымы
Мемлекеттік бюджет жайлы