НЕСИЕ АҚШАЛАРЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ҚАРЖЫ ЖАНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СУДА
УНИВЕРСИТЕТІ
« Есеп жане қаржы пәндері » кафедрасы
« II » курс студенті: Муналова А.С.
« АҚША, НЕСИЕ, БАНКТЕР » пәнінен
НЕСИЕ АҚШАЛАРЫ: ОЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ АЙНАЛЫС ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
« ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША »
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Ғылыми жетекшісі________________
_______________________________
атағы мен дәрежесі, ________________
Алматы, 2005
Мазмұны
Кіріспе------------------------------------------------------------------------3-4
Несиенің қажеттілігі және оның
Несиенің қызметтері және экономика дамуындағы
Несие ақшаларының түрлері және
формалары-------------------------------------------------------------13-23
Несие қатнастарының заңдылықтары
Несиелік жүйені құру принциптері------------------24-30
Қазақстан Республикасында несие-ақша жүйесінің
Қортынды-------------------------------------------------------------33
Қолданылған әдебиеттер.-------------------------------------------34
КІРІСПЕ
Тауар айналысы дамыған сайын тауарды сату уақыты оған
Несие ақшалары да қағаздан жасалады, бірақ оларды, әдетте,
Несие ақшаларының ерекшелігі – оларды шығару іс-жүзіндегі айналым
Қазіргі уақытта өнеркәсібі өркендеген мемлекеттерге
Бірінші бөлімде түгелімен несиеге байланысты сауалдарды
Екінші бөлімде несие қатнастарының заңдылықтарын
НЕСИЕНІҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ
1.1 НЕСИЕНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА ДАМУЫНДАҒЫ РОЛІ
Тарихтың қай кезеңінде болса да,
Несиенің түпкі тамыры тауарлық
Осыған байланысты болашақ экономистерге
Несиенің түбірін тауарлы өндірістің пайда болған кезінен
Қоғам дамуының кейінгі кезендерінде, несиелік
Өддіріс құрал-жабдықтары, құндық тұлғасында дәл бір уақытта
Айналымның бірінші сатысында құнның
Екінші сатыда адамның, өндіріс құрал-жабдықтарды
Үшінші сатыда дайындалған өнім
Осыдан ауыспалы айналымның мынандай формуласы
А-Т ..Өп .. Т-А-онда
А-ақша нысаны
Т-тауар нысаны
Өп-өндіріс процесі.
Т-тауар нысаны,өсісімен:
А-ақша нысаны, өсімімен:
Ақшалай қаражат ауыспалы айналыммен
Сонымен қатар, осындай ақшаның матариалдық нысанға
Сонымен қатар, өндіру мен өткізу
Мысалы:
-Шикізаттар мен материалдық түсуінің бір
-Тасымалдау жағдайының қиындылығынан (мысалы, темір
- Өткізілген өнім үшін, немесе, көрсетілген қызмет үшін,
Несиенің мазмұнын анықтағанда оның
Несиенің мазмұнын ашып көрсету
Әрбір экономикалық категорияның мәні
Айырбас процесінде уақытша бөлініп шыққан
Сонымен, несиенің қайта бөлу қызметіне құнды
Қайта бөлуді несие ресурстарын пайдаланушы субъектілердің
Несиенің келесі атқаратын қызметі- нақты
Нақты ақшаны несие операцияларымен алмастыру
дамыған банк жүйесі мен төлем айналымын ұйымдастыруда
Экономикада төлем тапсырмасы немесе міндеттемесібар
Орталық банктердің несие ақшаларын эмиссиялауы.
Несиенің қызметтерін айта келіп, кейбір
Несиенің экономика дамуындағы ролі деп
Акционерлік компаниялардың пайда болып, олардың
Несиенің қызметкері
Ынталандыру
Орнын ауыстыру
Экономикадағы ақша айналымын жылдамдату арқылы экономикалық процестерді жылдамдату
Қолма-қол ақшаны несиелік ақшамен ауыстыру
Бөлу
Оның көмегімен әр түрлі салалар арасында
НЕСИЕ АҚШАЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ НЕСИЕ ФОРМАЛАРЫ
Несие ақшаларының негізгі түрлері:
Вексель
Банкнота
Чек
Несиелік карточка
1. Вексель – төлем міндеттемесі, ол несиеге алған
Ол несие және ақшалай есеп айрысу құралы болып
Вексельдің пайда болуына ықпал ететін коммерциялық несие, тек
Векселдік міндеттемелер талаптарын өзара есепке алу бойынша сольдо
Вексель жеке және қарыз міндеттемесі болғандықтан оның айналыс
Векселдер айналымы олардың белгіленген мерзімі арқылы шектеулі болады.
Векселді шығару жағдайына байланысты мынандай түге бөлінеді:
Қаржылық вексель – ол белгілі бір соманы субъектілер
Қазыналық вексель (қазыналық бондар) – ол мемлекеттік міндеттеме.
Қола (бронзалық) немесе бос вексель – ол нақты
Достық вексель – ол жеке адамдардың банктегі өз
2. Несие ақшалардың келесі түрі – банкнота. Банкнота
Толық құнды ақша айналысы кезінде алтын құйма немесе
Банкнотаның негізі коммерциялық вексель болғанымен одан өзгешеліктері бар.
Вексель бойынша несие беруші – сатушы немесе кәсіпкер,
Векселді айналысқа жеке кәсіпкер түсіретіндіктен векселдің жеке кепілдігі
Вексель мерзімзі (3-6ай) төлем міндеттемесі, ал банкнота мерзімі
3. Несие ақшалардың келесі түрі – чек. Чек
Чектің біріншіден, Банктегі ағымдағы шоттан қолма-қол ақша
Чектің белгілі бір формасы болыды, яғни ол кітапша
Есеп айрысу чегі ордерлі чек деп те аталады.
4. Несиелік (пластикалық) карточка қолма-қол ақша мен чектің
Несие карточкаларын пайдалану банк операциясының электронды есептегіш машиналарды
Қорыта айтқанда, ақша айналымына несие ақшаның көп түрлері
Несие қатанстарының нақты көрінісін несиенің формалары
Коммерциялық несие –ол тауар өндірушінің басқа тауар
Коммерциялық несиені қолдануда біраз шектеулер
Олар:
бұл несиенің көлемі сатылуға тиіс тауарлар қорының
бұл несиенің көлемі, ел экономикасының жағдайына байланысты
бұл несие тек бір бағытта қозғалыста жүреді;
Қорыта айтқанда коммерциялық несиенің банктік несиеден
Банктік несиені экономиканың кез келген салалары
Несиенің негізгі ек формасының – коммерциялық және банктік
Тұтыну несиесі -ол төлемін кейінге қалдырып
Лизинг несиесі-ол тауар түрінде берілетін несие Лизинг деп
Ауыл шаруашылық несиесі - ол ауыл
Шаруашылықаралық несие-бұрынғы КСРО-да кен қолданылған несие түрі.
Шаруашылықаралық несиенің басқа несиелерден айырмашылығы; бұл
Соңғы уақытта шаруашылықаралық несиенің тауарлы түрі
Ипотекалық несие-ол жылжымайтын мүліктерді-жерді, өндірістік және тұрғын
Ипотекалық несие тұрғын үйлер, пәтерлер сатып алуға,
Өйткені несие алушы несиені ұзақ мерзімге ала
Нарықтың қатнастарға көшкеннен кейін Қазақстанда да ипотеканың
Ол Қазақстан республикасы Президентінің 1995 жыл
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004-2006 жылдарға
Мемлекеттік несие – ол мемлекет пен жергілікті
органдарының облигация сату арқылы жеке және заңды
Халықаралық несие деп мерзімді белгілеу, процент төлеу
Әлемдік шаруашылық қатнастардың интернационалдануына, халықаралық еңбек бөлінісіне және
Халықаралық несие қатнастарына несие беруші және қарыз
-берілетін мерзіміне байланысты – мерзімінен тыс, қысқ
- қызметіне байланысты – коммерциялық несие –тікелей сыртқы
-несие түріне байланысты - ол тауарлы ,
-қамтамсыз етілуі бойынша –қамтамасыз етілген
-берілуі бойынша –қолма-қол (қарыздардың шотына жазу), акцептті
Несиенің түрлері – ол ұйымдастыру –экономикалық нышандарына
Несие қатнастарының дамуына және тауар-ақша айналысының
Несие түрлері төмендегі жағдайларға байланысты жіктеледі:
-несиемен қамтамасыз етілетін ұдайы өндірістің сатысына.
-Экономиканың салаларында қолданылуына. Өнеркәсіп мекемесіне
-Несиенің қамтамасы етілуіне тікелей қамтамасыз етілген
- Несие үшін төлем.несие арқылы және ақысыз болып
Дегенмен, бұрынғы және қазіргі тарихта ақысыз несие берілетін
Қорыта айтқанда, әлемдік банктік іс-тәжірибеде несиенің
НЕСИЕ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
2.1 НЕСИЕЛІК ЖҮЙЕНІ ҚҰРУ ПРИНЦИПТЕРІ
Несиелік құқықтың қатнастар нарық қатысушыларын
Несиелеу әр алуан түрде жүргізілуі мүмкін. Ол
Басқа жағдайларда несиелеуге осы үшін арнайы бекітілетін
Несиелік қатынастарды реттеудің айқын ерекшелігі бар. Ол
Бұл реттеушілік , сондай-ақ мемлекеттің
реттеу үшін әкімшілік ,қаржылық және басқа
2.1Несиелік жүйені құру принциптері.
Нарықтық экономикада несие жүйесі маңызды роль атқарады.
Несие жүйесінің ролі мен маңызы келесідей бірқатар көрсеткіштермен
Несиелік жүйенің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеу
Банк ісіне мемлекеттік монополия ұғымы мемлекеттің
Нарықтық экономика ерекшеліктері банктік емес мекемелермен
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының
Банк ісінің әлемдік тәжірбиесі көрсетіп
Мемлекет экономикаға жетекшілік жасай отырып, Ұлттық
Несие жүйесінің құрудың маңызды принципі –несилік мекемелер
Бүгінгі таңда Қазақстан аумағында шамамен 77 банк және
Бүкіл ақша айналымының несие жүйесінде жинақталуы несиелік
Мемлекеттік валюталар монополия принципіне ерекше
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі – Қазақстан республикасының
«Валюталық реттеу» түсінігіне нормативті актілерді
Бұл принцип –ел тәуелсіздігін сақтау шарттарының бірі,
Орталық банктің автономиясы егемен елдер заңдарымен
Ұлттық банк тек Қазақстан республикасы Президентіне
Кей жағдайда бұл Республиканың ұзақ мерзімді міндеттерінің
Орталық банк елдегі ақша-несие саясатының капиталы мемлекет
Орталық банктердің автономиясы Батыс Германияда, АҚШ –та заң
АҚШ –тың несие жүйесінің жоғары органы болып
Біздің еліміз бен шет елдердегі несие жүйесінің
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің біршама тәуелсіздігінің негізгі жағдайы
Президенттің «Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі туралы»
а) Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне заем алушының кепілдендірілген
ә) осы шоттар бойынша үкмет
Осылайша Үкімет, Ұлтық баніктің
Үкімет әр бір несие бойынша
АҚШ, Жапония, Англия, Канада және басқада
2.2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА НЕСИЕ-АҚША ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
.
Несие жүйесі – жалпы банктердің және
Несие жүйесі ұғымы банк
Несие жүйесінің элементтері 12.2000 12.2001 12.2002
Екінші денгейдегі банк-ң барлығы оның ішіндегі:
Мемлекеттік 1 2 2
Мемлекетаралық 1 1 -
Шетел капиталының қатысуымен, оның ішінде:
-100 пайыз, 50пайыздан аса, оның
9/7
12 16
9/6
11 17
9/6
11 16
10/4
10
2 несиелік серіктестіктер 8 19
3 ломбарттар 42 45 52
4 ипотекалық компаниялар - 2
5 басқа да ұйымдар 53
1-кестеден көріп отырғандай,
Парабанктік жүйе экономикамыздың нарықтық
Банкттікемес мекемелерінің немесе парабаніктік
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда, ақша айналымына ақшаның несие түрлі
Несие ақшалары өте ерте заманнан пайдаланып
Несие - ұдайы өндірістің ажырамас бөлігі.
Несие саясаты елдегі макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуге
Қазіргі жағдайдағы қазақстандық экономикада несиелік реттеу сұрақтарының
Қолданған әдебиеттер тізімі.
.Саниев М.С. Ақша, несие, банктер Оқу құралы.-Аматы
Денги, кредит, банки Учебник/ под.ред.Г.С.Сейткасымова – изд.2-е
.Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер Валюта.
.Крымова В. Экономикалық теория: Кетелі оқу
.К.М.Жеңісбаева Ипотекалық несиелердің тиімділіктері мен
Жаймен Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы.
Сейітқасымов Ғ.С Ақша Несие Банктер. Оқулық – Алматы:
Мақыш С.Б Ақша айналысы және несие. Оқу құралы
Ж .Серикбаева Экономиканы ақша-несилік реттеудің
3
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің монетарлық саясаты
Ақшаның айналысының заңы ақша массасы
Ақша жүүесінің мәні, түрлері және даму тенденциялары
Ақша айналымы және құрылымы
Металл ақша айналысы
Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері
Ақшаның айналысының заңы ақша масссасы
Ақша. Ақша түрлері және олардың дамуы
Ақша төлем құралы ретінде
Ақша жүйесі жайында