Маркетинг бөлімінің директоры
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 КӘСІПОРЫННЫҢ МАРКЕТИНГ ҚЫЗМЕТІН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ 6
1.1 Маркетинг түсінігі, оның қызметі және принциптері 6
1.2 Кәсіпорынның маркетинг қызметін басқару әдістемесі
14
2 АҚ “ҚҰЛСАРЫМҰНАЙГАЗ” МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
25
2.1 Мұнай саласындағы маркетинг қызметінің дамуы мен қалыптасуы
25
2.2 АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың экономикалық әлеуетін талдау
30
2.3 “ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының маркетинг қызметін ұйымдастыру
53
3 НАРЫҚ ЭКОНОМИКАСЫ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ МАРКЕТИНГ ҚЫЗМЕТІН БАСҚАРУДЫ
64
3.1 Мұнай саласында маркетингті басқарудың шетелдік тәжірибесін
64
3.2 АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының маркетингтік стратегиясын жетілдіру
71
ҚОРЫТЫНДЫ 76
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ 79
ҚОСЫМШАЛАР 82
КІРІСПЕ
Соңғы он жылдықтағы Қазақстан Республикасы әлеуметтік-экономикалық процестерінің динамикалық өзгерістерімен,
Осыған байланысты іс жүзінде өте маңызды және құнды мәселе
Маркетинг тұжырымдамасы нарықта кәсіпорынның белсенді басымдық саясатының стратегиясы мен
Қазіргі замандағы маркетингтің мәні тұтынушының қажеттілігін кәсіпорынның пайдасына айналдыратын
Нарыққа өту кезеңінде басқару мәселелері түбегейлі өзгерістерге ұшырайды, ондағы
Маркетингті жүзеге асыруға арналған еңбектер шетел тәжірибесін қолдануға бағытталған
Қазіргі кезде маркетинг кәсіпорындардың шаруашылық қызметін жоспарлау, өндірісті ұйымдастыру
Қазақстан Президентінің «Қазақстан – 2030» атты халыққа жолдаған стратегиялық
Дипломдық жұмыстың тақырыбы кәсіпорындағы маркетинг қызметін басқару. Бұл тақырыптың
Қойылған мақсаттар келесі міндеттерді анықтайды:
Кәсіпорынның маркетингтік ортасын және маркетингтік стратегияны қолданудың дайындық деңгейін
Маркетингтік қызметті жетілдірудегі шараларды құру;
Зерттеудің объектісі болып мұнайгаз өндіретін АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” мұнайгаз өндіру
Кәсіпорынды зерттеу әдістері болып келесілер болып табылады:
Кәсіпорынның технико – экономикалық көрсеткіштерін талдау;
Кәсіпорынның артықшылық және әлсіз жақтарын зерттеудегі аналитико-синтетикалық әдіс –
Зерттеу мәліметтік базасы ретінде: Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің материалдары;
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі – қазақстандық және шетелдік
КӘСІПОРЫННЫҢ МАРКЕТИНГ ҚЫЗМЕТІН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Маркетинг түсінігі, оның қызметі және принциптері
Маркетингтің біздің бәріміздің өмірімізге қатысы бар. Маркетинг процесс
Маркетинг (ағылшын сөзінен market – нарық) –
Маркетинг қызметіне келесілер жатады:
әртүрлі тұтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын анықтау;
тұтынушыға керекті және қажеттілігін қанағаттандыратын тауар шығару;
тауардың құндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өндірушіге пайданы жеткілікті
өндірген тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен жеткізуді
нарыққа, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға белсенді әсер ету
Осы маркетинг қызметтерінің әрқайсысының бағыттары, олардың құндылығы және
Маркетинг – тұтынушылар сұраныстарына жауап беретін өнімнің жоғары сапасын
1 сурет – Кәсіпорынның маркетинг жүйесін құрайтын элементтер
1-ші суретте қазіргі маркетинг жүйесінің негізгі элементтері көрсетілген. Жоғарыда
Маркетингтік бөлімдерінің қызметі кәсіпорынның негізгі мақсаттарын
2 сурет – Маркетинг түрлерінің жіктелуі және оларды
Маркентингтің шарушылық қызметі ретінде орындайтын толық жұмыс түрлері тізімін
Қандай тауарларды нарыққа ұсыну керек (жаңа өнімді жобалау, ескі
өнімді кімге ұсыну керек (тұтынушыларды зерттеу)?
қашан және қандай шарттарды (баға, шығын, сапа, технология, т.б)
тауардың тұтынушыға қандай арнамен жетуі керек (өткізу жүйесін құру,
Егер кәсіпорын осы сұраққа жауап берсе, яғни оның маркетинг
3 сурет – Бүгінгі кәсіпорындағы маркетинегтің орны
Бұл суреттен маркетингтің атқаратын қызметтері нарықта қалыптасқан қажетіліктерді олардың
Жалпы маркетингтің ең маңызды бөлімі ретінде маркетингтік зерттеуді атап
Кәсіпорынды маркетингілік зерттеу жүйесі:
1. Тұтынушыларды зерттеу – тұтынушыларды зертеу олардың қажеттіліктерін зерттеуден
2. Бәсекелестерді зерттеу – бәсекелестерді зерттеудің бірінші деңгейі –
3. Тауарлық нарықты зерттеу – нарықты зерттеу деген ол
Нарық сиымдылығы – нарық өзінің құрылымын өзгерптей қанша көлемде
Қазіргі жағдайда ірі және орта кәсіпорындарды, сондай-ақ банктерде маркетинг
Геогрфиялық (тұрғылықты жердің көлеміне және халықтың тығыздығы мен
Демографиялық (халықтың жасы мен жынысына байланысты).
Әлеуметтік-экономикалық ( білімі, мамандығы, халық табысы).
Психологиялық (индивидтің ерекшелігін ескере отырып) [43].
Қазіргі кездегі кәсіпорындарда маркетинг қызметі әртүрлі ұйымдастырылған. Маркетингті ұйымдастыру
Функционалдық ұйымдастыру – тауарлары мен нарық мөлшері аз кәсіпорындарда
Басқарудың қарапайымдылығы;
Басқару функцияларында қайталану болмайды;
Қызметкерлердің кәсіби мамандығының өсуіне әсер етеді;
Кемшіліктері:
Тауар сапасына жеткілікті түрде мән берілмейді;
Жаңа енгізулерге тез бейімделмейді;
Эгоизм және жеке мүдденің болуы.
Маркетингті тауарлы ұйымдастыру – мұнда өндіріс пен өткізудің арнайы
Оның артықшылықтары;
Тауар бойынша маркетинг кешенін оңтайландыру мүмкіншілігі;
Сыртқы орта жағдайларына жақсы бейімделу.
Кемшіліктері:
Тауарлар бойынша сарапшы бола тұрып, менеджерлер міндетті қызмет аясын
Маркетинг қызметін ұйымдастырудың нарықтық үлгісі – бұл формада маркетинг
Оның артықшылықтары:
Өз тұтынушыларының талғамы мен қажеттіліктерін жақсы білу;
Нарық ерекшеліктерін ескері отырып сенімді болжау жасау.
Кемшіліктері:
Міндетті іс-әрекеттерінің қайталануы;
Жұмысқа икемділіктің жоқтығы;
Күрделі ұйымдастырушылық құрылым;
Тауар ассортиментін нашар білу.
Маркетингті географиялық прицитері бойынша ұйымдастыру – ірі компаниялар кеңейтілген
Нарықтық экономика салаларында маркетингті қолдану көлемі шексіз, ол
Сонымен, маркетинг – бұл тауарларды итермелеу емес, тұтынушының талаптарын,
Бүгінгі таңда маркетингтің дамуында келесі сипатты тенденцияларды бөліп көрсетуге
Маркетинг ғылыми-техникалық прогрестің айтарлықтай әсерінде болғандықтан, жекелей айтқанда ақпараттардың
Тұрғындар топтарының әлеуметтік белсенділігінің өсуі маркетинг сипатын анықтайтын айтарлықтай
Қазіргі уақытта маркетинг ашық инновациялық сипатта болып, үнемі жаңартуға
Маркетингтің кең таралуы тек салалық, коммерциялық аумақта ғана емес,
1.2 Кәсіпорынның маркетинг қызметін басқару әдістемесі
Экономикалық басқарудың нарықтық тұжырымдамасы ретіндегі маркетинг қазіргі даму деңгейлері
Бүгінгі таңда жүріп жатқан басқару жүйесінің қайта құрылуы және
Басқарудың жүйесі ретінде және де ерекше қызмет ретінде макетинг
нарық туралы нақтылы және сенімді ақпараттармен, қажеттілік пен сұраныстың
тұтынушы проблемасын шешетін, сұранысты қанағаттандыратын, бәсекелестер тауарынан жақсы, нарық
өндіріс сферасына максималды мүмкін болатын бақылау жасауды қамтамасыз ететін,
Филипп Котлер бойынша маркетингті басқару дегеніміз – кәсіпорын пайда
Маркетингті басқару – ақпарат жинауға, нарықта зерттеулер жүргізуге,
Маркетингті басқару мақсаты – кәсіпорынның алда тұрған мақсатына жету
Кәсіпорынның экономикалық және тиімді өсуі кәсіпорынның басқару құрылымының тиімділігіне
өндіріспен және сұранысқа ие болмайтын тауарларды шығарумен байланысты шығындарды
кәсіпорынның мақсатына жету үшін сұранысты ынталандыруға байланысты шығындарды минималдау;
тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандырған жағдайда ресурстарды оңтайлы пайдалану;
нақты тұтынушылардың және еңбек коллективінің сұранысы мен қажеттілігін ескеретін
тауарлар мен қызметтерді кеңінен өндіруге жағдай жасау және өз
Кәсіпорынның барлық бөлімшелерінің қызметкерлерінің маркетинг қызметті жүзеге асыру үшін
4 сурет – Маркетингтік принциптер негізінде циклдық басқару
4-ші суретте көріп отырғынымыздай маркетингтік принцип негізінде басқару бес
Жағдайлық талдау: кәсіпорынның жетістіктері мен сәтсіздіктерін ескере отырып, өндірісте
Маркетингтік синтез: жағдайлық талдау негізінде стратегиялық дамудың мақсаттарын құру,
Стратегиялық жоспарлау: ұзақ мерзімді стратегияда кәсіпорынның 10 – 15
стратегиялық жоспарлау;
маркетингтік бақылау;
жоспарды орындау.
Тактикалық жоспарлау: жалпы мақсаттар қысқа мерзімді (бес жылдан көп
Маркетингтік бақылау: нақты көрсеткіштердің жоспарлы көрсеткіштерден ауытқу себептеріне және
жылдық жоспарды орындауды бақылау;
табыстылық динамикасын бақылау;
стратегиялық мақсатта қолданыс табатын ақпаратты жинаудағы бақылау [18].
Маркетингті басқару белгілі бір тұжырымдамалар арқылы жүзеге асырылуы керек.
өндірісті жетілдіру тұжырымдамасы;
тауарды жетілдіру тұжырымдамасы;
коммерциялық іс-әрекетті күшейту тұжырымдамасы;
маркетинг тұжырымдамасы;
әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамасы.
Өндірісті жетілдіру тұжырымдамасы тауарға деген сұраныс ұсыныстан жоғары және
Тауарды жетілдіру тұжырымдамасы бойынша тұтынушылар сапасы аса жоғары, қасиеттері
Коммерциялық іс-әрекетті күшейту тұжырымдамасы сатушының өткізу мен ынталандыру шараларына
Маркетинг тұжырымдамасы ұйымның алға қойған мақсаттарына жетудің көзі ретінде
1 кесте – Коммерциялық іс-әрекет және маркетинг тұжырымдамаларын
салыстыру
Тұжырымдамалар Негізгі әрекет обьектісі Мақсатқа жету
Комерциялық
іс-әрекет Тауар Коммерциялық
іс-әрекеттер және ынталандырушы шаралар Сатудың көлемін өсіру
Маркетинг Тұтынушылар мұқтажы Маркетинг кешен әрекеттері Тұтынушылардың қажетін қанағаттандыру
Маркетингті басқарудың жаңа бағыты – элеуметтік-этикалық маркетинг. Халықтың
Келесі суретте жалпы кәсіпорынды басқару процесінің қарапайым схемасы көрсетілген:
Кіріс (ресурстар) Шығыс (қорытынды)
Кірістің өзгеруі
5 сурет – Кәсіпорынды басқару процесі
Барлық кәсіпорындар басқару жағынан қарағанда ашық жүйе болып
Маркетингті енгізу кезіндегі кәсіпорынды басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын дамытуды талдау
Нарықтық экономика кезінде кәсіпорын – өткізу нарығын, кәсіпорынның
Маркетинг қызметі кәсіпорынның басқа да бөлімшелерімен тұрақты және тығыз,
Маркетинг тек қана өнімді өткізу ғана емес, ол сонымен
Маркетинг принциптерімен басқаруды ұйымдастыру тіпті дефицит жағдайында өте қажет,
Сонымен, кәсіпорынның маркетингтік қызметін басқару – бұл әрдайым жаңарып
Әрбір кәсіпорын немесе компания өз маркетингілік қызметін басқаруды тиімді
Маркетингті ұйымдастыру – міндетті орындауға жауапкершілікті қалыптастыратын маркетингтік функцияларды
Маркетингтік процесте нарыққа шығатын тауар өндіруші, маркетинг бөлімі;
Маркетинг бөлімінің қызметі мен мақсатын анықтау үшін фирма қызметін
6 сурет – Маркетинг бөлімінің құрылымы
Маркетингтік ақпарат бөлімінің құрылымы келесідей:
маркетингтік ақпарат бөлімі өзіндік жеке құрылым және ол фирманың
маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысы фирманың бас директорының бұйрығымен жұмысқа
маркетингтік ақпарат бөлімі тікелей маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысына бағынатын
маркетингті зерттеу секторы: құрамы: а) маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысы;
дизайн секторының құрамы: дизайнер.
жарнама секторының құрамы: а) маркетингтік жарнама-үгіт бағдарламаларын құру;
психоанализ секторының құрамы: кадрлар бойынша психо-аналитик.
Қойылған міндеттер мен ұйымдастырушылық құрылымына қарай, маркетингтік ақпарат бөлімі
Маркетингті зерттеу секторы: нарықты сегменттеу; тұтынушылардың қажеттілігін зерттеу және
Жарнама секторы фирманың барлық жарнама бағдарламаларын құрады және
Дизайн секторы маркетингтік ақпарат, дизайнерлік құрылымдар және құндық-функционалдық
Психоанализ секторы жұмысқа қабылданатын адамдардың психологиялық қалыпта болуын, сонымен
маркетингтік ақпарат бөлімінің барлық қызметтері қабылданған жоспар-график бойынша, ал
Кәсіпорын қызметін талдау, қызметтің келесі үш бағыты арқылы
Өнімнің өзіндік құны – кәсіпорын өндірістік-шаруашылық қызметін анықтайтын сапалы
Шығын көлеміне байланысты цехтық, өндірістік және толық өзіндік құнды
Өзіндік құнды төмендету екі көрсеткіш бойынша жоспарланады: салыстырмалы тауарлық
Өзіндік құнды төмендетуді көлемін жоспарлау келесі есептеулер бойынша анықталады.
Салыстырмалы тауарлық өнім көрсеткіші бойынша. Ең алдымен абсолюттік үнемдеу
Эабс.ср.т.п = NniCbi - NniCni
Жоспарланған уаққытағы абсолюттік үнемдеу көлемі анықтағаннан кейін, жоспарлы уақытта
Sср.т.п = Эабс.ср.т.п / NniCbi * 100
Мұндағы, Эабс.ср.т.п – салыстырмалы тауар өнімінің өзіндік құнын төмендету
NniCbi – ағымдағы уақыттағы өзіндік құн бойынша салыстармалы тауарлық
NniCni – жоспарлы уақыттағы өзіндік құн бойынша салыстармалы
n – салыстырмалы тауарлық өнім түрінің саны.
Өнімнің 1 теңгеге шаққандағы шығыны көрсеткіші бойынша. Жоспарлы уақытта
Эабс.т.п = (Зтнб – Зтпп ТП) / 100
Өнімнің 1 теңгеге шаққандағы тауарлық өнімнің өзіндік құнының шығынын
Sт.п = ((Зтпб – Зтпп ) / Зтпб
Мұндағы, Зтпб – ағымдағы уақыттағы тауарлық өнімнің
Зтпп – жоспарлы уақыттағы тауарлық өнімнің 1
ТП – жоспарлы уақыттағы таурлық өнімнің құны, мың. теңге.
Бірақ шығын көлеміне көптеген факторлардың әсер етуін ескерген жөн:
2 АҚ “ҚҰЛСАРЫМҰНАЙГАЗ” МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Мұнай саласындағы маркетинг қызметінің дамуы мен қалыптасуы
Мұнай және газ өндіру Қазақстан өндірістік бағытының бірден бір
Ішкі және әлемдік нарықтың жаңа тауашаларын біз өндіруші өнеркәсіптің
әрбір мұнайгаз кеніші кәсіпкерлікті дамытудың осы заманғы тұрмыстық қызмет
тұтынушының алдында Қазақстан сенімді өнім берушінің абыройын жоғары үстауға
Биылғы жылдың ішінде Үкімет Қазақстанда мұнай-химия өнркәсібін дамытудың таяудағы
Шынында да мұнайдың арқасында біз экономикалық жүйені өзгерту процесін
Қазақстан Республикасы мұнайгаз саласының алдына келесі мақсаттар мен міндеттерді
1. Энергетикалық тәуелсіз мемлекетті қамтамасыз ету;
2. Ұлттық экономиканы реструктуризациялау үшін шетел
келуін қамтамасық ету;
3. Қазақстанның экспорттық әлеуетін жоғарылату және
валюта түсуін жоғарылату;
4. Мұнайгаз саласы бойынша ішкі нарық қажеттіліктерін
5. Күкірттісутек өңдеудің жоғарғы деңгейіне жету және оның сыртқы
Қазақстан Республикасының мұнайгаз саласының тиімді қызмет істеуі негізгі үш
Мұнай кен орындарын әрі қарай барлау (әсіресі Каспий шельфінде);
Мұнайгаз құбырларын салу;
мұнай өндіру, мұнай және газды тасымалдаудың инфрақұрылымын дамыту.
Қазақстан республикасының аумағында жұмыс істейтін ірі мұнайгаз компаниялары өз
Шикі мұнайды өндіру;
Шикі мұнайды экспорттау немесе тасымалдау;
Мұнай өнімдерін алу;
Мұнай өнімдерін экспорттау;
Мұнайхимия өндірісіне шикізаттар алу (полистирол, полипропилен т.б);
Соңғы мұнайхимия өнімдерін алу (синтетикалық шыбық, пластмасса, бояғыш заттар,
Дайын өнімді экспорттау.
Қазіргі кезде мұнай тасымалдау жүйесі мұнай саласындағы маркетингте өте
Келесі кестеде республиканың негізгі магистральдық құбырлары көрсетілген.
2 кесте – Негізгі магистральдық мұнай құбырларының техникалық мінездемесі
Мұнай құбыры Жұмыс істеген жыл Ұзындығы мың.км Диаметр НПС
Өзен – Ақтау 1966 142 500
Өзен – Атырау 1970 683 1000
Қаламқас - Қаражанбас – Ақтау 1979 62 500 4
Теңіз - Грозный 1988-1990 678 1000 3
Прорва - Құлсары 1986 103 500 2
Ембі мұнай құбырлары 1977-1983 4156 200-500 10
Павлодар - Шымкент 1977-1983 1646 800 12
Құмкөл - Қарақойын 1990 400 500-700 1
Кеңқияқ – Орск 1968 400 300 4
Тиімді маршруттарды таңдау үшін келесі көрсеткіштер ескерілуі тиіс:
маршруттың ұзындығы және оның геологиялық мінездемсі;
басқа да транспорт түрлерін қолдану мүмкіндігі;
шикі мұнайға деген сұраныс;
мүмкін болатын тариф негізінде құбыр иелерінен кепілдік алу;
жобаның
таритердің бәсеке қабілеттілігі;
параллельді тасымалдау мүмкіндіктерінің болуы.
Қазіргі кезде қазақстандық мұнайдың тұтынушыларға тасымалдануы үш тәуелсіз мұнай
Батыс Қазақстан мұнай құбырлары жүйесі. “Маңғыстаумұнайгаз”, “Өзенмұнайгаз”, “Қаражанбасмұнай” мұнайлары
АҚ “Ақтөбемұнайгаз”, мұнайын Орск мұнай өңдеу зауытына тасымалдайтын мұнай
Шығыс Қазақстан және Орта Азия мұнай құбырлары жүйесі арқылы
Егер де тауар және оның ассортименттеріне келетін болсақ, жалпы
3 кесте – Қазақстан Республикасының мұнай өңдеу зауыттарымен негізгі
Зауыт, өнім 2002 2003 2004 2005
мұнай өңдеу көлемі, барлығы 5712 8433,3 9253,6 11127,1
Павлодар 640,3 2078,2 1669,7 2932,3
Шымкент 3187,4 3654,2 3475,3 3743,9
Атырау 1884,3 2700,9 4108,6 4450,9
Автобензин, барлығы 1297,7 1665,5 1857,7 2274,6
Павлодар 240,2 504,7 483,7 928
Шымкент 796,7 836,7 872,3 956,3
Атырау 260,8 324,1 501,7 490,3
Авиакеросин,барлығы 71,1 2387,9 256,8 268,6
Павлодар 41 62,2 57,8 119,6
Шымкент 13,6 146,4 147,6 128,8
3 кестенің жалғасы
Атырау 16,7 29,3 51,4 20,2
Дизель, барлығы 1829,3 2488,5 2783,2 3319,6
Павлодар 216,2 640,9 470,1 817,3
Шымкент 961,4 1013,1 988,2 1096,1
Атырау 651,7 834,5 1324,6 1406,2
Мазут, барлығы 2129,5 2821,2 3147 3750,2
Павлодар 142,9 364,9 405,9 581
Шымкент 1334,2 1398,2 1194,6 1478,9
Атырау 652,4 1058,1 1545,5 1690,3
Ескерту – Статистика Агентігінің деректері бойынша
3-ші кестеде көріп отырғанымыздай жыл сайын мұнай өнімдерін өндіру
Енді мұнайды экспорттауды заң жағынан қарастырсақ. Қазіргі кезде мұнай
Қазақстан заңдары бойынша мұнай компаниялары келісім – шарт бойынша
2003 жылы мұнай заңына өзгерістер енгізілді. Жаңа өзгертулер бойынша
2.2 АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың экономикалық әлеуетін талдау
Қазақстан Республикасы егемендігін жариялаған кезден бастап, мұнайгаз саласында мемлекеттік
Қазақстанкаспийшельфпен жүргізілген каспий теңізі шельфіндегі геофизикалық зертеулер. Осының арқасында
КТК Теңіз – Новороссийск мұнай құбыры құрылысының аяқталуы (2001
Қашаған мұнай орнының коммерциялық ашылуы ( 2002 жыл ).
“ҚұлсарыМұнайГаз” акционерлік қоғамы “ҚазМұнайГаз” акционерлік қоғамының еншілес компаниясы болып
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” – Қазақстан аумағында жұмыс істейтін және геологиялық
Компания – Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуына және оның әлемдік
Қосшағыл (Қосшағыл, Құлсары, Ақінген, Тұлұс)
Терең-Өзек (Терең-Өзек, Қаратон + Қошқымбет)
Қисымбай (Қисымбай, Аққұдық)
1989 жылы 7 мамырда Тажиғали мұнай кен орынын Каспий
Құлсары мұнай кен орыны: Атырау облысы, Ембі ауданы, Атырау
Тұлұс мұнай кен орыны: Тұлұс мұнай орынының өндірістік құрылысы
Қисымбай мұнай кенорыны – Атырау облысының ембі ауданында, Атырау
Терең - Өзек мұнай кен орыны: Терең-Өзек мұнай кенорынының
Компания қоғамның алдында табиғат ресурстарын рационалды пайдалану, еңбек жағдайын
Компанияның сапа, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және қауіпсіздік
Қабылданатын шешімдердің сапасын және басқарудың тиімділігін көтеру;
Қауіпсіз еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету және компания қызмет істеп
Өндірістік қызметтің қоршаған ортаға әсерін төмендету.
Осы мақсаттарға жетудің бірден бір шешімі болып – компанияға
Компанияның сапа, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және қауіпсіздік
Тауар, қызмет көрсету сапасы ұлттық және халықаралық стандарттарға және
Қоршаған ортаға жағымсыз әсерін төмендету мақсатында компанияның өндірістік-техникалық дамуының
Компанияның қызмет көрсету және тауар сапасын көтеру мақсатында өндірістік
Сапа, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасымен
Сапа, қоршаған ортаны қорғау, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасымен
Экологиялық жағдайды көтеру үшін ескірген өндірістік базаны технико-материялдық жаңартулар
Компания еңбекті және қоршаған ортаны қорғауға байланысты қызметті ұйымдастыруды
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” жұмыскерлері солтүстік-каспий, Құрманғазы жобаларына, Үкімет аралық Каспий
Қазіргі кезде бүкіл әлем алдында келесі проблемалар тұр –
Кәсіпорынды басқарудағы әлемнің ең соңғы тенденциясы ретінде ISO 9000,
Уақыт талабына сай АҚ “ҚазМұнайГаз” басқару құрылымына ISO 9000,
“ҚұлсарыМұнайГаз” жеткізу сапасын көтеру программасы сатып алуды және қызметті
Программаның негізгі этаптары: материалдарды таңдау, товармен жұмыс істейтін топтарды
Бағдарлама деңгейлері:
А. Товарды таңдау
Бұл жағдайда келесілерді ескерген жөн: қызметтің және товардың жалпы
В. Өнімді сатып алу бөлімін құру: Топты құру барысында
Ескерту: материалдық-техникалық жабдықтау тобының бөлімі тауар санының көп болуына
С. Сатып алынған өнімнің жалпы құнына талдау жасау:
Сатып алыңған өнімнің жалпы құны әдетте кейбір жағдайларда анықауға
Д. Жабдықтаушыны таңдау және бағалау.
Жабдықтаушыны таңдау және бағалау келесі этаптарды қамтуы қажет:
Жабдықтаушының “ҚұлсарыМұнайГаз”-ға қосатын салымдарды ескеру
Ең жақсы жабдықтаушыны анықтау;
Жабдықтаушыны бағалау кезінде қойылатын критерилер келесідей:
Тауар сапасы;
Жабдықтаушымен жұмыс істеу тәжірибесі;
Жабдықтаушының өз қызмет саласындағы жағдайы;
Қаржылық тұрақтылық;
Патенттің және ғылыми-зертеу потенциалының бар болуы;
Техникалық жабдықтау кезінде сапалы қызмет жасау.
Қарым қатынасты сапасын жақсарту тобы келесі факторларды қамтиды:
Жабдықтаушымен үнемі қарым қатынас жасау, үнемі кездесу;
Компанияға жақсартулар енгізу және бағалау;
Жабдықтаушы сертификациясына талпыну;
Сапаның үнемі өсуін және бақылауды қамтамасыз ету;
Отырыстың протоколын басып шығару және тарату.
“ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының қарамағында бірнеше мұнай құбырлары бар. Төменде мысал
4 кесте – Қисымбай мұнай кен орынының физико-химиялық қасиеті
Қасиеті Өлшем бірлігі интервал
Горизонттың орналасу тереңдігі м 1650
Алғашқы пласттың қысымы МПа 14,08 - 16,97
Қанығу қысымы м3/тн 10 - 11,5
Газдық фактор доли ед 87
Пористость г/см3 0,11 - 0,33
Тығыздығы мкм2 0,8936
Өтімділігі сст 0,001 - 3,39
20.0 ғы тұтқырлығы % 30,68
Күкірт % 0,57
Смол % 7,5
Асфальтен % 3,7
Парафин % 0,56
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дің деректері бойынша
Жоғарғы көрсеткіштерді талдасақ келесі нәтижелерге келе аламыз: Жалпы Қисымбай
Күкірт, смол және асфальтен құрамы бұл жерде қалыпты жағдайдан
Жалпы Қисымбай кен орнында мұнай дайындау технологиялық регламенті келесідей:
“ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының өндірісті басқару құрылымы өте күрделі емес. Басқарудың
Қаратон басшысының орынбасары – келесі бөлімдер үшін жауапты:, Терең
Бас геолог – келесі бөлімдер үшін жауапты: геологиялық
Бас инженер – келесі бөлімдер үшін жауапты:, ЦДНГ Қисымбай,
Экономика бөлімі басшысының орынбасары – келесі бөлімдері үшін жауапты:
Материалдық қамсыздандыру мен транспорт басшысының орынбасары бөлімі келесі бөлімдер
Әлеуметтік қамсыздандыру бөлімі басшысының орынбасары бөліміне келесі қорлар және
2005 жыл Компанияның ішкі ресурстарының дамуына, мүмкіндіктердің кеңеюіне және
Капиталға салымдардың экономикалық тиімділігі жоғары болатын және оны шығындарды
Адамдар – компания негізін, оның стратегиясын , күшін және
Сонымен қатар 3 негізгі пункттен тұратын “2004 жылдың жұмыс
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” – негізгі мақсаты бұл – әрбір
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” – еңбек ақыға байланысты саясаты бұл –Қазақстан
Компанияның базалық сағаттық ставка арқылы жалақыны төлеп отырады. Жұмысшылар
2005 жылғы еңбек туралы есеп беру қорытындысы бойынша талдау
Ликвидациялық бригада – 29 адам;
Капқұрылыс бойынша бригада – 22 адам;
Капремонт бойынша бригада – 17 адам;
Экология бойынша бригада – 15 адам.
Еңбек ақы негізгі және қосымша бөлімдерден тұрады. Негізгі бөлігі
Қазіргі кезде АҚ “ҚазМұнайГаз” және оның еншілес компанияларының қарамағында
Келесі кестеде АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша 2005 жылғы “Сұңқар” денсаулық
5 кесте – АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша 2005 жылғы “Сұңқар”
Еншілес компания аты Денсаулық көтеру кешенінің, демалыс орындарының аты
Ересек адамдар Балалар
1 2 3 4 5
1 АҚ "ҚұлсарыМұнайГаз" "Сұңқар" денсаулық көтеру
2
Санатория "Таврида" Евпатория қ. 280
3
Санатория "Приморье" Крым 2
4
Санатория "ЦВСА" Алушта қ
5
Санатория "Қазақстан" Алматы 4
6
Санатория "Сарыағаш" Шымкент 2
7
Санатория "Атырау" Атырау қ 240
8
Санатория "Қамыскөл" Құлсары қ 116
9
Лагерь "Аян" Алматы
10
"Мигнон" Карловы - Вары
11
Басқа да ТМД және Қазақстан санаториялары 4
12 Барлығы 368
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дің деректері бойынша
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” әлеуметтік саясаты – мұнайгаз саласындағы жұмысшыларға және
6 кесте – “ҚұлсарыМұнайГаз” АҚ бойынша 2004 – 2005
№
Негізгі көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқулар
+,- (%)
1 Мұнай көлемі мың тонна 1472 2600 928 177
2 Өнімінің өткізуден түскен табыс млн тг 32203017 38893365
3 Жалпы табыс млн тг 19735961 24163660 4427699 122
4 Тауар өнімінің өзіндік құны млн тг
12467056
14729705
2262649
118
5 Еңбекақы қоры
млн тг
694823
785144
90321
113
6 Персоналдың орташа тізімі адам 836 853 17 102
7 1 теңгеге кеткен шығын тиын 0,77 0,70 -7
8 Кезең шығындары млн тг 10582653 12519380 1936727 118
9 Негізгі қызмет түрінен түсетін табыс млн тг 9153308
10 Салыққа дейінгі табыс млн тг 8831707 12099111 3267404
11 Таза табыс млн тг 6475060 8807174 2332114 136
12 Өнім рентебельділігі % 28,1 32,3 4,2 -
13 Өндіріс рентабельділігі % 10,5 13,3 2,8 -
14 Сату рентабельділігі % 20,1 22,6 2,5 -
15 Қор қайтарымдылығы млн тг 0,53 0,6 0,07 113
16 Қор сиымдылығы млн тг 1,9 1,7 -0,2
17 Қормен қарулану млн тг 72154 76049 3895 105
18 Негізгі құралдардың жылдық орт құны млн тг 60320516
91503 100,1
19 Айналым құралдарының жылдық орт құны млн тг
20 1 жұм орт е/ақысы мың тг 70540 72756
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың деректері бойынша есептелінген
6 – шы кестеде көріп отырғанымыздай өндірілген мұнай көлемі
Сонымен қатар, өткізуден түскен табыс, бұл жерде 2004
Кәсіпорынның жалпы табысын келесі формуламен есептелінеді:
2004 жылы өнімнің өзіндік құны 21467056 тенге құрады.Екі жылдың
Келесі көрсеткішті талдасақ, 2004 жылы Еңбек ақы қоры 6948230
Пайда арасындағы тікелей байланыстың бар екенін көрсететін көсеткіш бұл
1 тенге шығын = өзіндік құн+кезең шығыны/өткізуден түскен табыс
2004 жылы 1 теңгеге кеткен шығын 0,77 теңгені құрады.
Кезең шығындары. Бұл көрсеткішке жалпы шығындар, өткізуге кеткен шығындар
Негізгі қызмет түрінен түсетін табыс 2004 жылы 9153308 теңгені
Негізгі қызметтен түскен табыс = жалпы табыс - кезең
Таза табыс 2004 жылы 6475060 млн тенгені құрады, ал
Өнім рентабельділігін анықтау үшін келесі формула қолданылады:
Өнім рентабелділігі =Таза табыс / Толық өзіндік құн *
Бұл жердегі толық өзіндік құнды келесідей табамыз:
Толық өзіндік құн = өзіндік құн + кезең шығындары
Кәсіпорынның өндірістік қызметін есептеуде ең негізгі көрсеткіштердің бірі болып
Өндіріс рентабельділігі = Таза табыс / ОС+ОПС *100%
Кәсіпорынның келесі көрсеткішін, яғни сату рентабельділігін келесідей есептей
Қор қайтарымдылығы. Бұл көрсеткіш халық шаруашылығында, өндірісте көп қолданылады.
Қор қайтарым =өнімді өткізуден түскен табыс/негізгі құрал (орт).
Қор қайтарымдылық көрсеткішіне кері көрсеткіш бұл - қор сиымдылығы,
Қор сиымд =негізгі қордың (орт)/ өнімді өткізуден түскен түсім.
Қормен қарулану, 2004 жылы бұл көрсеткіш 72153 мың тенге
Қормен қарулану = негізгі қордың (орт)/жұмыс істейтін дер
Қорыта айтқанда жалпы соңғы жылы кәсіпорынның экономикалық жағдайы өскенін
Қаржылық бөлім қаржылық қызметті басқарып, жұмысшыларды, акционерлерді және
экономика бөлімінің басшысы
Ішкі бақылау Қаржылық – бақылаушы Персоналмен жұмыс істеу бөлімі
7 сурет – “ҚұлсарыМұнайГаз” компаниясының қаржы бөлімінің құрылысы
Бас менеджер қаржылық қызметті бақылайды.
Қаржылық – бақылаушы келесі топтардың жұмыстарына жаупты: пландық –
Салық бөлімі салық заңдарына сәйкес салыққа қатынасты барлық сұрақтарға
Ішкі бақылау бөлімі ішкі бақылауды жүргізуге, ішкі және сыртқы
Персоналмен жұмыс істеу бөлімі – банк операцияларын жүргізу, сатандыру
Компанияның қаржылық ресурстары – компанияның пайдалануында бар қаржыны
Келесі кестеде компанияның жалпы төлем қабілеттілігін, қаржылық коэффициенті есептелген:
7 кесте – Кәсіпорынның қаржылық жағдайының сипаттамасы
Көрсеткіштер
Формула 2004
жыл 2005
жыл
Төлем қабілеттілік
коэффициенті Тқ = Ағымдағы активтер/ қысқа мерзімді
Айналым коэффициенті Аk=өтк өнімнен түс табыс/ меншік капитал
Айналыс коэффициенті Ак=өтк өнімнен түскенс табыс/ағымд активтер
2,46
өндіріс рентабельділігі Өр = Таза табыс / ОС+ОПС *100%
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дің деректері бойынша
Жалпы компанияның төлем қабілеттілігі 2004 жылға қарағанда біршама жоғарылағанын
Келесі кестеде 2005 жылғы компанияның материялдық базасын нығайту үшін
8 кесте – “ҚұлсарыМұнайГаз” 2004 – 2005 жылғы
Капитал салымның бағыты 2004 г 2005 г Ауытқу
1 2 3 4
Құрылыс: 738 1821 246
А) Өндірістік 642 1621 252,4
Б) Өндірістік емес 96 199 207
Құрал – жабдық тарды сатып алу 1363 2011
Бұрғылау 1009 2078 206
Басқалар 63 244 387
Барлығы 3174 6153 194
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дің деректері бойынша
Осы мәлеметтерге қарасақ, компания 2004 жылы 2005 жылға қарағанда
Оның бірден бір-себебі бұл – құрылыс және негізгі құралдарды
Келесі 9 – шы кестеде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына талдау
9 кесте – Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
№ Көрсеткіштер 2004 жыл 2005 жыл Ауыткулар
+/- %
1. Авансталынған капитал, с.і. 79283220 90610110 11326890 124
1.1 Меншік капиталы 61539675 71962002 14981769 117
1.2 Қарыздық капитал. 17743545 18648108 904563 105
2. Тәуелсіздік коэфициенті 0,77 0,79 0,02 103
3. Тәуелділік коэфициенті 0,22 0,21 -0,01 95
4. Қаржыландыру коэфициенті 3,47 3,86 0,39 111
5. Қарыз және меншік капиталының арақатынасы 0,29 0,26 -0,03
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың мәләметтері бойынша есептелген
9 – шы кестені талдайтын болсақ, мұндағы тәуелсіздік
Тәуелділік коэфициенті қарыз қаражаттарының жиынтық
Қарыз және меншік капиталының арақатынасы
10 кесте – «ҚұлсарыМұнайГаз» АҚ-ның табыстылығын бағалау.
№ Көрсеткіштер 2004 жыл 2005 жыл Ауытқулар
+/- %
1. А.Абсолютті көрсеткіштер :
Өнімді өткізуден түскен табыс
2. Жалпы табыс 19735961 24163660 4427699 122
3. Негізгі қызметтен түскен табыс 9153308
4. Салық салынғаннан кейінгі қалыпты
5. Таза табыс 6475060 8807174 2332114 136
1. Б.Салыстырмалы көрсеткіштер :
Кәсіпорын активтерінің табыстылығы 8,07 9,8 1,73 121
2. Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы 9,65 12,9 3,25 134
3. Ағымдық активтердің табыстылығы 49,5 41,1 -8,4 83
10 кестенің жалғасы
4. Сату көлемінің табыстылығы 20,1 22,6 2,5 112
5. Негізгі қызметтің табыстылығы 39,7 42,7 3 107
6. Меншікті капитал табыстылығы 8,99 14,3 5,31 159
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың деректері бойынша есептелінген
Бұл кестеден біз, ағымдық активтерді қоспағанда жалпы кәсіпорынның барлық
11 кесте –Кәсіпорын активтерінің өтімділігі мен
бағалау
№ Көрсеткіш 2004 жыл 2005 жыл Ауытқулар
+/- %
1. Ағымдағы өтімділік коэфициенті 1,02 1,39 0,37
2. ТМҚ-дың ағымдық активтердегі үлесі 0,4
3. ТМҚ-дың өтелу коэфициеті 13,8 8,29 -5,51
4. Меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың деректері бойынша есептелінген
11 – ші кестені талдай отырып келесі қорытындыға келуге
Меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілу
12 кесте – Кәсіпорынның мүліктік жағдайын
№ Көрсеткіштер 2004 жыл 2005 жыл Ауытқулар
+/- %
1. Өндірістік мақсаттағы мүлік коэфициенті 0,66
2. Активтер қозғалысының коэфициенті 0,16 0,24 0,08
3. Мобильді және иммобильді қаражаттар қатынасының
4. Негізгі құралдардың нақты құнының
5. Негізгі құралдардың актив бөлігінің
6. Негізігі құралдардың тозу коэфициенті 0,1
7. Негізгі құралдардың жарамдылық коэфициенті 0,9
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың деректері бойынша есептелінген
12 – ші кестені талдайтын болсақ, 2005
Келесі көрсеткіш бойынша кәсіпорын активінің қозғалыс
Келесі көрсеткіш бойынша, яғни кәсіпорын мүліктерінің жалпы
Негізгі құралдардың жалпы құнындағы оның актив
Келесі көрсеткіш – бұл осы негізгі
2.3 “ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының маркетинг қызметін ұйымдастыру
Қазіргі кездегі өндіріс дамуында маркетинг, тек қана нарықтық саясатты
- нарық туралы нақтылы және сенімді ақпараттармен, қажеттілік пен
- тұтынушы проблемасын шешетін, сұранысты қанағаттандыратын, бәсекелестер тауарынан жақсы,
- өндіріс сферасына максималды мүмкін болатын бақылау жасауды қамтамасыз
8 сурет – «ҚұлсарыМұнайГаз» басқармасының маркетингті басқару
Маркетинг бойынша басшы компанияның маркетингтік қызметін басқарады, яғни өнімді
Маркетингтік қызметті ұйымдастыру және бақылау тобы ағымдағы және стратегиялық
Марктингт зерттеу тобы жоғарыдан, яғни басқа еншілес компаниялардан («ЕмбіМұнайГаз»,
Баға саясаты және экономикалық талдау тобы компанияның экономикалық көрсеткіштерін
Мұнайды өткізу тобы мұнай келісім – шарттарын құрып, сатып
Мұнай тасымалдау тобы мұнайды ішкі нарыққа өткізу. Мұнайды мұнай
Өнім ассортиментін басқару тобы мұнайды жер қойнауынан алу және
“ҚұлсарыМұнайГаз” АҚ – ның тағы бір қызметі – мұнай
Әлемдік бағамен неғұрлым көп мұнайды сату, өткізу.
Максималды таза табысты және өндірісте қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” персоналын рационалды қолдану және персоналды дайындау мен
Сатудың және өндіріс көлемінің тым өсуіне дайын болу.
Транспорттық шығындарды максималды азайту және мұнайды сатып алушыларға тікелей
Маркетинг бөліміне өнімді өткізу кезінде басты рөлді атқаратын мұнай
Компанияның мұнайды өткізуге байланысты негізгі бағыттары:
Мұнай және газ өнімдерін өңдеуді бөлшек және көтерме сауда
Мұнайдың экспортқа шығуын қамтамасыз ету;
Транспорттық – экспедициялық, жүк бағыттау қызметтерін жүргізу
АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” шет елге шикі мұнайдың негізгі транспорттық маршруты
Компания Қазақстанда монополист және Қазақстанда өндірілетін мұнайдың 90
“КазТрансОйл” компаниясының міндеттері:
Ішкі нарықты мұнаймен қамтамасыз ету мақсатында ішкі мұнай құбырлар
Магистральдық мұнай құбырларының экологиялық қауіпсіздігін және эксплуатациялық сенімділігін жоғарылату;
Алдағы уақытта қысқа мерзімдік жобаларды орындау арқылы қазақстандық мұнай
Қаржылық жағдайдың тұрақтандыру.
Төмендегі кестеде 2004 және 2005 жылғы шығарылған мұнай көлемі
13 кесте – 2005 жылғы НГДУ “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша мұнайдың
Көрсеткіштер Бірлігі 2004 ж %
жоспар нақты
жоспар нақты
Мұнай өндіру Мың тн 1460 1472 101,8 2550 2600
Пластқа су айдау Мың м3 5460 5460 100 5782,8
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дің деректері бойынша
2005 жылы НГДУ “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша 2600 мың тонна мұнайды
Келесі 14 кестеде 2005 жылы “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша мұнайды жеткізу
14 кесте – 2005 жылы “ҚұлсарыМұнайГаз” бойынша мұнайды жеткізу
№
Аталуы
2005 жылы
жоспар Нақты ауытқу
1 Экспорт 1661,2 1680,3 19
1.1. Алыс шетел 1 101,40 1 424,60 323
Атырау - Самара 626,4 954,3 328
КТК 475 470,3 -5
КТК толтыру 20 46,8 27
1.2. Жақын шетел 559,8 255,7 -304
2 Ішкі нарық 889,8 909,8 20
2.1. АНЗП 750 790,5 41
2.2. Басқалар 14,9 8,1 -7
2.3. Роялти 124,9 11,2 -14
Барлығы 2551 2590,1 39
Ескерту – “ҚұлсарыМұнайГаз”-дың деректері бойынша
“ҚұлсарыМұнайГаз” АҚ-ның негізгі мұнай құбырларының бағыттары: Өзен – Атырау
Батыс;
Шығыс;
Есептеу орталығы;
Ғылыми – техникалық орталық.
Қазақстандық мұнайдың негізгі бөлігі Ресей бағытымен экспортталады: Атырау –
Ал Газ тасымалдау АҚ “КазТрансГаз” компаниясы арқылы жүргізіледі. Газ
Табиғи газды халықаралық тасымалдау;
Табиғи газды экспорттау және импорттау;
Табиғи газды өндіруге байланысты жобалар құру;
Газды ішкі нарыққа тасымалдау;
Халықты газбен қамтамасыз ету;
Табиғи газды сатып алу, сату және сақтау;
Экология;
Электро және жылу энергиясын өндіру.
Газды халықаралық тасымалдау келесі магистральдармен өтеді: “Оренбург – Новопсков”,
2004 жылы жалпы тасымалданған газ көлемі – 121,6 млрд
Сатып алушылармен келісім сөздер жүргізу. Жалпы компанияның мұнайды
Компания қызметінің негізгі стратегиялық мақсаты – ұлттық мұнайгаз саласының
Компанияның құнын жоғарылату арқылы акционердің экономикалық пайдасын максималдау;
Мемлекеттің стратегиялық пайдасын қамтамасыз ету;
Жоғарғы тиімділігі бар мұнайгаз компаниясын құру.
2005 жылы “ҚұлсарыМұнайГаз” келесідей стратегиялық мақсаттары қабылданды:
Қауіпсіз жұмыс істеу;
“ ҚұлсарыМұнайГаз” қызметін жоспарлау процесін басқару;
Жұмыстың ең жақсы көрсеткіштеріне ұмтылу;
Сыртқы ұйымдармен байланысты әрқашан жетілдіріп отыру;
Бөлім қызметкерлерінің профессионалды деңгейін көтеріп отыру;
Еңбекті және қоршаған ортаны қорғауда жоғарғы көрсеткіштерге ұмтылу;
Компания беделдігін арттыру;
өндірістік – экономикалық көрсеткіштің жоғарғы деңгейіне қол жеткізу.
Жалпы компанияның 2005 – 2008 жылдарға жасалған стратегиялық жоспары
Стратегиялық басқару жүйесін;
Жедел басқару жүйесін;
Персоналды дамыту және ынталандыру жүйесін;
Негізгі бизнес – процесстерді автоматизациялау.
Сонымен қатар, өндірістік тұтынушыны қанағаттандыру мақсатында келесі жағдайларды ескеріп,
Сапа – өндірістік процеске және қолданылатын технологияларға жарамды болуы;
Жеткізу сенімділігі – нақты ұйымдастырылған өткізу жүйесі;
Баға және төлеу шарттары.
Бірақ осының бәріне қол жеткізу үшін екі құрамдас бөліктерінің
Келесі 15-ші кестеде «ҚұлсарыМұнайГаз»-дың күшті, әлсіз, мүмкіншілік- тері және
15 кесте – «ҚұлсарыМұнайГаз»-дың SWOT талдау
Күшті жақтар Әлсіз жақтары
Қазақстан Республикасының ұлттық компаниясы;
Қазақстанның ең ірі компаниясының еншілес компаниясы;
Шикізат молдығы;
Мұнай сапасы;
Экспорттық жағдайдың өзгеруіне тез әсер ету мүмкіндігі.
Мобилизация және демобилизацияға шығындардың жоғарылауы;
Мамандарды оқытудың жеткіліксіздігі;
Эксплуатациялық шығындардың көбеюі;
Технологиялардың ескіруі.
Мұнай өзінің құрамына байланысты қосымша тазалауды қажет етеді.
Мүмкіншіліктер
Қауіпті жағы
Өндірістік процестерді және ұйымдастырушылық құрылымды жетілдіру;
Қауіпсіздікті жоғарылату (өндіріс орындарында);
Эксплуатациялық шығындарды төмендету;
Жаңа технологияларды енгізу;
Басқа да мұнай өнімдерін сату арқылы пайданы көбейту.
Мұнайға әлемдік бағаның төмендеуі;
Материалға және қызметке бағаның өсуі;
Мұнай құбырының істен шығуы.
SWOT – талдау стратегиялық маркетингтің және компанияның стратегиялық жоспарының
SWOT – талдау матрицасы компанияның маркетингті басқаруға байланысты бірнеше
«ҚұлсарыМұнайГаз» географиялық жағдайлары өте қолайсыз болып келеді, өйткені мұнайды
3 НАРЫҚ ЭКОНОМИКАСЫ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ МАРКЕТИНГ ҚЫЗМЕТІН БАСҚАРУДЫ
3.1 Мұнай саласында маркетингті басқарудың шетелдік тәжірибесін
Қазақстан экономикасының мұнайгаз саласындағы марктингті қолданудың ерекшеліктері мен серпіні
Қазіргі кездегі әлемдік мұнай нарығындағы импорт және экспортты келесі
16 кесте – Әлемнің негізгі мұнай нарықтарының сипаттамасы
Әлемнің мұнай нарығы Импорт (-), Экспорт (+) млн. тонн/жыл
1995 2000 2005 2010
Солт – Батыс еуропа -174 -167 -210 -280
Орталық және Шығыс Еуропа -53 -63 -74 -80
Средиземноморье -247 -214 -234 -234
Азия – Тынық мұхиты -420 -582 -748 -911
Парсы бұғазы +660 +720 +872 +1053
Атлантикалық бассейн -363 -341 -368 -431
Ескерту – Статистика мәліметтері бойынша құрылған
16-шы кестеде байқап отырғанымыздай мұнайға бай, тек қана экспорты
17 кесте – Әртүрлі елдердегі ұлттық мұнайгаз компанияларын құру
Мұнай компаниясы Нарықтағы орны Құрылу себебі Құрылған кездегі нарықтағы
PDVSA Венесуэла
Partamina
2.Шетел инвесторлармен өнімді бөлісу келісм шарттары жоғары дамыған, мемлекеттік
Pemex
Statoil Норвегия
JNOC Жапония
3. Белгілі бір жобаны банк қаржыландырса гарант ретінде 60
1. Ұкіметтің тәуелсіз органы, JNOS бюджетін құрады.
2. Мұнай қор жүйесінің мемлекеттік және жеке стержіні.
Жалпы шетелдік мұнай саласындағы маркетингті басқару мен ұйымдастыру біздің
Енді Малайзия тәжірибесіне келсек, PETRONAS негізгі қызметі – мұнай
Жаңа өнім шығару;
Материалдар және коррозия;
Табиғатты пайдалануды реттеу;
Ғылыми қызметтер;
Цифрлік ақпарат қызметтері.
“Statoil” – Норвегия, 18 платформасымен қамтылған және 17 жеке
Мұнай және газ кен орындарының тиімді және қауіпсіз эксплуатациялауды
Барлау аумақтарына кіруді қамтамасыз ету;
Тиімді мұнайгаз кен орындарына кіруді қамтамасыз ету;
Жаңа құрылыстарды салу және инжиниринг;
Компанияның газды тасымалдау бөлімі Еуропаға газды өңдеу, тасымалдау және
Жапония елінде қазіргі кездегі маркетинг 50 жылдарда пайда болды.
Өндірістер мен үкімет арасындағы қарым – қатынас;
Өндірістік атмосфера;
Әлемдік нарыққа арналған өнім.
Жапония үкіметі 40–50 жылдардан бастап экономиканың көптеген секторларын
Жапониядағы маркетинг жүйесі тұтынушы сұранысына байланысты жоғары дамыған
маркетинг бөлімінің басқаруымен компанияда өз меншігінде болатын бірнеше өткізу
өткізуге арналған бөлек компания құру;
бөлшек және көтерме сауданың нүктелерін құру.
өткізу бөлімі – негізінен өнімді сату және онымен байланысты
Өткізуді жопарлау бөлімі – оның негізгі қызметі маркетинг саласында
ҚХР экономикасын басқаруды жақсартудың негізгі шарты болып, кәсіпорынның шаруашылық
Орталықтандырылған жоспарлы экономика негізінде құрылған, яғни ескірген маркетинг үшін
Бұл концепция тұтынушының қажеттіліктерін қанағаттандырмайды, бірақ өткізуді жарнама арқылы
Қазіргі кездегі маретингке сәйкес келеді. Ол ортаға тұтынушыны қойып,
Қорытындылай келсек, нарықтық экономикасына өту барысында ірі және орта
Қытай маркетингіне келетін болсақ, жалпы Қытайда өткізу арналары өте
18 кесте – Қытайдағы маркетингтің дамуын тежеп отырған
Негізгі проблемалар % респонденттердің жауабы бойынша
Құралар жетіспеушілігі 48,6
Мамандардың жоқтығы 42,9
Маркетинг туралы білімнің жоқтығы 40,0
Шарушылықтың дәстүрлік формасы, өзгерту өте қиын 23,9
Маркетинг бөлімі жұмысын коор- динациялаудағы проблемалар 8,6
Басқалар 14,3
Жауаптарды қорытындылай келе көптеген кәсіпорындар маркетингтің енуіне құралдардың жетіспеушілігі
Компанияның негізгі артықшылықтары төмендегідей:
Компания географиялық және өндірістік қатынаста интеграцияланған болып келеді;
Ішкі нарықтың болуы және оның жан-жақты дамуы;
Сыртқы өткізу нарығының тұрақты болуы;
Ұлттық кадрлардан тұратын, адамдық әлеуетінің болуы;
Мұнайды экспорттау үшін (мұнай құбыры, порт – танкер) транспорттық
Бірақ, әлемде жетекші орынға ие болса да компания келесі
Материалдық базаның ескіруі (капитал салымдарының жетіспеушілігінен және соғыс зардаптарынан)
Мұнай өндірісінің министрлігі мен компания арасындағы келіспеушілік.
АҚШ “Эксон” корпорациясы – мұнай және газ саласының барлық
90–жылдардың басында әлемдік экономикада интеграциялану қарқынды дами бастады. Соның
Мұнай және мұнай өнімдеріне конъюнктура өзгерістерінің әсерін төмендету мақсатында
Әлемдік тәжірибені зерттей отырып Касспий теңізіндегі көмірсутек әлеуетін
Бірінші – теңіз мұнай өндірудің бастапқы деңгейі, консорциумның шетелдік
Екінші – мұнай және газ тазалау және өндеу үшін
Үшінші – кешенді мұнайхимия индустриясын құру, тек қана касспий
Осы үш деңгей Касспий өңірі аймағындағы әлеуметтік инфрақұрылымды және
Сонымен нарық экономикасының әлемдік тәжирибесі мұнайгаз саласында басқарудың
3.2 АҚ “ҚұлсарыМұнайГаз” басқармасының маркетингтік стратегиясын жетілдіру
Қазақстан Республикасының алдында тұрған көптенген мақсаттарының арасында мұнайгаз
«ҚұлсарыМұнайГаз» басқармасының маркетингтік қызметін жетілдіру бағыттарына көшпей тұрып автор
Қазіргі кезде Қазақстанда бәсекелестердің ақпараттары көп жағдайда коммерциялық құпия
Маркетинг зерттеулерге байланысты проблемалардың туындауы: мысалы шетелдерде зерттеулерді жүргізу
Шетелдерде тұтынушылар мен сатып алушылар арасында сұрақ-жауап анкеталар жүргізу
Ақпарат – қазіргі заманғы ең қымбат өнім. Кейбір кездерде
Қазақстан мұнай шикізат қорының байлылығына қарамастан ішкі нарықта мұнай
Мұнайгаз экономиканың негізгі стратегиялық саласы ретінде мемлекеттің ұзақ бойы
Қазақстан Республикасының мұнай компанияларының ерекшелігін, дамуын, қазіргі жағдайын, олардың
Трансферттік бағаны қатал бақылауға алып мұнай өндіру көлемін ұлғайту;
Экспорт, мұнай өңдеу зауыттарының және ішкі нарықтың қажеттіліктерін ескере
Өзінің өңдеу қуатын көбейту;
Шикізат өнімдерін тиімді пайдалану;
Экологиялық бақылауды күшейту және мұнай компанияларының қызметіне байланысты санкцияларды
Мемлекеттің стратегиялық қызығушылығын ескере отырып өзіндік магистралін құру арқылы
Каспий өңірі көмірсутегін өндірудің өсуіне, магистральдық, оның ішінде экспорттық
Каспийде көмірсутегінің өндірудің дамуы мұнай-химия индустриясы үшін отандық шикізат
Алдағы он бес жылда Қазақстан мұнайын өндіруді дамытуға 80
«ҚұлсарыМұнайГаз» басқармасының маркетингті басқару қызметінің негізгі проблемалары, яғни әлсіз
Мұнайды тасымалдау кезіндегі қосымша шығынның жоғарылауы (мұнайдың төгілуі);
Маркетинг қызметін басқарудағы біртұтас келісушіліктің жоқтығы;
Маркетинг бөлімінің кей кездері басқа да бөлімдердің қызметін атқару;
Мұнай-газ саласында білімді мамандардың жетіспеушілігі.
«ҚұлсарыМұнайГаз» басқармасының маркетингтік қызметін жетілдіру үшін негізгі бағыттарды,
1. Өнімділік. Өнімділік принципі – бұл әлемдік баға деңгейіне
2. Сапа. Мұнайды құю кезінде жоғалту деңгейін қысқарту
3. Еңбек жағдайының өнімділігі. Басқарудың ғылыми әдістерін енгізу және
4. Өндірістерде кең өріс алған тік маркетингтік жүйе дамуы
5. Біртұтас маркетингті қалыптастыру, тұтастай маркетинг бөлімінің рөлін өзгертеді.
6. Кадрлық қамсыздандыру. Зерттеу бөлімінің мамандары тек маркетингтік
7. Тұтынушылармен қарым қатынаста маркетинг рөлінің күшею қажеттілігі.
Өнімдердің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату үшін маркетинг
1. Нарықты, әлуетті потенциялды сатып алушыны, оның
2. Бәсекелестерді зерттеу;
3. Тиімді дәрежедегі баға бойынша, өнімді сату үшін өндіріс
4. Нақты өндіріс кезеңінде бағаның және өзіндік құнның қалыптасу
Жоғарыда айтылған шараларды орындау барысында ғана кәсіпорын белгілі бір
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық қатынастардың дамуына орай, экономикалық субъектілердің қызметін басқарудың нарықтық
Қазақстан Республикасындағы кейбір мекемелердің маркетинг ерекшеліктері қазіргі заманға беймәлім.
1. Қаржы немесе ресурстардың жеткіліксіздігі, инвестициялық белсенділіктің әлсіздігі;
2. Бюджеттің әлеуметік тұрғыдан алғандағы қатаң жобасы, жұмыссыздықтың жоғары
3. Импорттық өсу жағдайында ұлттық тауардың бәсекелік қабілетінің төмендуі;
4. Салық жүйесінің жетілмегендігі атап көрсетіледі.
Шетелдік деректерге сүйенсек, олар нақты бір фирмаға жан-жақты жасалған
Қазіргі кездегі қазақстандық компаниялар маркетингілік қызметін дәрежелі түрде іске
Маркетингтік мақсаттар және стратегиялық бағдарламасы осымен қатар ескірумен байланысты
Мұнай өнімдердің маркетингтік қызметтерінің негізгі – маркетингтік саясаттың дұрыс
Маркетинг қызметін басқару басқа да басқару қызметі сияқты оны
Маркетингтік талдау және аудит;
Стратегиялық және ағымдағы жоспарлау;
Маркетинг қызметін басқаруды ұйымдастыру.
Маркетингтік талдау және аудит – компанияның ішкі және сыртқы
Кәсіпорын қызметін жан – жақты талдау барысында алынған ақпарат
Жоспарлау процесі және қажетті ресурстарды аяқтағаннан соң компанияда маркетинг
Маркетинг шараларын өткізгеннен кейінгі қорытындылар маркетингілік бақылаушымен жинақталады және
Бұл дипломдық жұмыста кәсіпорындағы маркетинг қызметні басқару және ұйымдастыру
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ
«Қазақстан Республикасының 2003 – 2015 жылдарға арналған Индустриялық
Назарбаев Н.А. «Қазақстан-2030» Елбасының қазақстан
“Бәсеке және монопольдік қызметті шектеу туралы” Заң// Егемен Қазақстан,
«Қазахстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында». Қазахстанның әлемдегі
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсылтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа
«Закон о нефти» - 2003, ст. 5.6 – 1;
«Таможенный кодекс РК» - 2003, 5 апрель;
Котлер Ф. «Маркетинг негіздері» – Прогресс, Мәскеу, 2001
Котлер Ф. «Маркетинг менеджмент - Питер, 2000ж
Афанасьев М. “Маркетинг: стратегия и практика фирмы” -
Финстатинформ, 1998 г.
Божук С. Г «Маркетинговые исследования» - Питер, 2003;
Мэскон «Менеджмент» - Экономикс, 2002;
Ильющенко Е. В «Маркетинг на предприятии» - Минск, 2000;
Малхотра Н «Маркетинговые исследования и эффективный анализ» -
Данько «Управление маркетингом» - Минск – 1999;
Диксон П. «Управление маркетингом» Москва, 1998;
Бун Л. Куртц. Д «Современный маркетинг» - Юнити Дана,
Есимжанава С.Р. “Маркетинг в Казахстане”-Экономика, Алматы, 2003 ж.
Есімжанова С.Р. “Маркетинг негіздері” – Экономика, Алматы, 2003
Савицкая «Анализ хозяйственной деятельности», Москва 2003
Ковалев В.В.”Финансовый анализ” – Финансы и статистика, Москва,2000
Алтынбаев Б.А «Основы маркетинга» - Экономика, Алматы,
Алтынбаев Б.А « Организация службы маркетинга» - Экономика, Алматы,
Ассэль Г. «Маркетинг: принципы и стратегии: Учебник для вузов.-М.:
Ман И. «Маркетинг на 100 %» - Питер,
Юлдашева О.У «Промышленный маркетинг» - Экономикс, 2002г;
Зайцев Н. Л «Экономика промышленного предприятия» - Москва,
Тоқсанбай Р. К «Русско – казахский словарь» -
Пасс А. « Экономический словарь» - Санкт – Питербург,
Қазақстан – 2004, 26 ақпан;
Нефть и газ – 2005, 2;
Нефть и газ – 2004, 5;
Нефть и газ - 2005, 3
Нефть и Газ – 2005, 5
Егемен Қазақстан – 2005, 7 қазан;
Транзитная экономика - 2002, 2;
Транзитная экономика – 2004, 6;
Промышленность Қазахстана - 2005, 6
КазЭУ хабаршысы – 2004, 4;
КазЭУ хабаршысы – 2005, 6;
Маркетинг – 2004, 1;
Маркетинг товаров и услуг – 2003, 8;
Экономика и статистика №5, Алматы, 2000 г.
Қаржы –Қаражат №3 – 4, Алматы, 2003 ж.
Өмір №4, Алматы, 2005 ж
Егемен Қазақстан – 11 мамыр, 2001 ж.
Саясат – 2002, 1
Заң газеті – 7 сәуір, 2001 ж.
Алматы ақшамы – 3 маусым, 2003 ж.
Астана ақшамы – 1 қараша, 2003 ж.
Мир качечтва - 2005, сентябрь;
Маркетинг в России и за рубежом - №3,
Маркетинг в России и за рубежом - №5,
Маркетинг - №2, - Москва 2003 г.
Маркетинг товаров и услуг - № 5, Алматы,
Маркетинг товаров и услуг - № 2, Алматы,
42
Жабдықтаушы
Компания
Бәсекелес
тер
Маркетингтік звенолар (3 жақ)
Тұтынушы нарығы
Қолдану аумағы
Түрлері
Жіктелу белгісі
макродеңгей
макромаркетинг
Пайдалану деңгейі
микромаркетинг
Фирма, компания
Ұйымдар мен мекемелелер арасындағы қызмет
Өнеркәсіптік
Тұтынушылар
Тұтынушылық
Негізгі тұтынушы арасындағы қызмет
Қызмет көрсету
Қызмет көрсетудегі іс әрекет
Коммерц емес
Әлеуметтік сала
Стратегиялық
Талдаушылар аумағы
Қызмет көрсету сипаты бойынша
Жедел
Маркетинг жедел қызметі
Ұлттық
Ел ішінде
Жүзеге асыру сипаты бойынша
Халықаралық
Шетел нарықтары
Глобальды
Әлемдік нарық
Орындар
Әрекет ету объектісі
Территоррия,аймақ
Тұлғалық
Тұлғаны насихаттау
Идеялар
Идеяны насихаттау
Конверсиондық
Кері сұраныс
Сұраныстың болмауы
Ынталандырушы
Дамытушы
Жасырын сұраныс
Сұраныс жағдайына байланысты
Құбылмалы сұр-с
Синхромаркетин
Төмендеуші сұр-с
Ремаркетинг
Шамадан тыс сұр-с
Қарсы әрекет етуші
Сұр-с ирроционалды
Толық сұраныс
Демаркетинг
Телефон,интернет
Қолдаушы
Тұтынушылармен қатынас көзіне байланысты
Өткізуді ұйымдастыруға арналған байланыстар
Тікелей
Желілік
өнімді дайындау
Өнімді шығару
Маркетинг
Сатып алушыны, оның қажетін белгілеу
Фирманың қаржы экономикалық жағдайын қамтамасыз ету
Өндірісті қамтамасыз ету
Жағдайлық талдау
Маркетингтік синтез
Маркетингтік бақылау
Тактикалық жоспарлау
Стратегиялық жоспарлау
Кәсіпорынның мақсаттары
БАСҚАРУ ПРОЦЕСІ
өнім (қызмет)
Табыс
Нарық бөлігі
Қызметкер лерді қанағат тандыру
Әлеуметтік жауапкершілік
Материалдар
Капитал
Еңбек ресурстары
Ақпарат
Басқру обьектісі
Маркетинг
Зерттеу
өндіріс
қаржы
персонал
Ішкі және сыртқы факторлар әсері
Маркетинг бөлімінің директоры
Жарнама және Public Relation бөлімі
Маркетингтік зерттеу бөлімі
Ақпаратты талдау бөлімі
Маркетинг басшысы
Маркетингті жоспарлау және бағалау
Маркетингтік зерттеу
Эк. талдау және баға саясатын қалыптастыру
Мұнайды өткізу
Өнім ассортиментін басқару
Мұнай тасымалдау (ішкі нарық)
Қонақ үйде ұйымдастырылған құрылым
“Алси” фирмасын басқарудың қалыптасуы мен дамуы
Тәжірибе мақсаты
Іскерлік келіссөздер ұйымдастыру
Алматы қаласындағы "Алтын Кредит Банк" АҚ
ҚР мотельдердің даму ерекшеліктері
БК Беккер және К ЖШС компаниясының тауар саясатын талдау
Қонақ үй қызметі
Қонақүй қызметін басқару
Қызмет көрсету саласының секторы ретінде қонақ үй шаруашылығының теориялық негізі