Халықтың өмір сүру деңгейі

Кіріспе……………………………………………………………………..3
1. Халықтың өмір сүру деңгейі..............................................................4-15
1.1 Халықтың өмір сүру деңгейін және кедейшілікпен күрес
1.2 Халықтың материялдық әл-ауқатты..........................................7
1.3 Қазакстандағы демографиялық ахуал......................................11
2. Қазіргі кедейшілік жағдай...............................................................16-23
2.1 Қазақстан Республикасының кедейлік бейіні........................16
2.2 Халықтың өмір сүру деңгейін мемлекетпен реттеу..............18
2.3 ҚР-ның әлеуметік-экономикалық даму көрсеткіші................21
Қорытынды.......................................................................................24
Қолданылған әдебиеттер тізімі………………………………...…27
Кіріспе
Өмір сүру деңгейі күрделі және көп қырлы категория екендігін
Халықтың өмір сүру барысында туындайтын проблемалар және оларды ғылыми
«Өмір сүру деңгейі» категориясын алғаш рет К.Маркс «Жалақы, баға
Кедейлік бейiнi – кедейлiктiң барынша
сипатталады:халықтың 28,4%-ының табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен болды.Кедейлiк
Мемлекеттік реттеу қажеттілігін айқындауға мүмкіндік беретін келесі маңызды түсінік
Экономикалық саясаттың негізгі бағыттары, сонымен қатар Қарағанды облысының 2009-2011
1.Халықтың өмір сүру деңгейі.
1.1 Халықтың өмір сүру деңгейін және кедейшілікпен күрес түсінігі,
Өмір сүру деңгейі күрделі және көп қырлы категория екендігін
Халықтың өмір сүру барысында туындайтын проблемалар және оларды ғылыми
«Өмір сүру деңгейі» экономикалық зерттеу объектісі ретінде оның басты
адамның өмір сүру сапасын сипаттайтын көрсеткіштерді бағалау (салауатты өмір
атаулы және нақты табыстарды зерттеу;
халықтың баспанамен, ұзақ қолданылатын тұтыну игіліктерімен қамтамасыз етілуі;
әлемнің әр түрлі елдеріндегі өмір сапасы мен оның деңгейін
аталмыш сала саясатын қалыптастыру үшін өмір сүру деңгейін
«Өмір сүру деңгейі» категориясын алғаш рет К.Маркс «Жалақы, баға
Зерттеу объектісі жөнінде мәліметтерді әрі қарай өрбіту үшін
үй шаруашылығының табыстары;
олардың нақты түпкілікті тұтынылуы;
үй шаруашылығының түпкілікті тұтынуға кеткен шығыстары;
халықтың ақшалай табыстары;
халықтың ақшалай шығыстары мен жинақ ақшалары;
жан басына шаққандағы ақшалай табыстар;
қолда бар нақты ақшалай табыстар;
орташа айлық есептелген жалақы;
тағайындалған айлық зейнетақының орташа мөлшері;
халықтың ақшалай табысының сатып алу қабілеттілігі;
жан басына шаққандағы ақшалай табыс деңгейі бойынша халықты бөлу;
халықтың әр түрлі топтары бойынша ақшалай табыстың жалпы көлемін
бөлу;
халық табысының саралану коэффициенттері, табыстарды шоғырландыру
коэффициенті (Джини индексі), күнкөрістің ең төменгі деңгейі;
табысы күнкөрістің ең төменгі деңгейінен төмен халықтың саны, табыс
тапшылығы.
Сурет 1 - Халықтың табыс құрылымы, %
Суреттен көріп отырғанымыздай, еңбекпен табылған табыстың үлес салмағы артып
Кесте 1 – Экономикалық қызмет түрлері бойынша Қазақстандағы жалдамалы
жылдар:
2004 2005 2006 2007 2008
Есептелген орташа айлық жалақы (республика бойынша), теңге 28329 34060
Өткен жылмен салыстырғандағы пайыздық индексі
атаулы жалақы 122,5 120,2 119,8 128,7 115,9
Нақты жалақы 114,6 111,7 110,3 116,1 99,0
Жалақының орта жылдық ең төменгі мөлшері, теңге 6600 8100
Жалақының күнкөріс шамасына қатынасы – есе, оның ішінде: 5,2
- өнеркәсіпте 6,3 6,9 5,9 6,3 6
- ауыл шаруашылығында 2,2 2,5 2,2 2,5 2,5
Ескерту: кесте ҚР Сатистика агенттігі мәліметтері негізінде дайындалды
Кестеден көріп отырғанымыздай, есептелген орташа айлық жалақы, жалақының орта
Жалдамалы жұмысшылармен бірге еңбекпен қамтылғандардың екінші бөлігі – өзін-өзі
жылдар:
2004 2008 2008 жыл 2004 жылға
% -бен
1 2 3 4
Күнкөрістің ең төменгі деңгейінің шамасы
(айына орта есеппен жан басына шаққанда), теңге 5427 12364
Тұтынуға жұмсаған табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасынан төмен
Азық-түлік қоржынының құны (айына орта есеппен жан басына шаққанда),
Тұтынуға жұмсаған табысы азық-түлік қоржыны құнынан төмен халық үлесі,
Халықтың нақты ақшалай табыстары, % 113,8 103,4 90
Ескерту –ҚР Сатистика агенттігі мәліметтері негізінде дайындалды
Қорыта айтқанда, мемлекет өзінің әлеуметтік саясатын жүргізуде шешілуі кезек
1.2 Халықтың материялдық әл-ауқатты.
«Өмір сүру деңгейі» түсінігінің өте күрделілігі мен көп қырлылығы
Сурет 1 –Әлеуметтік топтарды саралау сызбасы
Ескерту –сызбаны құрастырған автор
Осылайша, біздің ойымызша, «өмір сүру деңгейі» - адамның тұтынуға
Сурет 2 – Өмір сүруде адамның әл-аухат құрылымы
Ескерту –сызбаны құрастырылған автор
Сонымен бірге, республикамызда өмір сүру деңгейін бағалау үшін 11
үй шаруашылықтарың жалпы түзетілген табысы: халықтың жан басына шаққандағы
үй шаруашылықтарының нақты түпкілікті тұтынуы: жан басына шаққанда және
жан басына шаққандағы айлық ақшалай табыс;
жан басына шаққандағы халықтың нақты қолда бар ақшалай табыстары,
айына 1 жұмысшының атаулы жалақысы;
өткен жылға пайызбен 1 жұмысшының нақты жалақысы;
есептелген айлық зейнетақының орташа мөлшері;
өткен жылға пайызбен зейнетақының нақты мөлшері;
айына жан басына шаққандағы күнкөріс шегі;
айына еңбек ақының ең төменгі мөлшері;
айына зейнетақының ең төменгі мөлшері.
Халықтың өмір сүру деңгейін анықтау күрделі процесс, әйтседе,
жалпыланған көрсеткіштер;
халықтың табыстары;
халықтың шығыстары мен тұтынуы;
жинақталған мүлік пен тұрғын-үй;
әлеуметтік қорғау жүйесі;
әлеуметтік сала;
қоршаған орта;
халықтың әлеуметтік саралануы.
Осыдан келіп, бастапқыда айтып өткеніміздей, «өмір сүру деңгейінің» құраушы
әлеуметтік қамсыздандыру;
зейнетақыны, жәрдемақыны, қарттарға, балаларға, ауруларға материалдық көмек беру жүйесін
ең төменгі: күнкөріс деңгейі (кедейшілік шегі), тұтыну бюджеті, жалақы,
Әлеуметтік сала көрсеткіштері адамның өмір сүру деңгейін ғана емес,
білім беру (мектепке дейінгі, жалпы білім беру мекемелерінің, бастауыш,
мәдениет пен өнер (мәдениет пен өнер мекемелерінің жұмысын сипаттайтын,
денсаулық сақтау (денсаулық сақтау статистикасының, халықтың ауыруының, мүгедектіктің, өндірістік
туризм, демалу, дене шынықтыру және спорт (санаториялық-курорттық мекемелердің, демалыс
коммуналдық шараушылық (халықты сумен, жылумен, газбен, қонақ үй және
ақылы қызметтер (халыққа әр түрлі қызметтерді ұсынуды сипаттайтын көрсеткіштер
1.3ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ АХУАЛ
Халық саны проблемасының Қазақстан үшін айрықша маңызы бар. Халық
2009 жылдың 1 қаңтарына республика халқының жас құрамы мынадай
2009 жылғы қаңтар-желтоқсанда елдегі өлген адамдар саны 158 931
Қазақстанға келушілер арасында қазақтардың басым салмағы 78,2%,орыстар – 12,5%,немістер
Статистка агенттігінің деректері бойынша 2009 жылғы 1 қаңтарда жастар
Осы статистикаға орай жастардың 60%-ы халықтың экономикалық белсенді бөлігін,
Республика бойынша барлық жұмыс істемейтін жастар саны 264
Елдің барлық қалаларында жалпы жұмссыздық деңгейінен жастар арасындағы жұмыссыздық
Қала мен ауылдағы кедейлік деңгейіндегі айырма сақталып отыр және
Сонымен,статистика 15-29 жас аралығындағы жастар саны Қазақстанның барлық халқының
Бүгінде халық арасында бала туу өсімінің үрдісі байқалып отыр.
Қазіргі кезде Қазақстанда бала туу ұлғаюда, жыл сайын
Еуропа елдеріндегі демографиялық дағдарысты ескере отырып, бұл елдер экономиканың
отбасылардың, әсіресе көп балалы отбасылар мәртебесін көтеру;
көп балалы отбасыларына пәтер алуға және жеке тұрғын үй
адамдардың санасына отбасылық, үш және төрт балалары бар отбасылық
отбасылық өмір салты сөзсіз әлеуметтік норма болуы тиіс;
ата-аналар еңбегін отбасы жоқ кәсіпқой мамандардың еңбегімен заңнама арқылы
қызметкерлердің (немесе әйел қызметкердің) еңбекақы бөлінісі проблемасын шешу керек,
тұрақты демографиялық, әсіресе екінші және үшінші бала туу мониторингін
балалары жоқ отбасы жұптарын емдеуді мемлекеттік деңгейде қаржыландыру қажет;
шетел тәжірибесі негізінде бала тууды материалдық ынталандыру қажет;
бала тууға қабілетті әйелдерді тегін емдеу жүйесіне баса назар
[x] close
2.Қазіргі кедейшілік жағдай.
2.1 Қазақстан Республикасының кедейлік бейіні
Кедейлiк бейiнi - кедейлiктiң барынша айқын көрiнiстерiнiң сандық және
сипатталады:халықтың 28,4%-ының табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен болды;
кедейлiк аумақтар бойынша шалғайдағы ауылдық аудандар мен шағын
қалаларда орын алып отыр: ауылда халықтың кедей тобының үлесi
есеппен - 38,0%-ды, ал Маңғыстау облысында - 95,5%-ды құрады;
кедейлiк негiзiнен тоқырауға ұшыраған шағын қалаларда байқалады;
республика бойынша тұтастай алғанда жұмыссыздық деңгейi 10,4 %-ды
құрады; 2008 жылы туберкулезбен ауру 1996 жылмен салыстырғанда 78,3
табысы аз азаматтардың жалпы санының iшiнде табысы ең төменгi
күнкөрiс деңгейiнен төмен тұрғындардың 48,1%-ы 5 және одан да
километрге дейiн жол жүруге мәжбүр болуда, 6 мыңға жуығы
пәтерлерде немесе туған-туыстарының үйiнде тұрады;
Ішкi iстер министрлiгi тiркеген балалардың мектепке бармау
оқиғаларының 75%-ы отбасының жайсыз жай-күйiмен немесе нашар материалдық жағдайымен
қамтамасыз етiлмеген; халықтың 4%-ы тасып әкелiнетiн суды пайдаланады, республиканың
халықтың белгiлi бiр бөлiгi қоршаған ортаның азуы мен ластануынан
зардап шегуде.
Кедейлiк - бұл халықтың белгiлi бiр топтары өмiр сүру
iске асыруға байланысты бiрiншi кезектегi физиологиялық қажеттiлiктердi
қанағаттандыруда қиындық көретiн, конституциямен бекiтiлген құқықтар менбостандықтар шеңберiнде қоғам
осындай аспектiлер тұрғысынан бағалауға мүмкiндiк беретiн көрсеткiштер
индикаторлар бола алады.Табыстар бойынша және мемлекет кепiлдiк берген әлеуметтiк
мен кедейлiк шегi. Кедейлiк деңгейiн анықтауға негiз болып табылатын
ең аз тұтыну қоржыны негiзiнде есептелетiн ең төменгi күнкөрiс
азық-түлiк тауарларының 70%-ын және азық-түлiк емес тауарлардың 30
пайызын қамтиды. Ең төменгi күнкөрiс деңгейiнде азық-түлiк және азық-түлiк
Тұтыну қоржыны табысы аз адамдар бюджетiнiң едәуiр бөлiгiн құрап
Денсаулық, бiлiм, алдағы өмiрдiң орташа ұзақтығы, әлеуметтiк азу
(маскүнемдiк, нашақорлық, жезөкшелiк, қылмыс жасаушылық) жөнiндегi
көрсеткiштер, сондай-ақ халықтың көшi-қоны жөнiндегi көрсеткiштер
кедейлер үшiн әлеуметтiк инфрақұрылымға қол жетiмдiлiгiнiң жанама
индикаторлары болып табылады.Алайда орын алып отырған индикаторлар кедейлiктiң барлық
2.2 Халықтың өмір сүру деңгейін мемлекетпен реттеу
Мемлекеттік реттеу қажеттілігін айқындауға мүмкіндік беретін келесі маңызды түсінік
Белгілі шарттылықпен алғанда өзара байланысты экономикалық көрсеткіштер жүйесін ескере
Егер де көрсеткіштердің тұтастай жүйесін тауарлар (қызметтер) «қозғалысының» қорытынды
Осылайша, бұл қажеттілік тауарлар мен қызметтердің барлық түрін өндіру
Кәсіпкердің мүддесі нақтылы тауар өндірісінің тиімділігімен шектелетіндігі, ал сыртқы
а) ағымдағы және болашақтағы табиғатты қорғау шараларын қаржыландырудың орталықтандырылған
ә) шаруашылық жүргізуші субъектілер іс-әрекетінің сыртқы нәтижесі алдын ала
б) табиғатты тиімді пайдалануды ынталандыратын механизмді жасап-дайындау және бақылау.
Мемлекеттік реттеудің ролі қарастырып отырған салада адамның тіршілік әрекетінің
Нарықтық экономикасы дамыған елдер тәжірибесі трансакциялық шығындардың сипаты соншалықты
«Республикада... нарыққа өту жағдайында экономиканы мемлекеттік реттеу жөнінде мәселе
Экономиканы мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілік факторларын қарастырғанда әлеуметтік өріске
Алайда, тәжірибе жүзінде жоғарыда аталған құқықтарды пайдалану үшін қажетті
2.3 ҚР-ның әлеуметік-экономикалық даму көрсеткіші.
ЖІӨ өндірісі.Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің жедел деректері бойынша 2009
Экономиканың нақты секторы.2010 жылғы қаңтарда өнеркәсіп өндірісінің көлемі қолданыстағы
Газ конденсатын қоса алғанда, мұнай өндіру көлемі 6,6 млн.
Байланыс қызметтері 2010 жылғы қаңтарда 38 911,8 млн. теңгені
Тұтыну бағаларының индексі 2010 жылғы қаңтарда 2009 жылғы қаңтармен
Еңбек нарығы.2010 жылғы қаңтарда жұмыссыздар саны 542,9 мың адам
Халықтың табысы.2009 жылғы желтоқсанда халықтың орташа жан басына шаққандағы
Ақша-кредит және банк статистикасы.Ұлттық қордың ақшасын қоса алғанда (24,6
ҚР Ұлттық Банкінің мәліметтері бойынша екінші деңгейлі банктердің экономика
Депозиттік ұйымдарда депозиттердің көлемі 2010 жылғы 1 ақпандағы жағдай
Теңгенің АҚШ долларына ресми айырбас бағамы 2010 жылғы қаңтарда
Қорытынды
Халықтың өмір сүру деңгейін көтерудің әлеуметтік-экономикалық астарын зерттеу барысында
1. Халықтың өмір сүру деңгейі – елдің әлеуметтік-экономикалық
Зерттеу нәтижесі табыс көрсеткіштерін тұтыну деңгейі бойынша салыстыру және
2. Сонымен бірге, өмір сүру деңгейі мен сапа көрсеткіштер
3. Табыстың шоғырлануы мен саралану коэффициенттері, ең аз табыс
4. Өмір сүрудің ең төменгі деңгейінің тұтынушылық қоржынының негізгі
азық-түлік өнімдерін тұтыну көлемін тамақ ішудің тәуліктік рационын 2400-2500
азық-түліктік емес тауарларға кететін шығындар үлесін кем дегенде екі
Қызметтер көрсету шығындарының үлесі 30%-ға дейін көтерілгендігі, азық-түлік және
5. Халықтың әр түрлі әлеуметтік топтарының өмір сүру сапасы
6. Халықтың әр түрлі әлеуметтік топтарының өмір сүру сапасы
Осылайша, әлеуметтік сала тек материалдық қана емес, сонымен қатар
7. Макроэкономикалық тұрақтылық сақталып, нақты табыстар өскен сайын елдің
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Ақиқат. 2009. №5, 40 бет
2. Егемен Қазақстан. 2009. 23 ақпан, 2 бет
3.Сембеков Е., «Об отдельных вопросах совершенствования инвестиционного проектирования в
4.Л.Е.Басовский Прогнозирование и плонирование в условиях рынка
Москва ИНФРА-М 2003 г.
5. Информационно-статистический сборник «Казахстан: 2003-2004годың, Алматы, Агенство РК по
6. Селезнев А. Макроэкономические факторы роста производства // Экономист.
7. О. Баймұратов Қазақстан қаржы нарығы.Алматы «Экономика» 2007 ж
8.Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү. Байжомартов Нарықтық экономика негіздері Алматы
2
Қоғам деңгейлері
Табыс мөлшерлері бойынша халықтың әлеуметтік топтары:
(тым кедейлер, кедейлер, орташа қамтылғандар, аухаттылар,
аса аухаттылар)
Қызмет түрі мен әлеуметтік жағдайы бойынша халықтың әлеуметтік топтары:
Әкімшілік-территориялық деңгей
Жалпы қоғам деңгейінде (мемлекет)
Республикалық деңгейде (аймақтар, облыстар)
Жергілікті деңгейде (қалалар, аудандар)
Әл-аухат
Тұрмыс қалпы:
адам тұтынуын қанағаттандыру қажеттілігін анықтайтын қоғамдағы орны (достар, қоғамның
Өмір сапасы:
адам өміріне ыңғайлылық беретін тұтыну жиынтықтарының дәрежесі мен даму
Өмір сүру деңгейі:
тұтынулар жиынтығы мен оның даму деңгейі (табыстар, баспана, азық-түлік,

Ұқсас жұмыстар

Халықтың өмір сүру деңгейін көтерудің әлеуметтік-экономикалық аспектілері

Экономикалық жүйелер сапасы

Алматы қаласы халқының өмір сүру сапасын аудандар бойынша бағалау

Тұтынуға шекті және орташа бейімділіктің теориялық аспектілері. Қазіргі кедейшілік жағдайы мен тұтыну бюджетін мемлекеттік реттелуін талдау

Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері

Өмір сүру деңгейі мен сапалы өмір сүру әлеуметтік – экономикалық талдаудың негізгі категориялары

Халықтың кедейшілік деңгейімен күресудегі мемлекеттік реттеу әдістері

Халықтың өмір сүру статистикасы (Үй шаруашылық шығындары)

Әлеуметтану пәнінен лекциялардың қысқаша мазмұны