Басқадай шот кредиті
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«Қаржылық жал есебі»
тақырыбы бойынша
Орындаған:
______________
Қабылдаған:
.
ЖОСПАР
I ТАРАУ. Қаржылық есеп берудің элементтерін белгілеу, мойындау
1.1. Қаржылық есеп берудің элементтері.
1.2. Ағымдағы активтерді анықтау мен оларды жіктеу.
1.3. Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
II ТАРАУ.
2.1. Есеп айырысудың қолма-қол ақшасыз түрі.
2.2. Ағымдағы жал.
2.3.Лизингтік жалға алу.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: I ТАРАУ. Қаржылық есеп берудің элементтерін
1.1. Қаржылық есеп берудің элементтері.
Қаржылық есептер мәмілелер мен басқа оқиғалардың қаржылық нәтижелерін
Қаржылық есеп берудің элементтерін белгілеу, мойындау және өлшеу.
Қаржылық есеп берудің элементтері. Қаржылық есептер мэмілелер мен
Субъектінің қаржылық жағдайын бағалаумен тікелей байланысқан элементтер бухгалтерлік
Субъектінің қаржылық жағдайы бағасына тікелей байланысты элементтер болып
Активтер - болашақта табыс әкелетін, кұлдық бағасы бар,
Активке айналған болашақ экономикалық пайда мыналардың нәтижесінде алынуы
Г) егер актив жеке немесе субъект өткізетін дайын
басқа активтерғе айырбасталса;
міндеттемелерді өтеу үшін қолданылды;
субъектілерді меншіктеушілер арасында бөлінеді.
Міндеттеме - өткен операциялар немесе оқиғалар нәтижесінде пайда
Міндеттемелерді өтеу былайша атқарылады:
ақша төлеумен;
басқа активтерді берумен;
кызмет көрсетумен, жұмыс орындаумен;
бір міндеттемені екіншісіне ауыстырумен;
міндетемелерді жарғы капиталына аударумен;
Меншікті капитал (таза актив) - міндеттемелерді есептен шығарғандағы
Акционерлік қоғамдардың бухгалтерлік балансында меншікті капитал, бөлінбеген табыс,
Қаржы-шаруашылық қызметін бағалаумен тікелей байланысқан қаржылық есеп беру
кірістер - меншіктеушілердің салымына байланысы жоқ, меншікті капиталдың
шығыстар - меншіктеушілер арасындағы бөлуге байланысы жоқ. Меншікті
Қаржылық есеп элементтерін мойындау, тану - мойындаудың мынандай
бапқа байланысты кез келген болашақ экономикалық пайданы субъект
объектінің сенімді өлшенетін құны немесе бағасы бар.
Қаржылық есеп элементтерін бағалау - ақшалай соманы анықтау
бастапқы бағасымен. Активтер
ағымдық қүнымен. Активтер есепте сол немесе соған ұқсас
өткізудің (өтеудің) ықтимал құнымен. Активтер сатудан алынуы мүмкін
дисконтталған құн. Активтер субъектінің қалыпты қызметі барысында активтерді
• баланстық құнымен. Активтер мен міндеттемелердің бухгалтерлік баланста
1.2. Ағымдағы активтерді анықтау мен оларды жіктеу.
Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер жатады,
Болашақ экономикалық пайда, егер актив:
а) ұйым өткізетін дайын өнім (тауар, жүмыс, қызмет
ә) басқа активтерге айырбасталса;
б) міндеттемелерді өтеу үшін пайдаланылса;
г) ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе
«Қаржылық есеп беруді ұсыну» 30 бухгалтерлік еееп стандарттарында
1. Ұзақ мерзімдік (пайдалану мерзімі бір жылдан астам),
материалдық емес активтер (лицензиялық келісімдер, бағдарламамен қамтамасыз ету,
негізгі құралдар (жер, ғимараттар мен үйлер, машиналар мен
үзақ мерзімдік
ұзақ мерзімдік дебиторлық
алдағы кезең шығындары;
2. Қысқа мерзімдік (ағымдағы). Оларды қолдану мерзімі -
қайта өндеу мен өткізу мерзіміне тәуелсіз тауарлық-материалдық қорлар;
жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін болашақ кезендер шығыны;
ақшалай қаражат;
егер ол баланстық құннан басқа болса, ағымдағы құнын
- есепті уақыттан санағанда бір жыл ішінде алынған
1.3. Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға
«Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп» 4 бухгалтерлік есеп
«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп» 7 қаржылық есеп
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі
Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық операциялар
Ұйым қассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен
Субъектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен кассалық
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған
Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық
II ТАРАУ.
2.1. Есеп айырысудың қолма-қол ақшасыз түрі.
Өзіндік балансы бар және меншікті айналымдық қаражатқа ие,
Ағымдық және жинақ шоттары - жеке және заңды
Корреспонденттік шоттар - банктік операциялардың жекелеген түрлерін атқаратын
Банктік шоттар банк шоты шарты бойынша ашылады.
Ағымдағы немесе корреспонденттік шоттард ашқан кезде банк клиенттің
Банктік шотты ашу үшін клиент банкке мынадай құжаттар
1. Қазақстан Республикасьшьщ Заңды тұлғалары - резиденттер мен
қаражат бөлушілердің (басшының,
клиенттің салықтық есепке (СТТН) қойылған фактісін растайтын салық
мемлекеттік тіркеуден (қайта тіркеуден) өту фактісін растайтын (мемлекеттік
фирмалар мен өкілдіктер үшін - Қазақстан Республикасы заңды
жарғының (жекелеген
банк белгілеген үлгідегі өтініш.
Бірінші қол қою құдығы кәсіпорын басшысында, екіншісі бас
Ағымдағы шотқа оның иесіне тиесілі төлемдерінің негізгі массасы
Ағымдағы шоттан жабдықтаушылардың алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін қойған
Банктегі ақшаны пайдаланғаны үшін банк шартпен белгіленетін мөлшерде
724 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті
Клиент банктік қызмет ету шарты бойынша көрсеткен қызметі
821 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» шот дебеті
441 «Ағымдық шоттағы акта» шот кредиті.
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру Қазақстан Республикасының 1998
Төлем тапсырмасы.
Чек.
Вексель.
Төлемдік талап-тапсырма.
Аккредитив.
Инкассолық өкім, салық
Ұлттық банктің құқықтық-нормативтік актілерімен белгіленген басқа да төлем
Төлеуші мен алушы арасындағы қаражат есептеу формалары шартпен
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу дегеніміз - ақша жіберушінің
Ақша жіберуші қызмет көрсететін алушы-банкке белгіленғен формадағы (5.7-сызбасы)
Ақша жіберуші «төлем белгілеуі» жолында атауды, негізінде ақша
Сонымен қатар төлем тапсырмаларына деректемелерді толтырғанда Қазақстан Республикасы
Төлем белгілеудегі бірыңғай жіктеуді кодтау құрылымы цифрлық және
I - ақша жіберушінің резиденттік белгісі (резидент -
- бенефициардың резиденттік белгісі;
- бенефициар экономикасы секторы;
V, ҮІ, ҮИ - валюта мен бағалы металдардың
ГББС (төлем белгілерін бірыңғай сыныптауыш) қойғаны үшін жауапкершілікті
Жоғарыда аталған құжаттарға сәйкес төлем тапсырмасында Қазақстан Республикасының
«1» - резидент
«2» - резидент емес.
Сонымен қатар субъектінің ұйымдастыру түріне (мемлекеттік, мемлекеттік емес);
Валюта кодтары тек қана шетелдік валютамен ақша аудару
Тапсырмалар тауарлык емес есептеулер немесе көрсетілген қызметпен жұмыстарға
Бенефициар-резидент емес пайдасына ақша аударған кезде, банк ақша
Мұндай өтініш қызмет көрсететін банк-алушыға ақша жіберушінің ақша
Төлем тапсырмасы ақша аудару өтінішті банк жазылған ай-күні,
Төлемдік талаптар-тапсырмалармен есеп айырысуда бенефициар (қаражатты алушы) банкке
Бұл есеп айырысулар төлеушінің акцепт! (келісімі) бойынша немесе
Инкассолық өнім акша өндіру туралы сот шешімдері, үкімдері,
Инкассолық өнім ақша жіберушінің банкісіне үш дана болып,
Аккредитив дегеніміз - шарт бойынша контрагенттің пайдасына клиенттің
Банк Заңды тұлгалармен келісім бойынша белгіленген мерзімде немесе
Банк ақшалай-есеп құжаггарьш өзі жүргізген банк шоттары операцияларын
Банктік шоттардағы ақшалай қаражатты есептеу үшін субъектінің қаржылық-шаруашылық
441 шот бойынша субъектінің есеп шотына түскен сома
Субъектінің есеп шотынан төлем тапсырмасы немесе төлемдік талаптапсырма,
Есеп шотта деп саналатын ақшалай қаражатты сақтау мен
«Аккредитивтегі ақша»
«Чек кітапшаларындағы ақша»
«Карт-шоттардағы ақша»
«Банктегі басқа да шоттардағы ақша».
Есептесулердің аккредитивтік нысаны - бұл тауарлар мен қызметтер
Аккредитив мерзімі өтуі бойынша.
Жабдықтаушының аккредитивті одан әрі қолданудан бас тартуы.
Сатып алушының өнімі бойынша.
2.2. Ағымдағы жал.
Жалгаберушіде:
а) негізгі құрал объектілерінің құнына жалға беруде:
122-125/2 «Жалға берілген негізгі құралдар» шот дебеті
122-125/1 «Меншікті құралдар» шот кредит!; -180000
э) есепті кезең (аи) үшін жалға төленетін ақы
334 «Басқадай» шот дебеті; - 3000
б) Жалға төленетін ақы бойынша ҚҚС сомасына:
334 «Басқадай» гаоты дебеті
633 «Қосылған құн салығы» шот дебеті; - 450
в) ағымдағы жалға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация
845 «Басқадай» шот дебеті
131-134 «Негізгі құралдардың тозуы» шот кредиті; - 1200
г) есепті кезең (аи) ішінде түскен жалға төленетін
441 «Ағымдық шоттағы ақша», 451 «Кассадағы қолма-қол ұлттық
334 «Басқадай» шот кредиті; - 3450
ғ) есепті қезең соңында:
• кіріс жиынтық табысты арттыру үшін есептен шығарылады
727 «Басқадай» негізгі емес іс-эрекеттен түскен кірістер шот
571 «Жиынтық табыс (залал)»; (3000x3 аи) шот кредиті
• шығыстар жиынтық табысты азайту үшін есептен шығарылады:
571 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті
845 «Басқадай» негізгі емес іс-эрекет шығындары (1200*3 аи)
122-125/2 «Жалға берілген негізгі құралдар» шот кредиті -
Жалга алушыда:
а) ағымдағы жалға түскен негізгі құралдардың құнына:
001 «Жалға алынған негізгі құралдар» шот дебеті —
ә) есепті кезең (аи) үшін амортизация бөлігінде жалға
687 «Басқадай» шот кредиті; - 1200
б) жол проценті бөлігінде жалға төленетін ақы есептелді:
831 «Сыйақы бойынша шығындар» шот дебеті
684 «Төленентін сыйақы» шот кредиті; - 1800
в) жалға төленетін ақы (ғимараттан басқасы) ҚҚС сомасына:
331 «Өтелетін қосымша құн салығы» шот дебеті
687 «Басқадай» шот кредиті; - 450
г) ҚҚС есебіне жатқызу:
633 «Қосылған құн салығы» шот дебеті
331 «Өтелетін қосымша құн салығы» шот кредиті; -
ғ) жалға берушіге есепті кезең (аи) үшін жалға
441 «Ағымдық шоттағы ақша», 451 «Кассадағы қолма-қол ұлттық
валюта» шот қредиті; - 3450
д) жыл соңында ағымдағы жал шығындары жиынтық табысты
шығарылады:
571 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті
831 «Өтелетін шығындар»; (1800 х 3 аи) шот
е) жал мерзімі біткен соң жалға берушіге негізгі
001 «Жалға альшған негізгі құралдар» шот кредиті -
Қаржыландырылатын жал.
Жалга берушіде: бү,рын пайдалануда болған негізгі қүралдарды жалга
а) берілген объектілердің баланыстық құны есептен шығарылады:
842 (805) «Негізгі құралдардьщ істен шығуы бойынша шығындар»
122-125 «Негізгі құралдар» шот кредиті; ә) бұрын ееептелген
122—125 «Негізгі құралдар» шот кредиті;
б) берілген негізгі құрал объектілерінің келісілген (келісім-шарттъщ) құнына:
334 «Басқадай» шот дебеті
722 (705) «Істен шыққан негізгі қүрадцардан түскен кіріс»
в) ееептелген жал төлемінің проценті сомасына:
332 «Ееептелген сыйақылар» шот дебеті
611 «Болашақ кезеңдер кірісі» шот кредиті;
г) жалға төленетін ақы ҚҚС сомасына:
334 «Басқадай» шот дебеті
633 «Қосылған құн салығы» шот кредиті;
ғ) есепті кезең басталғанда жал проценті есепті кезең
724 «Сыйақы түріндегі акциялар мен кірістердің дивиденті» шот
д) жалға алушыдан түскен жал төлемі:
441 «Ағымдық шоттағы ақша», 451 «Кассадағы қолма-қол ұлттық
е) есепті кезең соңында:
• жиынтық табысты азайту үшін шығындар есептен шығарылады
571 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті
842 «Негізгі құралдардың істен шығуы бойынша шығындар» шот
* жиынтық табысты ұлғайту үшін кірістер есептен шығарылады:
722 «Негізгі құралдардың
571 «Жиынтық табыс (залал)» шот кредиті.
Жалга алушыда:
а) жалға алынган негізгі құралдардың келісілген (келісімшарттық) құнына:
122-125/2 «Ұзақ мерзімді жалға алынған негізгі құралдар» шот
683 «Жал міндеттемелері» шот кредиті;
э) жалға алынған негізгі құрал объектілері бойынша амортизацияны
821 «Жалпы жэне экімшілік
көрсетілген қызметті) өткізу жөніндегі шығындар» шот дебеті
131-134/2 «Үзақ мерзімге жалға альшған негізгі қүралдардың тозуы»
б) жал проценті бөлігінде жалға төленентін ақы есептелді:
831 «Сыйақы түріндегі шығындар» шот дебеті
684 «Төленентін сыйақылар» шот кредиті;
в) жалға төленентін ақы (жал міндеттемелері + жал
331 «Өтелетін қосымша қүл салығы» шот дебеті
683 «Жал міндеттемелері» шот кредиті;
г) жалға берешеқті өтеу үшін жал төлемі аударылады:
683 дебет, «Жал міндеттемелері», 684 «Өтелетін сыйақылар»
441 «Ағымдык шоттағы ақша»; 451 «Кассадағы қолма-қол үлттық
т) жьш қорытындысы жэне проңенттер бойынша шығындар жылдық
831 «Сыйақы түріндегі шығындар» кредит!;
д) жал мерзімі біткен соң негізгі қү_рал объектісі
• объект! құнына:
122-125/1 «Меншікті негізгі құралдар» шот дебет!
122-125/2 «Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдар» шот
• тозу сомасына:
131-134/2 «Ұзақ мерзімге жалға салынған негізгі қү-ралдардың тозуы»
2.3. Лизингтік жалға алу.
Қаржылық лизинг - жалға берушінің (лизинг берушінің) белгілі
Лизинг құкылық жағынан ҚР-ның 5.07.2000 ж. «Қаржылық лизинг»
Лизинг көбіне үш немесе одан да коп жақтың
Салық кодексінің 74 б. 1 т. сэйкес амортизацияга
лизинг алушының меншігіне негізгі қү_ралдар беру
қаржылық лизинг мерзімі негізгі құралдардың пайдалы қызмет ету
лизинг алушы мүлікті негізгі қүрал ретінде алады.
Қаржылық лизингке берілген (алынған) негізгі кұрал қүны лизинг
Лизингтік жалдама мынандай топтар бойынша жіктеледі:
1. Жалға алынган мүлікке байланысты:
а) таза лизинг шарты - мүлік бойынша қызмет
ә) толық лизинг шарты - лизинг алушы езіне
б) ішінара лизинг шарты кезінде - лизинг берушіге
2. Қаржыландыру түрі бойынша:
а) қауырт - бір рет жалга алу;
ә) жаңартылатын (револьверлік) 1 мерзім өткен соң шарт
3. Мәмілеге қатысушылар құрамына байланысты:
а) тікелей лизинг - мүлікті дайындаушы немесе иесі
э) жанама лизинг - мүлікті тапсыру үшінші тұлға
б) кеп жақтар катысатын лизинг
4. Мүлік өтелім дэрежесіне байланысты:
а) толық немесе толық өтеуге жуық болса -
ә) түгел өтелмейтін лизинг - шарттьщ іс-эрекет ету
5. Өтелімдік тұргысынан Караганда:
а) каржылық лизинг;
ә) Іпү-гыл (оперативті) лизинг.
6. Нарык секторына қарай:
а) ішкі;
ә) еыртқы.
Лизинг операцияларының есебі
Лизинг есебі Қазақстан Республикасының «Қаржылық лизинг туралы» Заңының
Мысалы. Лизинг беруші жабдықтаушы-сатушыдан қүны 12 000,0 мың
к - жаодық к}шы (І2 Ікю,ц»
N - дроценттік мөлшерлеме (20% : 12 аи
Т - төлем мерзімінің саны (10 жыл х
а) лизинг берушіде
Лизинг есебі Қазақстан Республикасының «Қаржылық лизинг туралы» Заң
Лизинг берушінің бухгалтерлік есебінде лизингке берілетін мүлік дебиторлық
ә) лизинг алушыда
Лизинг алушының бухгалтерлік балансьшда тиісті жал төлемдері міндеттемелер
Осылайша, «Қаржылық лизинг туралы» Заңға сэйкес, лизинг -
ҚОРЫТЫНДЫ
Есептің берешек және алашақ қарыздар объектісі бойынша
Қоюшы ұйымдар өз өнімдері мен тауарларын жөнелтілген өнімдер
Біріншісі, сатылған өнімдер, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтердің жалпы
Екіншісі, ашрттарды мерзіміне қарай төлеу әдісі бойынша берешектер
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. "Бухгалтерлік есеп жоне
Қазақстан Республикасы Президентінің
касындагы аудиторлық қызмет туралы" 1998 жылгы 20 қараиш-
дагы №20 заң күші бар жарлыгы (2001 жылгы
өзгертулер жоне толықтырулармен).
"Салық жонв бюджеткв төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы " 2001 жылгы 12 маусымдагы №209-11 Қазақстан
ликасының салық кодексі.
Қазақстан Республикасы Президентінің
туралы " 1998 жылгы 10 шілдедегі №2811 заң
Бухгалтерлік есеп стандарттары. Қазақстан
Үлттық комиссиясы. — Алматы, 1996-2003 ж.
Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттары.
Тарусина В.И.), - М., 1998.
2
Туристтік фирманың бухгалтерлік есебін жүргізу
Қаржылық жал есебі
Айналымнан тыс активтер
Материалдық емес активтердің амортизациясы
Қаржылық eceп
Жалгерлік есеп
Материалдық емес активтердің қолда бары мен қозғалысының есебі
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің есеп саясаты
Материалдық емес активтердің есебін құжаттау
Материалдық емес активтер есебі