Ақпараттық база
«Helios» компаниясының тауарлық қорын есептеу және талдаудың ақпараттық жүйесі.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТОО "Helios" компаниясы
1.1 Жалпы сипаттамасы
1.1.1 ТОО "Helios"
1.1.2 Құрлымы
1.1.3 Филиалдары
1.2 Жалпы ережелер
2 Кәсіпорын тауарлық қорын есептеу және талдаудағы
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері
2.1.1 Қаржылық есеп беру
2.1.2 Ақша ағымы туралы есеп беру
2.1.3 Кәсіпорын жағдайын талдау
2.2 Кіріс және шығыс құжаттарының сипаттамасы
2.2.1 Кіріс құжат
2.2.2 Шығыс құжаты
2.3 Ақпараттық база
2.3.1 Машинадан тыс ақпараттық база
2.3.2 Ішкі машиналық ақпараттық база
2.4 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
2.4.1 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар
2.4.2 Ұйымдастырумен жабдықтауға қойылатын талаптар
2.4.3 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
2.4.4 Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны
3.1 АЖ-ны құруға кететін шығындарды бағалау
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША А
ҚОСЫМША Б
ҚОСЫМША В
Кіріспе
Нарықтық экономиканың қарқынды даму кезінде кәсіпорынға тиімді басқарушылық шешімдерді
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және шикізаттық қорларға
Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму дәрежесімен
Ақпараттық жүйе (АЖ) - Экономикалық объектіні басқаруға қажетті ақпаратты
АЖ - ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен
Нарықтық экономиканың функционалды құрылымының ақпарат жүйесіне негізінен экономикадағы ақпарат
Қазақстанда ақпараттық өнім керек ететін фирмалар мен ұйымдар саны
1 ТОО "Helios" компаниясы.
1.1 Жалпы сипаттамасы.
1.1.1 ТОО "Helios".
ТОО "Helios" компаниясының 1999 жылы құрылды. Бұл компания
«Helios» компаниясы мұнай өнімдері нарығын зерттеп, сұраныс пен
1.1.2 Құрлымы.
1.1.3 Филиалдары.
АЛМАТЫ
ЦЕНТРАЛЬНЫЙ ОФИС
ул. Карасай батыра 69
Тел.: (3272) 583740, 583741, 585994, 585995
Факс: (3272) 585562
АСТАНА
ул. Ауэзова, 119
Тел:(3172) 580-369, 580-375,
Факс:(3172) 580-372, 580-376
E-mail:arumbaeva@helios.kz; afh@helios.kz
Директор: Кобиков Бауржан Еркенович
КАРАГАНДА
470061 ул. Складская,8
Тел:(3212) 512-799, 510-285
Факс:(3212) 422-948, 422-953
E-mail: alevchenko@helios.kz
Директор: Асылов Галымтай Кауазханович
ПАВЛОДАР
ул. Химкомбинатовская,1
Тел:(3182) 396-576, 396-764
Факс:(3182) 396-576, 396-518
E-mail:helios3@pnhz.kz; helios4@pnhz.kz
Директор: Нуртаев Серик Болаткулович
УСТЬ-КАМЕНОГОРСК
ул.М.Горького, 21, 2 этаж, 213 каб.
Тел: (3232) 261-242, 593-426
Факс: (3232) 261-242
Е-mail:julyastep@mail.kz
Директор: Тунгишбеков Канат Нуралбаевич
ШЫМКЕНТ
ул.Жандосова, 75 (3-этаж)
Тел: (3252) 517-281, 325-369, 325-367
Факс: (3252) 533-129
Е-mail:farhad@helios.kz; natashago@helios.kz
Директор: Музрапов Эркин Абдурашитович
ТАРАЗ
ул. Шостаковича, уг.ул Момыш-улы,
10 мкрн. АЗС "Гелиос"
Тел: (3262) 310-997, 310-990
E-mail:helios@elcom.kz
Директор: Пак Виталий Константинович
КЫЗЫЛОРДА
480008 ул. Ауельбекова,14
Тел: (3242) 262-062, 261-437
Е-mail:kofh@helios.kz
Директор: Султанов Нурлан Орынбасарович
CЕМИПАЛАТИНСК
ул. Ленина, 31
Тел.: (3222) 523-557, 523-499
E-mail: semei@helios.kz
Директор: Ключников Ростислав Викторович
КОСТАНАЙ
ул. Чехова, 103 (уг.ул.Гоголя), 3 этаж
Тел:(3142) 538-640
E-mail: mbalabaeva@helios.kz
И. о. директора Ибрагимов Рустам Ергешбаевич
ЭКИБАСТУЗ
ул. Ауэзова, 83
Тел:(3183) 572-649
Факс: (3183) 549-382
E-mail: ekibastuz@helios.kz
Директор: Сайфуллин Артур Батырович
АКТЮБИНСК
ул. 11м-он-39/21
Тел:(3132) 231-122
E-mail: kbitenova@helios.kz
И. о. директора Шотанов Тулемис Садыкович
УРАЛЬСК
пр. Достык 184/1 (4 этаж), каб.№ 39,46
Тел:(3112) 510-620, 504-534
Факс: (3112) 510-620
E-mail: ufh@helios.kz
Директор: Мысловский Иван Владимирович
АТЫРАУ
ул. Махамбета, 121-2
Тел:(3122) 252-045, 251-951
E-mail: aripbaeva@helios.kz
Директор: Жандауов Мухит Мадешович
КОКШЕТАУ
475000 ул. Ауельбекова, 115 (здание Каспийского банка)
код г. Кокшетау (3162)
1.1.2 Кәсіпорынның жауапкершілігі
Кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша иелігіндегі барлық мүлікке жауап береді.
Кәсіпорынның мүлкінің меншік иесінің міндеттемелері бойынша жауап бермейді.
Мемлекет Уәкілетті органның немесе Мемлекеттік басқару органының іс-әрекеттерінен болған
Еңбек ұжымымен өзара қатынас
Кәсіпорын әкімшілігі мен еңбек үжымы арасындағы өзара қарым-қатынас Қазақстан
Жүмыс режимін Бас директор Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында көзделген
Филиалдары, өкілдіктері және еншілес кәсіпорындары
Жарғылық міндеттерін орындау үшін Кәсіпорынның Уәкілетті органның жазбаша келісімімен
Филиалдар мен өкілдіктер өзінің қызметінде Кәсіпорынға есеп береді.
Филиалдар мен өкілдіктер өз қызметін Кәсіпорын Бас Директоры бекітетін
Филиалдар мен өкілдіктер басшылырын Кәсіпорын Бас директорының ұсынысы бойынша
Еншілес кәсіпорын Уәкілетті органмен және бағалық және монополияға қарсы
Еншілес кәсіпорынның басшысы Мемлекеттік басқару органымен келісім бойынша Кәсіпорын
Еншілес кәсіпорынның Жарғысын мемлекеттік басқару органымен келісім бойынша Кәсіпорынның
Есепке алу және есептілік
Кәсіпорын Қазақстан Республикасының заңдарына және мемлекеттік басқару органымен келісім
Кәсіпорынды тарату және қайта ұйымдастыру
Кәсіпорынды тарату және қайта үйымдастыру Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі
Кәсіпорын азаматтық заңда көзделген басқа негіздер бойынша д.а таратылуы
Кредит берушілердің талаптарын қанағаттандырғаннан кейін қалған тартылған Кәсіпорынның мүлкін
Кредит
1.2 Жалпы ережелер
1. Корпаративтік есептеу желілер басқармаларының қызметтері мен мүмкіндіктері.
Осы ереже ТОО "Helios" компаниясының есептеу желілер администраторларының ақпараттық
2. Ақпараттық көшірмелердің қоры туралы
Берілген нұсқау ТОО "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш желілерінің программалық
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен бақыланады.
3. Дағдарыс жағдайларда атқарылатын іс-әрекеттер туралы
Берілген нұсқауда ТОО "Helios" компаниясының корпаративті есептеуіш желілерінің дағдарыс
Жоғарыда айтылған міндеттер ақпараттық технология Департаментімен бақыланады.
4. Порольдік қауіпсіздік туралы
Берілген нұсқауда порольдарды пайдалану, ауыстыру, доғару және есеп жазбасын
Порольдік қауіпсіздікке қойылатын талаптар мен бақылаулар ақпараттық технологиялар Департаментімен
5. ТОО "Helios" компаниясының корпаративтік есептеу желісідегі ақпараттық қорға
Бұл нұсқауда ТОО "Helios" компаниясының ақпараттық жүйесінің қауіпсіздігіне байланысты
1.3 Концептуалды схема
Концептуалды схема ақпараттық жүйе құру мен оның іс
Ақпараттық жүйелер-бұл күрделі жүйе болып келеді.
Сондықтан оларды жеке бөлшектер мен элементерге бөлуге, (декомпозициялау) тура
Әдетте декомпозициялау анықталған белгілеріне қарай жасайды. Ақпараттық жүйелер
Жүйеше дегеніміз-жүйенің анықталған белгілері бойынша бөлінген дербес бөлшегі.
Ақпараттық жүйенің функционалдық бөлшегі- ол жүйешелер немесе есептер жиыны
Функционалдық жүйеше–нақты функциянермен шектелген. Ақпараттық жүйенің (АЖ) бір бөлігі.
Қамтамасыз ету бөлігі- бұл автоматтандырылған тәртіпте (режимде)
жүйенің қызымет етуі үшін қажетті жағдайлардың жиынтығы.
Қамтамасыз ету бөлігі мыналардан тұрады- техникалық қамтамасыз ету,
2 Кәсіпорын тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық
2.1 Ақпараттық жүйенің мәні, мақсаттары мен міндеттері.
Кез-келген саладағы өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды факторы болып
Түрлі ақпаратты-техникалық жаңалықтар бұғалтырлық есепті оңайлатты. Мысалы телефон, радио,
Кәсіпорындаға жақсы ақпараттық жүйе мыналарды береді:
• Біртұтас мәліметтер базасы негізінде басшылар мен қызметкерлерге толық,
• Документтердің айналымын оптимизациялау мен стандарттау арқылы іс жүргізу
• Процесстерді автоматтандыру арқасында қызметкерлерді көптеген жұмыстардан босатып оларды
• Орталық аппарат пен бөлімшелердің өзара ақпарат алмасуын қамтамасыз
• Ақпаратты өңдеудің барлық деңгейлерінде ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз ету
Кәсіпорындағы ақпараттық жүйенің негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:
• Кәсіпорын қызметі және сыртқы орта туралы ақпаратты жинау,
• Кәсіпорынның бизнесс (технологиялық) операцияларын автоматтандыру
2.1.1 Қаржылық есеп беру
Белгілі бір кәсіпорынның тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық
Қаржылық есеп берушілік – қолданушының шешім қабылдауы үшін кәсіпорынның
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп берушілікке келесі қолданушылар қызығушылық
1) Міндеттері сала немесе аймақтың экономикалық өсуі болып табылатын
2) Кәсіпорын саясатын реттеу мақсатында салынған ресурстарының нәтижелігін
3) Өзінің кәсіпорының дамуы үшін банктен несие алғысы келетін
4) Қызметтік байланыстардың сенімділігін анықтайтын сатушылар мен сатып алушылар
5) Осы кәсіпорында жұмыс істеу перспективасын бағалау үшін қызметкерлері
6) Жеке және институционалды несие берушілер, инвесторлар, сақтандандыру
7) Қор биржалар үшін кәсіпорынды тіркеген кезде есеп берушілікте
8) Контракт шарттарын орындауын, пайданы бөлу, диведенттерді төлеу, зейнетақылық
9) Ақпараттық агенттіктер мен баспа үшін сала мен кәсіпорын
10) Сауда-өндірістік ассоциациялар үшін есепберушілікті кәсіпорынның қызмет нәтижесін сала
11) Еңбек келісімдердің шарттарын анықтау кезінде және кәсіпорын жататын
12) Есепберушілікті капиталды орналастыру жөнінде клиенттер үшін кеңесті құру
13) Аудиторлық қызмет үшін инвестор мүддесін қорғау мақсатында есепберушілік
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды шектеу
Кәсіпорынның қаржы жағдайы – ресурстардың қолда барын, орналастырылуын және
2.1.2 Ақша ағымы туралы есеп беру
Ақша туралы есеп беру бухгалтерлік есеп берулер қатарына 1995ж
Ақша құралдарының ағымы туралы есеп беру кәсіпорынның ақша құралдарының
Есеп беруде ақша құралдары нарықтық жағдайда қызмет ететін компанияның
1. ағымдағы қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
2. инвестициялық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
3. қаржылық қызметтен болған ақша құралдарының ағымы
Ағымдағыі қызметтен болған ақша құралдарының ағымы таза пайда мөлшерін
Ақша ағымы туралы есеп беру
КӨРСЕТКІШТЕР АТАЛЫМЫ БАП КОДЫ өткен мерзімге есеп беру
I.Ағымдағы қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс 010
2. Шығыс жалпы 020
3. Ағымдағы қызмет бойынша нәтиже 030
II.Инвестициялық қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс 040
2. Жалпы шығыс 050
3. Инвестициялық қызмет бойынша нәтиже 060
III.Қаржылық қызмет бойынша ақша ағымы
1. Жалпы кіріс 070
2. Жалпы шығыс 080
3. Қаржылық қызметтің нәтижесі 090
Жалпы : Ақшаның өсуі(+)/кемуі(-)
Есеп беру мерзімнің алдындағы ақша
Есеп беру мерзімнің соңындағы ақша
Мұндағы:
Ағымдағы қызмет бойынша жалпы кіріс (010) = дайын өнімді
Ағымдағы қызмет бойынша жалпы шығыс (020) = жеткізушілермен және
Ағымдағы қызмет бойынша нәтиже(030) = (010) - (020)
Инвестициялық қызмет бойынша жалпы кіріс (040) = материалдық емес
Инвестициялық қызмет бойынша жалпы шығыс (050) = материалдық емес
Инвестициялық қызмет бойынша жалпы нәтиже(060) = (040)-(050)
Қаржылық қызмет бойынша жалпы кіріс (070) = акция мен
Қаржылық қызмет бойынша жалпы шығыс (080) = қарызды өтеу+
Қаржылық қызмет бойынша нәтиже (090) = (070) - (080)
Жалпы ақшаның өсуі(кемуі) = (030)+(060)+(090)
Есеп беру мерзімнің соңындағы ақша = Есеп беру мерзімнің
Инвестор , несие беруші, иеленушінің көзінше ақша ағымдар көрсеткішінің
1. Ақша құралдар ағымының көрсеткіші ликвидті ресурстардың нақты кіріс
2. Ақша құралдарының ағымы таза айналым капиталындағы өзгерістерді есепке
3. Ақша құралдарының ағымы көрсеткіштері компанияның инвестицияға деген қажеттіліктері
Сонымен, ақша құралдарының ағымының потенциалды инвесторлардың көзінше пайда көрсекіштерінің
2.1.3 Кәсіпорын жағдайын талдау
Кәсіпорынның жағдайын талдау үшін бір-бірімен байланысты көрсеткіштер жүйесі қолданылады.
Кәсіпорын басқарушылары кәсіпорынның ағымды және стратегиялық мүмкіншіліктерін жоғары дәрежеде
Басқарушыларға қаржыландыру көздерінің құрылымы ерекше мәнге ие. Осыған байланысты
Кт = (қаржыландырудың өзіндік көздері)/(жалпы баланс)
Яғни баланс баптарын пайдалана отырып оны былай жазуға болады:
Кт=(220-бап)/(жалпы баланс)
Егер бұл көрсеткіш 50 пайздан асса, онда кәсіпорынның жай
Келесі көрсеткіш қаржылық тұрақтылық коэффициенті. Ол былай есептелінеді:
Ктұр =(Меншік капитал + Ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелер)/(жалпы балан)
Ктұр =((220-бап)+(250-бап))/(жалпы баланс)
Тәуелсіздік коэффициентінің тұрақтылық коэффициентінен айырмашылығы қаржыландыру көздеріне тек меншікті
Қаржыландыру коэффициенті меншікті және меншік емес капиталдарының арақатынасын көрсетеді
Кқ = (меншікті капитал)/((ұзақ мерзімді несиелер мен
Немесе
Кқ =(220)/((250)+(320))
Егкр көэффициент 1-ден көп болса онда кәсіпорында өзін-өзі қаржыландыру
Инвестициялау коэффициенті негізгі құралдар мен басқа да айналымнан тыс
Кқ = ((меншікті капитал)+(ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелер))/((негізгі құралдар)+(басқа
Немесе
Кқ = ((220-бап) + (250-бап))/((030-бап)+(060-бап))
Жарғылық капитал мен жалпы меншік капиталдың арақатынасы да үлкен
Ка = (жарғылық капитал)/(меншікті капитал)
Немесе
Ка = (150-бап)/(220-бап)
Кәсіпорынның тартылғын капиталы мен өзіндік капиталының арақатынасы кәсіпорынның міндеттемелерді
Меншікті капиталдың бір бірдігіне келетін тартылған капиталдың коэффициенті былай
Кт = (тартылған капитал)/(меншікті капитал)
Ұзақмерзімді несиелер мен міндеттемелерді өтеу мүмкіншілігін бағалау үшін ұзақмерзімді
Кұ = (Ұзақ мерзімді несиелер мен міндеттемелер)/(меншікті капитал)
Енді рентабельдік пен пайдалылықты бағалайтын негізгі көрсеткіштерді қарастырып өтейік:
Сату рентабельдігі мына формула бойынша есептелінеді:
Рс = (баланстық пайда)/(сату көлемі)
Активтердін рентабельдігі мына формула бойынша есептелінеді:
Ра = (баланстық пайда)/(активтердін орташа бағалануы)
Ағымдағы айналым активтерінің рентабельдігі мына формула бойынша есептелінеді:
Ра = (баланстық пайда)/(айналым активтердін орташа бағалануы)
Өзіндік капитал салымдарының рентабельдігі мына формула бойынша есептелінеді:
Ра = (Таза пайда)/(негізгі құралдардың орташа бағалануы)
Өзіндік капиталдың пайдалылық нормасы мына формула бойынша есептелінеді:
Та = (Таза пайда)/(өзіндік капиталдың орташа бағалануы)
Акционерлік қоғамның шығарған Бір жай акцияға келетін пайда мына
Ра = (таза пайда)/(айналамдағы жай акциялардың жылпы саны)
Дивиденттер бойынша төлемдер нормасы мына формула бойынша есептелінеді:
Нд = (жай акциялар бойынша жалпы дивиденттер)/(жай акцияға
Дивиденттердің пайдалылығы мына формула бойынша есептелінеді:
Дп = (жай акциялар бойынша жалпы дивиденттер)/(акцияның нарықтық
Абсолютті ликвидтілік коэффициенті - ең жоғары ликвидті активтерді -
Ка.л = (ақша құралдары)/(Есептер мен басқа пассивтер)-(ұзақ мерзімді несиелер
Төлемқабілеттілігінің жалпы коэффициенті – материалдық және материалдық емес активтер
Кт = ((негізгі құралдар мен басқа да айналымнан тыс
Қаржылық талдауда запастар жайын, техникалық жабдықталуын, саласын ерекшелейтін
Негізгі құралдың үлестік қатысу коэффициенті былай есептелінеді:
Кн = (негізгі құралдар және басқа да айналымнан тыс
Айналым капиталының үлестік қатысу коэффициенті былай есептелінеді:
К = (запастар мен шығындар)/(жалпы баланс)
Ақша капиталының үлестік қатысуы былай есептелінеді:
К = (ақша құралдары, есептесулер және басқа активтер)/(жалпы баланс)
Қаржылық талдауда сонымен қатар дебиторлық және кредиторлық борыштардың арақатынасын
Кб = (орташа дебиторлық борыштар)/(орташа кредиторлық борыштар)
Жоғары ликвидті активтердің ағымдылығын талдау үшін мынадай формула қолданылады:
Ка = (сатылу көлемі)/(ақша құралдары, есептесулер және басқа да
Ағымдағы активтердің ағымдылығын талдауы кезінде мына формула пайдаланылады:
К = (сатылу көлемі)/( ақша құралдары, есептесулер және басқа
Активтердің ағымдылығының жалпы коэффициенті
К = (сатылу көлемі)/( активтердің жалпы бағалануы)
Осы көрсеткіштерді жүйелі түрде бақылау жоспарлау мен жобалау кезінде
2.2 Кіріс және шығыс ақпараттарының сипаттамасы.
2.2.1 Кіріс ақпарат
Кәсіпорын өндіріліген өнімдерді келісім шарттармен жүзеге асырады. Кәсіпорынның бухгалтерлік
Ақпарат тізімді есеп-шот фактурасы, бұйрық, көшірмелер бекітіледі.
Қазақстан Республика президентінің бұйрығы бойынша салық төлеуші міндетті түрде
Кіріс ақпараты – бұл клавиатурадан түскен сигналдар, мәліметтер, құжаттар
Кіріс құжаттары және олардың негізінде алынған файлдар өз кезегінде
Қайта өңдеуге түсетін ақпарат бақылаудан өтуі қажет. Ең аз
2.2.2 Шығыс ақпарат
Жоғарыда айтылған құжаттар бойынша өнімнің түсіні және есеп-қисап туралы
Ақпараттық тізімде ең негізгі болып айдың басындағы және соңындағы
Накладная – бұл құжат арқылы өндірілген өнім бір адамнан
Шығыс ақпараты – бұл басқару объектісіне, қызметшіге немесе басқа
2.3 Ақпараттық база
Ақпарат базасы – бұл АЖ-ні жұмыс істеуде қолданылатын реттелген
Жедел ақпарат дегеніміз – ол объектінің күйін осы уақыт
Ақпарат массиві – нақты тәсілмен аталған және ұйымдастырылып өзара
Машина ішіндегі ақпарат массивтері тұрақты, сақтаулы, жедел және қызмет
Сақтаулы массивтер өзара байланысқан басқа есептерді шешу үшін қолданылатын
Жедел массивтер жедел құжаттар негізінде құрылады, яғни біртіндеп жиналған
Қызмет көрсететін массивтер, массивтерді автоматты өңдеуде қажетті қызмет
Машина ішіндегі ақпарат базасы жергілікті есепке, немесе есептер жиынтығына
Мәліметтер базасы (15-кесте), ол тікелей мәлімет алуға болатын жадыда,
Мәліметтер базасын тұрғызудың себептеріне – мәлімет өңдеу уақытын қысқарту,
Мәліметтер базасын қолдану, ондағы мәліметтерді басқарудың программалық жабдығының бар
МББЖ – бұл АЖ-ны қолданушылардың қолданбалы есептерден мәліметтерге енуін
2.3.1. Машинадан тыс ақпараттық база
Машинадан тыс ақпараттық база – адамның есептеу техникасы құралдарын
Классификация мен кодтауды анықтау жүйесі ақпараттық есептеуіш жүйесінің жадысында
Нормативті-анықтамалық құжаттар шартты-тұрақты ақпарат категориясына жатады, олар ұзақ уақыт
Жедел ақпарат нақты уақыттағы объект жағдайын, яғни алғашқы, өңделген
Кодтау мақсаты мәліметті құжатқа толтыруға, оларды машина тасығыштарына ауыстыруға,
Ақпараттың сыныпталуы ақпаратты мәлімет базасынан өңдеу және іздеуді жеңілдету
Сыныпталудан кейін таңдалған кодтау жүйесіне сәйкес ақпараттық бірлікті кодтау
Кодтау дегенде объектіні ықшамдалған нысанда ұсыну мақсатымен объект сыныпталуына
Кодтау жүйесі деп объект сыныпталуына кодтық мән (кодтарды) беру
Код – белгілі бір ережелер бойынша тұрғызылған шартты белгілеуді
• код ұзындығы (код белгілеуіндегі белгілер саны);
• код тобы (код белгілеуіндегі белгілердің орны);
• код алфавиті (кодтық белгілеудегі болатын белгілер, олар цифрлық,
• код құрылымы (код белгілеуіндегі белгілердің орналасу орны).
Кодтарды қолдану ақпарат өңдеуінің еңбеккөлемдігін төмендетуге, мәліметтер топтамасын жеңілдетуге;
Кодтау жүйесінің тізімдік, сериялық-тізімдік, тізбектей, комбинирленген, шахматтық және басқа
Мәселені шешу үшін кодтаудың тізімдік жүйесі қолданылады да, бағалы
2.3.2. Ішкі машиналық ақпараттық база
Ішкі машиналық ақпараттық база – белгілі бір белгілер бойынша
АЖ ішкі машиналық ақпараттық базаның құрылымы араларында ақпарат ауыса
АЖ ішкі машиналық ақпараттық базаның құрылымы өзінің функционалды бағытымен
Басқарма АЖ құрамына кіретін МБ C++ Builder – Windows
• басқаратын модуль;
• экранды нысандағы модуль.
Ішкі машиналық ақпараттық база қатты және икемді магнитті ленталарда
МБ Windows 98/Me/XP ОЖ сәйкес келетін дисктік тасығыштар мен
МБ жұмысының жылдамдығы басқа программалық өнімдердегідей қолданылып отырған жабдықтарға
2.4 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар.
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір мекеме
2.4.1 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар.
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандықтан, ақпараттық жүйеде ақпаратпен
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын экономикалық ақпараттар
Ақпараттық база (АБ) – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені жұмыс
Ақпараттық жабдықтау
-кесте
Элементтер Сипаттамалар
Ақпараттық технология Мәліметтер базасында негізделген
Мәліметтер базасы типі Реляциондық
Кодтау жүйесі Фасеттік жүйе
Ақпараттық қорғау АЖ-мен жұмыс істеу кезінде парольдер жүйесі қолданылады.
2.4.2 Ұйымдастырумен жабдықтауға қойылатын талаптар
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеудің негізгі шарты
Ақпараттық жүйені тұрғызу – ақпарат кезеңдерін зерттеуді, жобалау шешімдері
Ұйымдастырумен жабдықтау ақпараттық жүйенің тиімді жұмыс істеу үшін өте
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары ақпараттық жүйені тұрғызудың, жұмыс істеу
2.4.3 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар.
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйе жұмыс істеуді қолданылатын
Барлық операцияларды үш сатыға топтауға болады:
1. Ақпаратты алу.
2. Ақпаратты түрлендіру.
3. Ақпаратты тұтыну.
Бірінші саты – экономикалық объектілердегі қызмет барысында туындайтын бастапқы
Екінші саты – ақпаратты түрлендіру операцияларының тобы, кеңістік және
Үшінші саты – операциялар тобын және олардың бас қарушылық
Басқарудың ақпараттық кезеңінің негізгі сатысына сәйкес келесі техникалық жабдықтар
1. Ақпаратты жинау және тіркеу;
2. ақпаратты өткізу;
3. машиналық тасығыштарды дайындау;
4. ақпаратты өңдеу;
5. ұйымдастыру техникасы.
Ақпаратты жинау және тіркеу жабдығы бастапқы мәліметтерді тасығыштарға тіркеуге
Ақпаратты өткізіп беретін жабдық мәліметтерді өңдеу орталықтарына және оны
Машиналық тасығыштарды дайындау жабдығы, мәліметтерді машиналық тасығыштарға, оның ішінде
Техникалық құралдар кешені
-кесте.
Техникалық құралдар атауы Физикалық модуль Сипаттамалары
ДЭЕМ Іntel Pentіum 4 Процессор
Зерделік сақтаушы құрылғы
МҚДЖ
Монитор
Перне тақтасы
Тышқан Іntel, 2.6MHz
512Mb
80Gb
17 дюймдік
105 батырмалы
3 баспалы
Принтер Принтер HP LaserJet
Факс – модем Факс – модем Sony – 42S
Телефон Телефон Panasonіk
1.4.4. Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар.
Программалық жабдықтау деп – техникалық жабдықтау жүйесі жұмыс істеуде
Жалпы программалық жабдықтау – бұл жабдықтаудың кең көлемдегі қолданушыларға
Операциялық жүйе – ол есептеу кезеңін тиімді ұйымдастырып және
Есептеу кезеңін ұйымдастырудың тиімділігі ақпараттық жүйенің тәсілін, оның генерациясының
Сынаққа арналған программалар (тесттер) ДЭЕМ-нің жұмыс қабілетін тексеріп, егер
Арнаулы программалық жабдықтауға ҚПП мен бөлек функцияларды орындайтын және
• Мәліметтерді басқаруда ;
• мәліметтерді орындаудың типтік орындалу ретін;
• деректі программалық әдістерін;
• дискретті программалар әдістерін;
• үздіксіз есептерді шешу әдістерін және басқаларды
орындайтын алгоритмдердің, әрі есептердің шешілу әдістерінің ерекшеліктеріне қарай бөлуге
Нақты объектінің ақпараттық жүйесінің арнаулы программалық жабдықтауына функционалды ҚПП
3 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану
3.1 АЖ-ны құруға кететін шығындарды бағалау
Есепке берілетін мәліметтер
-кесте
№ Көрсеткіштердің атауы Белгіленуі Өлшем бірлігі Көрсеткіштердің мағынасы Ескертілуі
1 2 3 4 5 6
1 Өндіріс алдындағы шығындар Кп Мың. тг 31,5
Проектіні енгізуге және байланыстыруға кеткен шығындар Кп1 Мың. тг
Проектіні алуға кеткен шығындар Кп2 Мың. тг 28,7
2 ПК бағасы Кэем Мың. тг 60,5
3 Жылдық эксплуатациялық шығындар Зэ Мың. тг 24,5175
4 Бөлімдегі ұйымдастырушылықпен айналысатын жұмысшылар саны Ч Адам 5
5 Жұмыстың бір сағаттық тарифтік ставкасы З Тг 84
6 Қосымша жалақы коэффициенті G 1,70
7 Зейнеткерлік қорға бөлінетін коэффициенті C 1,15
8 Үстемелі шығындар коэффициенті H 1,33
9 ПК қолдану коэффициенті V 1,475
10 Пайыз коэффициенті P % 10
11 ПК жұмысы уақытының жылдық қоры тэкм Сағ 1848
12 Есепті шешу уақыты Тшеш Сағ 61 Алдын ала
13 Енгізу ақпаратының көлемі Кенг Мың. Симв 150,4 Есептік
14 Өңделген ақпараттың көлемі Кеңд Кбайт 99,5 Есептік мәліметтер
15 Шығу ақпаратының көлемі Кшығ Мың. симв 531,5 Есептік
16 Уақыттың нақты жылдық қоры қуақ сағ 1821 Кесте
• Сатып алуға кеткен шығындарды орындаушы есептейді және олар
• Дербес компьютердің бағасы “Прайс лист” құжатынан алынады.
• Жылдық эксплуатациялық шығындарды 26-кестеден қараңыз.
1. Берілген есептеулер жүргізілетін жұмысшылар саны.
2. Осы жұмысшылардың орташа сағаттық еңбек ақысы.
• Кәсіпорын бухгалтериясында, қай жерде проект енгізіліп жатқаны есептеледі.
• Жасалып жатқан есептер (есептеп кешені) үшін ДК-дің қолдану
• ДК-ге берілетін алғашқы көлемнен жұмыс пайызын есекеретін
• ДК-дің жұмыс уақытының жылдық қоры 20 – кестеде
-кесте
ДК түрі
Бір ауысыдағы жұмыс сағатының саны Ауысым саны Бір жылдағы
PENTIUM 8 1 216 1728
• 12. Есепті шешу уақыты эмпирикалық жолмен есептеледі, онда
• 13. Ендірілетін ақпараттың көлемі әр енгізу формасының ақпараттық
• 14. Белгілермен өңделетін ақпарат көлемі енгізілетін ақпарат көлемі
• 15. Шығарылатын ақпарат көлемі әр шығу формасының ақпарат
-кесте
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Саны
Календарлық уақыт Күн 351
Демалыс күндер Күн 110
Мереке күндер Күн 8
Номиналдық уақыт Күн 256
Жұмысқа шықпаған күндер Күн 40
Кезекті демалыс Күн 30
Ауырған күндер Күн 19
Мемлекеттік міндеттемелер Күн 4
Бір жылдағы жұмыс күнінің нақты саны Күн 241
Мереке алдындағы күндердің саны Күн 8
Уақыттың нақты жылдық қоры Сағ 1745
Бір жұмысшының жұмыс уақытының жылдық қорының есебі
Фвр = (бір жылдағы жұмыс күндер саны – мейрамдардың
Осыдан: (216-7)*8+7+7=1721 сағат
Жобаны ендіру алдындағы жұмысшылардың орындайтын жұмысын (До) былай есептейді:
До = ч*Фвр (1)
Мұндағы
ч – жұмысшылар саны, адам;
Фвр – бір жұмышының жұмыс уақытының жылдық қоры, сағат;
До = 4*1721 = 6884 сағат
Жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың орындайтын жұмыстарының құны
(Со) мына формула бойынша есептеледі:
Со = До*з*((1+g)*(1+С)+Н)
Мұндағы
До – жобаны өндіруге дейінгі жұмысшыларының еңбектерінің көлемі;
З – бір жұмысшының орташа сағаттық тарифтік еңбек ақысы;
G – қосымша еңбек ақыны ескеретін коэффициент;
С – зейнет ақы қорларына аударымдарды ескеретін коэффициент;
Н – шығындарды есептейтін коэффициент;
Со = 6884*80*((1+0,7)*(1+0,15)+0,33) = 1258395,2 тг =1258.395 мың. тг
Ақпаратты өңдеудің автоматтандырылған жағдайында (жобаны енгізгеннен кейін) еңбек көлемі
АРМ жобасын енгізгеннен кейін жұмысты ұйымдастырумен айналысатын қызметшілерде қалған
До = До*(1 - р/100) (3)
Мұндағы
До – АРМ-ді енгізуге дейінгі қызметкерлер орындайтын жұмыстың жылдық
Р – алғашқы көлемнен ДЭЕМ-ға берілетін жұмыт пайызын ескеретін
Дост = 6884*(1+9/100)=6264,44 сағат
Жобаны ендіру жағдайында қызметкерлерде қалған жұмыстар құны мына формуламен
Сост = Дост *3((1+g)*(1+с)+Н)
Сост = 6264,44*80((1+0,7)*(1+0,15)+0,33) = 114539,6тг=1145мың.тг
ДЭЕМ (ДК) қолданудың жылдық шығындары 22-кестеде көрсетілген.
-кесте
№ Шығын баптарының атауы Бағасы
(мың.тг)
1 Күнделікті және алдын ала жөндеуге кеткен шығындар (ЭЕМ
2 ЭЕМ амотизациясы (ЭЕМ бағасынан 12%) 7,02
3 Заттарға кеткен шығындар (ЭЕМ бағасынан 2%) 1,17
4 Басқа шығындар (ЭЕМ бағасынан 0,5%) 0,2925
Барлық қолдануға кеткен шығындар 11,4075
ЭЕМ қолдануына кеткен жылдық шығындар
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі
Тестілеу нәтижесінде жүйе дұрыс нәтижені көрсетті деп айтуға болады.
Бірақ тап осы деңгейде тоқтауға болмайды, себебі жүйе толық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. К.Нәрібаев,С.Жұмамбаев. Менеджмент Алматы1998ж.
2. Вейл П. Искусство менеджмента Москва 1993г.
3. Тоқсейітов Р.Қ. Экономикалық сөздік-анықтамалық Болашақ 1999ж.
4. Қ.Р Азаматтық кодексі 75-бап. Алматы 2000ж
5. Мескон М.Х. Основы менеджмента Москва 1992г.
6. Андросов А.М. Бухгалтерскмй учет Москва 1996г.
7. Андреев В.Д. Практический аудит Москва1994г.
8. Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности
9. и аудит Москва 1994г.
Хорнгрен Ч.Т. Бухгалтерский учет: управленческий аспект. Москва 2000г.
10. Подольский В.И. Аудит Москва 1997г.
11. Абрамов С.А. Экономическое обоснование автоматизации обработки
12. информации. Москва 1974г.
13. Благодатских В.А. Экономика, разработка и использование
14. программного обеспечения. Москва 1995г.
15. Чистов Д.В. Основы компьютерной бухгалтерии / Учебный практикум
16. Киевский С.В. «Самоучитель по работе с программой «1С:Бухгалтерия»
17. Доля пользователей локальных и сетевых версий: 5.0 и
18. 6.0 и Проф-6.0 для Windows и Windows
19. Информационные системы бухгалтерского учета: Учебник / Под ред.
20. В.И.Подольского –М.: Аудит, ЮНИТИ, 1998.
Ақпараттық база
Банктік операциялар жүйесінде клиенттерге қызмет көрсетудің ақпараттық жүйесін тұрғызуды жобалау
Маркетингтегі ақпараттық жүйені тұрғызу
Маркетингтегі ақпараттық жүйе
Мамандар бөлімінің менеджерінің ақпараттық жүйесін тұрғызу
“Қазынашылық бюджетінің кірісін бақылаудың” ақпараттық жүйесін талдау
Жеке тұлғаға несие берудің ақпараттық жүйесі
Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын талаптар
“Iссапарлар шығыстарының есебi” ақпараттық жүйесi
Кәсіпорын тауарлық қорын есептеу және талдаудағы ақпараттық жүйесін құру