Прокурорлық қадағалау
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Мемлекеттік қадағалау және атқарушылық биліктің бақылаушы – қадағалаушы
1.1 Атқарушы органдар қызметіндегі заңдылық 6
1.2 Мемлекеттік органдардың бақылаушылық қызметтері 12
1.3 Қадағалау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде және оның
1.4 Прокурорлық қадағалау мемлекеттік қызметтің жеке бір түрі ретінде
2 Қазақстан Республикасының басты мемлекеттік қадағалау органы ретінде прокуратура
2.2 Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама тергеудің, әкімшілік және атқарушылық істер
2.3 Прокурордың сотта мемлекеттің мүддесін білдіруі 35
2.4 Прокурордың зандардың қолданылуына қадағалауды және заңда белгіленген тәртіпте
2.5 Прокурордың құқықтық статистика және арнай есепке алу саласындағы
3 Қазақстан Республикасының мемлекеттік қадағалаушы – бақылаушы органдардың
Қорытынды
61
Пайдаланған әдебиеттер 64
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 30 тамыз 1995 жылы қабылданған Конституциясында: “Қазақстан
Осы айтылған құқықтар мен бостандықтарға жоғарғы қадағалауды жүргізе отырып,
Прокурорлық қадағалау құық қорғау органдарының ішіндегі адамның құқықтары мен
Прокурорлық қадағалауды және басқа да прокурорлық қызметті тиімді жүзеге
Қазақстан Республикасының 21 желтоқсан 1991 жылы қабылданған “Қазақстан республикасының
Бұл бітіру жұмысының өзектілігі, мынада: Атқарушы билік органдарының қызметін
Жоғарыда айтылғандарға қарап диплом жұмысының алдында келесі мақсаттар мен
мемлекеттік қадағалау және атқарушы биліктің бақылаушы қадағалаушы органдарының түсінігін
Конституциялық қадағалауды жүзеге асыру кезіндегі прокурорлық қызметті жан-жақты зерделеу;
Прокурордың адамның және азаматтың құқытары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін
Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама, тергеудің және атқарушылық істер жүргізуде прокурорлық
Прокурордың сотта мемлекеттің мүддесін білдіру қызметінің барысын айқындау;
Заңдардың қолданылуын қадағалау қызметін зерттеу;
Прокуратураны мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы
Мен бұл бітіру жұмысында Қазақстан Республикасының Конституциясын, “Қазақстан Республикасы
Бұнымен қатар Құрманбаев С.К., Тойкин С.Х., Виногуров Ю.Е., Гаврилов
1. Мемлекеттік қадағалау және атқарушылық биліктің бақылаушы – қадағалаушы
1.1 Атқарушы органдар қызметіндегі заңдылық
Заңдылық ұғымы мен оны қамтамасыз ету әдістері. Қазақстан Республикасы
Мемлекеттік басқарудағы заңдылыққа төмендегідей белгілер мен сипаттар тән болып
Біріншіден, бұл қандай да бір жағдайларына және жеке сапаларына
Екіншіден, заңның бірыңғайлығы, ол ҚР бүкіл территориясында заңдарды бірыңғай
Үшіншіден, заңдылық пен қажеттілікті бір біріне қарама- қайшы қоюшылыққа
Төртіншіден, заңдылық пен азаматтардың құқықтық мәдениетінің үздіксіз байланыста болуы.
Бесіншіден, кез келген басқарушылық шешім кезінде заңдылық пен әділеттілік
Алтыншыдан, мемлекеттік басқарудағы заңдылық егер де оны бұзған жағдайда
Заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету бойынша қызметтің мақсаты:
• атқарушы билік органдарының қызметінде қолданыстағы заңдар мен заңға
- құқық бұзушылықты мерзімімен және жедел анықтау, олардың алдын
- атқарушы билік органы қызметінде құқық бұзушылыққа жол беретін
- заңдылық пен тәртіпті бұзғандарды тиісті кінасына байланысты жауапкершілікке
- заңдылық пен тәртіпті бұзудың себептері мен жағдайларын жоюға
Қазақстанда заңдылықты қамтамасыз етуге белгілі бір кепілдіктер жүйесі қызмет
Заңдылықты қамтамасыз ету түрлі органдарға олардың негізгі қызметі түрінде
Бақылау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде
Жалпы алғанда бақылау – бұл белгіленген параметрлерден ауытқушылықты жою
Бақылау және қадағалау қағидалары:
1)заңдылық
2) бәрiнiң заң және сот алдындағы теңдiгi;
3) жеке немесе заңды тұлғаның адалдық презумпциясы;
4)жариялылық
5) бақылаудың және қадағалаудың жоспарлылығы мен жүйелiлiгi;
6) мемлекеттiк органдар лауазымды адамдарының кәсiптiк бiлiктiлiгi мен құзыреттiлiгi;
7) бақылау және қадағалау органдары лауазымды адамдарының өз лауазымдық
8) жазалау алдында құқық бұзушылықтың алдын алудың басымдығы;
9) қажеттiлiк пен жеткiлiктiлiк;
10) мемлекеттiк органдар арасындағы бақылау өкiлеттiктерiнiң аражiгiн ажырату;
11) адал тексерiлетiн субъектiлердi көтермелеу, құқық бұзушыларға бақылау мен
12) тексерiлетiн субъектiлер мен тұтынушылардың өз заңды құқықтарын дербес
13) мемлекеттiк бақылау және қадағалау жүйесiнiң есептiлiгi мен ашықтығы;
14) тәуелсiздiк;
15) объективтiлiк және турашылдық
16) дәйектiлiк қағидаттарына негiзделедi.
Бақылаудың және қадағалаудың мiндетi экономикалық қауiпсiздiктi, алдау практикасының алдын
Атқарушы билік органдарының қызметін бақылау негізі оны жүзеге асыруға
Бақылаудың негізгі принциптері мыналар болып табылады: заңдылық, обьективтілік, тәуелсіздік,
Бақылау төмендегідей жолдармен жүзеге асырылуы мүмкін:
- орындалуын тексеру – құқықтық қадағалауды орындау ережелерін жүзеге
- қадағалау қызметін жүзеге асыру: жалпы (прокурорлық) және әкімшілік
Атқарушы органдарды өзге органдар тарапынан бақылауды жүзеге асыру (заң
Қоғамдық бақылау
ҚР Конституциясына сәйкес Қазақстан азаматтары мемлекеттік істерді басқаруға қатысуға
Мұндай бақылаудың субьектілері азаматтардың қоғамдық бірлестіктері болып табылады (саяси
Әсіресе кәсіподақтардың рольі өте маңызды болып табылады. Олар жұмыс
Кәсіподақтардың еңбек заңдылықтарын бақылауды жүзеге асыруы үшін кәсіподақтар өздерінің
Сондай- ақ бақылаушылық қызметті азаматтар еріктілік негізде құратын тұтынушылардың
Қадағалау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде
Атқарушы билік саласында заңдылықты қамтамасыз етудің әдісі ретіндегі қадағалау
Қадағалаудың негізгі белгілері мыналар болып табылады:
- қадағалау органдары өздерінің қызметтері мен өкілеттіктерін тек өздеріне
- бақылау барысында кіналы тұлғаларға қатысты тәртіптік ықпал ету
- қолданыстағы заңнамаларға сәйкес бақылау органдары бақыланатын обьектілердің қызметінің
Қадағалау органының қызметі ведомстволықтан жоғары болып келеді (ведомстволық бағыныштылығына
Қадағалаудың екі түрі болады: прокурорлық және әкімшілік.
Атқарушы билік органдары шешімдеріне шағым жасау
Атқарушы билік органдарының қызметінде заңдылықты қамтамасыз ету үшін азаматтардың
Арыздар – бұл азаматтардың өздерінің субьективті құқықтары мен бостандықтарының
Азаматтардың арыздарын қарау мен шешудің екі түрлі тәртібі бар,
Атқарушы билік органдарына жыл сайын азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының
1950 ж. 4 қарашадағы адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын
Азамат сотта сұраушы емес, талап етуші, тең құқылы жақ
Жалпы мәселелерді қарайтын соттар тексерілуі тек қана ҚР Конституциялық
Азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарының бұзылғандығы туралы арыздар мен
Бағыныштылық тәртібімен жоғары тұрған субьектілер бұл арызды бір ай
Бақылау және қадағалау нысандары
1. Тексерілетін субъектілердің қызметін бақылау және қадағалау:
1) ұйымдастырылу және жүргізілу тәртібі осы Заңда айқындалатын тексерулер;
2) егер Қазақстан Республикасының Салық кодексінде өзгеше көзделмесе,
2. Бақылаудың және қадағалаудың өзге де нысандарын жүргізген кезде
Жеке кәсіпкерлік субъектілерін бақылаудың және қадағалаудың өзге де нысандарының
1.2 Мемлекеттік органдардың бақылаушылық өкілеттіктері
Бақылаудың мақсаттарына қол жеткізу мен принциптерін сақтау барлық билік
ҚР Конституциясында бекітілген мемлекеттік биліктің дербес тармақтарға бөлінушілігі принципіне
- президенттік бақылау;
- заң шығарушы билік органдарының (өкілетті) бақылауы;
- атқарушы билік органдарының бақылауы;
- соттың бақылауы.
ҚР президентінің бақылаушылық өкілеттіктері
ҚР президентінің атқарушы билік органдарының қызметін бақылау өкілеттіктері Конституцияға
ҚР президентінің бақылаушылық өкілеттіктері екі түрде жүзеге асырылады:
- тікелей бақылау: мамандарды таңдап алу мен орналастыру, ҚР
- тиісті президенттік құрылымдар арқылы: ҚР президентінің әкімшілігі (заңдардың,
- ҚР президентінің өкілдері институты арқылы (аймақтарда ҚР президентінің
Заң шығарушы билік органдарының бақылаушылық өкілеттіктері
Парламент тарапынан президент жарлықтарының Конституция мен ҚР өзге де
Парламенттің әр түрлі түрде жүзеге асырылатын төмендегідей бақылаушылық өкілеттіктері
- Президенттің ҚР Үкіметінің төрағасын тағайындауына келісім береді, оған
- атқарушы билікті бақылау түріне премьер- министрдің баяндамасын тыңдау,
Мемлекеттік бджеттің орындалуын бақылауды жүзеге асыру үшін мәжіліс пен
- мемлекеттік бюджет пен бюджеттен тыс қорлардың бюджеттерінің көлемі,
- мемлекеттік бюджет пен бюджеттен тыс қорлардың табыстық және
- заң жобалары мен мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілеріне
- мемлекеттік бюджет көрсеткіштеріндегі ауытқушылықтарды талдау және оларды жою
- Қазақстан Ұлттық банкі мен өзге де қаржы несиелік
- Президентке, Сенатқа, Мәжіліске үнемі мемлекеттік бюджеттің орындалу барысы
Атқарушы билік органдарының бақылаушылық өкілеттіктері
Бақылау ішкі бақылау және сыртқы бақылау болып бөлінеді:
Ішкі бақылау – мемлекеттік орган өз құрылымдық және аумақтық
Ішкі бақылауды жүргізу тәртібі осы Заңның айқындалады.
Осы тармақтың күші Қазақстан Республикасының сәйкес жүргізілетін ішкі бақылау
Сыртқы бақылау – бақылау және қадағалау органы тексерілетін субъектілер
Сыртқы бақылау нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтар анықталған
1. Ішкі бақылау:
1) құқықтық актілердің орындалуын бақылау (орындалуы құқықтық актілерде көзделген
2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және мемлекеттік
2. Ішкі бақылау:
1) қажетті ақпаратты талап ету;
2) орындалуы туралы есептерді және баяндамаларды тыңдау және талқылау;
3) ревизия және құжаттамалық тексерудің өзге де нысандары;
4) жергілікті жерлерге шыға отырып, тексерулер;
5) заңнамаға қайшы келмейтін басқа да тәсілдер арқылы жүргізіледі.
3. Ішкі бақылау мынадай өлшемдер:
1) құрылымдық, аумақтық бөлімшелер, ведомстволық бағаныстағы мемлекеттік органдар мен
2) орындаудың уақтылығы және толықтығы;
3) орындау кезінде заңнама талаптарын сақтау бойынша жүргізіледі.
4. Күшіне енген құқықтық актінің орындалуын бақылауды жүзеге асыруға
Бұл ретте ішкі бақылауды жүзеге асыруға уәкілетті лауазымды тұлға
1) құқықтық актінің деңгейін және орындалу сапасын;
2) құқықтық актіні орындауда ауытқушылықтардың бар-жоғын, олардың себептерін және
3) бақылаудан алу не орындалу мерзімін ұзарту мүмкіндігін;
4) құқықтық актіні орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін нақты
Ақпаратты талдау қорытындылары бойынша әзірленген ұсыныстар тиісті шешім қабылдау
Ақпаратқа талдау жүргізген мемлекеттік органның орындаушылары қабылданған шешім туралы
5. Құқықтық актіде көзделген іс-шаралардың орындалуын бақылаудан алуды және
6. Жоғары тұрған мемлекеттік органның не орындаушы органның бақылау
Ішкі бақылауды ұйымдастырудың және жүзеге асырудың қосымша мәселелерін мемлекеттік
Мемлекеттік бақылау қызметтерін Үкімет, министрліктер өзге де атқарушы билік
Атқарушы билік органдарының бақылау өкілеттіктерін шартты түрде төмендегі түрлерге
- жалпы бақылау (бақыланушы обьекті қызметінің кешенді мәселелерін зерттеу).
- ведомстволық (салалық және салааралық құзыреттілігі бар органдар ведомстволық
- ведомстводан жоғары (негізінен салааралық құзыреттілігі бар органдар): атқарушы
Сот билігі органдарының бақылау өкілеттіктері
ҚР Конституциясына сәйкес сот билігі конституциялық, азаматтық, әкімшілік және
Бақылауды жүзеге асыратын сот жүйесі органдарына мыналар жатады:
- ҚР Конституциялық соты (Заңдардың, ҚР президентінің, парламенттің, Үкіметтің
- жалпы юрисдикциялы соттар (атқарушы билік органдары мен лауазымды
- арбитраждық соттар. Нарықтық экономика жағдайында арбитраждық соттар жүйесі
Нарықтық экономика жағдайында арбитраждық соттар жүйесі ерекше роль атқарады.
Елімізде атқарушы билікті сот тарапынан бақылауды жүзеге асыру 70
Сот билігінің билік өкілеттігінің болуы атқарушы билікті сот тарапынан
Қазіргі таңда тұлғаның заңды мүдделеріне нұқсан келтірілу қаупі төнген
ҚР Конституциялық соты, жалпы мақсаттағы соттар, арбитраждық соттар мен
Заңды күшіне енген сот актілерін бүкіл ел территориясындағы барлық
1.3 Қадағалау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде және оның
Мемлекеттік қадағалау:
1) Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану саласында;
2) азаматтық авиация қызметіне;
3) халықаралық әуе тасымалдарына;
4) авиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге;
5) сауда мақсатында теңізде жүзу саласында;
6) ішкі су көлігі саласында;
7) сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласында;
8) ветеринария саласында;
9) өсімдіктерді қорғау және оның карантині саласында;
10) санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылық саласында;
11) қаржы нарығына және қаржы ұйымдарына;
12) кредиттік бюролар қызметіне;
13) инвестициялық қорлар қызметіне жүзеге асырылады
Прокурорлық қадағалау
Прокурорлық қадағалаудың негізі прокурорлардың мемлекеттік және қоғамдық бірлестіктер тарапынан
Жалпы прокурорлық қадағалау аталған органдар мен лауазымды тұлғалардың актілері
Прокуратура органдарының қадағалау бойынша қызметтерінің ҚР президентінің жарлықтарына таралмайтындығын
Жалпы қадағалау шеңберінде атқарушы билік органдарының қызметін прокурорлық қадағалау
- министрліктер мен ведомстволардың, ҚР өкілетті (заң шығарушы) және
- олар шығаратын құқықтық актілердің заңға сәйкестігін тексеру,
- азаматтардың, заңды тұлғалардың, қоғамдық бірлестіктердің құқықтары мен бостандықтарын
- юстиция органдары жүйесіне кіретін сот приставтарының заңдарды орындауын
Прокурор:
- заң бұзушылықтың орын алғандығы туралы ақпараттар болған жағдайда
- құқық қорғау органдарының қылмыспен күрес бойынша қызметтерін үйлестіреді;
- әкімшілік ұстаудың, қамаудың заңдылығын тексереді, азаматтардың құқықтары мен
Әкімшілік қадағалау
Әкімшілік қадағалау заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету әдісі ретінде
Әкімшілік қадағалау органдарының қызметі ведомстволық шекарасына қарамастан басқарудың барлық
Бақылау және қадағалау органдары:
1) мемлекеттік бақылау және қадағалау саласындағы тиісті бағыттағы мемлекеттік
2) бақылау және қадағалау жүргізуді жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізеді;
3) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бақылау мен қадағалауды ұйымдастырады
4) өз құзыреті шегінде бақылау және қадағалау саласындағы нормативтік
5) бақылау мен қадағалау тиімділігі мониторингін ұйымдастырады және жүргізеді;
6) Қазақстан Республикасындағы бақылау және қадағалау органдарының қызметін өзара
7) осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында,
Бақылау және қадағалау органдары және құқықтық статистика және арнайы
1.4 Прокурорлық қадағалау мемлекеттік қызметтің жеке бір түрі ретінде
Еліміздің Конституциясы адамды және оның өмірін, құқықтары мен бостандығын
Прокурорлық қадағалаудың теориясы және практикасы бірқатар ғылыми, тәжірибелік қызметте,
Прокурор – бұл прокуратура органында мерзімсіз немесе уақытша қызмет
Ал енді, прокуратура тарихына қысқаша тоқталайық. Прокуратура тарихын терең
Прокуратура термині латынның “procuro” – қамтамасыз етемін, алдын аламын
қоғамның мүддесі атынан қылмысты жария ете отырып қудалау;
белгілі жағдайларды оны лауазымды, тіпті құзыретті тұлғалардың жүргізу;
мемлекет басшысының, болмаса уәкілетті тұлғалардың жекелеген жағдайларда болса да
Бірақ, прокуратураның шыққан жері негізінен Франция болып есептеледі, ал
Россияда алғашқы прокуратура (“Око государство”) І Петр кезінде ұйымдастырылған.
Патшалық Россияның прокуратурасы тарихында Некита Юрьевич Грубецкой, Александр Александрович
ХVІІІ ғасырдың аяғына таман прокурорлық қадағалау күрделі кеңселік-бюрократиялық механизмге
Сол кездегі заң актілерін және архивтері зерттелгенде Қазақ АССР-нің
Прокурорлық қадағалау туралы ереже Орынборда (Қазақ АССР-нің сол кездегі
ҚазССР-нің прокуратурасын құруға байланысты ұйымдастыру мәселелері 1922 жылдың аяғына
Сол уақыттарда штат мәселелерінен басқа прокуратура жұмысында өзге де
Қазақстан прокуратурасының дамуын екінші кезеңі 1933 жылдан 1992 жылдың
Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар “Прокуратура туралы” жарлығына
Прокурорлық қызметтің мақсаты – адамның және азаматтың, жергілікті өкілді
Прокурорлық қадағалау прокурорлық қызметтің бір тармағы болып есептеледі, сондай-ақ
Шевелевтың ойынша, прокурорлық қадағалауда Республика аумағындағы заңдардың орындауын прокуратура
“Прокурор” түсінігі заңдарда екі мағынада қолданылады. Біріншіден, (аудан, қала,
Екіншіден, “прокурор” түсінігі прокуратура органының лауазымды тұлғалар шеңберін кең
Прокурорлық қадағалау объектсі ретінде прокурордың қадағалау құзыреті таралатын минитсрліктер,
Прокурорлық қадағалау субъектісі ретінде прокурорлық қадағалау құқықтық қатынасқа қатысушылар
Басқа құқық қорғау органдары мен ортақ міндетті иелене отырып,
Сонымен қатар, қылмыспен күресу және құқық шығармашылық функцияларын үйлестіруге
Сонымен прокурорлық қадағалау дегеніміз заңдардың нақты және бірыңғай қолданылуын,
Біріншіден, ол мемлекеттегі заңдылықты қамтамасыз ету бірыңғай мақсатына бағынады.
Екнішіден, ол мемлекеттік жоғары қадағалау органы болып табылады, басқа
Үшіншіден, ол адам өміріне қатысты барлық салалаларын қамтиды. Қадағалау
Төртіншіден, басқа мемлекеттік бақылау немесе қадағалау органдарына қарағанда, прокурорлық
Бесіншіден, прокуратура тек тікелей Президентке бағынады басқа ешкімге есеп
Алтыншыдан, прокурорлық қадағалау жалпы міндеттемелерді иеленеді:
құқық бұзушылықты тоқтату;
заң бұзушылықтың жолын кесу;
құқық бұзушылықты табу;
кінәліні жауапқа тарту;
бұзылған құқықты бастапқы қалпына келтіру;
заң бұзушылық салдарының негативті жақтарын болдырмау үшін шаралар қолдану;
құқық бұзушылыққа әсер ететін себептер мен жағдайларды табу.
Көріп отырғанымыздай, прокурорлық қадағалау өзіне көптеген құқық қоданушылық қызмет
Заңдардың нақты және бірыңғай орындалуын қадағалау кезеңіндегі прокуратура органдарының
Прокурор жалпы қадағалау саласындағы жоғарғы басқару органдарының, бірлестіктердің, тұлғалардың
Заңдардың орындалуын қадағалауды жүзеге асыру кезінде Бас прокурор,
Соттарда қылмыстық істі қараған кезде заңдардың орындалуын қадағалау сатысында
Қылмыстық іс жүргізудің құқықтық қатынастар жүйесіндегі прокурор мәртебесінің мазмұны
1 Прокурор іс жүргізу аяқталған қылмыстық іс бойынша шешім
2Ісжүргізудің жекелеген сатыларында прокурордын істі шешу жөнінде ешкандай құқықтар
3 Қадағалау қызметінің нысанадары іс бойынша белгілі бір қатысушылардың
4 Прокурор қылмыстық істі қозғалуға құқығы болса да қылмыстық
5 Іс жүргізуге барысында прокурордың тұлғасы көп қырлы болды:
6 Прокурор соота ештеңе де шешпейді, ол тек
2. Қазақстан Республикасының басты мемлекеттік қадағалаушы – бақылаушы органы
2.1 Прокурордың адамның және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, заңды
“Прокуратура туралы” Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 21 желтоқсандағы заңының
Конституция мен заңдардың үстем тұруын қамтамасыз ету адамның және
Конституцияның, заң актілерінің және Республика Президенті актілерінің бұзуын анықтан,
Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама мен тергеудің, әкімшілік және атқарушылық істер
Сотта мемлкеттің мүддесін білдіру;
Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін заңдарға және басқа
Заңда белгіленген тәртіп пен шекте қылмыстық қудалауды жүзеге асрыу;
Құықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы заңдардың қоданылуын
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының, заңды тұлғалардың және
Өткен 80 жылдан астам уақыт арасында прокуратура қалыптасу мен
Қазақстан прокуратурасының алғашқы қалыптасуы мен дамуы 1922 жылдың 13
Прокуратураның дамуының екінші кезеңінде, яғни, 1933 жылы оның өкілеттігі
1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО өзінің жаңа Конституциясын қабылдады,
Осы сәттен прокуратураның дамуы мен нығаюының үшінші кезеңі басталды,
Сол жылдың 11-ші қарашасында Әділет халық комиссары және прокуратураны
Сол кезеңде прокуратураға мемлекеттік мекемелердің, қоғамдық және жеке меншік
Алайда прокуратураның тарихында қалыптасқан күрделі жағдайларға байланысты өзінің құқық
Ұлы Отан соғысы жылдарында прокурорлық-тергеу кадрлары Отанды қорғау ісінде
Соғыс аяқталған соң прокуратураның қызметкерлері ауыл шаруашылығын қалпына келтіру
Соғыстан кейінгі онжылдық басты конституциялық міндеті заңдардың дәлме-дәл әрі
Қазақстан мемлекеттіліктің дамуымен қатар республикалық органдар жүйесінде прокуратураның рөлі
Мемлекет дамуының барлық кезеңдерінде прокуратураның рөлі сөзсіз өсе түсті
Алайда, Қазақстан тәуелсіздігін алғанға дейін, прокуратура да басқа құқық
1991 жылғы тамыз оқиғасында республикалық прокуратура органдары осындай сын
Елімізде болып жатқан тың үрдістер мен заң саласындағы жаңалықтар
Прокурорлық қадағалаудың одан әрі дамуы және прокуратура органдары жүйесін
1991 жылдың 6-шы желтоқсанында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің «Қазақ
1992 жылғы 17 қаңтарда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Қаулысымен
Осы заң прокуратураның құқық қорғау қызметін жақсартуда оң әсер
Одан әрі ол 1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда
Сөйтіп, прокуратура республикамыздың мемлекеттік билік органдары жүйесінде өзінің конституциялық
Елбасына ғана есеп беретін және Республика аумағында заңдардың, Қазақстан
Прокуратура органдары дамуының келесі кезеңі 2002 жылы «Прокурорлық қадағалау
Қазіргі кезде ол басқа мемлекеттік органдар қызметін алмастырмайды, әртүрлі
Қазақстан Республикасының Бас прокурорының 15 маусым 1999 жылғы бұйрығында
Оларға келесі қадағалаулар жатады:
нормативтік құқықтық актілердің Конституцияға, заңдарға және Қазақстан Республикасы Президентінің
мемлекеттік органдармен адам мен азаматтардың Конституциялық құқытары мен бостандықтарының
экономика саласындағы мемлекеттік органдармен заңдардың қолданылуын;
қоғамдық және діни бірлестіктердің сонымен қатар ақпарат құралдарының қызметінің
Көрсетілген бағыттардың көпшілігі прокуратураның жалпы қадағалау қызметінің бөлігіне жатады.
Прокурорлық қызметтің бұл дегеніміз ең алдымен орталық және жергілікті
Келесі адам құқықтарын прокурорлық қадағалау саласындағы бағыты болып кәмілетке
Прокурордың адамның және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, заңды мүдделерінің
Жекелеген адамдардың өміріне, денсаулығына, меншігіне қауіп төнген жағдайда олардың
Адамның құқытары мен бостандықтарының сақтауын прокурорлық қадағалаудың құрамды белгісі
Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабының 4-тармағына сәйкес, Конституцияда, заңдарында және
Шетел азаматтарының құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасы Президентінің 19 маусым
Осы актіге сәйкес шетелдіктер Қазақстан азаматтарымен теңестірілген. Олардың тек
Шетел азаматтары заңда белгіленген жағдайда Қазақстан Республикасының аумағынан шығарылуы
2.2. Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама тергеудің, әкімшілік және атқарушылық істер
“Жедел-іздестіру қызметі туралы” заңның қадағалауын Қазақстан Республикасы Конституциясында бекітілген
Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырғанда және арнайы жедел-іздестіру шарларын жүргізуде
Осы аталғандарды қамтамасыз ету үшін және жедел-іздестіру қызметінің заңдылығына
Мұнда заңдылықтарды қадағалуға байланысты келесі нақты тапсырмалар жүктелген:
жедел-іздестіру қызметінің заңдылығына қадағалау жүргізуінде “Жедел-іздестіру қызметі туралы” заңның
Облыстық, Бас әскери және оларға теңестірілген прокуратуралар жарты жылда
жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде алынған азаматтардың жеке өмірі мен ар
жедел-іздестіру шараларын жүргізген кезде заңның бұзылуына байланысты шағымдар мен
“Жедел-іздестіру қызметі туралы” заңның бұзылуына ықпал жасаған себептерге шара
Жедел-іздестіру қызметіндегі заңдылықты бұзылу себептерін және осы бұзылуға әсер
Прокурордың жедел-іздестіру қызметінде заңдылықты қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттігі “Қазақстан
жедел-іздестіру қызметінің тоқтатылған немесе жүргізіп жатқан істерін, жедел-іздестіру қызметінің
жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдардың арнайы жедел іздестіру шараларын
жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдарды, лауазымды адамдардың іс әрекеттері
жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдар, шығарған жедел-іздестіру шараларын ұйымдастыру
жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырған кезде заңның, адамның және азаматтаы
жедел-іздестіру шараларын жүзеге асырған кезде құыққа қарсы әрекеттерге жол
жедел-іздестіру қызметінің заңдырығына қадағалауды жүзеге асырған кезде заңды бұзудың
заңсыз ұсталған адамдарды босату;
қажет болған кезеде жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдар басшыларына
заңда белгіленген жағдайда жедел-іздестіру іздестіру шараларын жүргізуге санкция беру.
Жедел-іздестіру қызмет саласындағы заңдардың қолданылуына прокурор қадағалаудың осы қызметі
Прокуратура және ішкі істер органдарымен тергеу, алдын ала тергеу
Прокурордың анықтама мен тергеудегі заңдарының қодданылуына бақылау жаса үшін
анықтама мен тергеу органдарына тексеріс үшін қылмыстық істерді, жасалған
жасаған немесе әзірденіп жатқан қылмыстар туралы өтініштер мен хабарлады
қамауға ұстауға және қамауға алуға санкция береді;
қажет болған жағдайларда қылмыстық іс қозғайды; қылмыстық істерге тергеу
тергеушілер мен анықтама жүргізуші адамдардың заңсыз қаулыларының күшін жою;
және заңда көрсетілген тағы басқа өкілеттіктер.
Әкімшілік іс жүргізудің қадағалаудың пәні болып әкімшілік құқық бұзушылық
Прокурор әкімшілік іс жүргізу кезінде заңдылығын қадағалауды жүзеге асыру
Қазіргі кезеде әкімшілік іс жүргізу өндірісінде соттың шешіміне қанағаттанбаушылар
Прокуратура қызметінің маңызды бағыттарының бірі – атқарушылық іс жүргізудің
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінің 20-бабына сәйкес, жазаны атқарушы мекемелер
Бас прокурор өзіне бағынышты прокурорлардан түзеу және тәрбиелеу колонияларындағы
Азаматтық істер бойынша атқарушылық өндіріс сатысын прокурорлық қадағалау –
Қазақстан Республикасының Бас прокурорының 1997 жылғы 5 наурыздағы “Жазаларды
Қамалғандарды тергеу изоляторында ұстау және қылмыстық жазаны орындау мәселелері
2.3 Прокурордың сотта мемлекеттің мүддесін білдіруі
Конституция прокуратураға сотта мемлекеттің мүддесін білдіруді жүктейді. Бұл бірінші
Қылмыстық істерде прокурорлық қадағалаудың дұрыс, тиімді жүргізуін бағалау кезеңінде
Мемлекеттің заңи өкілі ретінде прокурор тек қана оның мүддесін
Қылмыстық істерді қарау кезінде прокурор басты сот талқылауында тәртіптің
Қылмыстық істер бойынша сот қаулыларын шығару кезінде заңдардың қолданылуын
Қазақстан Республикасы Бас прокурорының 23 ақпан 2001 жылғы “Қылмыстық
Прокурордың қылмыстық істің алдын ала тындауға қатысуы тек қана
Жаңа қылмыстық іс жүргізу заңдарында прокурордың бірінші саты сотында
Аталған заңның мемлкеттік айыптаушыға қоятын басты талабы сот талқылау
2.4 Прокурордың зандардың қолданылуына қадағалауды және заңда белгіленген тәртіпте
Қоғамдық өмірдің және қызметтің әртүрлі салаларындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін,
Заңдардың бұзылуына прокурорлық қадағалаудың басқа қадағалау мен бақылауды жүзеге
Заңдардың қолданылуына қадағалау жасау өзінің құрлымы және мазмұны жағынан
Осыларға байланысты прокурордың сот өндірісіне қатысқандағы заңдардың қолдануын қадағалауға
Прокурордық заңдардың қолдануын лауазымды тұлғалардың шешімдерінің, басқару,жаруашылық субъектілерінің шешімдерінің
Сонымен қатар, прокурор Қазақстан Республикасы Конституциясы, Конституциялық заңдардың, Президенттің
Заңдардың орындауын қадағалаудың басқа салалардан ерекшелігі үлкен және көп
Заңдардың орындалуына прокурорлық қадағалаудың мақсаты мемлекеттік өкілеттік, атқарушы, басқарушы,
Заңдардың қолданылуына прокурорлық қадағалау жасаудың тиімділігі, оның жұмысының ұйымдастыруына
Жақсы жетістіктерге жету үшін заңдардың қолданылуын қадағалауда заңдарды жақсы
Заңдардың қоданылуына қадағалау жасайды ұйымдастырудың маңызды элементі болып заң
Заңдардағы құқық бұзушылықтар туралы ақпараттардың азаматтардың жазбаша және ауызша
Қазіргі кездегі заңдардың толық, объективті, дұрыс орындалуы құқытық тәртіптің
Прокуратура қызметінің негізгі бағыттарының бірі заңда белгіленген тәртіп пен
Қазақстан Республикасының “Прокуратурасы туралы” заңының 46-бабында прокурор қылмыстық қудалауды
оқиға болған жерді қарауға қатысуға, сараптама тағайындауға, сондай-ақ қылмыстық
қылмыстық істі қозғайды немесе қылмыстық іс қозғауға рұқсат беруден
анықтама немесе алыдан ала тергеу жүргізу үшін тиісті органға
заңда көзделген жағдайларда жедел-іздестіру қызметін, анықтама мен тергеуді жүзеге
жекелеген тергеу әрекеттері бойынша іс жүргізуге қатысады;
қол сұғуға болмайтын құқыққа ие адамды қылмыстық жауапкершілікке тартуға
істі сотқа жібереді.
Істі сотқа жіберу кезінде прокурор істің жүргізілуін тоқтатуға немесе
2.5 Прокурордың құқықтық статистика және арнай есепке алу саласындағы
Қазіргі кездегі прокуртура қызметінің жаңа бағыты болып статистикалық көрсеткіштердің
Қазақстан Республикасы Бас прокурорының 19 тамыз 1999 жылғы “Прокурорлық
Осыған сәйкес құықтық статистика орталығы және оның аумақтық бөлімшелері
Ал, прокуратура органдарының қызметіндегі басты бағыттарының біріне жатқызылған бұл
Орталықтың жұмыс істей бастағанына бес жылдай болды, осы уақытта
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап “тергеу және анықтама органдардың
Прокуратура қызметінің негізгі бағыттарын келесідей кестеде көруге болады. Мысалы,
Кесте 1- 01.01.2012 ж. әлеуметтік-экономикалық саладағы заңдылыққа қадағалау
Атауы Жүргізілген тексерулер Анықталған құқық бұзушылықтар Олардың нақты
Мемлекет табысына теңгемен Мемлекеттік бюджетке теңгемен
а 1 2 3 4 5 6 7 8
Барлығы : 20501 333575 287196 111 40932696730 13382618421
Экономика саласында 5084 64401 52761 25 21121033342 9373106773
Соның ішінде :
Жекешелендіру бойынша 42 427 281 330127 160691
Меншік бойынша 334 4203 3542 2081782488
Кәсіпкерлік бойынша 1027 8788 6939 1895930
Кеден заңдылығы бойынша 105 909 457 1342299415
Қаржылық қатынастар және бюджеттік қаражаттарды шығындау саласы бойынша
Соның ішінде:
Мемлекеттік сатып алулар бойынша 1606 10216 7674 2 437095122
Монополиялар бойынша 125 9073 8249 5680102 3024000
Салықтар бойынша 545 7152 5639 15 16632375008 5951143460
Жер қатынастары бойынша 666 18070 15206 2 363194082
Банк және банктік қатынастар бойынша 34 522 488
Әлеуметтік салада 6276 172974 154871 30 11100367695
Еңбек бойынша 1472 86876 79819 9 10148624154 13295611
Оның ішінде :
Еңбекті қорғау бойынша 339 9324 8315 556806416
Денсаулық сақтау бойынша 936 14767 11275
Зейнетақы және жәрдем ақы бойынша 382 5692 5088 11
Кәселетке толммағандар бойынша 2868 53635 47658 10 66707856 4731332
Миграция сұрақтары бойынша 414 6267 5476
Табиғатты қорғау саласында 1879 15449 12496 15 6958115316
Соның ішінде:
Төтенше жағдайлар бойынша заңдылық 175 1932 1455 15 2243669
Жер қойнауын пайдалану бойынша 112 880 690
өсімдік және жануарлар әлемін қорғау бойынша 351 3195
Табиғи ресурстарды қорғау бойынша
467 4407 3421 94521337 47462536 85986276
Атмосфералық ауаны қорғау бойынша 278 2347 2079
Қоғамдық ұйымдар бойынша: 189 598 437 83160
Соның ішінде :
Саяса партиялар бойынша 5 10 4 7560
БАҚ бойынша 14 54 41
Діни бірлестіктер бойынша 158 499 360
Басқа да заңдылықтар 7073 80153 66631 41 1753097217 173826488
Статистикалық есеп жүргізудің мақсаты - қылмыстық ахуалды, қылмыстық пен
Құқықтық статистика саласында заңдардың қолданылуынын қадағалау функциясы Қазақстан Республикасы
Сонымен құқықтық статистика қоғам өміріндегі әртүрлі саладағы азаматтардың бұзылған
Кесте 2 – 01.01.2012 ж. мемлекеттік билік органдарының заңдылықты
Атауы Жүргізілген тексерулер Анықталған құқық бұзушылық Олардың
Мемлекет табысына теңгемен
Мемлекет табысына теңгемен Мемлекеттік бюджетке теңгемен
а 1 2 3 4 39 40 41 42
Басқарудың республикалық органдарына 29 638 457
Соның ішінде:
Үкіметте
Министрліктер мен ведомстволарда 29 638 457
Биліктің және басқарудың жергілікті органдарында 4606 67542 54326
Соның ішінде:
Облыстық мәслихаттарда 4 85 64
Облыстық әкімшілкте 113 1680 1098
Қалалық мәслихаттарда 26 272 168
Қалалық әкімшілікте 533 17736 15855
Аудандық мәслихаттарда 80 254 209
Аудандық әкімшіліктерде 1508 18340 15064 12 78127108 126740568 64282313
Ауылдық қалалық(аудандық құзыреттегі) округтер әкімінің аппаратында 1240 15550
Бақылаушы органдарда 1774 22650 18474 2 12260006 7149116754
Соның ішінде :
Салық қызметінде 713 12004 6869 4165598
Кеден органдарында 139 1028 512 8094408 670413458
Санитарлы-эпидемиологиялық қызметте 378 3751 2769
ІІД органдарында 1392 16401 13314 1
Қаржы полициясының органдарында 94 764 657
Көлікте 1176 16082 15425 30 5674489 2605018259
Оның ішінде қауіпсіздік бойынша: 488 6957 6653 29
Темір жолда 339 5951 5694 28
Су жолында 33 184 179
Авиацияда 95 688 657 1 47077249
Құбырларда 21 134 123
Әскери күштерде 878 8904 8370 1961156723
ҚР ІІМ ішкі әскерінде 169 1220 1020
ҚР ҰҚК шекара қызметінде 298 1878 1689
Республикалық гвардияда 3 12 12
ТЖ әскери бөлімдері мен мекемелерінде 204 1970 1462
Басқа ұйымдар мен кәсіпорындарда 9878 195514 171990 40
3. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қадағалаушы – бақылаушы органдардың
Қадағалаушы – бақылаушы органдар (ҚБО) жұмысының жүйесі Қазақстан экономикасының
ҚБО саны ұлғаюда, олардың өкілеттеілігі ұлғаюда және бүгінгі таңда
Кез келген бақылаушы қадағалаушы орган «күнәні және жазаны
Эксперттердің ойынша экономикалық қатынастар жағдайлары нарықтық деп танылғанымен, ал
ҚБО жұмысының жүйесі – бұл «сыбайлас жемқорлық жүйесінің қайнар
Сыбайлас жемқорлық әдетте күшті әрі зиянды жағынан кез-келген елдің
Бәрінен бұрын сыбайлас жемқорлықтың тигізетін экономикалық зардабы ол мемлекеттің
Сыбайлас жемқорлық мемлекеттік шешімдердің себептерін айтарлықтай бұзады. Жемқорлыққа бас
Сыбайлас жемқорлықтың экономикалық зардабының басты жағымсыз белгісі кәсіпкерлер арасында
Сондай-ақ іскерлік құжаттарды тіркеу кезінде жемқорлық және бюрократтық сарсаңға
Сыбайлас жемқорлықтың әлеуметтік жағымсыз нәтижелеріне келетін болсақ, ол жалпымен
Жемқорлыққа бой ұрған тәртіптер ешқашан азаматтардың қолдауына ие болмайды,
Жемқорлық туралы пікір-таласқа қатысушылардың пікірінше, жемқорлықтың тек жағымсыз ғана
Жемқорлықты жарылқау концепциясы ескермейтін бір жәйт, бақылаудың жоқтығы, бұған
Жемқорлықтың «апологеттері» тағы бір дәлелдейтіні, парақорлық бюрократтық құжаттарды
Жемқорлық экономиканың дамуы жолында ынталандырма болып табылатындығы туралы дәйек
Қарап отырсаңыз, бұл да қиын болып па, деген ой
Бұл қаншалықты күтпегендей болып көрінгенімен, дегенмен, сый тарту –
Сый беру өзінің мәнін жоғалтпайтын басты шарт, ол –
Сый беру – тек пайда күтпейтін ғана емес, сондай-ақ
Мұндағы орнауы мүмкін сауал мынау: әңгіме сый туралы болып
Мәселен, мүлік сыйға тартылуда делік. Мұндай акт тек жабзаша
Сый беру келісім-шартын жасаудың еш ұяты жоқ. Бұл бюрократтық
Егер сыйдың, мысалы, пәтер, үй, саяжай немесе автокөлік болсын,
Егер сый тартушы сыйды кәсіпкерлік қызметінің қаражатына алып, банкроттық
Сыйға тартылған жылқының тісіне қарамайды деген мақал біздің заманымызда
Қуанышты деректі салық органдарынан жасыру ойына бой алдырмаған жөн:
Тұрғын үйлер (пәтерлер), ТЖК пай жинақтары сияқты сыйлар ерлі-зайыптылардың
Сыйға тартуға болмайды: -кәмелетке толмағандардың атынан және мүгедектер тарапынан;
Сыйлық берудің ерекше бір түрі – қайырымдылық ету, не
“Сыбайлас-жемқорлық” деген түсінік мағнасына этимологиялық қарау мұны “параға сатып
Орыс тілінің түсіндірме сөздігі сыбайлас-жемқорлықты пара беріп сатып алу,
Жемқорлықтың сипатты белгісі лауазымды тұлғаның әрекеті мен және оның
Айта кету керек, мемлекетте сыбайлас жемқорлықтың бірнеше үлгісі болады,
Бұл проблемада сот жүйесі ғана айыпты деп шешу қате.
Бүгінгі таңда сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекет етудің 3 стратегиясы
Сыбайлас жемқорлықтың және оның салдарының қауіптілігін қоғамдық түсіну;
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және болдырмау;
Заңның жоғары билігі мен азаматтар құқығының қорғалуы [7, 13б].
Сыбайлас жемқорлықты жеңу мүмкін болайтын негіздер бар. Біріншісі, тәуелсіз
Егер сіз тәуелсіз баспасөзді басып, бір уақытта өз қатарларыңыздың
Парақорлықпен күрес саласында бірқатар қылмыстық-саяси проблемалар бар, олар заңды
Тәжірибешілер мен ғалымдардың жалпы пікірінше, парақорлықпен күресудің қылмыстық-құқықтық құралдары
1996 жылдың Қылмыстық Кодексін қолдану тәжірибесін зерттеу көрсеткеніндей, парақорлық
2007 жылы Қазақстанның қаржы полициясы сыбайлас жемқорлық бойынша 1330
Өткен жылы Қазақстанның қаржы полициясы атқарған жұмыс барысында сыбайлас
ҚР экономикалық және сыбайлас-жемқорлық қылмыспен күрес жөніндегі Агенттігінің мәліметтері
Салыстырмалы талдау көрсеткендей, Қазақстанда сыбайлас-жемқорлық қылмыс негізінен сот арасында
Пара алу негізінен бүкіл мемлекеттік органдарда кеңінен таралған жағдай
Қылмыстық кодекстің сыбайлас-жемқорлық қылмыстарды қарастыратын барлық баптарына тән нәрсе:
Сыбайлас-жемқорлықпен байланысты қылмыс субъектілері, ҚР Жоғарғы соттың 2001 жылғы
-жергілікті өзін-өзі басқару органдарына сайланған адамдар;
-заң белгілеген тәртіппен ҚР Президенттігіне, ҚР Парламенті депутаттығына, сондай-ақ
-еңбекақылары ҚР мемлекеттік бюджет қаражатынан төленетін жергілікті өзін-өзі басқару
-мемлекеттік ұйымдарда және жарғы капиталында мемлекет үлесі отыз бес
Лауазымды өкілеттікті асыра пайдалану, практика көрсеткендей, ең көп тараған
-тездету және әр түрлі процедураларды, ережелерді айналып өту үшін
-мемлекеттік меншікті, ғимаратты, құрылысты, табиғи ресурстарды заңсыз пайдалану, заңсыз
-монополияға қарсы заңнаманы және шынайы бәсекелестікті бұзу, өз мүддесіне
Қоғамның қазіргі даму сатысында сыбайлас жемқорлықпен күрес нәтиже бермейді.
Барлық сұралғандардың ішінен пара алуға көбінесе басшылар ұмтылады. Тұрғындардың
Әртүрлі жас мөлшеріндегі топтардың арасындағы сұрақ жауап көрсеткендегі 60
Сурет – 1 Сыбайлас жемқорлықты жою сауалнамасы
2020 жылы Қазақстан жемқорлық көрсеткіштері ең төмен 60 мемлекеттің
Сыбайлас жемқорлықтың деңгейін айтарлықтай төмендетіп, заңсыз ақша айналымын тоқтатуға
Сыбайлас жемқорлық мәмілеге мүдделі екі тарап та бір мемлекеттік
Сыбайлас жемқорлық нысандары, зерттеушілердің мәліметтері бойынша, үнемі түрлері өзгереді
Сыбайлас жемқорлықпен әртүрлі күресуде. АҚШ-та, Ұлыбританияда, Австрияда құқық қорғау
Шенеуніктің бірінші сыбайлас жемқорлық шешімнің алдындағы күйзелісінің негізгі себебі
Қорытынды
Қазақстанда заңдылықты қамтамасыз етуге белгілі бір кепілдіктер жүйесі қызмет
Жалпы алғанда бақылау – бұл белгіленген параметрлерден ауытқушылықты жою
Бақылау және қадағалау қағидалары:
1)заңдылық
2) бәрiнiң заң және сот алдындағы теңдiгi;
3) жеке немесе заңды тұлғаның адалдық презумпциясы;
4)жариялылық
5) бақылаудың және қадағалаудың жоспарлылығы мен жүйелiлiгi;
6) мемлекеттiк органдар лауазымды адамдарының кәсiптiк бiлiктiлiгi мен құзыреттiлiгi;
7) бақылау және қадағалау органдары лауазымды адамдарының өз лауазымдық
8) жазалау алдында құқық бұзушылықтың алдын алудың басымдығы;
9) қажеттiлiк пен жеткiлiктiлiк;
10) мемлекеттiк органдар арасындағы бақылау өкiлеттiктерiнiң аражiгiн ажырату;
11) адал тексерiлетiн субъектiлердi көтермелеу, құқық бұзушыларға бақылау мен
12) тексерiлетiн субъектiлер мен тұтынушылардың өз заңды құқықтарын дербес
13) мемлекеттiк бақылау және қадағалау жүйесiнiң есептiлiгi мен ашықтығы;
14) тәуелсiздiк;
15) объективтiлiк және турашылдық
16) дәйектiлiк қағидаттарына негiзделедi.
Бақылаудың және қадағалаудың мiндетi экономикалық қауiпсiздiктi, алдау практикасының алдын
Атқарушы билік органдарының қызметін бақылау негізі оны жүзеге асыруға
Еліміздің Конституциясы адамды және оның өмірін, құқықтары мен бостандығын
Прокурорлық қадағалаудың теориясы және практикасы бірқатар ғылыми, тәжірибелік қызметте,
Қазақстан Республикасының Бас прокурорының 15 маусым 1999 жылғы бұйрығында
Жедел-іздестіру қызмет саласындағы заңдардың қолданылуына прокурор қадағалаудың осы қызметі
Конституция прокуратураға сотта мемлекеттің мүддесін білдіруді жүктейді. Бұл бірінші
Қадағалаушы – бақылаушы органдар (ҚБО) жұмысының жүйесі Қазақстан экономикасының
ҚБО саны ұлғаюда, олардың өкілеттеілігі ұлғаюда және бүгінгі таңда
Кез келген бақылаушы қадағалаушы орган «күнәні және жазаны
Эксперттердің ойынша экономикалық қатынастар жағдайлары нарықтық деп танылғанымен, ал
ҚБО жұмысының жүйесі – бұл «сыбайлас жемқорлық жүйесінің қайнар
Сыбайлас жемқорлық әдетте күшті әрі зиянды жағынан кез-келген елдің
Бәрінен бұрын сыбайлас жемқорлықтың тигізетін экономикалық зардабы ол мемлекеттің
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік-құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30 тамыз 1995 ж.
“Қазақстан Республикасындағы құқықтық саясаттың Тұжырымдамасы”20.09.2002ж. Президент жарлығымен мақұлданған.
«ҚР халық депутаттары жергілікті кеңестері мен жергілікті өзін өзі
«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңы.
“Прокуратура туралы” ҚР-ның заңы. 21 желтоқсан 1995 ж.
“Жедел-іздестіру қызметі туралы” ҚР-ның заңы. 15 қыркүйек 1994 ж.
ҚР-сы Қылмыстық іс жүргізу кодексі. 13 желтоқсан 1997 ж.
ҚР-сы Қылмыстық атқару кодексі. 13 желтоқсан 1997 ж.
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі. 30 қаңтар
Қазақстан Республикасы Президентінің “Референдум туралы” Конституциялық заң күші бар
Тергеу мен анықтаманың заңдылығына прокурорлық қадағалау жүргізуді ұйымдастыру туралы.
ҚР-сы Бас прокурорының 27 желтоқсан 2002 жылғы бұйрығымен бекітілген
Жазаларды орындаудың және азаматтарда атқарудың заңдылығына прокурорлық қадағалау
Қылмыстық істерді сотта қарау кезіндегі заңдылықты прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру
Жедел-іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы. ҚР-сы Бас
Қылмыстық істерді сотта қарау кезіндегі заңдылықты прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру
Арнайы әдебиеттер:
Альдекеев А.А. История становления и развития органов прокуратуры Республики
Ағыманов Ә. “Құқытық статистика және оны прокурорлық қадағалауды күшейтудегі
Бекбергенов Н.А. Правоохранительная система в РК. Учебное пособие для
Бляхманов Б.Л. О разграничении функции Конституционного и прокурорского надзора.
Бойков А. Прблемы развития Россиской прокуратуры в условиях переходного
Басков В.И. Курс прокурорского надзора. Учебник для студентов юридических
Белкин А.А. Конституционная охрана: три направления Россиской идеологии и
Бегалиев К. А. Предупреждениебезнадзорнасти и правонарушений несовершеннолетних – Алма-Ата:
Дюсембинова Ж.С., Жомартова Г.С. Местое и государственное управление.Уч.Пособие –
К.Х.Халиқов Қазақстан Республикасындағы құқыққорғау органдары. Алматы, 1995ж
Бахтыбаев И.Ж. Конституционный надзор прокуратуры РК. Дисс. на соис.уч.
Прокурорский надзор в РФ. Учебник под общ. ред. Проф.
Болат Сембин. Қазақстан прокуратурасы құқықтық институтының қалыптасы тарихы. //Заң,
Ибрагимов Х.Ю. Правоохранительные органы РК. Учебное методическое пособие. –
Рябцев В.Т. Концептуальные проблемы организации и функционирования прокуратуры. –
Рябцев В.П. Вступление на всесоюзную научно-практическую конференцию проведенную 1-2
Конституция право зарубежных старн. Под ред. Б.А. Страшуна. Т.2.
Чувелев А.А. Прокурорский надзор: вопросы и ответы. – М.:
Прокурорский надзор в РФ. Учебник./ Под ред. А.А. Чувелева.
М. Уапов, Қ. Ашқанов. Сот тәжірибесіндегі прокурорлық қадағалауға қатысты
4
ия
жоқ
Жауап беруге
қиналамын
Прокурорлық қадағалау
Прокурорлық қадағалаудың түсінігі
Прокуратура құқық қорғау органы ретінде
Прокурорлық қадағалау туралы жалпы түсінік. Азаматтық іс бойынша прокурордың қадағалаудың бағыттары
Прокурорлық қадағалау туралы
Прокурорлық қадағалау туралы ақпарат
Еліміздегі прокурорлық қызметті ұйымдастыруды тиiмділеуде прокурордың құқықтық жағдайын анықтау
Тәуелсіз Қазақстанның прокуратура органдары
Қазақстан Республикасы органдар жүйесіндегі прокуратураның орны мен рөлі
Прокурорлық қадағалау жайлы