Конфликтілі жағдайлар
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе________________________________________________________ 3
Үлкен әлеуметтік топ және қарым-қатынастағы конфликт мәселесі
1.1 Үлкен әлеуметтік топ психологиясы_________________________
1.2 Конфликт-қоғамдық өмірдегі әлеуметтік феномен ретінде_______
2 Конфликт және оның негізгі түрлері
2.1 Жеке бас аралық конфликт_________________________________
2.2 Әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі конфликт________________
2.3 Топ және конфликт_______________________________________
2.4 Этностар арасындағы конфликт____________________________
2.5 Конфликт кезіндегі зорлық-зомбылық______________________
3 Конфликт мәселесін шешу жолдары
3.1 Конфликт мәселесін анықтаудың әдіс-тәсілдері________________
3.2 Конфликтінің алдын-алу жолдары___________________________
3.3 Қарым-қатынасты қалыпқа келтіру жолдары__________________
Қорытынды__________________________________________________
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi_________________________________
КIРIСПЕ
Зерттеудiң көкейтестiлiгi. Адам өмірінің цивилизациясының тарихы әр түрлі
Бұрынғы заманнан бері адамдар пайда болғаннан қарсыластықтарды шешуге
Хетт патшасы Хаммаурапизде (б.з.д. 1792-1750жж) конфликтілі жағдаятты шешудің
Ғасырлар бойы адамзаттың ақылгөйлері конфликтілі емес қоғамның теориялық
Үлкен өкінішке орай барлық тырысқан мүмкіндіктер сәтсіздікпен аяқталды,
Бүгінгі конфликт-күнделікті шындық. Белгілі бір туындаған конфликтіні тиімді
Конфликт (латын тілінен-conflikt) деген сөздің өзі тараптардың ойларының,
Конфликт өзінің маңызы жағынан әлеуметтік өзара қарым-қатынастың бір
Конфликтінің негізінде тек сиыспайтын қызығушылықтар, қажеттіліктер және құндылықтар
Сонымен, үлкен әлеуметтік топтағы конфликт-ашық күрес, әлеуметтік бірлескен
Зерттеу мақсаты. Мақсат «конфликт» ұғымына толықтай тоқталу. Конфликтінің
Зерттеу міндеті.
адам өміріндегі әр түрлі конфликтілердің түрлерін болдырмау.
адам өміріндегі конфликтінің маңыздылығын анықтау.
жалпы адамзат өміріне конфликт керек пе немесе оны
конфликтілі жағдаяттарда тығырықтардан шығу жолдарын іздеу.
Зерттеу нысаны. Әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі және топтағы конфликтіні зерттеу
Зерттеу пәнi. Конфликтіні қоғамдық өмірдегі феномен ретінде қарастырып,
Зерттеудiң әдiснамалық негiздерi: К.Томастың «Конфликт кезіндегі адамның
Зерттеу әдiстерi: Зерттеудің міндеттері мен мақсатарына сәйкес теориялық
Зерттеудің теориялық мәнi.
Эксперименттің нәтижесінде алынған мәліметтер казіргі кезеңдегі әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі
Жұмыстың практикалық маңыздылығы. Әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі және топтағы конфликтілерді
Зерттеу жұмысының құрылымы. Ғылыми еңбек кіріспеден, үш бөлімнен,
Зерттеу базасы: Семей қаласының № 48 жалпы білім
1 Үлкен әлеуметтік топ және
1.1 Үлкен әлеуметтік топ психологиясы
Топ проблемасы адамдардың бірлесіп әрекет жасауы және қарым-қатынас
Яғни, топ – ол өздігінен әрекет ететін субъект,
Біріншілерге келетін топтық композиция, құрылым, және әлеуметтік процесстер.
Топтың композициясы немесе оның жас аралық немесе жыныстық
Мұндай мінездемелер көптеген, неғұрлым маңыздылығын таңдау нақтылы мысалдар
Топтың құрамы. Топ мүшелерінің атқаратын функциялары бойынша құралады
Топтық процесстерге жатады, ең біріншіден: топтың дамуы және
Статус – бұл жиынтық немесе адамның психологиялық мінездемелерінің
Үлкен топтарға жатады, бір жағынан қысқа мерзімде өмір
Үлкен топтың қорытындысы, әсіресе, екінші типтегі әлеуметтік процесстердің
Кіші әлеуметтік топ құрамы жағынан аз адамдар құрайды,
Біріккен топта қорқыныш әр жеке бас өзінің келіспеушілігін
Топтық нормалар – ол белгілі бір ереже. Топ
Нормаға келісудің екінші бір себебі-өзіңді норманың қолдаушыларымен байланыстыру,
Үшінші және ең күшті потенциялды топ норманы сақтау-ол
Топ жетекшілері өздерінің топ мүшелерінің мінез-құлқын басқаруды
Коптеген нормалар, мысалға алғанда өзіңді тұтынушылармен жақсы қарым-қатынаста
Анормальді, яғни нормадан ауытқу-топ мүшелерінің норманы бұзуды айтады.
Әр әлеуметтік топ өзінің әлеуметтік құрамына ие,
Біз жиі топтағы қайшылықты жағдайлар, теріс эмоциялар
Адам өз рөлін түсініп болған соң оны не
Рөлдерді қабылдамау жаңа функция бойынша оқыту, анықталған позицияны
Рөлдік мінез-құлықтың келесі кезеңі-рөлді қолдану. Оның екі жағы
Екінші «кит» топтың әлеуметтік құрылым-профессионалды классификациялық мінездемесі. Онда
Үшінші «кит»-топтың жыныстық жас ерекшелік жетекшіге психологиялық көзқарас
Әйелдер мен еркектердің психологиялық ерекшеліктері топ ішінде өзара
1.2 Конфликт- қоғамдық өмірдегі әлеуметтік феномен ретінде.
Конфликт латын тілінен аударғанда тараптардың, ойлардың күштердің қақтығысы
Конфликтінің негізінде субъективтік-объективтік қайшылықтар жатыр,бірақ бұл екі
Конфликтінің субъектілері және қатысушалары.
Конфликтінің қатысушылары және субъектілері деген түсінік үнемі сай
Сонымен қатар конфликтіге қатысатын тікелей немесе жанама қатысушыларды
Жанама қатысушылар мынаны істеуі мүмкін;
Конфликтіні тудырып және оның дамуына өз үлестерін қосу;
Конфликтінің интенсивтілігін азайтуга көмектесү және түпкілікті тоқтату,
Бірінші немесе екінші жақты қолдау немесе бір мезетте
Конфликтінің жанама қатысушылары конфликтілер жүріп жататын белгілі бір
Кейде жанама қатысушыларды үшінші жақ немесе үшінші қатысушылар
Ранг неміс тілінен аударғанда-атақ, шен, дәреже, категория
Әлеумкттік статус- бұл қоғамдағы жеке бастың немесе
Әлекметтік конфликтідегі күш- бұл қарсыластардың кері әрекетіне қарамастан
Қоршаған орта-әлеуметтік конфликтінің құрылымындағы әр элемент болып табылады.
Әлеуметтік конфликтінің негізгі түрлері.
Әлеуметтік конфлитілерді классификациялауда зерттеушілерде бірынғай көзқарастар әлі қалыптаса
билік өкілділігін және позициясын бөліп берумен байланысты;
материялдық ресурстарға байланысты;
өмірдің маңызды құндылықтарымен байланысты.
А.Г. Здравомыслев конфликтінің қозғаушы күші жайлы және өмір
Кесте 1.
Конфликтінің қозғаушы күшінің айқасқан қорытындысы және өмір әрекетінің
Қозғаушы
күш Өмір әрекетінің сферасы
Эканомика Саясат Рухани өмір
Қажеттілік Ресурстарды қолдану нұсқалары Өзіндік ұйымдастыру нұсқалары Рационалды-
Қызығушылық Үйлестіру институты Бөліну интеграциясы Мәдениет типтері
Құндылық Мемлекет саудасына бағыт Билік өзіндік мақсат ретінде
Кесте 2.
Әлеуметтік конфликтілер типалогиясы.
Конфликт формасы Қатысушылар
Жеке бас аралық Топ аралық институционалды
Рөлдік
Әкімшілік
Саяси
Конфликтінің өмірде қиын формасыда бар, онда бір мезетте
Әлеуметтік конфликтілер өз формасына байланысты зорлық-зомбылықты және зорлық-зомбылықты
Конфликтнің мотивациясына және субъективті қабылдауға байланысты жағдайлар конфликтінің
Жалған конфликт-негізгі себептер болмаса да субъект жағдайды конфликт
Потенциялды конфликт-конфликтінің тууына негіз бар, бірақ бір немесе
Шын конфликт- тараптардың шын қақтығысы.
Өз кезегінде шын мәнісіндегі конфликтіні келесі түрге бөлуге
1. Конструктивті- субъектілердің арасандағы өмір сүретін қарсыластықтан
туған конфликт;
2. Кездейсоқ- жағдайлардың аяқ астынан немесе келеңсіз туған
3. Жасырын-өзінің негізгі себептері жасырылып, жалған негізде конфликтнің
4 Жүйелі жазалған конфликт – бұл конфликтінің
Егер классификацияның негізіне тараптардың психикалық күйін негізгі деп
Конфликтінің дамуының негізгі сатысы.
Әдетте әлеуметтік конфликтіні төрт даму сатысын бөледі.
Конфликт алды сатысы.
Кәзіргі уақыттағы конфликт.
Конфликтіні шешу сатысы.
Конфликтіні шешкеннен кейінгі саты.
Конфликт алды жағдайлар- конфликтінің потенциалды субъектілердің арасын-дағы қатынастардың
Әлеуметтік шиеленіс бұл да үнемі конфликтінің жаршысы болып
1.адамдардың қызығушылықтарының, қажеттіліктерінің және
2. жалпы қоғамдағы немесе әлеуметтік шағын
3.фактілер, жағдайлар туралы нервті немесе ескірген ақпараттар.
Әлеуметтік шиеленіс өзінің маңыздылығы жағынан адамның психологиялық күйін
Шын өміде әлеуметтік шиеленістің пайда болу себептері бірінің
Әлеуметтік конфликтіде қанағаттанбаушылық деген бір түсінік бар.
Конфликт алды сатының дамудың үш фазасына бөлуге болады,
белгілі бір даулы объектіге байланысты қарсыластық, сенімсіздіктің өсуі
өзара әрекет құрылымының бұзылуы, екі жақты кінәләудан қорқытуға
өзінің стериотиптеріне тоқталу, эмоционалды сферада ояну және жек
Осыдан кейін конфликтілі жағдай біртіндеп ашық конфлтктіге тронсформацияланды,
Конфликтінің даму сатысы.
Тараптардың ашық қақтығыстарының бастамасы конфликтілі мінез- құлықтың шын
белсенді – конфликтілі мінез-құлық (шақыру);
баяу-конфликтілі мінез-құлық (шақыуға-жауап);
ұжымды – копромисті мінез-құлық;
компромисті мінез-құлық.
Конфликтілі тұжырымдарға және тараптардың мінез-құлық формасына қарай конфликт
Сондықтан әр конфликт белгілі бір деңгеиде ерекше болып
Конфликтінің латентті жағдайдан тараптардың ашық қарсыластығына ауысуы. Қарсыластық
Қарсылықтың арғы эсколациясы. Өз мақсаттарына жетүде және қарсыласының
Конфликт өзінің шырқау шегі апогейіне жетті және тотальді
Конфликтіні шешу сатысы.
Конфликтінің ұзақтығы және интенсивтілігі тараптардың мақсаттарына және тұжырымдарына,
Сондай-ақ конфликтіні реттеу нормативінің деңгеиіне байланысты класификацияланады,; континиумның
ал келесісінде- абсолютті конфликтілер .
Конфликтіні шешeсатысында оқиға дамуының нұсқалары;
неғұрлым кұшейген тарап жеңіліп бара жатқан тарапқа конфликтнің
қрсыластық екі тараптаң біреуінің аяғына дейін жеңілүіне барады;
қақтығыс рнсурстардың жеткіліксіздігінен қиын, ұзақталған түрге ие;
тараптар конфликтіде бірлескен көнүге келіп, барлық мүмкіндіктерді қолданап
конфликт үшінші күшінің қысым көрсетілүімен тоқтатылуы мүмкін.
Әлеуметтік конфликт оның тоқтатылуына нағыз себеп болмағанша жүріп
Абсолютті конфликт деген ұғым бар, бұнда күрес екі
Конфликтіні аяқтау әдітері конфликтілі жағдайды өлшеуге бағытталған, немесе
конфликт объектілерін жою.
бір объектінің орынын екіншіге ауыстыру.
конфликтіге қатысатые бір тараптаың қатысушыларын жою.
тараптардың позициясын жою.
конфликтінің объектісін және субъектісінің мінездемесін өлшеу.
жаңа объектілер түралы хабар алу немесе қосымша жағдай
Конфликтіні аяқтаудың әдістерінің бірі – күштеу. Мысалы, сербтар,
Келіссөздер.
Конфликтіні шешүдің ақырғы сатысы келіссөзді жүргізү және қол
Келіссөздер конфликтілі тараптардың арасында компромисті шешімді іздеп және
Конфликтінің бар екенін білү.
Процедуралық ережлер мен нормаларды нақтылау.
Даулы сұрықтардың бастыларын айқындау.
Проблеманы шешүдің басқа жолдарын іздеу.
Конфликтіні жалпы реттеуде дауы сұрақтардың шешімін шешү.
Барлық қол жеткен келіссөздерді қағаз жүзінде дайындау.
Өзара келісілген міндеттерді орындау.
Келіссөздер келісілген тараптардың деңгейлері бойынша және болатын келіспеушіліктер
Келіссөз процесінің негізіне компромисс әдісі негіз болуы мүмкін,
Конфликтіден кейінгі саты.
Тараптардың ұзақ уақыт болған күресүшілігінің аяқталуы үнемі конфликтінің
конфликт барысында және ақырғы келіссөздер барысында көзделген мақсатқа
күресeқандай әдістермен және тәсілдермен жүргізілді.
тараптардың зардап шеккен адамдары қаншалықты жоғары.
тараптардың арасында бейбіт келіссөздер орнатылғаннан кейін эмоционалдық шиеленістер
келіссөздер процестерінің негізіне қандай әдістер салынды.
тараптардың қызығушылықтарын азайту мүмкін болды ма.
әлеуметтік қоршаған ортаның конфликтінің қорытындысына көзқарасы қандай.
Егер тараптар бейбіт келіссөздерге қол қойса олардың қызығушылықтарын
Конфликтіні шешүдің кез-келген нұсқасында бұрынғы қарсыластарының арасында әлеуметтік
2 Конфликт және оның негізгі түрлері.
2.1 Жеке бас аралық конфликт.
Жеке бас аралық конфликтіні бірлескен қарым-қатнас процесінде жеке
Объективті факторлар конфликтінің тууына мотенциялды жол береді. Мысалы,
Жеке бас аралық конфликтідегі субъективтік факторлар жеке бастың
Жеке бас аралық конфликтілер бірінші кездескен адамдар арасында
адамдар арасында түындауы мүмкін. Бірінші немесе екінші
субъект өзі, шындығында ол қндай;
субъект, ол өзін-өзі қалай көреді;
Субъектілердің өзара қақтығысында біз сол ұш позицияны көреміз.
Эрик Берн рефлексиялық құрылым жағынан ұқсас, субъектерердің өзара
Бұл сызбада конфликтінің негізі болып бірлескен әрекетте субъектірердің
Адамдардың өнімді қарым-қатнасты «Г» позициясы болып табылады. (В=В).
Адам басқа бір адамды адекватты қабылдау үшін оған
Жеке бас аралық конфликтінің тууына келеңсіздік себеп болуы
Адамдармен әрекет жасай отырып, жеке бас ең біріншідін
Жеке бастық қарым-қатнаста басты орында опоненттердің индивидуалдық сапалары,
Жеке бастық сай келмеушілік эмоционалды конфликтінің тууының себепшісі
Жеке бас аралық конфликтінің дамуында әлеуметтік көріністерді және
Жеке бас аралық конфликтілерге жолыққан индивидтер тек өздерінің
Жеке бас аралық конфликтілерінің шығу себебі.
Жеке бас аралық конфликтілер мақсыттардың және ызығушылықтардың
Қақтығысынан пайда болады, оларды үш негізгі түрге бөлүге
Принцепиялды қақтығыстарды көздейді, онда опоненттердің мақсаттары және қызығушылықтары
Адамдар арасындағы тек қатынастарды қамтиды, бірақ та олардың
Алдамшы қарсылықтарды көрсетеді, олар не жалған ақпараттар, не
Жеке бас аралық қатынастар келесі формада өтеді;
бәсекелестік- басымдылыққа ұмтылу ;
дауласу–бірлескен проблеманы шешу жолында келіспеушіліктер;
дискуссия-даулы сұрақтарды талқылау.
Конфликтінің себептері және опонеттердің конфликтілі мінез-құлқына байланысты жеке
конфликтінің аяқтауынан кетү, тараптрдың біреуі пайда болған қарсылдастықтарды
қарсыластықтарды жуып-шаю, тараптардың бір жағы қойылған талаптармен келісүі,
компромисс-екі тараптыңда өзара келісімгн келүі;
шиеленістің эскалациясы және барлық қарсыластықтың конфликтіге дейін өсуі;
күштеу нұсқасы, екі тарапты да күштеп бір шешімге
Ескерту және жеке бас аралық конфликтілерді шешу.
Егер де конфликтілі жағдай туындаса онда ең біріншіден
шындығында да конфликт тудыратындай себептер бар ма?
конфликтіге жүгінбей-ақ шешетін басқа жолдар бар ма?
алда болатын конфликтіде өзіңіз күткен қортындыларға жетесіз бе?
сізге және сіздің опонентіңізге жеңү және жеңілістің болғаны
конфликтіден кейін жағдай қандай болмық ?
сыртқы орта конфликтіге қалый әсер етеді ?
Ең үтымдысы сіздің опонентіңіз жақындап келе жатқан конфликтіге,
Конфликтіден кетүдің тағы бір жолы сізді ұнатпайтын және
«Қитын адам» деп аталатын адамдар типі бар, олармен
агрессивтілер- егер оларды тыңдамаса басқалардыңт мазасын алады және
шағымшыл- өздері үнемі шағымданады, бірақ проблеманы шешүге өз
сөйлемейтін- тыныш және көп сөйлемейді, бірақ олардың не
өте көнгіш- бәрімен бірдей келіседі, қорғауға сөз береді,
үнемі писсемистер- үнемі сәтсіедікті күтеді, қолынан ештеңе келмейді
білгіш- өзін жоғары санайды, барлығынан ақылды және бәр
шешім қабылдай алмайтын – шешім қабылдауға асықпайды, өйткені
максималды- бір нәрсе керек болмаса да аяқ
тұйық- өкперелін ішіне сақтайды және опонентіне аяқ астынан
кінәлі емес өтірікшілер- басқаларды өтірік алдап соғады.
өтірікші альтуистар- өтірік жақсы істер жасайды.
Егер кейбір себептер бойынша қиын адамдардан қарым-қатнасқа түсүден
адам араласуға өте қиын екенін мойындаңыз және қай
ол адмнаң әсеріне, козқарасына, дүниетанымына әсерленіп қалмаңыз, өзіңізді
егер ол адаммен қарым- қатнасты тоқтатқыңыз келмесе онда
оның жасырылған қызығушылығын және қажеттілігін қанағаттандыруға тырысыңыз;
конфликтіні шешүде бірігіп шешім қабылдаңыз.
Конфликтілі жағдайдан бірігіп шығуда бірнеше жағдайларды есепке алуыңыз
конфликтінің негізгі себептерін оқиғадай бөліп алу керек- қақтығыстың
өз зейініңді жеке эмоцияларға емес пайда болған проблемаларға
«қазір және осында» принцепі бойынша әрекеттенү, яғни басқа
өзің үшін ғана сөйлеу;басқаны тыңдауға үйренү;
өзара сенім және әрекеттестік климатты тудыру;
опоненттің жеке басына си көрсетү, жеке бастың сапаларын
конфликтілерді реттеу жолында тең құқылы жағдайды туғызу.
Егер жеке бас аралық конфликтілерде негативті тенденциялар
«Сезімдердің шығуы ». Опонентке өз ойында жатқан бір
«Жеке басқа жағымды қатынас». Конфликтілі адам кінәсіз немесе
«Авторитарлы үшіншінің » араласу әдісі жеке бас аралық
«Опонентін күштеп тыңдау». Конфликтілі тараптарға бір-бірін шыңдауға
«Позийиямен айырбас». Жан-жалдасып жатқан тараптарға бір-бдіріне талаптарын айтуға
Жауласып жатқан адамдардың рухани көкжиегін кеңейтү. Бұл конфликтілі
Конфликтіні шешу жолындағы басты этап оны шешүге өзіндік
Хелены Корнелиус пен Шошаны Феирдің ойларынша «өз-өздігінен проблема
Конфликтіні шеш үшін ең бірінші тараптардың қалауларры болуы
2.2 Әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі болатын басты қарсыластықтар
Әлеуметтік–педагогикалық үрдістің басты мақсаты жеке басты тәрбиелеу
Орта деңгейде қарсыластық келксі тізбек бойынша; [101;256]
администрация арасында (білім берү жүиесіндегі түрлі деңгейдегі
администрация мен ата –аналар арасында;
оқу орынының арминистрациясы мен оқушылрдың арасында.
Қарсыластықтың төменгі деңгейінде «мұғалім- оқушы» және «ата-ана- оқушы»
Әлеуметтік-педагогикалық конфликтіде вертикальді конфликтілерімен қатар горизантальді конфликтілнрде бар.
«Администрация» деңгейінде вертикальді конфлтктілер секілді горизонтальді конфликтілер бар
«Мұғалім» және «ата-ана» арасында горизонтальді конфликтілер пайда болады;
«Оқушы» деңгейінде горизонтальді конфликтілі болып отырады.Мысалы, «оқушы-оқушын».
Жоғары оқу орынындағы білім берү жүйесідде мектептегі секілді
Конфликт түрі «қоғам-жоғарңы оқу орын».
Конфликт түрі «ректорат-ұжым».
Конфликт түрі «студент-оқытушы», «оқытуш-оқытушы», «студент-студент».
Әлеуметтік-педагогикалық үрдістегі конфликтінің пайда болу себептері.
Педагогикалық үрдістің өмір бойғы қиыншылықтары-неге үйретү және қалай
ғасырдан шиеленісті. Қазіргі уақытта дүние жүзілік білім берү
Білім беру жүйесінде сай болатын конфликтілердің түллерін қарастырайық.
«Қоғам және білім беру» деңгейінде келесі қарсыластвқтарды бөліп
Жаңа білім беру саясатындағы біртұтастық концепциясының жоқтығы (білім
Білім беру жүйесінде матариядық-техникалық қамтамасыз етү жеткіліксіз. Бұл
ресурстарды бере алмайды, өйткені оның экономикасы құлдырауда. Субъективті
3 Бөлінген қаражаттың жеткліксіздігінен мынандай негативті жағдайлар болады;
әлеуметтік-еңбектік конфликт, ереуіл, митенктар, аштық жариялау және т.б.
Білім берү мекемелерін қаражатының жеткіліксіздігінен жабу.(жылу берү, эектор
Оқушылардың тамақтануына, оқу-құралдарына, басқа керек нәселеріне арналған дотацияларды
Білім берү жұйесінің қызметкерлері өздерінің еңбек ақларына көңілдері
Біздің қоғамымызда милиондаған балалар мен жеткіншектер бағытталған педагогикалық
Бір-бірімен қатынастағы дөрекілік;
Сабақ кестесінің қолайсыздығы;
Мектепте ойланбай жаңа нәрсені кіргізү;
Басқа біреудің міндеттерін мұғалімдерге жүктеу;
Педагогикалық уақыттың дұрыс құрылмауы.
Мұғалімдер арасындағы шиеленістер мен конфликтінің себептерінің өсүі басқа
Мектептегі ұжымда шиеленісті жағдайды және конфликтіні тудыратын тағы
Мұғалімдер арасындағы конфликтілердің түрлі себептері.
№ Конфликт себептері Конфликт жилігі
Үнемі Анда-санда
1 Сабақ мөлшерінің аздығы. 5 40
2 Сабақ мөлшерінің көптігі. 3 39
3 Сабақ кестелерінің қолайсыздығы. 10 50
4 Оқушыны тәрбиелеу және оқытуға байланысы жоқ жұмыстарды
5 Жеек басына байланысты. 5 40
6 үймен қамтамасыз етүге байланысты. 6 32
7 Санаториге, демалыс үйлеріне жолдамаларды бөлуде . 3
Егер мұғалімдер ортасында болатын конфликтілерді жалпылайтын болақ,онда екі
Қарым қатынас проблемасы, мысалы,әдептіліктің жоқтығы, ашуланшақтық , басқалардың
Оқу орындарын басқаратын жүйенің есеірүі,«бастық-жұмысшы» прснцнпі бойынша жүреді,
«Мұғлім-оқушы» арасындағы бірлескен әрекетте конфликт туындауыныңыы басты объектісі
Баласының сабағын жаман оқуы; сабақпен аз айналысып, көп
Ата-ана мен баланың бірін-бірі түсінбеуі; қатынастарындағы дөрекілік, ұстамсыздық;
Баланың өз еркімен өмір сүрүге талпынуы; ата-аналар оны
Балалардың ата-аналарыңы жұмыстарын орындамауы; отбасындағы әлеуметтік-психологиялық жағдайдың қолайсыздығы
«Мұғалім-оқушы» арасындағы конфликттің себептері (оқытушы көзқарасы);
Сабақта тәртіпті бұзу;
Үй жұмысын дұрыс орындамау;
Оқушылар арасындағы жаман қарым-қатнастар;
Оқушылар көзқарасы бойынша конфликтінің туындау себептері;
Оқытушы тарапынан балағаттау, тіл тигізү, дөрекілік, шыдамсыздық;
Білімді бағалау кезіндегі әдлетсіздік;
Үй тапсырмасына дайындалмау;
Сабақты босатуы.
Әлеуметтік – педогогикалық үрдістегі конфликтіні реттеу жолдары.
Әлеуметтік зеттеулер көрсеткендей конфликтілі жағдайда оқытушылардың 40 пайызы
«Мұғалім-оқушы» темпіндегі конфликтіні шешүде репрессивті әдісті қолданады. 66,7
«Ата-ана- оқушы» типінде конфликтіні шешеуде репрессивті әдіс басым
«Оқытушы-оқушы» конфликтісінде ата-аналар өз балаларын қорғаймын деп конфликтіге
Бұндай тәрбиенің ақыры жақсы болмайды. Қорытындысында бала
Әлеуметтану зерттеулері көрсеткендей жоғарғы оқу орынының қызметкерлері мен
Әлеуметтік –педагогикалық үрдістегі конфликтіні реттеудің жолдары.
Білім берү жүйесін реформалауда және конфликтінің жоғарғы болуының
Бұл құрылым авторитарлы мемлекет тәріздес құрылып және ондаған
Конфликталогиялық білім берүдің келесі маңыздылығы мұғалімдерге конфликтіні реттеуде
теріс жағдай деп қабылдауды тоқтатуымыз керек. Конфликт неготивті
Мәдени қарым-қатынаспен байланысты қиыншылықтар бар. Әлеуметтік зерттеулердің қорытындысы
Шешімі әркімнің жеке профисионалды мәдениетіне байланысты деп санайды.
Даналардың айтуы бойынша екі дауласқан адамның арасында ақылдысы
Мұғалімнің педогогикалық үрдісте туындаған үшбұрышты «мұғалім- оқушы-ата-ана» конфликтісінде
Мұндай жағдайда келесі конфликтілер туындауы мүмкін:
Мұғалім ата-анамен қосылып оқушыға қарсы;
Ата-ана оқушымен мұғалымге қарсы;
Муғалім оқушымен ата-анаға қарсы;
Барлығы бір-біріне қарсы және әркім өзі үшін.
Егер конфликтіні реттей алмай жатса онда оған жаңа
Конфликті дамуының кез-келген нұсқасында педагоктың міндеті тараптардың қарсыластықтарын
Ол үшін бірнеше қатар операциялардан өту керек.
Опаненттер бір-бірін адекватты қабылдауға қол-жеткізү. Бір-бірімен конфликтіде жүрген
Агрессияға агрессиямен жауап қайтармаңыз:
Опоненттіңізді сөзбен, қимыл-қозғалысыңызбен, көзқарасыңызбен кемсітпеңіз;
Опонентіңіздің талаптарын ден қойып тыңдаңыз;
Опонентіңізде туындаған қиыншылықтарға түсінушілікпен жан ашырлықпен қараңыз;
Қорытынды шығарыңыз,асығыс кеңес бермеңіз, жағдай сіз ойлағаннан да
Опонентіңіеге пайда болған қиыншылықты жеке жерде талдыуға
Егер қалыптасқан жағдай мүмкіндік берсе алған ақпаратты талқылауға
Диологты мақсат және жағдай ретінде қалыптастыру. Диолгтың
Біз бәріміз маналогқа үйреніп алдық, әсіресе педагогикалық үрдісте.
Диолог кезінде мына ережені ұстану керек;
Оппонентіңізбен қарым-қатынас кезінде әдептілікті сақтаңыз;
Керек емес кезде сөзді бөлмеңіз, бірінші тыңдап алыңыз,
өз көзқарасыңызда тоқтап қалмай, бірігіп шындықты іздеңіз;
өз позицияңызды қорғағанда үзілді-кесілді қарсы болмаңыз, өзіңнен-өзің
өзіңнің дәлелдеріңде өсекке, басқа біреудің сөзіне емес, шындыққа
сұрақты дұрыс қойыңыз, ол шындықты іздеуге маңызды болып
проблеманы реттеуде дайын «рецепт» берүге тырыспаңыз, оппонент өзі
Диалог жүру барысында оппоненттер өз қатынастарын, позициясын, ойларын,
Берілген әрекет- конфликтіні реттеудің ақырғы сатысы. Өз маңызы
Бірлескен әрекет барысында оппоненттер пробламаны нақтылауды және шешу
Конфликтіні ескертүге, шешуге ғана емес сонымен қатар болжауға
Проблемалар.
Конфликтілі жағдайлар.
Конфликтіге қатысушылар.
Конфликтіні тудыратын оқиғалар.
Мысалы, конфликтінің негізгі компоненттері келесіде көрінуі мүмкін:
студентте сабаққа қатысу және үлгерім жағынан қиыншылықтар;
болжау қиын емес, ол кейбір сабақтардан емтиханға кіргізілмейді
болжанып жатқан конфликтінің потенциялды қатысушылары мыналар болуы мүмкін;
Конфликтінің туындау деңгейі студенттің оқуының қарызына қарай анықталады.
Болжау конфликтілі жағдайдың негативті дамуын тоқтатуға мүмкіндік беріп
Студенттің үлгермеушілігінің басты себебін анықтау. Ол мынандай болуы
Жағдайдың негативті дамымауы үшін жоспар құру. Мсалы, студентті
Соның арқасында оппоненттер бірлесіп жұмыс істеуі мүмкін және
Конфликтіні шешумен және басқару технологиясын жақсы қолдана
2.3 Топ және конфликт.
Кіші әлеуметтік топ пен топтар арасындағы өзара қарым-қатынаста
Кіші әлеуметтік топ – бірлескен әрекет үшін біріктірілген,
Мүшелердің бір-бірімен қарым-қатынасы;
Қызығушылықтары, мақсаттары, істеген әрекеттері бір;
Еңбекті кординация және қосымша әрекет;
Функция және топтық әрекеттерді іштен бөлу;
Жалпы нормалар, тұжырымдар, құндылықтар және мінез-құлық мәселелері;
Мүшелер арасындағы бірлескен әрекет тәсілдері;
Басқалардың көзқарастары бойнша топтық біркелкілік.
Кіші әлеуметтік топты мақсатына және біріктіру тәсіліне қарай
Формальді топтар берілген параметрлар бойынша құрылады:ұйымның белгілі бір
Формальді емес топтар стихиялы пайда болады. Олардың пайда
Формальді емес топтар, рөлдер біртіндеп топтың әр мүшесіне
Кез-келген (формальді немесе формальді емес) топта «таза» қоғамдық
Топтық нормалар.
Топтың жұмыс істеуі және дамуы нормасыз және ішкі
Топтық нормалар топтың функциясында өмірлік маңызды жұмыстарды атқарады:
Барлығына бідей тәртіпті қамтамасыз етеді және әрекеттің кординациясын
Топ мүшелерін бағыттайды, реттейді, тексереді және мін-құлқын бағалайды;
Интеграция, ретке келтіру функциясын атқарап және топта біркелкілікті
Топ мүшелерінің мінез-құлқын алдын-ала жоспарлайды;
Алаңдаушылықтан және белгісіздіктке қорғайды;
әр топта арнайы бетке ұстар тудырады;
Топтық нормалар топ ішілік қарым-қатынасты жалғыз ғана реттеуші
Топтық конфликтілердің түрлері.
Кез-келген әлеуметтік топ - әлеуметтік, әлеуметтік психологиялық білім
1. жеке бас ішілік конфликт;
а. Топ ішілік проблемалармен шақырылған;
б. Топ ішілік шиеленіспен шақырылған;
2. жеке бас ішілік конфликт:
а. Құндылықты-нормативті;
б. Статусты-рөлдік;
в. Психологиялық сай келмеушілік;
3. топ ішіндегі және топ мүшелері ішіндегі конфликт;
4. кішкентай топтар және жекелеген топтар арасындағы конфликт;
5.формальді және формальді емес жүйелер арасындағы конфликт;
6. топ аралық конфликт.
Топтық конфликтілердің классификациясын әеуметтік мотивтердің әр түрлілігімен байланысты.
Максимилизацияның жалпы үтымды мотиві (кооперация).
Макисмилизацияның өзіндік жеңіс мотиві (индивидуализм).
Біреуді жеңу максимилизация мотиві (альтруизм).
Біреуді жеңу минимизация мотиві (агрессия).
Өзінің жеңуі және біреуді жеңу арасындағы минимизацияның айырмашылығы
Осы айтылған мотивиер өзінің пайда болу себептері, өзінің
Топтық конфликтілердің пайда болу себептері.
Топтық конфликтілердің негізінде, ереже бойынша топтағы өзгерістер жатады.
Топтық нормалар топтық фуннкцияларда екі рөлді атқарады. Бір
Топтық нормалардың өзгеруі - өте күрделі үрдіс, ереже
Топқа индивидтің мүше болуы конфликт болып табылады. Бір
Топ мүшелері нормаларды және талаптарды бұзуының бірнеше себептері;
индивид өзінің мақсатын, қызығушылығын, құндылықтарын көздкп топтық норманы
индивид топтық нормаларды байқамастан бұзады немесе бұл нормаларды
индивид көтеген себептермен топтық нормалармен берілген талаптарды
Сол себептердің кейбіреулерін қарастырайық:
топ индивидке әдейі орындауға қиын топтық нормаларды береді,
индивидтің потенциялдығы (интелектуалды, физикалық және т.б.)
топтық нормалар мен талаптарды толық орындауға мүмкіндік бермейді
Сыртқы, индивидке қатысы жоқ себептер топтық нормалар мен
Топта конфликт туындауының тағы бір себебі топтағы құрылмдық
Топтағы статусты рөлдік позиция (үлкен әлеуметтік қауымдастық секілді)
Статусты – рөлдік өзгерістер рөлдік конфликтілермен негізделуі мүмкін,
Топтағы күткен жағдайы индивидтің күткен жағдайымен қарсыласып
Жеке бас пен топ арасындағы мақсатқа, құндылыққа, қызығушылыққа,
Жеке бас өзінің топтағы статусы үшін, лидерлік орынға
Лидер және топ арасындағы конфликт;
Ұжымның басшысы мен формальді емес топ арасындағы конфликт;
Топта жүріп жатқан әрекеттің кінәлі адамын табу,
Топтық біркелкілікті сақтауда басты қатерді кішкентай топптар арасында
Кіші топтар арасында конфликтілердің тууының себептері түрлі болуы
Топтағы болатын әр өзгеріс өзінің сыншылары және талдаушылары
Топ аралық конфликтілер және оның пайда болу себептері.
Топ аралық конфликт – жекелеген топтардың арасындағы конфликтілі
Әлеуметтік бір тектілік феномені өзіне келесідей жағдайларды қамтиды:
индивитің «мен» позийиясын сақтауға
топқа жатуы.
салыстыру принцепі арқылы топты
өзінің тобының позитивті жетістіктерін
Топтық конфликтілердің зардаптары.
Конфликтілі жағдайлармен байланысты конфликтінің
Топтық конфликтілердің бірнеше зардаптарын
Әлеуметтік қысымды жою және
Топтың маңызды қиыншылықтарын шешу.
Құндылықты - нормативті жүйені өзгерту.
Топтағы ұжымдық өзгерістер.
Кері ойлайтын мұшелерді шығару.
Топ ішілік бірлікті нығайту.
Кінәліні іздеу.
Кішкене топшалардың пайда болуы.
Жаңа жетекшінің келуі немесе
Топтың құлдырауы.
2.4 Этностар арасындағы конфликт
Ұлттық этностық қауымдастықтар-өздеріне тән белгілері бар үлкен әлеуметтік
Басқа әлеуметтік қауымдастықтарға қарағанда этникалық қауымдастық айтарлықтай тұрақты.
Адам өз өмір бойында ереже бойынша өзінің зейінін
Ұлттық-этникалық стериотиптер адамдармен кішкентай бала кезінен меңгеріледі және
Этникалық конфликтілердің типтері.
Этникалық конфликтілерді түрлі негізде классификациялауға болады.Егер классификациялаудың негізінде
1.Мемлекет аралық, сыртқы конфликтілер.
2.Түрлі этностар арасындағы жалпы администротивті шекараны бөлісудегі
3.Орталық және аймақ арасындағы конфликт. Бұндай конфликт мемлекет
4.Тұрақты конфликт-түрлі этникалық білім беру, федеральді немесе админестративті
Этникалық конфликтілерді пайда болу мотивіне байланысты
Жалпы ұлттық-эканомикалық қозғалыстармен байланысты конфликтілердің келесі түрлерін бөліп
Әлеуметтік-эканомикалық-қоғамдық өмірді өзінің пайдасына бөлу үшін күрес.
Мәдени-тілдік-туған тілін және ұлттық мәдениетін қорғау.
Терреториялық-статусты-шекараны өзгерткен үшін күрес, статусты көтеру және этностардың
Сепараттық-федерация құрамынан шығу үшін күрес және өздерінің тәуелсіз
Этникалық конфликтілер формасы әдістері жөнінен зорлық-зомбылықты емес деп
Этникалық конфликтілердің пайда болу себептері.
Этникалық конфликтілердің пайда болуының негізгі себебінің бірі
Этностардың тарихиөткенімен негізделген, мысалы белгілі бір тереторияда тарихи,
Тұрған шекаралардық тұрақты болмауы немесе этностар арасындаға жаңа
Өзінің туған еліне бұрынғы этностың депортациялануы;
Шекараны өз еркінше өзгерту;
Этностарды шекараға күштеп қосу;
Саяси конфликтілердің пайда болу себептері және көздейтін мақсаттары
Түрлі деңгейдегі түрлі этникалық топтар арасында билік үшін
Өздерінің саяси статусы үшін күркс;
Толық мемлекеттік тәуелсіздік үшін күрес және т.б.
Этностар арасындағы эканомикалық конфликтілер келесі себептермен шақырылуы мүмкін:
Этностардың материалдық ресурстарды кең түрде қолдану;
Орталық және этностық идентификацияланған аймақ арасында эканомикалық баланстың
Саяси құрылымдық-функционалды жүйенің өзгеруімен байланысты.
Саяси жүйедегі құрылымдық-функционалды жүйенің өзгеруімен қоғамда басқа этникалық
Этностар арасындағы тағы конфликтінің пайда болу себебі ретінде
Неғұрлым эмоционалды ауыр тиетін конфликт этностардың құндылықтарын кемсіту
Конфликтілі жағдайларды шешу жолдары.
Конфликтіні шешетін мамандардың ойынша конфликтілі жағдайаттардың қатысушылары таңдайтын
Жеке бас аралық конфликтілі жағдайаттың қатысушыларының мінез-құлық стратегиясы
Конфликтінің күштірек стратегиясына өз қызығушылықтарына жетуге партнерінің қызығушылығын
Конфликтідегі өзара бірлескен стратегияның басқа тобының мінез-құлық формасының
Келіссөздердің екі принцепиалды моделі ажыратылады - «өзара пайда
Конфликтінің шешімін табудың аяқталуы егер конфликтінің қатысушылары конфликтілі
2.5 Конфликтідегі зорлық-зомбылық.
Конфликталогиядағы өзекті мәселелердің бірі зорлық-зомбылық болып табылады. Зорлық-зомбылық
Зорлық-зомбылықтың салдары ретінде дене бітімдік және психологиялық жағдайат
Зорлық-зомбылықты қысқаша түсіндіргенде адамға дене бітімдік және моральді
Зорлық-зомбылық типалогиясы.
Зорлық-зомбылық типалогиясы айтарлықтай көп түрлі және кең. Зорлық-зомбылықты
Проблеманы неғұрлым өнімді зерттеуде зорлық-зомбылық классификациясы маңысды болып
Тура зорлық-зомбылық- субъектінің объектіге әсер етуі (өлтіру, дене
Құрылымдық зорлық-зомбылық белгілі бір жағдайды жасау адамдардың
Зорлық-зомбылық табиғаты.
Зорлық-зомбылық әлеуметтік конфликтіні шешетін нжелгі және тиімді әдістердің
Әлемдік цивилизацияның дамуы адамдарды зорлық-зомбылықтардан және
Бұл проблеманы зерттеушілер қазіргі кезде бүкіл дүние жүзінде
Адам агрессивтілігінің және зордық-зомбылықтың табиғаты қандай?
Ф.И.Минюшковтің ойынша: бүгінде ол аймақты зерттейтін төрт бағыт
Биогинетикалық адам агрессивтілігін мынадан шығады, адам өзінің арғы
Психологиялық бағыт адамдардың бір-біріне агрессивтілігін түсіндіреді, өзінің психологиялық
Экалогиялық түсіндіру жеке бас немесе әлеуметік қоғамда өз
Әлеуметтік теория зорлық-зомбылық пен агрессивтілікті әлеуметік қатынастар мен
Э.Фроммның ойынша түрлі мінез-құлық типтері психологиялық механизімдердің әрекеттері
Қазіргі замандағы зерттеулер жекелеген жеке бастардың психикасы агрессивті
Отбасында баланы шеттен тыс қатал тәрбиелеу бала бойында
Конфликтідегі зорлық-зомбылықтың өсуіне ішімдік ішу де
Зорлық – зомбылық мақсаты және мотиві.
Мақсат белгілі бір істің бастамасы болып табылады. Сондықтан
Мотив-адамды әрекетке итермелейтін түрткі. Бұнда биологиялық және психологтялық
Қылмыскер және зорланушы болып тумайды, ол адамдардың бірлескен
Қанағаттанбаған қажеттіліктермен зорлық- зомбылықтың мотивтері анықталады. Тұрмыстық
Жеке жек көрушілік. Зерттеулер қорытындысы бөйынша бұл
Қызғану мотиві. 17% кісі өлімі, 10% ауыр және
Конфликтінің зардаптарынан кек алу мотиві: 11 % кісі
Жеке бас аралық және топтық деңгейде зорлық-зомбылықтың және
Импульсивті қатыгездік, ол қылмыстық мақсатқа жетуге бағытталады (ұрлық,
Белгілі бір субъектіні өзіне бағындыруға бағытталған қатыгездік. Мысалы:
Қатыгездік мінез-құлықтың басты мотиві және мақсаты ретінде, ол
3.Конфликт мәселесін шешу жолдары
Дипломдық жұмыстың тақырыбы «конфликтқоғамдық өмірдегі әлеуметтік феномен ретінде»
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Конфликт адам өмірінің барлық
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімі конфликт мәселесін шешу жолдары
Конфликтіні шешудің барлық әдіс-тәсілдерін екі үлкен түрге бөледі:
Конфликтіні тура шешудегі әдістер:
Директивті, өзінің көзқарасында тұру.
Өзінің мінез-құлқын басқа адамдардың көзқарасымен байланыстыру.
Конфликтіні тудыру.
Әрекеттестік және бірлескен шешімді ойлап табу.
Конфликтіні жанама шешу әдістері.
Олар жасырын әсер ету мінез-құлқына ие. Олардың неғұрлым
Сезімнен шығу принципі.
Қазіргі замандағы көрнекті психотерапевт К.Роджерстің айтуынша, егер адамға
Эмоционалды шығынды толтыру принципі.
Сізге өзінің кемшіліктері туралы айтып келген адам сіздің
Беделді үшінші тараптың болу принципі.
Конфликтілі жағдайдағы бір-бірімен қарсыласып жүрген тараптардың қабылдаулары лезде
Агрессияның жалаңаштану принципі.
Конфликтідегі үшінші тарап жанжалдасып жатқан тараптарды бір-біріне қарама-қарсы
Оппонентті күштеп тыңдау принципі. Үшінші адам тараптарға келесідей
Дипломатиялық стратегия және конфликтіден шығу кезеңдері.
Конфликтіні талдау жолында депломатиялық «өзгеру стратегиясын» ұсынып отырмыз,
«Көпір салу», бір-бірін силауды вепбальді және вербальді емес
«Сезімдерді» тыңдау, қарсылас және партнердің басынан кешкен сезімдері.
Үшінші тараптың болуы, әрекеттестік қарым-қатынас орнату.
Депломатия, келісу потенциялын жинақтау, әрекеттесу зонасын кеңейту.
Дипломатиялық қарым-қатынас процесінде иілгіштікті көздейді. Х.Корнелиус және Ш.Фейр
Сонымен қатар вербальді қысым көрсету сезілмейді, ал керісінше
Конфликт туындаған жағдайда одан қашып кетуге немесе адекватты
Австралия орталығындағы Сидней қаласының конфликтологтары өз клиенттеріне 12
Позитивті әдіс. Қандай позитивті әдіс таңдалды? Бұл не
Ұтыстан кейінгі ұтыс. Қателік неде? Сіз қандай жетістіктерге
Бірге алаңдау. Біз шындығында барлық айтылған ойлар туралы
Бірлескен күш салу. Егер проблеманы бірігіп шешсеңіз қандай
Эмоционалды басқару. Партнердің сезімін тіңдау маңызды.Сізбен есептесе ме?
Өз құқығын қорғау, өз ойын дәлелдеу. Сіз қандай
Конфликтіні шешуге дайындық. Шешімін тапқан конфликт сіздің жүйке
Конфликтография, және мінез-құлықтың жаңа стратегиясын анықтау.
Таңдауды ойластыру.Конфликтіні шешудегі түрлердің көбеюі.
Келіссөзді жүргізе білу.
Конфликт туралы мағлұматты кеңейту. Сіз мынаған сенімдісіз бе,
Конфликтінің үшінші қатысушысы – үшінші тарап (посредник). Ол
3.1 Конфликт мәселесін анықтаудың әдіс-тәсілдері.
Топтағы пайда болған конфликтіні анықтаудың өз әдіс-тәсілдері бар.
Бірінші қолданған зерттеу әдіс-тәсіл ол Т.Лиридің «Конфликтілі жеке
Осы жүргізілген әдістеме қорытындысы бойынша мен келесідей нәтижеге
Бәсекелестік -6 оқытушы.
Әрекеттестік-6 оқытушы.
Компромисс-7 оқытушы.
Қашу-5 оқытушы.
Қалыптасу-4 оқытушы.
«Адамның конфликт кезіндегі тәртіп әрекетін бағалау» тесттінің қортындысы.
Күні: 13.01.2012 жыл
Зерттеу объектісі: № 48 жалпы білім беретін орта
№ Оқытушылардың аты-жөні.
Бәсекелестік
Әрекеттестік
Компромисс Қашу Қалыптасу
1 Икімбаева Н.М +
2 Оспанова Ж.О.
+
3 Райымханова А
+
4 Кокиланова М.С.
+
5 Мамырова Б.Қ.
+
6 Байтолепова К.Р +
7 ХангельдинаС.М
+
8 Төлеуова Т.С
+
9 Сағынаев Б.Б +
10 Қалдыбаева Д.С
+
11 Шарипова А.Ш
+
12 Бөжеева Д.К
+
13 Елубаева Ғ.К +
14 Қойшыбаева А.О
+
15 Закариянова М.К
+
16 Жакишева А.Е +
17 Құсайнов М.Б
+
18 Ахметжанов А.С
+
19 Қанағатов Т.Н
+
20 Сағиева А.Т
+
21 Төлегенова А.Т
+
22 Алдаберген Г.А +
23 Таласова Л.А
+
24 Елеусізова Ғ.Ш
+
25 Оранғалиев М.А
+
26 Еркебаева Ғ.Ж
+
27 Ондабаева А.С
+
28 Ескендірова Б.С
+
Гистограмма 3.1.1
«Адамның конфликт кезіндегі тәртіп әрекетін бағалау» тесттінің қортындысы.
«Адамның конфликт кезіндегі тәртіп әрекетін бағалау» тесттінің қортындысы.
Күні: 13.01.2012 жыл
Зерттеу объектісі: № 48 жалпы білім беретін орта
№ Оқытушылардың аты-жөні.
Бәсекелестік
Әрекеттестік
Компромисс Қашу Қалыптасу
1 Ескельдина Д +
2 Базулова З.
+
3 Тусбаев Г
+
4 Карменова К
+
5 Төлеубаева А.
+
6 Баккусанов Д. +
7 АхметжановаЖ.
+
8 ҚұнапяновА
+
9 МамырбаеваА. +
10 ТөлегеноваИ.
+
11 Уалиханов Ш
+
12 Закиров Б.
+
13 Қазымбекова Л +
14 Қаспақ Н.
+
15 Қалипанова Л.
+
16 Күміспаева Б. +
17 Қашағанова Э
+
18 Налибаев Н
+
19 Мамырбаева Д.
+
20 Сахарева Ж
+
21 Саздыбаева Н
+
Гистограмма 3.1.2
«Адамның конфликт кезіндегі тәртіп әрекетін бағалау» тесттінің қортындысы.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік бөлімінде қолданылған зерттеудің әдіс-тәсілінің екінші
Сауалнаманың мақсаты: Бұл әдістеме жеке бас аралық қатынасты
Әдістеменің сипаттамасы: Жеке бас аралық қатынастарды зерттеуде Т.Лири
Мен зерттелінушілерге келесідей нұсқау бердім: «Сіздердің алдарыңызда мінездемелер
Авторитарлы. 5. Ұялшақ.
Тәуелсіз-доминантты.
Агрессивті.
Сенбеушілік-секптизм.
«Конфликтілі жеке бассыз ба?» сауалнамасының қорытындысы.
Күні: 13.01.2012 жыл
Зерттеу объектісі: Семей қаласының №19 отбасылық емханасы.
№ Октант сипаттамалары. Алынған ұпай сандары. Пайыздық көрсеткіштер
1 Авторитарлы 5 10
2 Тәуелсіз-доминантты 10 20
3 Агрессивті 3 6
4 Сенбеушілік-скептизм 8 16
5 Ұялшақ 5 10
6 Тәуелді 5 10
7 Әрекеттесуші 11 22
8 Альтруистік 3 6
Гистограмма 3.1.3
«Конфликтілі жеке бассыз ба?» сауалнамасының қорытындысы.
3.2 Қарым-қатынасты қалыпқа келтіру жолдары
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік бөлімнің үшінші кезеңінде конфликтілі жағдайдағы
Адам екі өлшемде өмір сүреді: өзінің ішкі «мен»
Интроспекция әдісінде адам өзін басқа адамның орынына қойып,
Инторспекция әдісінің әсер етуі айтарлықтай жоғары бірақ шексіз
Эмпатия әдісі басқа адамның сыртқы алаңдау техникасына негізделген.
Конфликтіде альтернативті шешімге келу. Ең діріншіден конфликтілі жағдаймен
Конфликт кезінде іскерлік ойындарды қолдану да өте тиімді.
Мақсаты: конструктивті стратегияларды өңдеу және конфликтіні шешудің тактикаларын
Міндеті:
Жағдайды диагностикалау, проблеманың өзектілігін және қалыптасқан позицияны
Конструктивті стратегия тенденцияларын анықтау, конфликтілі жағдайатты шешудегі тактикаларды
Іскерлік ойынды жүргізу жоспары.
Проблемалы жағдайатты диагностикалау және конфликтілі жағдайды баяндау лидерлерінің
Қарсыластықты , конфоиктілі жағдайаттың «қайнар көзін» анықтау және
Психограмма конфликтілі жағдайаттың имитациясы ретінде.
Шешу технологиясының аукционы және конфликтінің зардаптарын жою.
Ойынның модульдік құрылымы мүмкін болған жағдайда оның маңызды
Ұйымдастырушылық-функцоналды деңгей.
Егер мүмкіндік болса ойынның басында әрбір қатысып отырған
Іскерлік ойын туралы ақпарат алу, оның мақсаты мен
Ойын топтарын қалыптастыру және рөлдерді бөлу.
Топтық девизді таңдау.
Ойын рөлдерінің сипаттамасы және басты функциялары.
Ойынның барлық этаптарында сапаны және процестің динамикасын және
Ойынның басында эксперттердің міндеті-әр топ лидерлерінің конфликтілі жағдайат
Ұпай қоюда мадақтау және жазалау критерилері.
Жазалау жүйесі.
Ойын ережесін бұзбаған топ 10 ұпай санын алады.
«Психодрамаға бірінші болып» тапсырыс берген топ 10 ұпай
Конфликтілі жағдайлар туралы контр дәлелдемелер айтқан топ 10
Конфликтінің ең жақсы формасын ұсынған топ 20 ұпай
Рөлдік дискуссия кезінде юморды қолданған топ 20 ұпай
Айыпқұл (штраф) жүйесі.
Ойын тәртібін бұзған топтан 10 ұпай алынады.
Рөлдік қарым-қатынасты 5 минут кідіріп қалған топтан 5
Қойылған сұраққа дұрыс жауап бермеген топтан 5 ұпай
Регламентті бұзған топтан 5 ұпай аланады.
Эксперттер ойынның жағдайын оперативті түрде анализдейді, оның жұмысқа
3.3 Конфликтінің алдын алу жодары.
Конфликт кезінде психологиялық кеңес беру-бұл жеке басты
Психологиялық кеңес беруде инновациялық және дәстүрлі әдістер арқылы
Ішкі конфликтілерді шешу процесінде жасампаздық психокорркециялық жұмыс
Психологиялық кеңес берудегі психологиялық түзету жұмысы әр түрлі
Индивидуалды психологиялық кеңес беру берудің жұмыс тәртібі.
Презинтация. Кеңеске келген адаммен танысу.
Кеңеске келген себебін анықтау. Клиент психологиялық кеңес алуға
Әңгімені жүргізу. Әңгіме жүргізіп отырғанда партнерді сөйлете ауға
Ақпаратты топтастыру. Ол келесі бөлімдер бойынша жүруі мүмкін:
клиенттің жағдайы
диагноз
конфликтілі жағдайатты болжау моделі
Ақпаратты алу вербальді және вербальді емес каналдар бойынша
Кеңес беруден клиент не күтеді:
конфликтілі жағдайатты рационалды талдауда әрекеттесу;
Эмоционалды қолдау және көмек көрсету;
Түзету әсерін күтеді;
Конфликтіні шешуде кеңес, ақыл беру;
«үшінші тараптың» әсері.
Индивидуалды кеңес берудің этаптары:
1. Кеңес беруші адам мен партнердің қалыптасуы, әрекеттесуі,
2. Проблемалы жағдай туралы ақпаратты жинақтау. Ақпаратты
Психологиялық кеңес берудегі психокоррекцияның әңгіме техникасы жеке
Кеңес беру процесінде психолог проблеманы шешудің позициясын анықтайды.
Индивидуалды кеңес беру стратегиясын таңдауда ол бірінші сұрақтың
Кеңес беру процесі кезінде бірінші қойынған сұрақ дұрыс
Интервью алудағы техника мен сұрақтардың ерекшелігі келесідей болады.
Ашық сұрақтар: не? Қалай? Неге? Бұл сұрақтар қарым-қатынас
Жабық сұрақтартарда кең көлемде жауаптар болмайды: «жоқ» және
Жалған қолдау-әңгімені жалғастыру барысында мадақтау: «Мен проблема бойынша
Үндемеу-бұл шиеліністі жағдайдың көрінісі, бұны есте сақтау керек.
Парафраз- жеке бастың ойын айтып беру, оның әрекетін
Сезімдерді анықтау, «Сіз қазір өзіңізді қалай сезініп тұрсыз?
Индивидуалды кеңес беруде «роджерианды» интервью алу түрі бар:
Партнердің жақындасуын, түсінуін, қабылдауына жол беру;
конфликт проблемасына терең үңілу және конфликтінің себебін
кеңес беруші адам клиентке кеңесбермейді, сұрамайды, ал ішкі
инсайт процесі жүреді, конфликтілі жағдайды шешудегі өнімді әдістерді
«Роджерианды» интервью процесін баланың дүниеге келуімен байланыстырады: бұнда,
Педагогикалық конфликтілерді шешуде кеңес беру.
Педагогикалық конфликтілерді екі үлкен топқа бөліп қарастыруға болады.
Мысалға, оқытушылардың мұғалімдер бөлмесінде не деп сөйлесетіндерін естіңіздер.
Бірінші сынып оқушысы оқуын бастарда айтарлықтай ауыр және
Келесі конфликтілі кезең (3-ші кезең). Тоғызыншы сыныптың басында
Және ақырғы, төртінші конфликтінің кезеңі болашақ мамандықты
Конфликтілі жағдайға кездесетін кезде оқытушы өзінің белсенділігін қарсыласын
Бірінші жағдайда конфликтілі жағдайатты шешу адамдардың бір-бірін түсінумен,
Адам екі өлшемде өмір сүреді: өзінің ішкі «мен»
Интроспекция әдісінде адам өзін басқа адамның орынына қойып,
Инторспекция әдісінің әсер етуі айтарлықтай жоғары бірақ шексіз
Эмпатия әдісі басқа адамның сыртқы алаңдау техникасына негізделген.
Конфликтіде альтернативті шешімге келу. Ең діріншіден конфликтілі жағдаймен
Конфликтілі жағдаятты шешуде түзету және дамыту жұмысының бағдарламасы.
Конфликтіні шешуге арналға коррекциялық бағдарлама екі кезеңнен тұрады.
Коррекциялық жұмыстың бірінші кезеңі. Қарым-қатынасты қалыпқа келтіру.
«Эмпатиялық би».
Мақсаты: Бірігіп әрекеттесу процесінде эмоционалды бірлікке жету.
Міндеті: Екі адамнан бөлініңіздер. Екі партнердің екі қолының
«Қол алысу».
Мақсаты: Өзара түсінушіліктің оптималды жағдайларына жету.
Міндеті: Екі адамнан бөлініңіздер. Ойынның қатысушылары қол алысу
«Қарама-қарсы тұру».
Мақсаты: Қарама-қарсылық түсінігіне еңгізу. Бұл жаттығу конфликтілі тараптарды
Міндеті: Партнеріңізге қарама-қарысы отырып сіздердің араларыңызда кім «шапқыншы»
«Қарсыластық шынжыры».
Мақсаты: Конфлтктіге жақындататын бұрынғы стериотиптердің көзін жою; партнердің
Міндеті:
проблемаға қарсылықты позицияда қарау.
проблеманы ерекше көзқарас бойынша дәлелдеу.
тыңдай алу, ақырғы сөзді қайталау және әңгімені
Ерекше позицияларды вербальді түрде бейнелеу.
5. «Белсенді және пассивті конфликтіге баратын адамдар».
Мақсаты: Жеке бас ішілік конфликтіден жеңілу.Бұл жаттығу мінез-құлықты
Міндеті: Ойынға қатысушылар өздерінің жағымсыз мінез-құлықтарын таңдайды
Бекіту сәті.
Мен бұл ойындарды мектеп оқушыларына жүргдім. Олар бұндай
Коррекциялық жұмыстың екінші кезеңі. Педагогикалық қарым-қатынасты қалыпқа
1. «Контекст».
Мақсаты: Біздің қарым-қатынасымыз сөз арқыры ғана емес, сонымен
Мазмұны. Оқытушы айнаның алдына тұрады. Сіз оқушыны мадақтағандай
2. «Модальділік».
Мақсаты: Бұл жаттығу оқытушы мен оқушының және
Міндеті: Бұл жаттығу барысында оқытушы мен оқушы сабақтан
3. «Қарым-қатынас терапиясы».
Мақсаты: Бұл жаттығу қарым-қатынас процесінде конфликтіге түскен оқушының
Мазмұны: Ашуланып тұрған адамға асықпай, дауыстың бір ырғақтылығымен
4. «Конфликтіні қосарласып шешіңіз».
Мақсаты: Топта пайда болған конфликтіні оқытушы мен оқушы
Міндеті: Оқытушы оқу процесі кезінде проблеманы тұрады.
Бекіту сәті.
Мен бұл ойындарды мектеп оқытушыларына жүргізім. Олар бұндай
Қорытынды
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында мен өз алдыма
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік бөлімінде мен әр түрлі зерттеу
Конфликт тараптардың барлық өрісін жан-жақты қамтығандықтан ол бұрында,
Жеке бас аралық конфликтілер деп бірлескен әрекет үрдісінде
Әлуметтік-педагогикалық үрдістегі конфликт адамды әлеуметтендіру үшін мақсатқа бағытталған
Топ және конфликт деген тақырыпта кіші әлеуметтік топтағы
Этностар арасындағы конфликтілер. Ұлттық этникалық қауымдастықтар-өздеріне тән белгілері
Мен өзімнің зерттеу объектіме әр түрлі бағытта жұмыс
Конфликт болатын себептерін және оны қалай шешу керектігі
Конфликт қоғамның дамуына жағымсыз әсер етумен қатар жағымды
Әдебиеттер тізімі
1.Андреев В.И. Конфликтология. Искусство спора, ведение переговоров, разрешение
2. Александрова Е.В. Социально-трудовые конфликты; пути разрешения. М,
3. Авсенмьев В.А.”Этические конфликты; история и психология.”//1996 №12
4. Анцупов А.Я. Профилактика конфликтов в школьном коллективе.
5. Аникеева Н.П. Психологический климат в коллективе М.
6. Активные методы обучения педагогическому общению и его
7. Бороднин Ф.М., Корняк Н.М. Внимание: конфликт! Новосибирск,
8. Белкин А.С., Жаворонков В.Д., Зимина И.С. Конфликтология;
9.Баныкина С.В. Назревшая проблема конфиктологии / Социальные конфликты;
10. Берн Э. Игры, в которые играют люди.
11. Бродкин Ф.М., Коряк Н.М. Внимание: конфликт. Новосибирск,
12. Воронин Г.Л.”Конфликты в школе”// Социальные исследования, 1994
13. Вишнекова Н.Ф. Конфликт-это творчество? Тренинговый практикум
14. Волков К.Н. Психологи о педагогических проблемах. 1981
15. Виноградова М.Д., Первин И.Б. коллективная познавательная деятельность
16. Висев В. Мораль и социальная психика. М.
17. Г.И. Козырев Введение в конфликтологию
18. Галтун Г.Д. “Культурное насилие”// Социальные конфликты. Экспертиза,
19. Грановская Р.М. Элементы прикладной психологии. Л. 1988
20. Гриндер Дж. Нейролингвистическое программирование. Из лягушки в
21. Гриндер М. Исправление школьного конвейера, или 1992
21. Гриндер М. Исправление школьного конвейера, или НЛП
22. Горнелиус Х., Фейр Ш. Выиграть может каждый.
23. Гримак Л.П. Резервы человеческой психики. М. 1989
24. Гумкина Н.И. “Психологические проблемы общения учителя с
25. Г.И. Козырев Введение в конфликтологию.
26. Д.Мотере Социология. М. 1997
27. Данченко Е.А., Титаренко Т.М. Личность; конфликт, гармония.
28. Дарендорф “Элементы теории социального конфликта”//Социологические исследования; 1994.-№5-с.144
29. Добрович А.Б. Воспитателю о психологии психогигиене общения.
30. Донцов А.И. Психология коллектива. М. 1984
31. Ефремова Г.Ф. “Проблема насилия в массовом сознании”//Социальные
32. Егидес А.П. “Психологическая концепция конфликтного общения”//Психологический журнал.
33. Е.В. Руденский Социальная психология. М. 1995ж
34. Здравомыслов А.Г. Социология конфликта. М. 1995 Қар
35. Зайцев А.К. Социальный конфликт на предприятии. Калуга
36. Земская М. Семья и личность. М. 1964ж
37. Ишхирев П. “Психика и мораль в конфликте”//Общественные
38. Козер Л.А. Функции социального конфликта. Социальный конфликт;
39. Конфликт и пути его разрешения. Куйбышев,1990 Қар
40. Конфликтные ситуации в трудовых коллективах и методы
41. Кричевский Р.Л., Дубовская Е.М. Пстхология малой группы;
42. Краковский Ю. Заставьте себя слушать// Эко. 1982
43. Коломенский Я.Л. Психология взаимоотношений в малых группах.
44. Карнеги Д. Как завоевать друзей и оказывать
45. Конов В. “Возрастающая ответственность государства”// Российский экономический
46. “Конфликт ” Вопросы психологии. № 2 2000
47. “Конфліктіні шешу жолдары” Педагогика №11-12 2005
48. Лисина М.И. Проблемы антогенеза общения. М. 1986
49. Лабунская В.А. Невербальное поведение. Социально-пер. подход. Ростов
50. Лысихин И.Е. Духовные факторы возникновения и обострения
51. Меньшикова О. Заработная плата или “ пособие
52. Мониторинг//Социологические исследования. 1997 №5
53. Мелибруда Е.Я. Я-ТЫ-МЫ. Психологические возможности улучшения общения.
54.Социальная психология. Под.ред. Петровского М-1975ж 299 б.
55. Социальная психология. Под. Ред. Е.С.Кузьмин Л-1979 ж.
56. Социальная психология. Битянова М. М-1999ж. 59б.
57. Е.В.Руденский Социальная психология М-1999ж 78б
58. Сухова А.Н Социальная психология М-2001ж 99б.
59 Общение и социальная психология. М.Н Еникеев М-2000ж
60 Грановская Р.М. Элементы практической психологии. Л.,1989ж, 11б.
61 Гринер Дж Нейроленгвистисеские програмирование М., 1998ж 45б.
62 Гриндер М, Испровление школьнего конвеера. М.1999ж 12б.
62 Корнелиус. Выиграть может каждый. М. 1992ж 52б.
63 Крановская Ю. Заставте себя слушать. М. 1982ж
64 Сухомлинский В.А. Методика воспитания. М. 1898ж 199б.
65. Фрейд З, Психология бассознательного, М. 1990ж 203б.
66. Фромм Э. Анатомия человеческой деструктивностиү М.1999ж
67 Шорохова Е.В. Психолгический аспект пробемы личности. М.
68 Рутмен Э.М. Надо ли убегеть от стресса?
69 СкоттД.Г. Конфликты и их решение. М. 1995ж.
70. Шейнов В.П. Конфлткті в нашои жизни. М.1996ж
71 Карнег ДКак перестать баспокоется. Л. 1899ж 90б
72. Зиргерт П. Как упровлять конфликтом. Л 1998ж
73 Корнфликты в коллективе, М, 189б.
75 Психология. Словарь М, 190б.
76 Люшер М. Сигналы личности. М 1999ж 89б
77 Смельзер Н. Социялогия М, 1999ж 55б
78 Мескон С.К. Основы конфликти. 2003ж 366б
79 Шербина Г.И. Социялогия организация М. 1999ж 411б.
80 Зайцев А.К Социальный конфликты на предприятии, Л.
81 Дорин А.В. Эканомическая социология М. 1977ж 45б.
82 Конов В. Возрастающая ответственность государства. М.1999б 78б.
83 Мониторинг\\ социальные исследования.-1997ж. 89ж
84 Шихерев П. Психика и мораль конфликта. М.1992ж
84 Лупьян Я.А Барьеры общения, конфликты. Мн...1996ж 366б.
85 Орлова Э.А. Диагностическая функци конфликта. М.1975ж 98б.
86 Шейнов В.П. Конфликты в нашей жизни и
87 Фишер Юри У. Путь к согласию. М.
88 Храмов О.В. Методы познания конфликтах. Мн...1996ж, 213б.
89 Шостром Э. Анти-Карнеги или человек-манипульятор. М. 1999ж.
90 Галтунг Д. Культурное насилие. М. 1995ж 78б.
91 Козер Л.А. Функции социального конфликта. Социальный конфликт;
92 Краковский Ю. Заставьте себя слушать// Эко. 1982
93 Ефремова Г.Ф Проблема насилия в массовом сознание.
94 Минюшев Ф.И. Социальный антропология. М. 1997ж.
95 Меньшикова О. Заработная плата или “пособие по
96 Мниторинг//Социологические исследования. 1997 №5
97 елибруда Е.Я. Я-ТЫ-МЫ. Психологические возможности улучшения
98 Равин В.П. Криминальное насилие. М. 2001ж 322б.
99 Тарасов К.А. От насилия в кино. Л.
100 Фромм Э. Анатомия человеческой деструктивности. М. 1989ж,
101 Мацнев А.А Этонполитические конфликты. Мн...1985ж, 256б.
102 Россиский социум в 1994 г. М. 1994ж
103 Леонтьев А.А Педогогические общение М.1999ж 463ж
Конфликт түсінігі
Конфликтінің сипатты көрінісі қатысушы жақтар мақсаттарының айырмашылығы, нәтиже мен қарсы жақтар әрекеттерінің белгісіз болуы
Топ және конфликт
Конфликт психологиясы
Сабақ үстіндегі конфликттер
Оқытушы мен студент өзарақатынасындағы тұлғалық кедергілерді эксперименттік тұрғыда зерттеу
Отбасы және отбасындағы конфликтілі жағдайдың психологиялық-теориялық негізі
Өзіңді сезімге, ашуға билетпе
Конфликтінің түрлері
Мәдениаралық конфликт