Төлем карточкаларының есебі
Аннотация
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Алынуға тиісті вексельдер ,
Мазмұны:
Кіріспе.
І бөлім.Ақша қаражаттар қозғалысы.
1.1 Есеп айырысу нысандары.
1.2 Валюталық шоттардағы ақша қаражаттары қозғалысының есебі.
ІІ бөлім.Ақшалай қаражатты жүргізу
2.1 Ақшалай қаражатты құжаттау
2.2 Ақшалай баламалар,оларды түгендеу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе.
Барлық шаруашылық жүргізуші субьектілер өз ақша қаражаттарын банкі
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында
Корреспонденттік шоттар – банк шоттары банктер мен ұйымдардың
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары – бұл
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу
Субьект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен
Субьектілердің шоттарынан төлем жасау, егер заңдарда өзгеше көзделмесе,
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге
Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма; чек;
Төлеуші мен алушылар өзара есеп айырысу нысандарын келісім-шарт
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің жанындағы «Бухгалтерлік есеп және
Барлық шаруашылық жүргізуші субьектілерде өндірілген өнімді сату барысында,сондай-ақ
Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақытылы дер
Субьектідегі ақшалай қаржылардың түгелдігін және оларды дұрыс,тиімді
Есеп айырысу,төлеу тәртібін бақылау,кәсіпорынның,ұйымның немесе фирманың ақшалай кірістері
І бөлім.Ақша қаражаттар қозғалысы.
1.1 Есеп айырысу нысандары
1.1. Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу.Төлем тапсырмалары онда көрсетілген
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы
Төлем тапсырмасын толтыру кезінде келесі реквизиттері (көрсеткіштері) көрсетіледі:
төлем тапсырмасының нөмірі;
төлем тапсырмасының жазылған күні;
жеке теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған) коды (ЖТК немесе
жіберуші мен бенефициярдың банкі шоттарының нөмірі;
бенефициярдың коды (БК немесе КБе) және жіберушілердің коды
бенефицияр- аудару жасалған ақша кезде қаражатын алушы;
банк-алушы - банк атауы,аударылған ақшада ,оның мекен-жайы көрсетіледі;
бенефицияр банкісі- бенефициярдың пайдасына келіп түскен ақша қаражатын
жіберушілердің теңестірілген немесе теңдестірілген (идентифика-
цияланған) банктік коды (ЖТБК немесе ИИК)-филиаларалық
айналымдарының коды (ФАК немесе МФО);
төлем арналымының коды – ҚР ҰБ нормативтік-құқықтық актісімен
бюджеттік классификациясының (жіктемесінің) коды- салықтарды кері қайтаруда қойылатын
валюттелген күні-ақша қаражатын бенефициардың (алушының) банктік шотына ақша
Төлем құжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рұқсат
Жедел мерзімді төлем мынадай нұсқалар бойынша жүзеге асырылады:аванстық
Мерзімнен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шарттық
Субьектілер: жеке өздеріне тиесілі қаражатты (зейнетақы, жалақы, алимент,іс-сапар
Чектермен есеп айырысу. Чек беру төлемді жүзеге асырудың
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды
Банк чек берушіден (немесе чек ұстаушыдан) чекті қабылдамауына
болады,егер де мынадай жағдайлары анықталса:
егер де жазумен жазылған сомасы цифрмен көрсетілмеген болса;
чектің мерзімі өтіп кетсе;
төлем құжаттарында жасанды жазулардың белгілері бар болса (немесе
чек әртүрлі қолмен және әртүрлі сиямен жазылған болса;
чектің қорғалу деңгейі оның талабына сай келмесе (қорғалу
чекте көрсетілген реквизиттер қате болса;
чектегі қойылған қолда үлгі ретінде қабылданған құжаттардағы қолымен
чектің жабу сомалары жеткілікті болмаса;
чектің басқа да дефектілері бар болса.
Дефектісі бар чектер чек ұстаушыларға қолхат жазылып қайтарылады.Чектердің
Біріншісі – банкте қалса;
Екіншісі – көшірмесімен бірге ішкі істер органдарына беріледі;
Үшіншісі – Клирингтік палатаға беріледі;
Төртіншісі – чекті беруші банкке беріледі.
Мерзімі өтіп кеткен чек кітапшалары пайдаланбауына байланысты чекті
Вексельдер арқылы есеп айырысу.
Вексель- біржақты сөзсіз орындалатын ақша міндеттемесін қамтитын қатаң
Жай вексель (соло-вексель ) – талап етуі бойынша
Аударма вексель (тратта ) вексель берушінің (трассанттың) үшінші
Вексель: құжат мәтініне (текстіне) енгізілген, құжат қай тілде
Жоғарыда көрсетілген талаптар құжатта тұтастай сақталмаса,тек төмендегі белгіленген
Ерекше нұсқауы болмаған кезде төлем жасаушымен қатар белгіленген
Аударма вексель вексель берушінің бұйрығы бойынша ақы төлеуге
Вексельде пайыздық мөлшерлеме (проценттік ставквсы) көрсетілуі тиіс,мұндай нұсқау
Кез келген аударма вексельдің бұйрығы көрсетілмей берілсе де,ол
Индоссамент- вексельдің сырт жағында жазылатын,осы вексель бойынша құқықтарын
Егер вексель беруші аударма вексельде «Бұйрыққа емес
Цессия- борыштық міндеттемелер бойынша құқықтық жеңілдік жасаудың құқықтық
Индоссамент қарапайым,алдын ала ешбір келісім-шарт қойылмаған болып
Индоссамент ұсынушыға бланктік күші бар индоссамент болып табылады.
Егер басқаша кері шарт болмаса , индоссант акцепт
Қолында аудама векселі бар тұлғаның құқығы үздіксіз бірқатар
Бұл ретте сызылып тасталған индоссаменттер жазылмаған деп есептелінеді.Бланктік
Аударма вексельді төлем мерзімі басталғанға дейін вексель ұстаушы
Егер де төлем жасаушы өзінің келісімі туралы вексель
Аваль аударма вексельде немесе қосымша парақта беріледі.Аваль берілген
Аваль-вексель бойынша кепілдік,оған байланысты аваль жасаған тұлға вексель
Авальшы ол үшін аваль берген адаммен бірдей жауап
Аударама вексель ақы төлеу үшін ұсынғанда;ұсынғаннан кейін белгілі
Мерзімі белгілі бір күнге немесе жасалғаннан кейін немесе
Вексель ұстаушы аударма вексель бойынша төлемді мерзімінен бұрын
Егер аударма вексель төлем жасау орнында жүрмейтін валютада
Вексель ұстаушылар индоссанттарға қарсы тұрған регрестерге (акцептелмеген немесе
акцептен толық немесе ішінара бас тартқан орын алса;
егер де төлем жасаушы вексельді акцептегені немесе акцептемегеніне
вексель беруші акцептке жатпайтын,вексель бойынша банкрот деп танылған
Вексель бойынша жасалатын төлем мен акцепт үшін жауапты
Акцепт немесе төлемнен бас тарту (акцептемеуге немесе төлем
Вексель беруші аударма вексельінің мәтінінде көрсеткен ресми қарсылық
Акцептеуге қарсылық акцептке ұсыну үшін белгіленген мерзімдерде
Егер төленуге жататын аударма вексельдің ісі ойдағыдай еместігі
Төлем жасаушы оның вексельді акцептегеніне немесе акцептемегеніне қарамастан
Вексель ұстаушы өзінің индоссантын және вексель берушісін акцептемеу
«Шығынсыз айналым», «қарсылықсыз» -вексель мәтініне вексель ұстаушы,индоссант,авальшы енгізетін,вексель
Акцептемеу немесе төлем жасамау туралы қарсылық білдірілген жағдайда
Вексель беруші индоссант немесе авальшы құжатқа енгізілген және
Ол төлем жасағаннан кейін аударма вексельге қол қойған
Вексель ұстаушы өзі талап (иск) қойған адамнан мыналарды:аударма
Бұған қоса талап қойған вексель ұстаушы талап қою
Аударма вексельге ақы төлеген тұлға оның алдында жауап
өзі төлеген барлық сомасын;
аталған сомаға Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген қайта
өзі төлеген шығыстарды талап ете алады.
Вексель бойынша ақы төлеген тұлға талап етілетін сомаға
пайызда үстеме (комиссиондық) төлем жасауын талап ете алады.
Егер де вексель жалғыз данада берілсе,онда вексель ұстаушы
Қазақстан Республикасының аумағындағы заңды және жеке тұлғалар жай
Байланыс мекемелері инкассаға қабылдаған вексельдерді жөнелту тәртібі
Қазақстан Республикасының уәкілетті органдарының және Қазақстан Республикасының Ұлттық
Сатушы сатып алушыға ұсынатын төлемнің мерзімін кейінге қалдыру
Аударма вексель мен аударма вексельдің индоссамент үлгісі төменде
Вексельдердің бланкісін (вексельдік кітапшасын) сатып алған кезде олар
Вексельдер қозғалысы бойынша шоттардың корреспонденциясы тиесілі бөлімдерінде көрсетілген.
Төлем карточкаларының есебі.
Инкассациялау шығындарын қысқарту; бухгалтерияның жұмысын жеңілдету,Қазақстаннан әлемнің кез
Төлем карточкалары-ақша қаражатына электрондық терминал немесе басқа да
Төлем карточкалары:дебеттік,кредиттік және корпоративтік болып бөлінеді.
Дебеттік карточкалар қаржы-шотындағы ақша сомасының шегнде оның ұстаушысына
Кредиттік карточкалар бойынша банк берген қарыз сомасының шегінде
Одан басқа кәсіпорын іс-сапарының шығыстарын төлеуге,офистік,үстеме шығыстары үшін
Корпоративтік карточкалар-бұл да төлем карточкалары,ол оны ұстаушыға банк
Бүгінде әлемнің көптеген елдерінде ол қазіргі шақтың қаржылық
Қазақстан Республикасының аймағында Ұлттық банкінің лицензиялауымен шығарылған төлем
Төлем карточкалары келесі көрсеткіштерден тұрады:
төлем карточкаларын берудің жағдайы;
төлем карточкаларымен жасалатын төлем түрлері және оның жағдайы;
төлем карточкаларын алған тұлғалардың тізімі;
төлем карточкаларын қайтарып алудың және тоқтатудың (блокирования) жағдайы;
төлем карточкаларының әрекет ету мерзімі;
тараптардың құқы мен міндеттері;
тараптардың жаупкершілігі.
Қазақстан Республикасының аумағында төлем карточкалары тек теңгемен
төленеді.
Төлем карточкаларымен төлем жүйесін жүзеге асырмастан бұрын оларға
Авторизация- төлем карточкаларымен төлем жасау үшін банктен (эмитент-банктен)
Төлем құжаттары эквайерге көрсетілген қызметке немесе сатып алынған
Эквайер- төлем карточкалары бойынша қолма-қол ақшаны беруді және
Төлем карточкаларымен операцияларды жүзеге асыру кезінде міндетті түрде
Қазақстан Республикасында тауар мен қызметін төлеу үшін төлем
Төлем құжаттары келесі реквизиттерден (көрсеткіштерден) тұрады:
төлем құжатының нөмірі және жазылған күні,айы,жылы;
операцияны жасаған ұйымның толық атауы (коды) және эквайер;
карточка төлемінің реквизиті;
төлем сомасы;
төлем валютасы.
Төлем құжаттары (слип) төлем карточкаларын ұстаушылардың қолынсыз-ақ жасалуы
Сауда чегі-төлем карточкасын жүзеге асыру кезінде жасалады,яғни төлем
құжат нөмірі және оның жазылған күні,айы және жылы;
операцияны жүзеге асырушы ұйымның атауы (коды,идентификаторы);
төлем сомасы;
төлем валютасы;
төлем карточкаларының реквизиттері.
Енді біз төлем карточкасын әртүрлі жағдайда пайдаланған кезде
Мысал.Кәсіпорын Visa халықаралық корпоративтік карточкасын шығару мен қолдану
Төлем карточкалары арқылы жұмсалған ақша қаржаттары 1070 шоттың
1252-қолма-қол ақшаны іс-сапар мен шаруашылық шығыстарына,авиа,темір жол билеттерін
7210,7110,8048-корпоративтік картаның көмегімен орындалған жұмысқа,көрсеткен қызметке, қонақ үйде
7210-банкінің комиссиондық төлемдерін төлеген кезде;
1310,1311,1330 т.б. –карточка арқылы алынған тауарлы-материялдық құндылықтарды төлеген
Ай соңында барлық карточка ұстаушылары бойынша банк төлемдерінің
Шот-картасының көшірмесінде екі дата көрсетіледі:
«Шот бойынша күні»-шоттағы операцияның жасалған күнін көрсетеді;
«Күні» -операцияның өзінің жасалған нақты күнін көрсетеді.
Төлем карточкасының көмегімен төленген іс-сапарының шығыстары алғашқы құжат
Келтірілген мысалдан байқағанымыз,жеке тұлғалардың көрсеткен қызметі,орындалған жұмысы,сатылған ТМЗ-тары
Қаражаттың пайдаланған фактісін қуаттайтын құжаттар(смета,накладной,чек-тауары);
төлем карточкасының пайдаланған фактісін қуаттайтын құжаттар (чектер,слиптер).
Төлем карточкадан қолма-қол ақшаны алған кезде есеп беретін
Мысал.Қолма-қол ақшаны және оны есептеумен байланысты уақытын және
Төлем карточкасы әзірленіп,еңбеккерлерге берілген.Енді біз осы бойынша шоттар
Қатар № Шаруашылық операциялардың мазмұны Сомасы,теңге дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Еңбеккерлерге төлем карточкасын әзірлеу бойынша жасалған шығыстар
1040
2 Еңбеккерлерге ағымдағы ай үшін жалақысы есептелінді 1500000
8032,8042 т.б. 3430
3 Жалақыдан ұсталатындары жасалды:
10 % міндетті зейнетақы жарнасы ұсталды
Жеке табыс салығы ұсталды
Төлем карточкаларын әзірлеуге кеткен шығындары ұсталды
137000
73140
200000
4230
4230
4230
3140,
«Жеке табыс салығы»
субшоты
4 Есептелген жалақы еңбеккерлердің төлем карточкасына аударылды 1089860
Сауда ұйымдары үшін төлем карточканың негізінде сатып алушылармен
1030 шотының дебеті бойынша сауда ұйымдарының түсімдері көрсетіледі,ал
Түскен қаржыны 1030 шот бойынша есепке алу үшін
Мысал : шілденің 29-да инкассатор кәсіпорынның кассасынан 142900
Өткізілген түсім шілдеде 1010 шоттың кредиті бойынша және
1030 шотын пайдаланудың нәтижесінде кәсіпорынның есеп-айырысу шоттарының жазбаларында
Төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу.Төлем талап тапсырмасы
Бенефициар төлем талап тапсырманы банкке ұсынады және төлем
Төлем талап тапсырмасы реестрмен бірге бенефициар-банкісіне ұсынылады,ал бенефициар
Егер де бенефициарға қызмет көрсететін де,ақшаны жіберуші де
Егер де төлем талап тапсырманы орындау үшін қажетті
Осы туралы төлем талап- тапсырманының бет жағына белгі
Төлем талап тапсырмаларына толық немесе ішінара ақы төлеуден
Банктік төлем карточкаларын пайдалана отырып есеп айырусылар есептесудің
Өз компаниясында есепте дұрыс ұйымдастыру үшін бухгалтердің,әдетте,қаржы қызметкері
Мәселен,шарт жасасқан кезде банк құжаттарды өңдейтін және банктік
Шарт жасасудан басқа кәсіпорын бастапқы құжаттарды жазып беру
Банктік төлем карточкаларымен операцияларды рәсімдеген кезде қағаз тасығыштағы
Cлип механикалық қондырғының-импринтердің,карточканың рельефтік деректемелерін қағаз құжатқа көшіретін
Сауда терминалының сауда (қызмет) кәсіпорнында жасалатын түбіртегімынадай мынадай
сауда (қызмет) кәсіпорнының идентификаторы идентификаторы немесе оны бірегейлендіруге
операцияларды жүзеге асыру күні;
операция түрі (сатып алу,қайтару);
операцияның теңгедегі сомасы;
төлем карточкасының деректемелері;
слип рәсімделген жағдайда кассирдің қолы;
төлем карточкасын ұстаушының қолы (слип рәсімделген жағдайда-міндетті,ал сауда
Төлем карточкаларымен есеп айырысқан кезде осы операцияларға салық
Тауарлар мен қызметтерді банктік төлем карточкаларын қолдана отырып
Банктік төлем карточкаларын қолдана отырып ҚҚС есепке алу
Соңғы кездері төлем карточкалары бойынша есеп айырысу сомалары
Бұл ретте ҚР Үкіметінің 18,04,2002 ж.№ 449 қаулысымен
Мәселе шешілген секілді.5-бағанды хатта ұсынылған тәртіппен толтырып көрейікші.Бұл
Кейбір бухгалтерлердің ұсынуынша кассир-операционистің «бүктелген» нұсқадағы кітабы жөніндегі
Күні Күн басындағы касса қалдығы Қызметтік
Күн соңында кассадан тапсырылған түсім сомасы Жауапты тұлғаның
1 2 3 4 5 6 7 8
25,02 2006 ж
25 623
1 234567890
345 678
175 234
520 912
1 235 088 802
371 301
350 000
25,02, 2006 ж
21 301
Тауарларды (жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) төлем карточкасының көмегімен сататын компанияда
Д-т К-т Сомасы,теңге Операциялар мазмұны
1210 6010 10 000 Тауарларды(жұмыстарды,қызметті)сату ресімделді-слип немесе түбіртек
1210 3130 1 500 ҚҚС бойынша салық міндеттемесі
3440 1210 11 500 Слип немесе төлем хабарламасы
1040
11 000 Сауда кәсіпорнының ағымдағы шотына төлемді банк
3440 1040 500 Сауда кәсіпорнының ағымдағы шотына ақша
7210 3440 500 Банк ұстап қалған комиссиялық сыйақы
Жазбалар-тәжірибелі бухгалтер үшін онша күрделі емес,мұндағы күрделі жайт-тауарларды
Р/с № Транзакция күні Терминал № Карточканың атауы
сомасы Қызметтер сомасы Операция көрсетілген күн
1 02/01/06 02167909 НННН 5...7397 2 880,00 8,64
21:28:00
... ........ ....... ....... ... .... .... ....
25 14/07/05 02167909 ҮҮҮҮҮ 3...7393 3 428,00 24,00
16:08:00
... ........ ....... ....... ... .... .... ....
347 12/09/05 02167922 ХХХХ 1...9128 26 602,00 106,41
17:43:00
... ........ ....... ........ ...
.... ....
725 Жиыны
7 180 524,00 27 285,99
Қаңтар айы үшін аударылған
Барлығы
7 153 238,01
Келтірілген кестенің үзіндісінен көріп тұрғандай,карточканың әрбір түріне шартта
Аударылған жолдағы ақшалай қаржылар есебі.
Аударылған,бірақ әлі кәсіпорынның шотына келіп түспеген ,яғни кіріске
Саудадан немесе басқа да операциялардан түскен түсімді банкінің
Почта бөлімінің ақшаны қабылдағаны жайлы квитанциясы.
Басқа кәсіпорындардан олардың ақша аударғаны жайлы берген авизасы
Мысалы:1999 жылы 28 желтоқсанда А кәсіпорны қараша айында
Дебет
28.12.99
05.01.00
Кәсіпорынның,ұйымның және фирманың бухгалтериясы аударылған жолдағы ақшалардың банктердегі
Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалай қаржылар есебі.
Кәсіпорындар мен ұйымдар,фирмалар өздерінің ақшалай қаржыларын сақтауға банк
Шаруашылық субьектілері 1070-«Аккредитивтердегі ақшалай қаржылар »-деп аталатын шотта
Акредитив-сатып алушыға қызмет ететін банк мекемесінің осы кәсіпорынды
Аккредитив тек бір ғана жабдықтаушымен есеп айырысуға арналады.Ал
Төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитивті ашқан банктің (банк имитетінің)
Аккредитивтің түрі және оның орындалуы мен пайдаланылуының әдісі
Аккредитив бойынша қаржы (ақша) алу үшін жабдықтаушының өзіне
Тауарларды,материалдарды тиеп-жөнелткеннен немесе жұмыстарды,қызметтерді орындағаннан кейін құжаттардың банк
Басқа да керекті құжаттар мен шарттар.
Аккредивтердің «өтелінген» (депоненттелген) және «өтелінбеген» (депоненттелінбеген)-деп аталатын түрлері
Аккредитивті ашу үшін төлем төлеуші кәсіпорын өзіне қызмет
Жабдықтаушы шаруашылық субьектісінің аты.
Аккредитив ашылатын келісім-шарттың көшірмесі.
Аккредитив ашылатын банктің аты.
Аккредитивтің орындалатын уақыты және жері.
Аккредитивтен төлем төлеуге қажет болатын құжаттардың толық және
Аккредитивтің түрі.
Аккредитивтің қандай тауарға,затқа немесе орындалатын жұмысқа төлем төлеуге
Аккредитивтің сомасы.
Аккредитивтен қаржы алу үшін жабдықтаушы кәсіпорын тауарды тиеп
Төлқұжат немесе оның орнына жүретін басқадай құжаттар.
Аккредитив ашқан кәсіпорын берген іс-сапарлық куәлік пен сенімхат.
Өзінің қолтаңбасының үлгісі.
Жабдықтаушының банкісінде аккредитив мынадай жағдайларда
жабылады:
Аккредитивтің мерзімі біткенде.
Аккредитивті жабу туралы жабдықтаушының берген арызы бойынша.
Аккредитив жабылған уақытта пайдаланылмаған сома сатып алушының (төлеуші
1.2 Валюталық шоттардағы ақша қаражаттары қозғалысының есебі.
1.2 Кәсіпорындар мен ұйымдарда,мекемелерде шетелдік валютадағы ақша қаражаттарының
Шетелдік валюта-бұл кәсіпорындар мен ұйымдардың және мекемелердің ақшалай
Курс (бағам)-бұл Қ.Р Ұ.Б мекемесібелгілеп отыратын екі ел
Курстық (бағамдық) айырма-бұл екі елдің ақша бірліктерінің арасындағы
Кәсіпорындар мен ұйымдар және мекемелер басқа шаруашылық субьектілеріне
1020-«Кассадағы шетелдік валюта»,
1210 «Алынуға тиісті борыштар»,
6250-«Бағамдық айырмашылығынан алынатын табыстар»
Ал бұл 1050 кредиті бойынша мына шоттардың дебетімен
1020-«Кассадағы шетелдік валюта»,
4110-«Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу»,
7430 -«Бағамдық айырмашылығы бойынша шығындар»
Резиденттер арасындағы жасалатын төлем операцияларының барлығы,нормативтік актілерде қарастырылғаннан
Валюталық операцияларды жүргізу үшін 24 желтоқсан 1996 жылғы
ҚР-да валюталық реттеудің негізгі органы болып Ұлттық Банк
Заңды тұлғалардың өкілетті банктердегі есеп шоттарына қолма-қол ақшасыз
Заңды тұлға резиденттерінің экспортталған тауары (қызметі,жұмысы) үшін төлем
Заңды тұлғалар- резиденттер, резидент еместердің пайдасына төлемдер жүргізген
24 желтоқсан 1996 жылғы «Валюталық реттеу туралы» Заңдарына
Капитал қозғалысына байланысты ҚР-на келіп түсетін 100 мың
Резидент еместерден 120 күннен астам мерзімге алынған несиелер,лизингіні
Резидент еместердің экспорттық-импорттық мәмілелеріне сәйкес алған несиелері;
Резидент еместердің төлем ретінде интелектуалды меншік обьектісін толық
Резидент еместердің төлем ретінде қозғалмайтын мүлікке қатысты мүліктік
Заңды тұлғалар-резидент еместерден шетел валютасында есеп
айырысулар олардың есеп шоттарындағы қолында бар валюталық қаражаттарының
Заңды тұлға-резиденттерінің банк шоттарында шетелдік валютасында
қолма-қол ақшасынан резиденттік емес еңбеккерлеріне жалақы төлеу үшін
Заңды тұлға-резиденттердің үшінші жақтар үшін контракт бойынша
ақы төлеу валюталық операцияларына,сондай-ақ қолма қол ақша түрінде
Өкіәлетті банктер мен айырбас пункттері арқылы шетел валюталарын
алып-сату арқылы екі жақты мәмілелер кезінде сатып алушылар
Резидент-заңды тұлғалар ішкі валюталық нарығында шетелдік
валютаны және тек резидент еместермен есеп айырысу үшін
Валюта шоты бойынша жасалатын операциялар мына төмендегі
құжаттармен рәсімделеді
Банк мөрімен (штампымен) және кассирдің,орындаушы мен
бақылаушының қойған қолдарымен куәландырылған банктік валюталық кіріс ордері
Қолма-қол валютаны беру Тапсырмамен (валюталықшығыс ордерімен)
рәсімделеді,оның толтырылған үлгісі төменде келтірілген .Банк куәландырған тапсырманың
Шетелдердегі бенефициярға (алушыға) валюта қаражатарын аудару
«Аударуға берілетін өтінішті» жазу арқылы рәсімделеді,ол төменде келтірілген
Валюта шоттары бойынша операциялар есебі 1050 «Ел ішіндегі
валюталық шоттардағы қолма қол ақша» және –1050«Шет елдердегі
Аталған және басқа да құжаттардың негізінде банк валюталық
бет есебіне тиісті жазуын жазады,ал оның көшірмесі кәсіпорынға
Валюталық шот оның иесінің өтініші бойынша жабылады,содан соң
өтінішін өзіне қызмет көрсететін банк мекемесіне жіберіледі.Шот жабылған
ІІ бөлім Ақшалай қаражатты жүргізу
2.1Ақшалай қаражатты құжаттау
2.1 Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі
қиындықтарға байланысты үлкен мәнге ие.Бәсекеге қабілеттік технологиялық процестерді
«Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп» 4 бухгалтерлік есеп
стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шотардағы қолма
«Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп»7 бухгалтерлік есепберу
стандартына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма қол ақша мен
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау,жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субьект дербес жасайтын Кассалық
Касса-бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған
бөлме.Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады,сейфтің және
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма қол ақша алады,бұл
мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді.Субьект чек
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу.Кассалық
операциялар қолма қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер
Ұйым кассасына қолма қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін
өңдегенде де,ақпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады.Кірістік кассалық ордері
Қолма қол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық
кассалық ордермен (ШКО) № КО-2 ф.немесе басқа
Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО)
қолмен өңдеуде де,ақпаратты компьютеде өңдегенде де қолданылады.Бухгалтерия қызметкері
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер
қояды.ККО,ШКО және оларды ауыстыратын құжаттармен сиямен немесе шарикті
Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды
толықтырған күні ғана болады.ККО,ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды
Құжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын,растығын;ал ШКО-да басшының да
Құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
Құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса,кассир құжаттарды бухгалтерияға
қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1
Кассалық операциялардың синтетикалық есебін 1010 «Кассадағы қолма қол
1010,1020 шоттарындағы операцияларды жазу үшін кассалық есептер (кассалық
Дебет бойынша 1010,1020 шоттарда кассаға түскен қолма-қол ақша
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Банктегі есепшоттан кассаға түскен ақшалай қаражат (еңбекақы
1010
1040
2 Тапсырыс берушілерден сатып алушылардан кассаға көрсеткен қызмет,өнім
1010
1210
3 Өнім өткізіп,қолма қол есеп айырысу (өткізуден,жұмыстан,көрсеткен қызметтен)түсім
1010
6010
4 Өткізілген негізгі құралдар ,МЕА құнды қағаздар үшін
5 Жолда деп саналатын ақшалай қаражат кассаға түсті
6 Жұмсалмаған есеп берілетін сома кассаға қайтарылды 1010
7 Банктен қысқа мерзімдік қарыз қолма қол ақшамен
8 Алдағы кезеңдер табысы шотына әр түрлі төлемдер
1010
3520
9 Түгендеу кезінде анықталып,кіріске алынған кассадағы ақшаның артық
10 Өкіметтің атқару органдарынан қолма қол субсидия алынды
11 Жабдықтағаны,орындалған қызмет үшін аванс түскенде 1010 4410
12 Еншілес серіктестерден (тәуелді,бірлесіп бақыланатын) қайтқан берешектер
1010 шотының кредиті бойынша кассадан төленген ақшалай қаражат
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Қолма қол ақша төленген НҚ,МЕА сатып алынды
2730 1010
2 Кассадан е/шотқа ақшалай қаражат тапсырылды 1040 1010
3 Кассадан еңбек ақы,зейнетақы,жәрдемақы берілді 3350 1010
4 Қолма қол ақша төленген,өнімді тиеу мен өткізу
5 Қолма қол есеп айырысумен алынған акциялар,облигациялар 1150
6 Жабдықтаушылардың шоттарына кассадан қолма қол ақша төлеу
7 Кассадан есеп берілетін ақша берілді 1252 1010
8 Жанға қолма қол ақшамен төлегенде 3360 1010
9 ТМҚ жабдықталған,орындалған жұмыспен көрсетілген қызмет үшін берілген
10 Қарыздарды (қысқа мерзімдік ұзақ мерзімдік)жеке және заңды
11 Алынған аванстың қайтарылуы 3510 1010
12 Түгендеу кезінде анықталған кассадағы ақшалай қаражаттың кем
13 Анықталған кем шығу кінәліге қойылады 1252 1430
14 Кінәлі кем шығуды өтеді 1010 1252
15 Егер кінәлі табылмаса немесе сот өндіруден бас
16 Түсім банкке инкассатор арқылы тапсырылады. 1030 1010
Субьектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен
кассалық операциялар жасауға рұқсат беріледі.Шетелдік қолма қол валюта
Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған
Валюталық қаражат түсуі бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Банктегі валюта шотынан кассаға түскен қолма қол
2 Өнім,жұмыс және көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардан,тапсырыс
3 Есеп берілетін валюталық соманың жұмсалмай кассаға қайтарылуы
Валюталық қаражатты жұмсау бойынша операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Есеп берілетін валюталық қаражаттың кассадан берілуі 1252
2 Шетелдік валютамен валюталық шотқа тапсырылған ақшалай қаражат
3 Бағамдық айырма:
а)жағымды
б)жағымсыз 1020
7430 6250
1020
Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық
2.2Ақшалай баламалар,оларды түгендеу.
2.2Ақшалай баламалардың есебі.Банктік овердрафт,овернайд.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыноктарының үлкен қиыншылықтарына байланыстыкүннен
Ақшалай қаражатқа міндеттемені жедел төлеу үшін қолдануға болатын
«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есептер» 7 қаржылық есеп
Ақшалай баламалар-ақшалай қаражатқа ұқсас,бірақ басқаша сыныпталады.Оларға қазыналық вексельдер,коммерциялық
Қазыналық вексельдер үкіметтің айналымға шыққан кезінен бастағанда кемінде
Коммерциялық қағаздар (қысқа мерзімдік вексельдер) қысқа мерзімді ақшалай
Депозиттік сертификаттар немесе банктік депозиттер –тез талап еткге
Кідірістер немесе айып санкциялары ақшалай баламалардың ақшалай қаражатқа
Ақшалай қаражат ағыны-ақшалай қаражат пен олардың баламалары ағынының
Қосымша ақшалай қаражат тарту үшін кәсіпорын қарыздарға (овердрафтқа)
Овердрафт егер банк төлеген сома клиент шотындағы қалдықтан
Банктік овернайд-субьектіні бір түнге (бір күнге) қысқа мерзімдік
Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау,ақшалай қаражатты түгендеу.
Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау жүйесі- активтерді қорғау;субьектінің
Ақшалай қаражатты оңай жасыруға,тасуға болады,оларда тиістілік белгілері жоқ
Ақшалай қаражатты жеке сақтау мен жеке есептеу;
Қолма қол есеп айырысу жасалған операциялардың барлығын есептеу;
Касса тек қажетті қалдықты сақтау
Кассадағы қалдықты мезгіл-мезгіл тексеріп есептеу ;
Ақшалай қаражатты физикалық бақылау
Түсімді бақылау.
Ақшалай шығындарды бақылау.
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау
Кассалық қалдықты салыстыру.
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау.
Кассалық қалдықты салыстыру.
Есептік (валюталық) шоттарды салыстыру
Кассадағы ақшалай қаражатты кассада деп,саналатын ақшалайқаражаттың бар-жоғын айқындау
Кассаны түгендеу кассалық операцияларды жүргізудің шаруашылық
жүргізуші субьектінің басшысы бекіткен және жете дайындалған Ережелерге
Акт ұйым кассасында тұрған ақшалай құжаттардың,ақшаның бар-
жоғын түгендеу нәтижелерін көрсету үшін қолданылады.Комиссия ұйым кассасындағы
Түгендеуді өткізгенде мыналарды тексеру қажет:кассирмен толық материалдық жауапкершілік
Мысалы.Кассаны түгендегенде 150 теңге мөлшерінде артық шығу табылды,бұл
1010 «Кассадағы ұлттық валютадағы қолма қол ақша» шот
6160 «Негізгі емес қызметтен түскен басқа да табыс»
Егер кассаны түгендеу кезінде 5000 теңге кем шығу
Анықталған кем шығу сомасына шығындық кассалық ордер жазылады
1255 «Кем шығу,құндылықты бүлдіру» шот дебеті
1010 «Кассадағы ұлттық валютадағы қолма қол ақша» шот
Кем шығу кассир есебіне қойылды
1254 «Материалдық зиянның орнын толтыру бойынша есеп айырысулар»
шот дебеті.
1255 «Кем шығу,құндылықты бүлдіру шығындары» шот кредиті
Кассирдің кем шығуды өтеуі (кірістік кассалық ордер жазылады)
1010 «Кассадағы ұлттық қолма қол ақша» шот дебеті
1254 «Материалдық зиянның орнын толтыру бойынша есеп айырысулар»
шот кредиті
Қорытынды
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің жанындағы «Бухгалтерлік есеп және
Ақшалай қаржылармен есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу
Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақытылы дер
Субьектідегі ақшалай қаржылардың түгелдігін және оларды дұрыс,тиімді
Есеп айырысу,төлеу тәртібін бақылау,кәсіпорынның,ұйымның немесе фирманың ақшалай кірістері
І бөлім.Ақша қаражаттар қозғалысы.Бұл бөлімде төлем тапсырмаларымен
төлем карточкаларының есебі,төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу,
Төлем карточкалары-ақша қаражатына электрондық терминал немесе басқа да
ІІ бөлім.Ақшалай қаражатты жүргізу.Яғни бұл жерде ақшалай қаражатты
«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есептер» 7 қаржылық есеп
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік
Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп туралы» 1995 жылғы
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің «Акционерлік қоғамдар туралы» 1998 жылғы
Әбдіғали Әбдіманапов «Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері».Алматы 2001
К.К.Кеулімжаев,З.Н.Әжібаева,Н.А.Құдайбергенов, А.Ә.Жантаева «Қаржылық есеп».Алматы,2001
Назарова В.Л. « Шаруашылық жүргізуші субьектілердегі Бухгалтерлік есеп»
Родостовец В.К «Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп» 199-245 беттер (7
К.К. кеулімжаев «Қаржылық есеп» 132-152 беттер (6-тарау
Бухгалтер бюллетені № 8 /ақпан 2006/
Э.Т.Төлегенов «Бухгалтерлік ақпарат жүйелері».Алматы 2001
А.М.Андросов «Бухгалтерский учет».Москва,1996
Б.Нидлз, Х.Андерсон, Д.Колдуэлл «Принципы бухгалтерского учета».Пер.с англ.Под ред
А.К.Шишкин,В.А.микрюков, И.А.Дышкант «Учет,анализ,аудит на предприятии».Москва,1996.
Ч.Т.Хорнгрен, Дж.Фостер «Бухгалтерский учет:управленческий аспект».Москва,2000.
К.Ш.Дүйсенбаев,Э.Т.Төлегенов,М.Б.Байдаулетов, Н.А.Құдайбергенов «Субьектінің қаржы-шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп шоттарының
Төлем карточкаларының есебі
Есеп айырысу операциялары
Вексельдер мен операциялар есебі және банктік карточкалармен есеп айырысу есебі
Қолма қолсыз есеп айырысуда карточкалардың рөлі
Ақша қаражаттар қозғалысы мен есебі
Корпоративтік төлем карточкалары
Банктік карточкалардың ұғымы мен оның түрлері
Банктік шот және төлем тапсырыспен есепайырысу есебі
Ақша қаражаттарының есебі
Ақша қаражаттарының есебі. Ақша қаражаттар есебін жүргізу ерекшеліктері.