Аксиология
Аксиология. Ғылыми-техникалық прогресс және экология
Аксиология (гр axia - құндылық және logos- ілім) - құндылықты зерттеу ілімі және олардың нақты әлеммен қатынасы. Құндылық
түсінігі алғашқы рет Канттың философиясында пайда болды. Ол үшін құндылық өзінше болмыс болмайды, құндылықтың
алғышартты болмыс пен міндеттенуді ажырату болады. ХІХ–ХХ ғасыр философиясындағы ағымдар адамның жоғарғы рухани
қабілетін ерік деп, құндылық мәселесін әлеуметтен тыс феномен ретінде қарайды. Объективті-идеалистік философия
ағымдары, неотомизм, интуитивизм құндылықты кеңістік пен уақыттан тыс тұрған о дүниелік нәрсе ретінде түсіндіреді.
Логикалық позитивизм құндылықты сананың құбылысы, адамның бағалайтын объектіге субъективтік қатынасы деп санайды.
Құндылықтың натуралистік теориясында адамның табиғи қажеттіліктерінің немесе жалпы табиғат заңдарының көрінісі ретінде
таниды.
Құндылықтың маркстік ұғымы басқа философиялық ағымдардан принципті түрде өзгеше. Ғылыми түсіндіруде құндылық мәселесі
универсалдықтан арылған. Бұл мәселенің астарында ғылыми жолмен шешілетін алуан түрлі философиялық мәселелер жатыр.
Шындығында табиғаттан тыс немесе таза табиғи қасиет болмайды, құндылық өзінше ерекше әлеуметтік құбылыс. Табиғаттың
адамнан тыс ешқандай өзіндік құндылығы жоқ, ал бағалау болса қоғамға тән әлеуметтік қатынасты білдіреді.
Құндылықты жалпыадамзаттық, ұлттық, әлеуметтік таптық, топтық және адамдық деп ажыратуға болады, осыған байланысты
олардың мән-мазмұны, ауқымы, өзгешелігі әрқилы болып келеді. Оның әр қоғамда, әр халықта әртүрлі болуы заңды. Себебі
оларға табиғи және әлеуметтік орта, тарихи ерекше даму, көрнекті тұлғалардың өсиеттері, діни көзқарастар, алдына қойған
мақсаттары т.б. әсер етеді. Құндылық өз тарапынан елдердің білімдерінің деңгейіне, салалық бағытталуына, іздестіру
тәсілдеріне, басқаларға жеткізу әдістеріне көп әсерін тигізеді. Өмірдегі маңызы үлкен зат пен құбылыс терең зерттеліп, оның
әр күйі жекеленіп, арнайы атауға (сөз, термин) ие болады. Мысалы, түйе малы көшпелі қазаққа өте құнды болды, сондықтан
оны 20-30 шақты атаумен нақтылайды, еуропа халықтары оның ұрғашы немесе еркегі екенін де ажырата алмай ересек және
бала түйе деген атаулармен шектеледі.
Құндылықтар тарихи дамып, заман талабына сәйкес өзгеріп отырады. Құндылыққа тек материалдық нәрсе емес, рухани
құбылыстар да жатады: этикалық, эстетикалық принциптер мен нормалар, діни және ғылыми қағидалар т.б. Қазіргі кезде
барлық адамзат үшін ерекше бір құндылыққа техниканы жатқызу қажеттілігі туды
Білім беру құндылық ретінде
Этика және аксиология
Этика. Құндылықтар философиясы туралы
ӘБУ НАСЫР ӘЛ-ФАРАБИ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТАРИХ, ГЕОГРАФИЯ ҒЫЛЫМЫНА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ
Құндылықтар философиясы
Құндылықтар және олардың қоғаммен мен адам өміріндегі рөлі
Құндылықтар философиясы. Құндылықтар - қасиеттер
Құндылық түсінігінің тарихи дамуы
Адам философиясы және құндылықтар дүниесі
Рухани дүниенің құндылықтық-жалпыадамзаттық маңызы