Физикалық шамалардың өлшем бірліктері
Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................3
I. Әр халықтардың өлшемдері......................................................5
1.1. Өлшеулік мәні бар байырғы терминдерді оқыту................................5
1.1.1. Халық арасына кең тараған кейбір байырғы өлшемдер.....11
1.2. Ұзындық өлшеуіштер тарихынан.......................................................14
1.3. Метрдің тарихы...................................................................16
1.3.1. Өлшеуіштердің метрикалық жүйесінің құрылуы................16
1.4. Ұзындықты өлшеу......................................................................19
1.4.1. Штангенциркуль.............................................................20
1.4.2. Микрометр...............................................................................22
1.4.3. Үлкен қашықтықтарды қалай өлшейді?................................23
1.5. Уақытты өлшеу.....................................................................................24
1.5.1. Тәулік – уақыттың табиғи бірлігі..........................................25
1.5.2. Уақыттың атомдық эталоны...................................................27
1.5.3. Құм және су сағат....................................................................27
1.5.4. Маятник – қазіргі сағаттардың негізгі бөлігі........................28
1.5.5. Аз уақыт аралықтарын өлшеу. Сторбоскоп..........................29
ІІ. Басқа жүйелер........................................................................................32
2.1. Физикалық шамалардың өлшем бірліктері........................................32
2.2. Өлшеу бірліктері............................................................................37
2.3. Метрді жарық толқынының ұзындығы арқылы анықтау.................42
2.4. Үлестік және еселік бірліктер.............................................................43
ІІІ. Бірліктердің халықаралық жүйесі (Si)...........................................................45
3.1. Жалпы мағлұматтар.............................................................45
3.1.1. Тарихы.........................................................................45
3.1.2. Си бірлігінің жүйесі................................................................48
3.1.3. Си жүйесінің туынды бірлігі..................................................48
3.1.4. Си жүйесіне енгізілмеген бірліктер.......................................50
3.2. Еселік және үлестік бірліктер.............................................................52
3.2.1. Бірлік белгілеулерінің жазылу ережесі.................................52
3.2.2. Салмақ, уақыт және ұзындық.................................................53
3.3. Температура және жылулық................................................................54
3.3.1. Температураның термодинамикалық шкаласы....................54
3.3.2. Халықаралық температура шкаласы.....................................55
3.3.3. Фарангейттің температура шкаласы.....................................56
3.3.4. Жылу бірігі......................................56
3.4. Электр және магнетизм..........................................................57
3.4.1. Си бірлік жүйесі........................................................57
3.4.2. Практикалық үлгілер.................................................58
3.5. Жарық және жарықтану.......................................................58
3.6. Рентген және гамма-сәулелену, радиоактивтілік..............................59
3.7. Физикалық шамаларды өлшеу бірлігі................................................62
3.7.1. Негізгі бірліктер.........................................................62
3.7.2.Ұзындық және масса үлгілері, халықаралық прототиптер..64
3.7.3. Халықаралық Си жүйесі.........................................................65
Қорытынды.......................................................................70
Пайдаланған әдебиеттер................................................71
Физикалық шама
Метрологиядагы физикалық шамалардың өлшем бірліктері
Физикалық шама бірліктер жүйесі
Метрологияның негізгі ұғымдары
Физикалық шамалар, олардың бірліктері және шкалалары жайлы ақпарат
Физикалық шамалар, олардың бірліктері және шкалалары туралы
Физикалық шама бірліктері жүйесі
Физикалық шамалар, олардың бірліктері және шкалалары жайлы
Физикалық шамалар, олардың бірліктері және шкалалары
Физикалық шамалардың бірліктер жүйелері