Мемлекеттің қаржы саясаты
Жоспар
Кіріспе
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
ІІ Мемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
2.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
ІІІ Мемлекеттің қаржы саясаты
3.1. Қаржы және инфляция
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Қорытынды
Пайдаланған Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қаржы жүиесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі
Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы
Соны мен бірге жалпы институцияналдық тұрғыдан алғанда қаржы
Қаржы жүйесі қоғамда қалыптасқан экономикалық қатнастар жұйесіндегі ақша
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
Қазіргі жағдайда қандай мемлекеттің экономикалық құрлымын зерделеу оның
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және
құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын
материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет
ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің
айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың секторлары,
қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау
Мемлекет қаржы жүйесі арқылы саяси,эканомикалық және әлеуметтік салалардың
Қаржы жүйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды. Олар
Қаржы қатынастары кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын
Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық
Қаржы жұйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды.
Қаржы жүйесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы
Қаржы бұл қоғамда қалыптасқан эканомикалық қатынастар жүйесіндегі ақша
Қаржы бірнеше қызмет атқарады.
Топтастыру - құралдарды үлестіру және матирилдарды негіз құру;
Реттеуші – шаруашылық субьектлерді ынталандыру;
бөлу –ақша құрамының қалыптасу және оларды бюджет, әлеуметтік
Бақлау – Салық жинаудың дұрыстығын және оларды дұрыс
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
Қаржы қатынасының тұлғалары: мемлекет, фирма, түрліше
бірлестіктер, ұйымдар және жеке азаматтар.
Осылардың арасындағы байланыс ақша қорын пайдалануда келесі
топтарға тіркеледі.
Мелекет пен кәсіпорынның арасында: мемлекеттік бюджет төлемдер жүйесін
Фирма мен банк арасында: несиені алу және пайдалану.
Фирма мен банк арасында:несиені алу және пайдалану.
Фирма және өндірістік құрлым арасында.
Мемлекет және қоғамдық ұйымдар арасында
Мемлекет және халық арасында, халықтың әр түрлі трансферт
Соны мен қатар бұған зайым шығару, лотория ұйымдастыру
Қаржының 3 құрамдас бөліктері:
Халық қаржысы;
Бірлестіктер, фирма, сала кешенінің қаржылары, яғни орталықтанбаған қаржы;
Мемлекеттік, яғни орталықтанған қаржы.
Халық қаржысы табысты бөлімнен тұрады, жанұялардың алғашқы
табыстарынан, шығыс бөлімнен және халық қор жинауынан тұрады.
Орталықтанбаған (мемлекеттік емес) қаржы – фирма, бірлестік және
Орталақ (мемлекеттік ) қаржы – қаржы жүйесінің басты
Ақша құралдарына сәйкес мекемелер арқылы пайдалануға байланысты
Сонымен бірге жалпы институционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті.
Мемлекеттің қаржысы - қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық
Mемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және
Бюджеттік қор— бұл қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны
Мемлекеттік бюджет ұлттық, экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының бірі болып
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер кез-келген басқа
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте
Республикалық, бюджет — бұл салықтық және басқа да
Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері)—облыстық бюджет, республикалық маңызы
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін
Бюджет шығыстарын функциялық сыныптауды топтастыру мынадай деңгейлерден тұрады:
Бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау үш стадияда — бюджеттің
Жоғарғы және төменгі бюджеттердің бюджет процесіндегі қатынастары бюджетаралық
Нарықтық экономика жағдайында бюджет процесінде жоғарғы және төменгі
Бюджетаралық реттеу - теңгерімділік мақсаттарында жоғарғы бюджет ресурстарының
Бюджеттік алынымдар — заңнамалық актілермен немесе мәслихаттардың шешімдерімен
Субвенциялар бюджеттердің жоғарғы бюджеттерден заңнамалық актілермен және маслихаттардың
Реттеуші кіріс көздері бекітіліп берілген және реттеуші болып
Бекітіп берілген кірістер — бұл түгелдей немесе ішінара
Жергілікті бюджеттерде салықтық және салықтық емес кірістер 85-70%
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
ресми трансферттер түсімдері;
шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік кредит беру: бюджеттік кредиттер;
бюджеттік кредиттерді өтеу;
қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо:
қаржы активтерін сатып алу;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер;
бюджет тапшыдығы (профициті);
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану):
қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу;
бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті төлемдер (салықтар
Бюджеттің шығындары —қайтарылмайтын негізде бөлінетін бюджет қаражаттары. Шығындардың
Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлінеді:
мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
тұрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге байланысты
Бюджет тапшылығы (профициті) таза бюджеттік кредит беруді және
Бюджет тапшылығын қаржыландыру—қарыз алу және бюджет қаражатының бос
Бюджеттің кірістері — бюджетке қайтарылмайтын негізде салықтардан, алымдардан
Бюджеттің шығыстары — бұл бектілген бюджет шегінде қайтарылмайтын
Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
Әр бюджетте оның кіріс және шығыс бөлігін теңестірген,
Бюджеттік процесс мемлекеттің кірістері мен шығыстарын
баланыстайды, теңестіреді. Бірақ қазіргі кезде барлық елдерде дерлік
Бюджеттік шығындардың көбеюі салық түсімдер мен сәйкес келмейді,
сондықтан бюджеттің тапшылығы үздіксіз өсіп оның көлемі ұлғайады.
Мемлекеттік бюджеттердің тұрақты тапшылығының негізінде көптеген себептер жатыр.
Шығындарды көбейтуге тиіс (жұмыссыздарға көмек және т.б. )
Тапшылықты қаржыландыру — оны жабу үшін қосымша ақша
Бюджет тапшылығын қаржыландырудың жолдары:
1. Ақша белгілерін шығару.
2. Мемлекеттік қарыздар.
3. Шетелдік қарыздар.
4. Ұлттық байлықты пайдалану.
Бюджет тапшылығына қатысты фискалдық саясат үш тұжырымдамаға негізделеді.
1. Жыл сайынғы теңгерілетін бюджет.
2. Циклдік негізде теңгерілетін бюджет.
3. Қаржының функциялық тужырымдамасының
ІІІ Қаржы және инфляция
3.1.Инфляциянын табиғаты және оның қаржымен өзара байланысы.
Қаржы жүйесі – бұл заңмен бекітілген нормативтер негізінде
Араларында ақша қозғалыс жүріп жататын негізгі субьектлерге мыналар
Мемлекет пен оның институттары;
Мекеме-фирмалар, компаниялар, қоғамдар,т.б.
Халық –үй шаруашылығы.
Қаржы дегеніміз- қоғамның ақшалай қаржы қорларын құру мен
пайдалану жөніндегі эканомикалық қатнастар жиынтығы. Қаржылық қатынастар жиынтығы.
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция көптен бері өмір сүріп
Инфляцияның дәстүрлі ең жалпы анықтамасы — тауар айналымының
Инфляция — ақша жуйесінің дағдарысты жай күйі.
Ақшаның құнсыздануына мына факторлар себепші болады:
Айналысқа артық ақшаның шығарылуы;
Қолайсыз төлем балансы;
үкіметке сенімнің жоғалуы.
Инфляцияның іс-әрекетін қаржы проблемаларымен байланыстырып отыру қажет, өйткені
белгілі бір салық нысандары мен әдістерін қолдану;
инфляциялық сипаттағы шараларды мемлекеттік бюджет арқылы қаржыландырудың ауқымы;
мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабудың әдістері;
мемлекеттік берешектің көлемі.
Бірінші фактор — мемлекет шығыстарының өсуі, бұл ерекше
Екінші фактор — табысқа (пайдаға) салынатын салықтың көбеюі.
Үшінші фактор — бюджеттердің ұзақ уақытты тапшылықтары (өндірістік
Инфляция қаржы қатынастарын да өзгерістерге ұшыратады.
Біріншіден, инфляция тауарлар мен қызметтерге бағаның өсуі салдарынан
Екіншіден, инфляция қаржы ресурстарын құнсыздандырады және салық түсімдерін
Үшіншіден, инфляциялық процесс мемлекеттің берешегі проблемаларын шиеленістіреді.
Қаржы мен инфляцияның өзара байланысын инфляцияның екі типі
Бірінші жағдайда ол заңи және жеке тұлғалардың ақша
Екінші жағдайда кәсіпорындардың еңбекке ақы төлеуге, кредиттер бойынша
Жалпы инфляцияның себептері базистік қатынастардың қарама-қайшылықтарынан, экономикадағы үйлесімсіздіктер
Экспортталатын инфляция тауарлар мен қызметтер көрсетуге экспорттық бағаның
Инфляцияның көріну нысаны — ақшаның құнсыздануы мен өнімге,
Инфляцияның табиғаты ақшаның онымен салыстырмалы тұлғаланатын тауар ауқымынан
Бюджет тапшылығы инфляцияның қайталама факторы болып табылады, өйткені
2005 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
Есеп берген кәсіпорындар мен ұйымдардың деректері бойынша 2004
2005 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан Республикасы ұлттық Банкінің
Олардың көбеюінде тұрақты серпін байқалады. Кредиттік салымдардың жалпы
Инфляцияның дамуына инфляциялық нәтижені тудырған жаңа салықтарды —
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Инфляцияның өрістеп, күшеюі экономикалық және әлеуметтік қарама-қайшылықтарды асқындырып
Инфляцияға қарсы саясат — инфляциямен күреске бағытталған экономиканы
Цефляциялық саясат — мемлекеттің шығындарын азайту, несие үшін
Кірістер саясаты — бағаға және жалақыға оларды толықтай
Инфляцияға қарсы саясат ақшалай ұсынымды шектеудің әр түрлі
Орталық банктің нақты ақша эмиссиясын қысқарту арқылы айналыстағы
Барлық несие ресурстарын қымбаттату және оларға қол жететіндігін
Кредит мультипликаторын қысу және коммерциялық банктердің кредит экспансиясын
Сондай мақсаттарда Орталық банктің кредиттерін тікелей қысқарту.
Инфляцияға қарсы фискалдық саясат салықтарды көбейту, мемлекеттің шығыстарын
Жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейлердің бюджет шығыстары жайында
Бюджет шығыстарын шектеуге мыналар арқылы жетуге болады:
а) тура әдістермен — шектеумен (рестрикциялармен), яғни заңнамалық
ә) секвестірлеу әдісімен — барлық шығыстарды әртүрлі факторлармен
б) қолда бар кірістердің деңгейін бақылаумен;
в) мемлекеттік бюджет тапшылығының деңгейін шектеумен.
Қазіргі уақытта инфляциялық таргеттеуді еңгізуге дайындық шеңберінде мынадай
Инфляциялық таргеттеуге көшіруге қажетті база жасау үшін Ұлттық
ашық рынок операцияларын кең ауқымды көлемде жүргізуге көшу
өзінің бағалы қағаздар портфелін ұлғайту;
бағалы қағаздардың қайталама рыноғын дамыту;
трансмиссиялық тетіктің үлгісін, яғни репо мөлшерлемесі өзгерісінің инфляция
инфляциялық таркеттеуді пайдалана отырып, шешім қабылдау қағидаттарын іске
Қорытынды
Қаржы жүйесін қорытындылай келе біз Қазақстанның қаржылық жүйесінің
Қаржы жүйесін құрудағы оның көрінісі мемлекеттік қаржы органдары
Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгеріске ұшырап қайта
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қ. Улиясов, С Құлпыбаев
Алматы - 2005
2. Я. Әубәкіров Экономикаық теория негіздері
Алматы – 2004
3. С.Сахариев, А.Сахариева Жаңа кезең экономикалық теориясы
Алматы – 2004
4. Қаржы қаражат
5. В. Крымова Экономикалық теория
Алматы – 2003
6. Шеденов Ө Жалпы экономикалық теория
Алматы – 2002
7. Экономикалық саясат
Алматы – 2002
8. Я. Әубәкіров Экономикалық теория
Алматы- 1993
9. Мауленова С С. Бекмолдин экономикалық теория
Алматы - 2004
қаржы
Қаржы жүйесінің құрлымы
қорлар
Мемлекеттік
Мекекмелер мен ұймдардың (меншік түрі әр түрлі ),салалар
Үй шаруашылығының (жеке қаржылар)
Мемлекет қәжеттілігіне сәйкес жұмсалатын ақшалай қаржы қорлары
өндірісті дамытуға және әлеуметтік мәселелерді шешуге жұмсалатын қорлар
Бірге тұратын және ортақ шаруашылық жүргізетін жеке тұлғалар
Мемлекттік бюджет
Мемлекеттің кірістері мен шығындарының арасалмаған
Кірістер
Шығындар
Салықтық және салықтық емес түсімдер мен алымдар
Капиталмен операциялардан түсетін кірістер.
Ресми трансферттер
Эканомиканы қаржыландыру
әлеуметтік-мәдени бағдарламалар және ғылымы
Мемлекеттик басқару
Қорғаныс
Сыртқы эканомикалық қызметті жүзеге асыру
Мемлекеттік қарыздарға қызмет ету
Мемлкеттік қаржылар
Мемлекеттік бюджет
Мемлекеттік несие
Мемлекеттік мекемелер мен ұйымдар қаржысы
Мемлекеттің қаржы саясаты
Қазақстан Республикасының қаржы саясаты және оның нарықтық экономиканы дамытудағы ролі
Қазақстан Республикасының әлеуметтік – экономикалық процестердегі мемлекеттің қаржылық саясаты
Қаржы саясаты жайлы
ҚАРЖЫ САЯСАТЫ, ҚАРЖЫ МЕХАНИЗМІ
Қазақстан Республикасының қаржылық қатынастары
Қаржы саясатының мазмұны, міндеттері, мақсаттары және қағидаттары
Қаржы саясаты және экономикалық реттеудегі рөлі
Қаржы саясаты және қаржы механизмі
Қаржы саясатындағы басты міндеттер