Меншікті капитал
Халықаралық Бизнес Университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: «Қаржылық леверидж және қаржылық менеджменттегі рөлі»
Орындаған:
308 топ студенті
Алимжанова Д.М.
Тексерген:
Ақпанов А.Қ.
АЛМАТЫ 2009
ЖОСПАР
Кіріспе...................................................................................................3
1- бөлім. Қаржылық леверидждің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1. Қаржылық леверидж түсінігі, мәні және қаржы менеджментіндегі
1.2 Қаржылық левериджді бағалау әдістемесі..........................................10
2 - бөлім. Қаржылық леверидж – эффектісінің қалыптасу
2.1. Қаржылық леверидж эффектісінің қалыптасу негізі.........................15
2.2 Қаржылық леверидж эффектісін есептеудің шетелдік тәжірибесі.21
Қорытынды........................................................................................25
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................27
Кіріспе
Қаржылық леверидж біздер үшін мүлдем жаңа ұғым. Бұл
«Қаржылық леверидж және қаржылық менеджментіндегі рөлі» атты курстық
«Қаржылық леверидждің теориялық және әдістемелік негіздері» деп аталатын
Леверидж – үнемі шығын бөлшегі, яғни кәсіпорын үшін
Кез келген кәсіпорынның құрылуы мен оның жұмыс істеуі
Қаржылық тәуекел ұзақ мерзімді қаржыландыру көзі ретіндегі меншікті
Қаржылық леверидж санатымен қаржылық тәуекел түсінігі байланысты. Қаржылық
Яғни, ұзақ мерзімді қарыз қаражаттарының үлесін арттыру меншікті
«Қаржылық леверидж – эффектісінің қалыптасу механизмін талдау»
Қаржылық леверидж – кәсіпорынның меншікті капиталының рентабельділік коэффициентінің
Заемдық қаражаттарды әртүрлі үлесте пайдалануға байланысты меншікті капиталға
Қаржылық леверидждің дифференциалы – қаржылық леверидждің оң эффектісін
Қаржылық тұтқа эффектісін (ҚТЭ) анықтауда шетел тәжірибесінен екі
Қаржылық леверидждің рөлі нарықтық экономикаға еніп келе жатқан
1- бөлім. Қаржылық леверидждің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1. Қаржылық леверидж түсінігі, мәні және қаржы менеджментіндегі
Кез келген кәсіпорынның құрылуы мен оның жұмыс істеуі
1-сурет. Табыстар мен леверидждің өзара байланысы
Мұндай топтастырудың логикасы келесідей. Таза пайда
Таза пайданың (табыстың) көлемі көптеген факторларға тәуелді
Бірінші мезетте негізгі және айналым қаражаттарының көлемі мен
Сонымен, компанияда қалыптасқан өндірістік леверидж деңгейі – бұл
Қаржылық тәуекел ұзақ мерзімді қаржыландыру көзі ретіндегі меншікті
Бұл сипаттама санды түрде қарыз және меншікті капиталдың
Қарыз капиталының үлесі үлкен компания қаржылық леверидж жоғары
Сонымен компанияда қалыптасқан қаржылық леверидж деңгейі – бұл
Жалпылаушы санат болып өндірістік – қаржылық леверидж
Бұл өзара байланыстарды талдау, яғни леверидж деңгейін сандық
«Өлі нүкте» әдісі.
Левериджді бағалау және болжауға қатысты “ өлі нүкте
Қарастырылған көрсеткіштердің тәуелділігінің үлгісі графикалық немесе талдамалық етіп
Бұл модельдің графикалық үлгісін былай суреттеуге болады. (2-сурет)
Табыс
аймағы
Өзіндік құн
мен табыс
нүкте»
А
Залалдар
аймағы
2-сурет “Өлі нүкте” әдісін есептеу графигі.
Келтірілген өнім өндіру көлеміне байланысты түсім мен шығынның
Өзіндік құн
мен табыс
Түсім
Тұрақты
шығындар
Өткізу (дана)
Графикалық тәуелділігін құру қиындау, себебі шығындардың түрлері бойынша
Қарастырылып жатқан үлгінің талдамалық көрінісі келесі базалық формулаға
S = VC + FC + GI
Мұндағы: S – құндық көріністегі өткізу;
VC - өзгермелі өндірістік шығындар;
FC – шартты тұрақты өндірістік шығындар;
GI – жалпы табыс.
Талдау негізіне көрсеткіштердің тура пропорционалдық тәуелділігі қағидасы жатқызылғандықтан
VC= K S (2)
Жалпы табыс нөлге тең болғандағы өткізу көлемі критикалық
S= R S + FC (3)
Бұл формулада S көрсеткіші құндық көріністегі критикалық өткізу
Sm= (4)
Бұл формуласын натуралды өлшем бірлікке өту арқылы айтарлықтай
Q – натуралды көріністегі өткізу көлемі;
P – өнім бірлігінің бағасы;
V – өнім бірлігіне келетін өзгермелі өнідірісітік шығындар;
Qc – натуралды бірліктердегі сатудың критикалық көлемі.
Бұдан, 2 формула келесідей түрленеді:
Qc= (5)
Формуладағы бөлшек бөлгіші - идеалды маржиналдық табыс
Qi = (6)
Мысалы, келесідей қорытынды мәліметтер берілетін болса:
шартты тұрақты шығындар – 30 мың теңге;
өнім бірлігінің бағасы – 60 теңге;
өнім бірлігіне келетін өзгермелі шығындар – 45 теңге.
Талап етіледі:
А) сатудың критикалық көлемін анықтау;
Б) 15 мың теңге көлеміндегі жалпы табысты қамтамасыз
(4) формула бойынша Qc=30000/(60- 45)= 2000 бірлік.
(5) формула бойынша Qi=(30000 + 15000) /(60 –
1.2 Қаржылық левериджді бағалау әдістемесі
Өндірістік левериджге ұқсас, қаржылық леверидж деңгейі (Уфл) жалпы
Уфл =
Мұндағы , TNI – таза пайданың өзгеру қарқыны,
NGI – жалпы табыстың өзгеру қарқыны, %.
Бұл формуланы өзгерте отырып , мынадай түрге келтіруге
Уфл =
Мұндағы , In – ссуда және заимдар бойынша
GI – жалпы табыс сомасы.
Уфл коэффициенті жалпы табыс салық
Коэффициенттің төменгі шегі 1-ге тең. Кәсіпорындардың тартылған
Қаржылық леверидж санатымен қаржылық тәуекел түсінігі байланысты. Қаржылық
Мысал. Әр түрлі капитал құрылымы кезінде қаржылық тәуекелді
1 – кесте.
Көрсеткіш Қаражаттарды ұзақ мерзімді көздерінің жалпы сомасындағы қарыз
0% 25% 50%
Меншікті капитал 20000 15000 10000
Қарыз капиталы - 5000 10000
Капиталдың жалпы сомасы 20000 20000 20000
Қарыз капиталы қолдануға жылдық шығындар:
Пайызбен
Сомасы
-
-
15
750
20
2000
2 – кесте.
Көрсеткіш Капитал құрылымы
0% 25% 50%
Жалпы табыс 5400 6000 6600 5400 6000 6600
Төленген пайыздар - - - 750 750
Салық салынатын пайда 5400 6000 6600 4650
Салық (35%) 1890 2100 2310 1628 1838 2049
Таза пайда 3510 3900 4290 3022 3412 3801
Табыстылық, % 17,6 19,5 21,5 20,2 22,7 25,4
Қаржылық леверидж деңгейі 1,0 1,14 1,5
GI өзгерісі, % 10,0 - 10,0 -10,0 -
NI өзгерісі, % 10,0 - 10,0
4 суретте рентабельділіктің капитал құрылымына тәуелділігінің графигі келтірілген.
Комментарийлер:
1. Бірінші нұсқада кәсіпорындар толығымен меншікті қаражаттары есебінен
2. Қаржылық леверидж деңгейі қарыз капиталының үлесінің артуымен
3. Графиктің абцисса өсімен қиылысуы “Қаржылық критикалық нүкте”
Жалпы қорытынды мынадай: ұзақ мерзімді қарыз қаражаттарының үлесін
Өнідірістік немесе қаржылық леверидж өндірістік – қаржылық леверидж
P – өнім бірілігінің бағасы.
V–өнім бірлігіне келетін өзгермелі шығындар.
Q – натуралды көріністегі өткізу көлемі.
GI –жалпы табыс.
In – қарыздар бойынша пайыздар.
Мысалы: Алдыңғы мысал негізінде А кәсіпорындары үшін өнідірістік
+10%
Өткізу көлемі , бірлік.
Өткізу көлемі, мың. теңге.
Шегеру, өзгермелі шығындар , мың. теңге
тұрақты шығындар, мың. теңге.
50000
Шегеру: қарыздар бойынша пайыздар,м.т
Салық салнатын пайданы, мың. теңге.
Салықты шегеру (35%) ,мың. теңге.
Таза пайда, мың. теңге.
;
.
Көрсеткіштердің экономикалық мәні келесідей. Кәсіпорындарда қаражат көздері мен
Өндіріс көлемінің 10% - ға өсуі жалпы табыстың
Жалпы табыстың 16% - ға өсуі таза пайданың
Өндіріс көлемінің 10% - ға өсуі таза пайданың
2 - бөлім. Қаржылық леверидж – эффектісінің қалыптасу
2.1. Қаржылық леверидж эффектісінің қалыптасу негізі
Пайда – ең қарапайым, сонымен қатар ең күрделі
Пайданы қалыптастыруды тиімді және сауатты басқару осындай басқаруды
Қаржылық леверидж – кәсіпорынның меншікті капиталының рентабельділік коэффициентінің
Заемдық қаражаттарды әр түрлі үлесте пайдалануға байланысты меншікті
Егер кәсіпорынның активтерінің барлығы түгелімен меншікті қаражаттар есебінен
Қаржылық леверидж эффектісінің мағынасы – заемдық қаражаттарды
Қаржылық леверидж эффектісін сандық бағалау үшін келесілерді анықтау
Қаржылық леверидждің дифференциалы анықталады. Бұл активтердің экономикалық рентабельділігі
(КВРа - Пк)*(1 – пайдаға салық салу ставкасы)
Қаржылық леверидждің иығы («плечо») анықталады. Бұл заемдық қаражаттардың
Дифференциалды қаржылық леверидждің иығына («плечо») көбейткенде, қаржылық леверидждің
Сонымен, қаржылық леверидж эффектісі былай есептеледі:
ЭФЛ= (1 – Снп) * (КВРа – ПК)
Мұндағы:
ЭФЛ – қаржылық леверидж эффектісі, меншікті капиталдың рентабельділігінің
Снп – пайдаға салынатын салық ставкасы, ондық бөлшекпен
КВРа – жиынтық активтер рентабельділігінің коэффициенті (жиынтық табыстың
ПК – кредит пайызының орташа ставкасы (заем капиталын
ЗК – қолданылатын заемдық капиталдың орташа сомасы;
СК – кәсіпорынның меншікті капиталының орташа сомасы.
Қаржылық леверидж эффектісінің қалыптасу механизмін төмендегі мысал арқылы
3 – кесте.
№ Көрсеткіштер А кәсіпорны В кәсіпорны С кәсіпорны
1
Қарастырылған кезеңдегі барлық пайдасын капиталдардың активтердің орташа сомасы
Оның ішінде
Меншікті капиталдың орташа сомасы 300000 250000 150000
3 Қарыз капиталының орташа сомасы - 50000 150000
4 Жалпы пайда сомасы (несие үшін пайыздар төлеу
5 Активтердің жалпы рентабльділік коэффициенті (несие үшін пайыздар
6 Несие үшін пайыздардың орташа деңгейі, %.
15
7 Қарыз капиталын пайдаланғаны үшін төленген несие
22500
8 Несие үшін пайыздар төлеу бойынша шығындарды ескергендегі
37500
9 Ондық бөлшекпен көрсетілген пайдаға салынатын алық ставкасы.
10 Пайдаға салынатын салық сомасы
(8 топ 9 топ). 21000 18375
11 Салық төлегеннен кейін кәсіпорындар құзыретінде қалатын таза
12 Меншікті капиталдың рентабльділігі коэффициенті немесе қаржылық
13 Қарыз капиталын пайдаланумен байланысты меншікті капиталдың рентабльділігінің
Келтірілген мәліметтерді қарастыра отырып А кәсіпорны бойынша қаржылық
В кәсіпорны бойынша бұл эффект.
ЭФЛв = (1 – 0,35) * (20-15)*
Ал С кәсіпорны бойынша бұл көрсеткіш:
ЭФЛс = (1 – 0,35) * (20-15)*
Қаржылық леверидж эффектісінің қалыптасу механизмін графикалық түрде сипаттауға
5-сурет. Қаржылық леверидж эффектісінің қалыптасу графигі.
Келтірілген есептеулер нәтижесінен көріп отырғанымыздай, кәсіпорын пайдаланатын капиталдың
Қаржылық леверидж эффектісінің бұрын келтірілген формуласын қарастыра отырып,
Қаржылық леверидждің салықтық корректоры (1 – СНП). Ол
Қаржылық леверидждің дифференциалы (КВРа – ПК). Ол активтердің
Қаржылық леверидж коэффициенті (ЗК / СК). Ол меншікті
Бұл құрамдас бөліктерді анықтау кәсіпорынның қаржылық қызметі процессінде
Қаржылық леверидждің салықтық түзетушісі іс жүзінде кәсіпорын
Егер кәсіпорынның әр түрлі қызмет түрлері бойынша пайдаға
Егер кәсіпорын жекелеген қызмет түрлері бойынша, пайда бойынша
Егер кәсіпорынның жекелеген еншілес фирамалары өз қызметін
Егер кәсіпорынның жекелеген еншілес фирмалары өз қызметін пайдаға
Мұндай жағдайда өндірістің салалық немесе аймақтық құрылымына әсер
Қаржылық леверидждің дифференциалы - қаржылық левериджді
Осы көрсетіштердің жоғары динамикалылығымен байланысты ол қаржылық леверидждің
Ең алдымен, қаржы нарығының коньюктурасының нашарлауы кезеңінде (негізінен,
Сонымен қатар, пайдаланатын қарыз капиталының артуы процессінде кәсіпорынның
Сонымен, тауар нарығының коньюктурасының нашарлауы кезеңінде өнімді өткізу
Жоғарыда келтірілген себептердің кез келгені бойынша қаржылық леверидждік
Қаржылық леверидж коэффициенті дифференциалдың сәйкес мәні есебінен алынатын
Осылайша, дифференциал өзгермегенде қаржылық леверидж коэффициенті меншікті капитал
Қаржылық леверидждің меншікті капиталдың табыстылық деңгейі мен
2.2 Қаржылық леверидж эффектісін есептеудің шетелдік тәжірибесі
Қаржылық леверидж эффектісін анықтауда мемлекет есептеудің шетелдік тәжірибесін
Нарықтық эканомикаға көшу барысында сыртқы экономикалық байланыстардың қарқындап
Шетел тәжірибесін пайдалану барысында барлық кәсіп орындар мен
Қаржы менеджмент теориясында қаржылық леверидж (немесе қаржылық тұтқа)
Қаржылық басқару тұрғысынан қарағанда таза пайданың көлеміне келесідей
Кәсіпорындағы бар ресурстарды рационалды пайдалану.
Қаражат көздерінің құрылымы.
Бірінші фактор өзінің көрінісін кәсіпорынның активтер құрылымында және
Екінші фактор капитал құрылымында көрініс табады, яғни меншікті
Қаржылық тұтқа эффектісін (ЭФР) анықтауда 2 әдіс қолданылады:
ЭФР=PBIT/PBT=PBIT/(PBIT-I)
Мұндағы, PBIT – салықтар мен пайыздарды төлегенге
PBT – салықтарды төлегенге дейінгі табыс.
I – табыстан төленетін кредиттер бойынша пайыздар сомасы.
Өз кезегінде PBIT былай анықталады:
PBIT=p*Q - v*Q – FC
Мұндағы, Q – натуралды өрнектелген өктізудің көлемі;
p - өнімнің бір данасының бағасы;
v - өнімнің 1 бірлігіне есептелген өзгермелі шығындар;
FC – тұрақты өндірістік шығындар сомасы;
ЭФР – жиынтық табыстың (PBIT) 1 пайызға өзгергендегі
Бірақ, жоғарыда көрсетілген вариантта 2 кемшілікті көруімізге болады:
Бұл жерде салықты төлегеннен кейінгі табыстан төленетін басқа
Табысқа салықтың ставкасының әсер етуі ескерілмеген.
Кейбір авторлар ЭФР-ін есептеудің басқаша вариантын ұсынады. Жоғарыдағы
ЭФР=(PBIT/PBT)* [(PBT*(1-T)/PBT*(1-T)-E)] = [PBIT/(PBT*(1-T)-E)]*(1-T)
Мұндағы, PBIT – жиынтық табыс;
PBT – салықты төлегенге дейінгі табыс;
T – табысқа салынатын салық ставкасы;
E – салық салудан кейін табыстан төленетін міндетті
Жоғарыда көрсетілген формулаға сәйкес табысқа салынатын салық тәуекелдің
Мұндай тәсілді қолдана отырып, біз кәсіпорынның қаржылық тәуекелін
Жоғарыда айтылғандарды мысал арқылы түсіндіруге болады. Айталық, мынадай
Заемдық капитал
Кредиттің пайыздық ставкасы 50 пайыз.
Қайта қаржыландыру ставкасы 37 пайыз.
Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер 100000 тг.
Табысқа салынатын салық ставкасы 40 пайыз.
Жиынтық табыс 1000000тг.
ЭФР-ді есептеу үшін барлық қажетті мәліметтер 4 -
4 – кесте.
Көрсеткіш Факт
А 1 2
PBIT 1000000 1100000
Пайыздар сомасы
PBT 800000 900000
Табысқа салынатын салық сомасы 320000 360000
Салықты шегергендегі табыс 480000 540000
Таза табыстан төленетін мін-ті төлемдер 150000 150000
Кәсіпорын қолындағы табыс 330000 390000
Нақты мәліметтер негізінде біз ЭФР – ді есептейміз:
ЭФР (1) = PBIT/ PBT = 1000000/800000 =
ЭФР (2) = [(PBT*(1-T)]/ [PBT*(1-T)-E)] = 480000/330000 =
Ұсынылған модификацияланған формуланы қолдансақ:
ЭФР = [PBIT/ PBT*(1-T)-E)] *(1-T) = (1000000/330000)*(1-0,4) =
Осылайша, жиынтық табыс 1 пайызға өскенде, кәсіпорындағы қолда
Осылайша, қаржылық леверидж сипаттайды – кәсіпорынның өз капиталының
Қорытынды: Мен көрсеткендей, ресейлік жағдайларда, яғни таза табыстан
Қорытынды
Бұл курстық жұмысымды қорытындылай келе, қаржылық леверидждің рөлі
Жалпылаушы санат болып өндірістік – қаржылық леверидж
Бұл өзара байланыстарды талдау, яғни леверидж деңгейін сандық
Қаржылық леверидж деңгейі компанияның қаржылық тәуекел дәрежесі мен
Қарыз капиталының үлесі үлкен компания қаржылық леверидж жоғары
Сонымен компанияда қалыптасқан қаржылық леверидж деңгейі – бұл
Қаржы менеджмент теориясында қаржылық леверидж (немесе қаржылық тұтқа
Қаржылық леверидждің деңгейі заемдық қаражаттар үлесінің жоғарылауымен параллельді
Қаржылық леверидждің меншікті капиталының табыстылық деңгейі мен қаржылық
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
"Финансовый менеджмент: теория и практика"/ Под ред. Стояновой
Баканов М.И. , Шеремет А.Д. «Теория экономического анализа:
Балабанов И.Т. "Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?".
Белолипецкий В.Г. "Финансы фирмы" - М.: ИНФРА-М, 1998.
Бородина Е.И. "Финансы предприятий" учебное пособие. - М.:
Ворст И., Ревентлоу П. “Экономика фирмы” изд.
Гусева Е.Г. "Управление производством на предприятии" учебно-практическое пособие
Ильенкова С.Д. "Экономика и статистика фирм" - М.
Ковалев В.В. «Финансовый анализ: Управление капиталом. Выбор инвестиций.
Крейнина М.Н. "Финансовый менеджмент" учебное пособие. - М.:
Крейнина М.Н. «Финансовое состояние предприятия. Методы оценки».- М.
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. «Методика финансового анализа» -
24
Өткізуден түскен табыс
(ҚҚС мен акцизді азайтқанда)
- Дайын өнімді өндіруге кеткен
Өндірістік
леверидж
+ Табыстар мен шығыстар
сальдосы.
= Жиынтық табыс (салықтар мен
пайыздарды төлегенге дейін)
- Ұзақ мерзімді ссудалар мен
заемдар бойынша пайыздар
Қаржылық
леверидж
- Табысқа салынатын салық ,табыс-
тан төленетін міндетті төлемдер
= Таза пайда (табыс)
Айнымалы шығындар
Тұрақты шығындар
0%
25%
50%
30
25
20
15
10
5
РСК
750
2000
3000
4000
5000
GI
4 –сурет . Рентабльділіктің және қаржылық леверидждің
УПЛ
Ул
+16%
УФЛ
26,7%
Меншікті капитал
Капитал құрылымын оңтайландыру
Меншікті капиталдың қалыптасуы мен жұмсалуының есебі
Коммерциялық банктердің меншікті капиталдары
Коммерциялық банктің меншікті капиталдарының қалыптасу көздерін талдау жасау
Банктің меншікті капиталының қаражаттар есебі
Банктің мешікті капиталы
Меншікті капиталды есепке алу
Меншікті капиталдың маңызы, орындайтын функциялары мен құру тәртібі
Кәсіпорында капиталдың оңтайлы құрылымын құру мәселелері