Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
Мазмұны
Кіріспе............................3
1. Шарттар туралы жалпы ережелер..............5
1.1 Шарт туралы жалпы түсінік...........................5
1.2 Шарттың мазмұны......................9
2. Азаматтық - құқықтық шарттардың түрлері.............16
2.1 Азаматтық – құқықтық шарттарды топтастыру.............16
2.2 Шарттың кейбір түрлеріне сипаттама.........20
Қорытынды................24
Пайдаланылған әдебиеттер.........26
Кіріспе
Азаматтық-құқықтық шарт әрекетінің аясы күрделі мәселелердің бірі болып табылады.
Мәселе былай қойылып отыр, шарт ұғымы азаматтық құқық шеңберінен
Бірақ біздің ойымызша мәселені басқаша қоюға тура келеді. Кез
Шарт – бұл тараптардың (жақтардың) келісімі. Кез келген келісім
Азаматық-құқықтық шарттар азаматтық құқықтық қатынастарда ерекше мәнге ие болады.
Тақырыптың өзектілігі сол бүгінгі таңда нарықтық экономика жолына
Тақырыптың зерттелуі. Негізінен отандық заң ғылымында азаматтық құқық
Курстық жұмыстың мақсаты. Жоғарыда аталған жағдайларды ескере отырып, мен
Азаматтық құқықтағы шарттар институтының ерекшелігіне тоқталу;
Азаматтық-құқықтық шарттарды топтастыру негіздерін қарастыру;
Азаматтық құқықтағы шарттардың жекелеген түрлеріне жалпылама сипаттама беру.
Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыстың мақсаттарына сәйкес
менің жұмысым келесідей бөлімдерден: кіріспе, негізгі бөлім және қорытындыдан,
Курстық жұмысымды жазудағы міндет – алдыма қойған мақсаттарға жету
1. Шарттар туралы жалпы ережелер
1.1 Шарт туралы жалпы түсінік
Шарттың ұғымына анықтама беретін болсақ азаматтық заңдарда белгіленгендей екі
Шарт термині азаматтық заңнамада әртүрлі мәнде қолданылады: өзінен міндеттеме
Шарт – көне құқықтық құрылымның бірі. Шарттың ғасырлар бойы
Шартты (contractus) рим құқығы әр түрлі мағынада: құқық
Рим құқығында шарттың көне түрі – стипуляция
Шарт туралы мұндай көзқарастар нақты іс жүзінде Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне түсіндірмеде құқық саласында «шарт»
Шарт - құқықтық қатынастың туыңдауына, өзгеруіне немесе тоқтауына негіз
Жалпы ҚР азаматтық кодексіне жүгінсек 148-баптың 1-тармағына сәйкес мәмілелер
Шарттардың басым көпшілігі екі жақты мәміле болып табылады, себебі
Шарт дегеніміз — азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеу, өзгерту
Ол субъектілердің арасында өзара әрекеттерді тудырып қана қоймайды, сонымен
"Шарттан міндеттемелік, заттық, авторлық немесе өзге құқықтық қатынастар туындауы
Азаматтық-құқықтық шартты, әдетте, міндеттемелік құқық қатынас-тарымен байланыстырады. Көбіне солай
Шарттан авторлық қатынастар (бірлескен авторлар арасында), өнертапқыштық қатынастар (бірлескен
Құқықтық қатынастар кешені (заттық және міндеттемелік) заңды тұлғаның пайда
Шарттан туындайтын міңдеттемелерге міндеттемелер туралы жалпы ереже қолданылады (268-377-баптар),
ҚР АК-ның 379-бабының 2-тармағы міндеттеме тек шарттан ғана емес,
ҚР АК-ның 379-бабы заттық, авторлық немесе шарттан туындайтын өзгедей
Шарт еркіндігі. Азаматтар мен заңды тұлғаларға шарт жасасуда еркіндік
Шарт еркіндігі туралы норма ҚР АК-ның 8-бабының азаматтар мен
Шарт еркіндігі АК-да бекімін тапқан кәсіпкерлік қызмет еркіндігімен және
Сатып алу-сату шартын жасасу міндеті жекешелендіру туралы жар-лықтың 14-бабының
Шарт жасасу міндеті еркімен қабылдаған міндеттемеден туындайтын жағдайларға алдын
ҚР АК-ның 306-бабының 1-тармағына сәйкес, кепіл ұстаушыға оның иеленуіне
Шарт еркіндігі азаматтық құқық субъектілерінің келесі мәселелерді шешудегі еркіндігінен
шартты жасасу не жасаспау;
шарт бойынша серіктесті таңдау;
шарттың түрін таңдау;
шартқа қандай да бір ережелерді енгізу.
Шарт еркіндігі принципі сондай-ақ мынаны білдіреді: тараптар кез-келген шартты
Осылайша, шарт еркіндігі тараптардың шарт талаптарын айқындаған кездегі еркіндігін
Тараптар занда көзделмеген шарттарды да жасаса алады. Бұл ереже
Бұл ереже азаматтық құқықтың жалпы бастауына негізделген, ол жаратылысынан
Бұл қазіргі Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңі үшін аса маңызды,
1.2 Шарттың мазмұны
Шарттың мазмұны – жасалған шарт жағдайларының жиынтығы. Жалпы ереже
Егер шарт жасалғаннан кейін шарт жасалған кезде қолданылып жүрген
Азаматтық кодекстің 393-бабының 1-ші тармағына сәйкес тараптар арасында шарттың
Елеулі шарттар болып табылатындар:
шарттың пәні туралы талаптар;
заң мен басқа нормативтік құжаттарда елеулі ретінде аталғандар;
осы шарттың түрі үшін қажетті ережелер;
бір тараптың мәлімдеуі бойынша келісімге қол жеткізуге тиісті барлық
Кәдімгі (дағдылы) жағдайлар заңның диспозитівтік нормаларында қарастырылған, яғни
Шарттың мазмұны шарттардың үлгі ережелерімен де айқындалуы мүмкін. АК-тің
Үлгі ережелер үлгі шарт немесе мазмұнында осы ережелер бар
1. Шарт әр келісімі болып табылатындықтан, ол бір жақтың
Шарт жасасу туралы бір немесе бірнеше нақты жақтарға жасалған
Жолданған офертаны алған тұлға оны қабылдауға келісім бергенде,
Шарттың нысаны мәміленің нысаны туралы жалпы ережеге бағынады. Аталған
Әлгінде айтқанымыздай, шарт бір жақтың ұсынысымен оферта, екінші жақтың
Азаматтық кодекстің аталған бабына сәйкес, біріншіден шарт жасасу
Екіншіден, оферта шарттың елеулі жағдайлары енгізілуі тиіс, және шарт
Үшіншіден, оферта оны жіберген жақ пен алушының
Жарнама және беймәлім адамдар тобына жіберілген өзге де ұсыныстар,
Жаңа Азаматтық кодексте жария оферта ұғымы беріледі. Жария
Шарт жасасудың екінші кезеңі – акцепт. Акцепт – оферта
Шарттың жасасу сәті мынадай жағдайларға:
акцепт үшін мерзімі көрсетлген кезде не онсыз ұсыныс жасалды
оферта ауызша немесе жазбаша нысанда ма, соған
Офертада акцептіге арналған мерзім көрсетілген жағдайда, егер оферта жіберген
Жазбаша офертада акцептіге арналған мерзім көрсетілмеген жағдайда, оферта жіберген
Офертада ұсынылғаннан өзге жағдайларда шарт жасасуға келіскендік туралы жауап
Шарттың еркіндігінен тыс заңда кебір ерекшеліктерімен бөлектенетін міндетті түрдегі
Шарт жасасу міндетті болған жағдайда, әр жаққа арналған заңдарға
акцепт туралы хабар беру
акцептіден бас тарту
офертаға шарт жобасына келіспеушілік хаттамасы, егер заңдарда басқа мерзім
Офертаны жіберген және шартты жасасуға міндетті тараптан оған
Егер шарт жасасуға міндетті тарап жіберген шарт жобасына отыз
Шарт жасасуға міндетті тарап оны жасасудан
Шарт жасасу кезінде туындаған келіспеушіліктер тараптардың келісуімен соттың
Шартты өзгерту және бұзу заңда немесе шартта өзгеше көзделмесе,
екінші тарап шартты едәуір бұзған кезде;
заңда немесе шартта көзделген өзге реттерде тек сот шешімімен
Тараптардың біреуі шартты бұзып, ал екінші тарап шарт
Шартты толық немесе ішінара орындаудан біржақты бас тартқан ретте,
Шартты бұзу кезінде тараптар міндеттемелері тоқтатылады, ал өзгертілген
Егер заңда немесе тараптардың келісімнде өзгеше белгіленбесе, тараптардың шартты
Егер шартты бұзуға немесе өзгертуге бір тараптың шартты
Шарттардың түрлерге бөлінуінің өзіндік мазмұндық ерекшелігі бар. Мысалға
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 379-бабына сәйкес, шарттан мiндеттемелiк, заттық,
Шарттан туындаған мiндеттемелерге, Азаматтық кодексте аталған шарттардың кейбiр түрлерi
Шарттан (бiрлескен қызмет туралы шарт, құрылтай шарты, авторлық шарт
Азаматтық кодекстің 379-бабы шарттан туындайтын заттық, авторлық немесе
Шарттың пәні болып әдетте қандай да бір заттар немесе
Заңдарда немесе құқықтық актілерде шарттың белгілі бір түрі үшін
Тиiстi шарттың мазмұны, заңдармен жазылған жағдайлардан басқасында, шарт ережелерi
Шарт ережелерін айқындаудың жалпы қағидасы шарт еркіндігінен туындайды. Тараптар
Тиісті шарттың мазмұны, заңдармен жазылған жағдайлардан басқасында, шарт ережелері
Шарттың ережесі заңдарға сәйкес қолданылатын қалыппен көзделген реттерде, егер
Азаматтық заңнамада императивтік нормалар көп емес. Азаматтық-құқықтық нормалардың көпшілігі
Егер шарттың ережесін тараптар немесе диспозитивтік қалып белгілемеген болса,
Шарт мәміленің бір түрі болғандықтан, оның нысанына мәміленің нысаны
Азаматтар мен заңды тұлғалар арасындағы қатынастарда жазбаша шарттарды ресімдеу
Шарт тараптар үшiн оны жасасу кезiнде қолданылып жүрген заңдармен
Тараптар шартқа өзгерістер енгізген жағдайда бұндай өзгерістер, жалпы ереже
Шарттың әрекет ету мерзімін жаңа мерзімге ұзарту АК-тің шарт
2. Азаматтық – құқықтық шарттардың түрлері
2.1 Азаматтық – құқықтық шарттарды топтастыру
Шарттың әрқилы болып келуі азаматтық құқықта оларды топтастыруға жол
Бір жақты және екі жақты шарттар. Бір жақты шарт
Шартты біржақты және көпжақты деп бөлудің тәжірибелік маңызы зор.
Шарт ақылы және ақысыз болып бөлінеді. Ақылы шарт бойынша
Кейбір шарттар заңның күшіне сәйкес ақылы да, ақысыз да
Құқықтар мен міндеттердің пайда болу уақытына қарай олар нақты
Ал шартты жасалған деп тану үшін оның барлық елеулі
Үшінші жақтың пайдасына жасалатын шарт. Әдетте міндеттемелер бойынша құқықтар
Үшінші жақтың пайдасына жасалған шарт – бұл талаптар несие
Үшінші жақтың пайдасына жасалатын шартты үшінші жаққа орындау жөніндегі
Үшінші жақтың мүддесін қорғау мақсатында ҚР АК-нің 384-бабының 2-бөлігінде
Алдын ала жасалған шарт - әр жақтың алдын ала
Алдын-ала жасалатын шарттың функциясы оның қатысушыларының әрекеттерін жоспарлаудан құрылады.
Алдын ала жасалатын шартта тараптар негiзгi шартты жасасуға мiндеттенетiн
Алдын ала жасалатын шартта көзделген мiндеттемелер, егер тараптар негiзгi
Азаматтық кодекстің 390- бабының ережелеріне сәйкес, жасалған негізгі шарт
Егер тараптардың бірі негізгі шартты жасасудан жалтарған жағдайда, екінші
1994 жылы қабылданған Азаматтық кодексте шарттың мынадай жаңа түрлері
Коммерциялық ұйым жария шартты жасауға қатысты бір тұлғаға басқа
Азаматтық кодекстің 387-бабының 5-тармағының күшіне орай жария шарттың жоғарыда
Қосылу шарттары деп аталатын шарттардың да белгілі бір ерекшеліктері
2.2 Шарттың кейбір түрлеріне сипаттама
1999 жылдың 1 шілдесінде Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің Ерекше
Жаңа Азаматтық кодекстің қоғамдық қатынастардың аса тиімді реттеушісі ретінде
Сатып алу – сату шарты. Сатып алу – сату
Сатып алу – сату шарты бойынша бір тарап (сатушы)
Сатып алу – сату мүлік иесінің (басқа құқық иеленушінің
Сатып алу – сату шарты мүлікті беру бойынша барлық
Сатып алу – сату шарты консенсуалды шарт болып табылады.
Сатып алу – сату шарты – екі жақты, ақылы
Сатып алу – сату шартының субъектілері ретінде азаматтық құқық
Айырбас шарты. Айырбас шарты бойынша тараптардыңң әрқайсысы шаруашылық жүргізуді,
Айырбас шарты өзінің заңды табиғатына сәйкес-консенсуалды, өзара және ақылы
Егер шартта немесе заңнамада өзгеше көзделмесе айырбас шарты сатып
Шарттың талаптары болып азаматтар, заңды тұлғалар танылады.
Айырбас шарты-екі жақты, ақылы, консенсуалды шарт. Айырбас шартының бағасы
Сыйға тарту шарты. Сыйға тарту шарты бойынша бір тарап
Сыйға тарту шарты-екі жақты ақысыз, консенсуалды шарт.
Сыйға тарту шарты ауызша нысанда жасалады.
Қозғалмайтын мүлікті сыйға тарту шарты:
1) заңды тұлға сый беруші болған және сыйдың құны
2) шартта алдағы уақытта сыйға тартуға уәде етілген жағдайларда
Рента шарты. Шарттың ұғымы рентаны экономикалық мағынасына сәйкес меншік
Рента шарты бойынша бір тарап (рента алушы) екінші тараптың
Рента шарты мүлікті иеліктен шығаруға арналған шарттардың бірі. Рента
Рента шарты бір жақты шарт болып табылады. Мүлік берілгеннен
Рента шарты – ақылы, консенсуалды шарт. Рента шартын нотариат
Қазақстан Республикасының заңнамасымен рента шартының үш түрі көзделген:
1) тұрақты рента шарты;
2) ғұмырлық рента шарты;
3) өмір бойы асырауда ұстау шарты.
Жалпы нормалар аталған үш түріне де бірдей қатысты болып
Мүлік жалдау шарты. Бұл шарт бойынша жалға беруші
Аренда шартынан сатып алу сату, рента шарттарынан айырмашылығы, ол
Мүлікті жалдау шарты консенсуалды ( құқықтары мен міндеттері тек
Мүлік жалдау шартының тараптары жалға алушы және жалға беруші,
Мүлік жалдау шартының нысанасы болып негізінен қозғалатын сондай-ақ
Мүлік жалдаудың жеке түрлерін қарастыруға кірісейік. ҚР Азаматтық кодексінде
1) Лизинг шарты. Бұл шарт бойынша лизинк беруші лизинк
2) Кәсіпорынды жалдау шарты. Бұл шарт бойынша жалға беруші
3) Үйлер мен ғимараттарды жалдау шарты. Бұл шарт бойынша
4) Көлік құралдарын жалдау. Көлік құралын басқару және техникалық
5) Прокат шарты. Бұл шарт бойынша тұрақты кәсіпкерлік қызмет
Мердігерлік шарты. Мердігерлік шартынан туындайтын құқықтық қатынастар жұмыс орындау
Мердігерлік шарты бойынша бір тарап (мердігер) екінші тараптың (тапсырысшының)
Мердігерлік шартының тараптары болып мердігер және тапсырысшы болып табылады.
Мердігерлік шарты консенсуалды, ақылы және өара шарт.
Азаматтық заңнамада мердігерлік қатынастардың түрлерінің ең маңызды және ерекше
1) тұрмыстық мердігерлік;
2) құрылыс мердігерлігі;
3) жобалау немесе іздестіру жұмыстарына мердігерлік;
4)ғылыми – зерттеу, тәжірибелік конструкторлық және технологиялық жұмыстарға мердігерлік.
Қорытынды
Қорытындыласақ, бұл курстық жұмысты жазу барысында мен азаматтық құқықтағы
Шартқа Азаматтық кодексте көзделген екі және көп тарапты мәмілелер
Шарттың мазмұны шартты жасасу үшін қажетті болып табылатын ерекше,
Мәмілелер тәрізді шарттар да өздерінің көздеген мақсатына орай әртүрлі
Шарттар ұсынылуына (оферта) және осы ұсынысты қабылдауына (акцепт) сәйкес
Шарттың өзгертілуі және бұзылу тәртібі азаматтық заңнамамен егжей-тегжейлі реттелген.
Азаматтық-құқықтық шартты міндеттемелік құқық қатынастарымен байланыстырады. Көп жағдайда бұл
Дәл осындай жағдайлар авторлық қатынастарда (қосарланған авторлық тұлғалар арасында),
Қазақстанда шарттың орындалуын қамтамасыз ету қоғамдық қатынастардың барлық үлкен
Шарттың орындалуын қамтамасыз ету шартты орындауға немесе тиісінше орындауға
Шартты қамтамасыз ету азаматтардың шарт еркіндігі принципіне негізделіп жүзеге
Қазіргі таңда елімізде көптеген шарттар, атап айтатын болсақ сатып
Шарт – бұл тараптардың (жақтардың) келісімі. Кез келген келісім
Қорыта келгенде – жеке құқықтық саладағы шарттардың барлығы азаматтық-құқықтық
Курстық жұмысты жазуда негізінен Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. 27.12.1994ж. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы бөлім.
2. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. Жоғарғы
3. 01.07.1999ж. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (ерекше бөлім).
4. Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім.
5. Гражданское право. Учебник часть 2. А. П. Сергеев.
6. Джусупов А. Г. Право собственности и иные вещные
7. Мәуленов К.С. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы // Оқу
8. Рашидова З. ҚР Азаматтық Кодексіне комментарий.Алматы, 1998
9. Төлеуғалиев Ғ. ҚР Азаматтық Кодексіне комментарий (Ерекше
10. Тулеугалиев Г.И., Мауленов К.С. Гражданское право Республики Казахстан.
11. Халфина Р.А. Современный рынок: правила игры. М., Проспект,
12. Гражданское право. Учебник. ч.3.изд.3. Под ред.А.П.Сергеева, Ю.К.,Толстого М.,1998
13. Сулейменов М. Договор в гражданском праве Республики Казахстан:
14. Тулеугалиев Г.И., Мауленов К.С. Гражданское право Республики Казахстан.
15. Гражданское право. Учебник. ч.3.изд.3. Под ред.А.П.Сергеева, Ю.К.,Толстого М.,1998
16. А.А.Молчанов.Гражданское право в схемах. Общая и особенная части.
17. С.Сарбаш. Общие вопросы исполнения обязательства в депозит. А,2004
Калмыков Ю.Х Вопросы применения гражданско-правовых норм. Саратов, 1996
А.Г.Калпин, А.И.Масляев. Гражданское право. Ч.2. Учебник. М., Юристъ, 2000
Шершеневич Г.Ф Учебник гражданского право. М., 1997
3
Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі
ҚР мен шет елердің азаматтық іс жүргізу құқығы
Азаматтық құқық қатынас азаматтық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар
Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру мен қорғау
Құқықтану мамандығы бойынша элективті пәндер тізімі
Мұрагерлік құқық түсінігі мен түрлері
Тасымалдау шарттың түсінігі мен жүйесі
Сыйға тарту шартын жасасу шарттары
Отбасы құқығы туралы жалпы түсінік
Отбасы құқығы пәні