Кіші әріпін жазу

Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................................3-5
I – тарау. Көркем жазу пәнінің теориялық негіздері
1.1. Көркем жазуға үйретудің тарихынан ...........................................................6-10
1.2.Көркем жазуға үйретудің мақсат – міндеттері, принциптері...................... 11-13
1.3. Жазудың графикалық дағдыларын қалыптастырудағы психо физиологиялық ерекшеліктері......................................................................14-21
II – тарау. Жазудағы каллиграфиялық дағдыларды үйретудің
2.1. Жазудың сапасы және оны қалыптастыру жұмыстары.............................22-32
2.2. Дауысты, дауыссыз дыбыстарды жазуға үйретудің жолдары..................33-44
2.3. Бастауыш мектеп көркем жазу пәні негізінде жүргізілген эксперимент
Қорытынды....................................................................................................49-52
Әдебиеттер тізімі...............................................................................................53
Қосымша.........................................................................................................54-57
Кіріспе.
Зерттеудің көкейкестілігі.
Білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мектепті қазіргі кездегі
Балабақшадан бастап сауат ашу, есептей білу темптілік, үйретуге сияқты
Көркем жазудың әдістемесі басқа ғылымдар сияқты қалыптасып, дамып келеді.
Американдық психолог Ф.Фришен ХХ ғасырдың басында жазуды үйрету
Көркем жазудың әдістемесіне басқа елдердің тәжірибесінің де әсері мол.Мәселен,Германияда
Сол сияқты Англиядағы курсивті үзіліссіз жазуды да айтуға болады.
Мұндай көркем жазу әдістемесіне әсерін тигізген, оның өзгеруіне мынадай
1. Өзінің зерттеулер немесе басқа мұғалімдердің тәжірибиесі негізінде жасалынған
2. Көркем жазудың тәжірибесінің басқа елдермен ауысуы.
3. Жасалған іс – тәжірибиелер арқылы әдістердің өзгеруі.
Осындай іс – тәжірибиелер негізінде жазуға оқытудың алғашқы әдістерін
Көркем жазу саласында көптеген сұрақтар пікірталас тудырып, ауқымды мәселеге
Олар:
а) 5 – 6 жасар баланы қалай жазуға оқытамыз?
ә ) үзіліссіз және үзіліспен жазуды қалай қолданамыз?
б) тік және көлбеу жазуды қалай қолданамыз?
в) қай қолмен жазған дұрыс?
г) әріптің көлемі қандай болу керек?
Осындай мәселелерді шешу барысында басқа елдермен тәжірибе алмасып отырды.
Англия, Америка, Германия, Швеция т.б. елдерде жазуға үйретудің алғашқы
Чехословския елінде оқушыға жазу оңай болу үшін ең алдымен
АҚШ елінің кей мектептерінде жазудың алғашқы кезінде машинамен басып
Болгарияда жазу дағдысы оқытуға үйретуден дамып отырды.Бірінші оқытып үйренуден
Оның ойынша жазуға оқытудың алғашқы кезінде оқушыны таза параққа
Дегенмен, мынадай жағдайды елестетіп көрейікші: техника жоғарғы деңгейде дамып,
Міне осыдан келіп зерттеу мақсаты туындайды.
Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларына көркем жазу пәнін оқытуда
Көркем жазу пәнін зерттей келе, бастауыш мектепте көркем жазу
Зерттеу обьектісі - Бастауыш сыныпта көркем жазу пәнінің
Зерттеу пәні – Бастауыш сыныптағы тіл сабақтары: қазақ тілі,
Зерттеудің өзімізше ғылыми жаңалығы – Бастауыш мектептің бірінші сыныбына
Жұмыстың практикалық маңыздылығы – бастауыш мектепте тіл сабағындағы көркем
Зерттеудің теориялық мәні – көркем жазудың жалпы даму тарихына,
Зерттеудің методологиялық негізі - бастауыш мектептің 1,2, 3,4
Дипломдық жұмысымызда қолданылған зерттеу әдістері – оқылған әдебиеттерде шолу
Зерттеудің өміршеңдігі – оқу мен жазуды байланыстыра жүргізген жеке
Зерттеу кезеңдері – 1. Кезеңде ғалым - әдіскерлер, физиолог
2. кезеңде білімгерлер арасындағы ғылыми – практикалық конференцияда «
3. кезеңде жүргізілген жұмыстар негізінде диплом жұмысын жалғастырылды.
Зерттеудің базасы – Тараз қаласындағы № 36 қазақ орта
Диплом жұмысының құрылымы – кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,қосымша
I- тарау. Көркем жазудың теориялық негіздері.
1.1.Көркем жазудың тарихынан.
Ерте кезде адамдар тасқа, ағашқа т.б. заттарға жазуды бастаған.
Өте ерте кезде адамдар тасқа сурет салу арқылы өз
Мәселен, бес жүз мың жыл бұрын өмір сүрген Египет
Иероглиф сөзі « киелі таңба» деген мағынаны білдіреді.
Қазіргі кезде иероглифпен Қытай мен Япония елдері жазады.
Қытайлықтар үшін иероглиф тек белгі емес, сонымен қатар сурет
Славян халықтарына келетін болсақ, қазіргі кезде олардың өз алфавиті
Қазақ алфавитінің шығу тарихына тоқталсақ Қазан төңкерісіне дейінгі оқулықтарды
1. Ы.Алтынсарин құрастырған орыс алфавитіне негізделген оқулықтар.
2. Араб алфавитіне негізделген оқулықтар.
Ы.Алтынсарин жаңа оқулық жасау мәселесімн 60 –жылдардың басында –
Білімін көтеретін, тақырыбы оларды ызықтыратын кітаптарды қазақтың өз тілінде,
Ал А.Е. Алекторовтың, А.В. Василевтің әліппелері орыс алфавитін қазақ
А.Е.Алекторовтың өзінің «К мудрости ступенька» атты еңбегінде: « В
Бұл әліппелерде қазақ дыбыстарының орыс дыбыстарына ұқсастарын береді де,
А.Байтұрсынов ағарту, сауат ашу төңірегінде атқарған қызыметі айрықша. 1912
Мысалы: алғашқы сабақта а, р, з, дыбыстарын өтуді ұсынса
Алғашқы сабақта бір – екі буынды сөздерденаспайды.Екінші сабақта
З.Ерғалиұлының 1910 жылы шыққан « Қазақ әліппесі» - ол
Сол сияқты тағы бір оқулық А.Байділдиннің « Жаңа әліппе»
Басқа ғылымдар сияқты көркем жазуды оқытуда да ғалымдар арасында
Алғашқы кезде жазуға үйрету көптеген қиындықтар туғызды. Көркем жазуға
Уақыт өте келе көркем жазу пән ретінде бастауыш мектепке
Көркем жазу пәні педагогика, гигиена, физиология,психология т.б. пәндермен байланысты.
Көркем жазуды тек әдіскерлер ғана емес, гигиенистер – А.С.Вирениус,
Көркем жазуға үйретуде: тік жазу керек пе, әлде көлбеу
1969 жылдан бастап республика мектептері оңайлатылған жаңа жазу шрифтісіне
Оңайлатылған алфавиттегі әріптердің басым көпшілігі өзінің сызылуы жағынан байланыстырып
Байланыстырып жазуды қалыптастыру үшін мұғалім мына төмендегілерді ескеруге тиіс:
а) қолжазба әріптерінің биіктігі мен ені 2:1 қатысына сай
ә) жазу оң жаққа қарай 65° көлбеу болуға тиіс,
б) дөңгелек немесе жартылай дөңгелек элементтері бар әріптерді сөз
Жазуға үйрету жүйесінде әр түрлі әдістер: көшіре жазу әдісі,
Көшіріп жазу әдісі бойынша мұғалім дәптерге қарындашпен жазады
Сызықтық әдіс арқылы оқушы әріптің көлемін, пішінін, арақашықтығын, көлбеулігін
1857 жылы Германияда графикалық торкөздер пайда болды. XIX
Ресейде суретші мұғалімдер көркем жазу пәнінен дәріс бергендіктен олар
Генетикалық әдіс көркем жазуда әріп элементтерін жазып үйренуді талап
Тактикалық немесе ритмикалық әдіс. Ритм – бүкіл жазу элементтерінің
Карстер әдісі қолдың қозғалысын дамыту үшін дамыту үшін жасалынатын
Міне, бұл көркем жазудың дәстүрлі әдісі болып табылады. Бұл
1.2.Көркем жазудың мақсаты, міндеті,принциптері.
Мектептегі оқыту үрдісі сауат ашудан басталатыны белгілі. Сауат
Көркем жазу пәнінде әріп таңбаларын әдемі, көркем етіп салуға
Көркем жазу пәнінің алғашқы сабақтарында оқушылардың жеке басына және
Осыдан кейін осы талаптардың сабақта орындалуы, әріп формалары мен
Әріптің көлемі біркелкі болуы I, II сыныптарда аса назар
2 – 3 сыныптарға арналған дәптерлер арақашықтығы 9 мм
Көркем жазуға үйренудің принциптері жалпы дидактикалық принциптерге сүйенеді.
Көрнекілік принципі жазуға, әсіресе көркемжазуға үйренудің негізі Яғни,
Көрнекілік принципін алғаш зерттеп, оған мәнді үлес қосқан Я.А.
Осы принцип негізінде Я.А.Коменский алғашқы оқытудың методикасын жазды.
К.Д.Ушинский көрнекілік жайындағы ілімді дамыта келіп, көрнекілік балалардың психологиялық
Оқыту мен тәрбие процесінде сөз бен іс, теория мен
Сонымен, көрнекілік принципінің оқыту мен тәрбие материалдарын, әсіресе теориялық
Көркем жазуда оқушы ғана түсіндіру, тапсырма беру көп қиындық
Оқушылар түсіне отырып жазуының маңызы зор.Мәселен, оқушылар көлбеу жазудың
Екінші ереже – элемент, әріп, сөз арасындағы қашықтықтың сақталуы.
Түсіне отырып жазу оқушылардың өзінің немесе өзгенің қатесін түзетуге
Қайталау принципі бойынша жаттығулар жазу арқылы жазу дағдылары автоматтандырылады.
Бірақ барлық жаттығуларды орындау барысында дағдылар қалыптаса бермейді.Орындалатын жаттығуда
Жаттығу немесе қайталау – дағдысы қалыптастырудың ең ескі түрі
Көркем жазу дағдыларын игерту оқушылардың ерекшеліктерін ескеруді талап етеді:
Қарапайымнан күрделіге қарай жүру принципі немесе бірте – бірте
II сыныпта оқушының үзіліссіз жазуды үйренеді.
Онайдан қиынға қарай жүру әріптің формасымен жұмыс істеу барысында
Оқушыларды көркем жазуға үйрете отырып, олардың жеке дара ерекшелігін
Мұғалім оқушының дұрыс отыруын, дәптерді орналастыруын, қаламсапты ұстауын, әріптің
Көркем жазуда оқу мен жазуды байланыстыра алу маңызы
Жалпы баланың коллиграфиялық дағдысын қалыптастыруда көркем жазу пәні тек
1.3. Психофизиологиялық ерекшеліктерді ескере отырып көркем жазу дағдысын қалыптастыру.
Оқушыларды дұрыс әрі көркем жазуға үйрету үшін оның қалыптастыру
Жазба жұмыстарын орындау, жазу дағдыларын қалыптастыру, дамыту мақсатында психологиялық
Жазу өте күрделі процесс. Ол адамның ми іс -
Көркем жазуға үйрету кезінде саусақтың қазғалысының маңызы зор. Яғни,
4 – 5 жасар баланың салған түзу сызықтары қисық
Д.Б.Эльконина, Л.Ф.Ткачевой, Л.В.Журовой т.б. зерттеулері бойынша 6 жасар
Жазудың графикалық дағдысы мектепке дейін қалыптасады. Мысалға, мектепке дейінгі
Жазуға үйренудің басында 6 жасар баланың жазу жылдамдығы баяу
Жазу үрдісін жүзеге асыру үшін жазу құралдарының ( қаламсап,
Ережесі:
1. Жазудың құралдарын пайдалана білу;
2. Дәптердің дұрыс орналасуы;
3. Дұрыс отыра білу;
4. Қолдың дұрыс қозғалысы;
Дұрыс жазу үшін:
1. Үлгі мен жазудың нәтижесін салыстыра білу;
2. Баспа әріпті жазбаша түрде жаза білу;
3. Әріптің дұрыс жазылуын білу;
4. Әріпті байланыстыра білу ( үзіліссіз, жоғарғы жағынан, төменгі
5. Әріптің біркелкілігін сақтау;
6. Сызықтар арасында және бір сызықта жаза білу;
7. Жазудың басталуы және бір жолды дұрыс толтыра білу;
8. Жазудың бағытының дұрыстығы;
Бұл ережелерді оқушылар бірден емес 2 -
Оқушы жазуының айқын болмау себебін көбінесе, оның жазуға жете
Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларың жазылу
Жазуды үйренудің бірінші кезеңінде көптеген артық қозғалыс жаасалып,энергия
Жазуға үйренудің алғашқы кезеңінде қолдың қозғалысы көздің бақылауымен жазылып
Әріптің үлгісі мен оқушының өзі жазған әріптерді салыстыра алмаудың
Үлгімен салыстыра келе қате жазғаның көре тұра оқушы қайта
Мұғалім тақтаға әріптің жазылу әдісін көрсеткенде оның жазылу
Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларын жазылу
Жазу жұмысының гигиенасы. Жазу сабағында ми ғана емес, сондай
Жазу жұмысы, әсіресе үздіксіз жазу жұмысы ( диктант )
Жазу жұмыс кезінде көзге көп күш түседі, өйткені әріптерді
Парта оқушының бюойы сай келмейінше, оның бетінің керекті көлбеулігі
Қиғаш жазу кезінде дәптер денеге қарама – қарсы, оның
Кейбір мектеп гигиенашылары қиғаш жазуға қарағанда түзу жазуды неғұрлым
Шарикті қаламсап.
Қазіргі таңда жазуға құралдары ғылыми техникалық прогреске сай болу
Қаламсапты үш саусақпен: үлкен, сұқ саусақ, бармақпен ұстаймыз. Сұқ
Сабақ барысында қаламсапты ашып, шашпау керек. Әр түрлі түсті
Дәптер.
1 сыныпқа арналған қазіргі дәптерлер екі түзу сызықпен сызылған,
2 – 3 сыныпқа арналған дәптерлер арақашықтығы 9 мм
Жалпы, көркем жазу жаттығулары қазақ тіліне арналған дәптерге жазылуы.
Жұмыс көлемі: 1 сыныпта – 2 жол ( екінші
Көркем жазудан оқушыларға жеке баға қойылмайды. Алайда әрбір
Жазу жұмысын жақсарту үшін мұғалім оқушы дәптерін жүргізуге қойылатын
1. Аса ұқыпты, түсінікті етіп жазу.
2.Дәптердің сыртқы бетіне жазылатын жазулардың біркелкі болуы, оның қандай
1 – сынып оқушыларына арналған дәптердің сыртына жазылатын жазу
3. Шетіндегі ашық жолдарды басып жазбау.
4. 1 – сыныптың қазақ тілі мен математика пәні
1 – сынып екінші жарты жылдықтан бастап, сондай –
5. Жаттығу мен есепнөмерлерін қо, жазба жұмысының қайта орындалғаның
6. Азат жолдарды сақтап жазу.
7. 1 – 3 сыныптарда әрбір жазба жұмысының
8. Қазақ тілінен орындалатын жұмыстың датасы мен тақырыбы арасына
Әр күнде орындалған жұмыстан соң немесе әрбір аяқталған текстен
9. Жазба жұмыстарында жіберілген қателерді төмендегідей тәртіппен түзету: қате
10. Барлық түзету сызықтарын ұқыпты етіп қарандашпен, аса қажет
Тақта.
Сыныптағы тақта қара немесе күнгірт жасыл түске боялуы тиіс.
Айырмашылығы мынада:
1. Дәптерге жазуда қолдың ұсақ бұлшықеттері жұмыс істейді. Ал,
2. дәптерге жазуда көпнесе өзімізге қарай жазамыз және әріптің
Егер оқушының дәптердегі жазуының тексеру үшін мұғалім әріптің үлгісіне
Осы талаптарды орындау негізінде оқушының көркем жазу дағдысы қалыптасады.
Әдемі жазу - өнер. Таза, анық, әдемі жазуды оқу
Оқушыларды көркемжазуға үйретуде үш нәрсені басшылыққа алу керек: біріншісі
Ал, сауат ашудың әліппе кезеңінде әріптерді жазып үйренеді. Әріптің
Баланың әлемі – бұл нақты заттың әлемі. Егер баламен
1 – ші тарау бойынша тұжырым.
Оқушылардың оның немесе сауатты жазу дағдыларынқалыптастыру мектеп табалдырығын аттаған
Бастауыш сынып оқушыларынла белгілі – бір жазу жүйесі қалыптаспаған,
Жазу дағдыларын қалыптастыру немесе оны дамытып отыруды негізгі шарттардың
Жазу жұмыстарын орындау, жазу дағдысы қалыптастыру,дамыту мақсатында психофизиологиялық анализ
II – тарау. Жазудағы каллиграфиялық дағдыларды үйретудің әдістемелік жолдары.
2.1. Жазудың сапасы және оны қалыптастыру жұмыстары.
Оқушылардың жазу жұмысына қарап кейбіреуінің жазуы таза, көркем, анық
Мұндай қателіктер кетпес үшін мұғалім көркем жазу немесе қазақ
Жазу сапасына оның айқындылығын, біркелкілігі, дұрыс байланысуы, жұмыс жолында
Жазудың сапасын дұрыс қалыптастыру үшін мұғалім мынадай бағытта жұмыс
1. Ең алдымен бірінші сабақтан бастап әріптің формасымен жұмыс
2. Әріптердің дұрыс байланысуы ж.ж.к.
3. Біркелкі көлбеу болуын ж.ж.к.
4. Әріптің биіктігі біркелкі болуын ж.ж.к.
5. Әріп арасына, әріп элементтері, сөз, сөйлем арасындағы қашықтықтың
6. Сыныпта оқушылардың жазу жылдамдығы бірдей болуы керек.
7. Жазу біркелкі ритмикалық болуы керек.
Әріптің формасымен жұмыс – көркем жазу негізгі міндетінің бірі,
I сыныптың оқушысы барлық әріптің таңбалануының үйренеді, бірақ
Оқушылардың әріп формасын түсіне отырып жазу маңызы орын алады.
Әріпті түсіне отырып шеру үшін мынаны білу керек:
1. Әріптің негізгі немесе байланыстыра ажырата білу.
2. Әрі әріптің элемент ерекшеліктеріне назар аудару ( шиек,
3. Әріптің жазылу ерекшеліктеріне назар аудару.
4. Дұрыс жазылған немесе дұрыс емес жазылған әріәпті ажырата
Бұл элемент бағыты бірдей, түзу штрихпен жазылу керек.Әріпте қанша
Щ әріпті қай әріпке ұқсайтынын анықтайды. ( ш,ц
Мұғалім тақтаға щ әріпті жаза отырып, оның ерекшелігін айтады.
Кейбір оқушылар әріптің жазылу жолын жеке көрсектсе ғана дұрыс
Оқушылар дұрыс бағытта қозғала отырып жазу үшін
Мұғалім оқушының қатесін көркенде ерекше назар аудару керек
Әріптің формасымен жұмыс жасағанда оның сөзде, сөйлемде жазылуы, байланысуына
Жазу үрдісіне немесе әріп элементтеріне талдау.
Графикалық дағдыларды үйрету барысында жазу үрдісінің заңдылықтарын негізделмегендіктен, әріп
Ерте кезде, әріп элемнттін талдау жазу шрифтінің ерекшеліктерімен байланысты
Кіші әріп элемнеттері:
- түзу сызық;
Үлкен әріптердің элементтері:
- түзу сызық; - оң жағына
Әріпті бұлай бөлшекке бөлуді, мұғалім әріп элементіне талдау жасауда
Әліппе кезеңінде элементпен талдау балаға әріпті бейнелеуге көмектеседі. Бірақ,
Осы қозғалыспен негізгі элемент – түзу сызық салынады.Келесі элементі
Негізгі элемент - өзіне қарай қозғалу - өз көлбеулікпен
Әріпті негізгі немесе көмекшіэлементке бөлу де өзінен бастап жазу
Әріптің жазбаша түрінің кейбірі жазу заңдылығына сәйкес келмейді.
Өзімізге қарай төмен жазуды тік, ал өзімізден жоғары қарай
Жазуға оқытудың алғашқы кезінен бастап – ақ мұғалім негізгі
Әліппе кезеңінен кейін, әріпті қайталау үшін мынадай жаттығулар береді:
и|| и || и || н|| н
в || в || в || г
Бұл арқылы әріптің негізгі элементін ажыратуға көмектеседі.
Осылайша әріпке талдау жасау маңызды орын алады. Бұл әдіс
Бұл элементтерді әріпті жазғанда ғана көре аламыз.
Жазу барысында қозғалыс элементі суретін салуға сәйкес келе
Ф әріпін екі дөңгелекше бар. Бірақ, екінші дөңгелекше біріншісіне
Бұл мысалдарды, яғни қозғалыс элементтеріне талдау және шрифт элементтеріне
Жазу үрдісіне талдау жүргізу әріптер арасындағы ұқсастықты, айырмашылықта, қозғалыс
Әріп элементтеріне талдау жасай отырып, элементтің оңайына күрделісіне қарап
Бұл генетикалық принципке сәйкес, оңайдан қиынға қарай жазуға негізделеді.
Алғашқы жазуды мақсатымн альфавиттегі кіші немесе бос әріптер графикалық
Әріптер тобы
Кіші әріптер:
І . и ш
ІІ. л м ь
ІІІ. о а ю ф
ІV. с е ч
V. х ж ә
VI. й ғ ц
Бас әріптер:
І. И Ш Ц
ІІ. О Ө С З
ІІІ. Ж У Н К
ІV. Г Ғ П
V. А Я Д Ы
1. Әріп құрамында тек негізгі немесе қосымша элементі бар,
Кейбір оқушылар бұл әріпті жіңішке, басқа элементтерін қысыңқы
Мұндай қателер әріптің әртүрлі жазылған үлгілерін салыстыру нәтижесінде жойылады.
Тақтаға үш и әріп жазылады:
Екеуі дұрыс емес, біреуі дұрыс.
Балалар үш үлгіге қарап дұрыс жазылған үлгіге көру керек.
2. элементтер арасындағы арақашықтық сақталмауы; Бұл
3. әріпті жазуда элементтерді әр түрлі
Бұл қатені жою үшін мынадай жаттығу беруге болады:
Үлкен И және Ш әріптері бір – біріне ұқсас
Мынадай қателер кетеді: а)
дұрыс бағытта жазылмаған. Бұл қатені жою үшін қозғалыстың бағытына
б) элементтер арасындағы қашықтықтың біркелкі емес;
Қатені түзету кезінде элементтер арасындағы қашықтықтың бірдей болу керектігін
4. элементтер арасындағыорын қалдырылмаған: бұл қате
Мынадай әріптерде: п, Т, Р көбінесе ұқсас қателер кетеді.
Бұл қате әріптің негізгі немесе қосымша элемент талдау жасағанда
Сонымен қатар мынадай жаттуғылар : соңғы элементі жазылмайды, те
Осыдан кейін оқушылар элементті сақтайды.
Мынадый жаттығулар да ------- :
Мұдай жаттығулар қатені түсінуге көмектеседі немесе әріпті дұрыс жазуды
Кіші р және п әріптерінде де ұқсас қателер
Қатені қосатын элементті ----- ерте бас---дықтан болады.
Қатені түзеу үшін мұғалім тақтаға әріпті жазып көрсетеді.Оқушылар қайталайды.
Бір – біріне ұқсас қателер үлкен немесе кіші л
Қатені түзеу үшін мынадай жаттығулар беріледі:
Кейде бұл әріптердің жоғарғы жағы дөңгелектеп жазады:
Оқушыларға жоғарғы жағы дөңгелетеу қажет емес екенін түсіндіру керек:
Үлкен немесе кіші Я, я әріптерінің жазуларында қате сирек
Мұндай қате жіберген балаға өз қатесін өзіне табуды талап
Келесі топтағы әріптер: у, ц, ч, щ, ш,
Мұндай элементтерге терең талдау және арнайы жаттығулар жүргізу барысында
Баланың назарын у әрпінің шиегі төменнен, ц әрпінің шиегі
1 сыныпта мұғалім көрнекі түрде ілмекшелерден бастап шиекті жазуда
ескертеті маңызды нәрсе, у әрпі сияқты шиек төменгі сызықта
У және ц әріптерін түсіндіргенде тақтаға негізгі элементтерінің
Бұл әріптің формасынан көрініс береді.
Кіші у, ц, щ әріптерінде ұқсас қателер кетеді:
шиектің солға қарай ауытқып жазылуы;
шиектің формасының дұрыс еместігі;
шиектің көлемі және формасы дұрыс емес;
шиекті жазуды дұрс бастамау.
Мұғалім тағы да дұрыс әріпті жазылған, әріпке талдау жасап
Осылайша әріптерді топқа бөліп жұмыс жасау бір – біріне
ғана емес, сонымен қатар жазу ерекшелігіндей айырмашылықты түсінуге үлесі
Үлкен Ч әріпінің жазылуында кететін қателер үлкен
Кіші ч әріпінен шапшан жазу барысында қателер
Бір – біріне ұқсас кіші а және
Әріпте үзіліс пайда болған. Оқушыларға бұл қатенің пайда болу
Кіші д әріпінде сонымен қатар имектің дұрыс емес
Кіші б әріпін жазғанда тек 1 сыныпта ғана
1. жұмыс
2. жоғарғы жақтағы қайыру кезде тік бұрыш жасаған.
3. әріпті бұрылыстан кейін қайрып жазған.
4. әріптің дөңгелекшесінің дұрыс емес жазылуынан жоғарғы
Кіші а, д, б әріптері алдынғы әріппен үзіліссіз
Жартылай дөңгелекше әріптердің ішінде үлкен Е әріптерінде көп қате
1. жартылай дөңгелекше жазғанда прапорцияның бұзылуы. Мұғалім
2. әріп біркелкі жазылған. Оқушыларға төменгі дөңгелекше
Кіші және үлкен С, с әріптерін жазу аса
Кіші е әріпі жазу қатемен байланысты емес, себебі
Кіші ы әріпін жазғанда көбінесе прапорция бұзылады. Мынадай қателер
1. имектен кейінгі сызық жоғары қарай тік
2. имек тіпті салынбаған. Бұл қатені түзеу үшін
3. екінші элемент бірінші элементке өте жақын жазылған.
4. дөңгелекшесі үлкен және өте кіші
5. әріп өте тік немесе дөңгелектелініп жазылған. Бұл
Үлкен және кіші К, к әріптерінің өзіндік ерекшелігі бар.
Бұл әріпті жазғанда мынадай қателер кетуі мүмкін:
1. элементтер арасындағы арақашықтық сақталмаған.
2. соңғы
Үлкен және кіші ж әріптері бірдей жазылады. Айырмашылығы
Жартылай дөңгелекшемен ортанғы элемент арасында қашықтық дұрыс сақталмаған. Оқушыларға
Үлкен В және З әріптері ұқсас келеді. Келесі әріптерімен
Бірінші элементтен екінші элементалыс орналасқан.
Жартылай дөңгелекше жазғанда прапорцияның бұзылуы. Мұғалім жоғарғы дөңгелекше кішкентай
Кіші з әріпі сағат тілінін бағытымен жазылады. Оқушы жартылай
Мынадай қателері кетуі мүмкін: жартылай дөңгелекше
Бұл қатені түзету үшін мұғалім з әріпі жиі
Кіші ф әріпі екі дөңгелекшеден тұрады. Бірақ олар әртүрлі
Оқушылар кіші ф әріпімен талдау жұмыстарын жүргізгенмен, үлкен Ф
жарты дөңгелкшесі біркелкі емес.
Жарты дөңгелекшенің жазылуын жақсарту үшін ең алдымен оқушыларға дөңгелекшені
Үлкен Ф әріпінің ортаңғы элементі келесіәріптермен У, Г,
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
бірінші элемент дұрыс емес жазылуы. Негізгі элементпен қосымша элементті
Үлкен Д әріпінің формасы күрделі.
Мынадай қателер кетуі мүмкін: толық дәрежеде
Үлкен Г, П, Т, Р әріпінің жоғарғы элементі оңнан
Мынадай қателеркетуі мүмкін:
жоғарғы элементі дұрыс емес жазылған;
төменге қарай жазылған элементтер дұрысемес жазылған;
элементтер арақашықтығы сақталмаған;
төменгі элементі дұрыс жазылмаған.
Әріптермен бұлайша талдау жұмыстарын жасау, жазу жұмысын жақсартуда маңызы
Жазу барысында қолды дәптерден алмай үзіліссіз жазу
Үзіліссіз жазу бұл жедел жазу үшін үлесі зор үзіліссіз
Әріпті жазбаша түрде жазғанда үзіліссіз байланысуы ескеріледі. Жазбаша
Қазақ алфавитіндегі әріптерді жазуда үзіліс жасау – жасалмауына қарай
Кіші әріптер.
І. Үзіліссіз жазылатын бір элементті кіші әріптер:
ә б в г е
ІІ. Үзіліссіз жазылатын көп элементті кіші әріптер:
а д з и л м н ң
ғ й к қ ө р ұ х і
ф ж ё
Бас әріптер
І. Үзіліссіз жазылатын бас әріптер:
ІІ. Бір үлеспен жазылатын екі элементті бас әріптер:
ІІІ.Екі үзіліспен жазылатын әріптер:
IV. Үш үзіліспен жазылатын төрт элементті бас әріп:
Жедел жазуға көшу барысында сөз ішіндегі әріптердің бір –
Бірінші топ. Соңғы элементтері имек сызықтарға
аяқталған үлкен және кіші әріптер:
Бұл топтағы әріптердің соңғы негізгі элементтері келесі әріптермен үзіліссіз
Бұлардың ішіндегі кейбір әріптердің үстіне,
а) қосымша белгілерді қоймай кету.
ә) қосымша белгілерді бұрмалап жазу.[20./78-126б./,21./18-32б./]
Аталған графикалық қателерді болдырмау үшін мұғалім тарапынан қосымша таңбаларды
Соңғы элементтері түрлі имек сызықтарға аяқталған топтағы әріптерді өзара
Сөз болып отырған топ құрамындағы әріптерін жазуда да белгілі
Аталған әріптердің жазу темпін жеделдету дағдыларын қалыптастыру
үшін төмендегі тәрізді даярлық жаттығулары жүргізіледі.
Бірінші топтағы әріптердің басым көпшілігі келесі әріптермен төменгі жағынан
Екінші топ. Оң жағы (қосылатын жағы ) дөңгелеген
бас әріптер мен кіші әріптер:
Бұл топтағы әріптер келесі әріптермен үзіліспен жазылатын, қосымша жалғас
Жазу барысында жасалған қол үзіліс оқушылардың жазу темпін тежеп
Аталған қиындықтардың ескере отырып, бұл топтағы әріптердің келесі әріптермен
Дөңгеленген элементтерге аяқталған әріптер сөздегі өзінен кейінгі әріптермен жалғас
Бұл топтағы қалған кіші әріптер:
келесі әріптермен үстіне жүргізілген жалғас сызықтар арқылы байланысады:
Мұндай дөңгелеген кіші әріптер өзінен соң келген
әріптерімен тек төменгі жағынан жүргізілген жалғас сызықтар арқылы
нысады:
бас әріптері мен
2.2. Дауысты, дауыссыз дыбыстарды жазуға үйретудің жолдары.
Үлкен А әріп жазылу емлесі.
Үлкен А әріп үлгісі тақтада тұрады. Әріпті
екі элементтің ортасы қалың;
бірінші элементті тік . Бұл и әрпінің
Үлкен және кіші а әріпі жазу үзіліссіз
Кіші а дыбысының емлесі.
а әріпі ең алғаш үйретіледі және
Оқушылардың қателерінбайқай жүре мұғалім, оны қалай дұрыс жазу керектігін
Мұндай қателерді түзеу үшінмұғалім оқушыларға қайта үйретеді. Мысалға, екі
3. Ә дыбысының емлесі.
Ә әріпі үзіліссіз жазылады. Бұл дыбысты таңбалау са қиындық
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
иегі кішкентай;
әріпті жазуды дұрыс бастамаған;
Қатені түзеу үшін санау әдісіне сүйенсек болады. Немесе үлгімен
Кіші ә дыбысы үлкенӘ дыбысы сияқты айырмашылығы көлемінде.
4. Үлкен Б әріптің емлесі.
ҮлкенБ әріб бір үзіліспен жазылады. Келесі әріппен үзіліссіз байланысады.
Пропорцияны бұзу;
Оқушыларға төменгі сызықтан жоғары жерде қиылысатын түсіндіру керек.
5. Кіші б әріптің емлесі.
Б әрібі алдыңғы әріппен үзіліссіз байланысады. Әріп үзіліссіз жазылады
Мынадай қателер кетуі мүмкін :
Жоғарғы элементі өте қиғаш жазылған. Бұл қатені түзеу қиынға
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Жоғарғы жақтағы қайырма тік жасалынған, дөңгеленіп кетуіне назар аудару
Жоғарғы жағы өте ұзын. Мұғалім оны түсіндіру керек.
Ортасында үзіліс бар. Бұл қате әріпті дұрыс басталмауынан
6. Үлкен В дыбысының емлесі.
В әріпікелесі әріппен және өзінің жазылуы да үзіліссіз.
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Бұл қателерді түзеу үшін әріпті жазуды қайта үйрету керек.
7. Кіші в дыбыстың емлесі.
Бұл әріптіңформасы қиын. Сондықтан оқушылардыңәріптің қай бағытта жазылатынын білу
Мұны мұғалім тақтаға жазып көрсетеді:
Имекті жоғарғы сызықтан сәл төмен жерден бастаймыз. Жоғарғы сызықтан
в әріпі әріп әртүрлі байланыста болады.
Мысалға:
тменгі жақтан байланыс;
жоғарғы жақтан байланыс;
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Дөңгелектің дұрыс емес салынуы;
Бағыты дұрыс емес;
Дөңгелек әріп.
1.салыстыру арқылы түзетіледі;
2. бағытты сақтау арқылы;
3. мынадай жаттығулар арқылы:
8. Г, г дыбыстың емлесі.
Кіші г әрібін жазуға оңай. Себебі, ол әріпті дайындық
Үлкен Г әрібі жоғарыдан төменге қарай жазылады немес келесі
9. Ғ, ғ әріптерінің емлесі.
Бұл дыбыстардың таңбалануы Г үлкен немесе кіші г әріпіне
10. Д, д әріптің емлесі.
Мұғалім түсіндіреді: « кіші д әріпін әр түрлі жазамыз,
Алдыңғы әріппен байланысса әріпті төменнен бастап жазамыз.
Кіші у әрібі сияқты, д әрібін жазғанда да имекті
Қатені түзеу үшін имектің қандай болатындығын айту керек немес
Үлкен д әрібінің формасы күрделі. Сондықтан оның жазылуын түсіндіргенде
Қателері:
Форамсының бұзылуы;
өте кішкене имек;
әріптермен дұрыс байланыспаған;
Қатені түзеу үнемі қадағалау арқылы немес үлгімен салыстыру арқылы
11. Е, е дыбысының жазылу емлесі.
Е әріпі аса қиындықты тудырмайды. Сондықтан көп оқушылар қатесіз
Үлкен Е әріпі қиындау. Әсіресе төменгі дөңгелекшені жазу қиынға
Сондықтан мынадай қателер кездеседі:
Алтынғы элементі сопақшалау жазылған.
Бұл элемент үстіңгісіне қарағанда дөңгелектеу болу керек. Тақтаға салып
Кейбір үлгермейтін оқушылардың қолын ұстап үйрету керек.
Элементтер арасындағы пропорция сақталмаған.
Үстіңгі элемент астыңғы элементтен кішкене екенін түсіндіру керек.[26./19-25б./,27./45-65б./]
12.Ё, ё әріптердің жазылу емлесі.
Ё әрібі е әрібі сияқты.Тек төбесіндегі нүктелерден ғана айырмашылық
13. Ж, ж әріптің жазылу емлесі.
Үлкен және кіші ж әріптерінің формасы бір, тек көлемі
Бұл әріп алфавиттің соңғы жағында үйретіле де, мұны құрамында
Арақашықтық сақтамағандықтан;
Үзіліссіз жазылмаған;
Қатені дұрыс жазылған әріппен салыстыра отырып жөндеуге болады.
14.З, з әріптерінің жазылу емлесі.
Кіші з әріпін жазу қиынға соғады. Себебі, әріптің формасында
Қателері:
Бірінші бөлігін төменгі сызыққа тигізген;
Имектің формасын бұзу;
Ең бірінші бұл қатенің болу себептері анықтап алу керек:
Қатені әріптің әрбөлігін талдау арқылы түзеуге болады.
Санап отыру қажет.
Үлкен З әріпі оқушыларға жазуға жеңіл болады. Себебі бұл
Әріптің жазылуын былай түсіндіреді: « сағат тілімен жазамыз. Бірінші
Қате
Қатені түзеу үшін оқушы қолдың қозғалысына мұқият қарау керек
15.И, и дыбыстарың жазылу емлесі.
Әуелі, баспа түрін немес тақтаға жазылғанәріп үлгілері көрсетіледі. Салыстыра
Мұғалім тқтаға кіші и әріпін түсіндіре отырып жазады:
Мұғалім оқушылардың жазғанына қарай жүре, барлығына ортақ қателерді байқайды:
1.
2. екінші элементі қашық немесе бірінші
Бірінші қатені түзеу дәл а әріпінің жазылуын үйреткендегідей болады.
Қатені түзеу үшін бірінші әлементпен екінші элементтің арасында бұрыш
Үлкен И әрібін жазу кезінде қай жерлерін біркелкі жазу
Оқушылардың назарын екі элемент жазғанда олардың ұзындығы біркелкі болуына
Әртүрлі қателеркетуі мүмкін. Бірақ жиі кездесетін:
Бірэлемент дұрыс жазылмаған;
Екі элементі жақын орналастырған.[4./45-48б./,28./16-23б./]
Бұл екі қатені біргекездесіп отырады.
Қателерді түзеу үшін екі түзу сызық одан кейін әріпті
Қосатын элемент біркелкілігіне назар аудару қажет. Бұл жаттығулар өзін
т.б.
16. й әрібінің жазылу емлесі.
Бұл әріптің и әрібінен айырмашыдлығы ноқатында ғана. Сондықтан
17. К, к әрібінің жазылу емлесі.
Үлкен және кіші к әріптері бір үзіліспен жазылады. Бірінші
Тақтаға көрсетіледі:
Үлкен К әріпі формасы жағынан ұқсас келеді. Оның ілгекшесі
Үлкен к әріпін жазуды түсіндіреді: «Келесі жұмыс жолының жоғарғы
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
өте тік, дөңгелектенбей жасалған элемент;
Бұлжердегі қате т әріпінде де кездескен. Яғни, оның
18. Үлкен Қ және кіші қ әріптердің емлесі.
Үлкен немес кіші қ әріптері бір үзіліспен жазылады. Бұл
Мынадай қателері кетуі мүмкін:
Имектің дұрыс емес жазылуы;
Бұл қателердің кетуі сирек кездеседі. Сондықтан оқушымен жеке жұмыс
19. Л, л әріптердің емлесі.
Кіші л әріпін өткенде бірінші элементке назар аударамыз. Бұл
Л әріпімен басқа әріпті қосып жазғанда төмен жағынан
Үлкен л әріпін жазғанда мұғалім оқушылардан: « Бірінші
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
әріптің бағыты дұрыс емес;
жоғарғы жағының дұрыс жазылмауы;
Бұл қатені түзеу үшін, қайталау қажет.
20. М, м әріптерін жазу емлесі.
М әріпі оқушылардыңжазу тәжірибесі бар кезде үйретіледі. Сондықтан бұл
Бірінші элементі л әріпі сияқты, екіншісі и әріпі. Бұл
Мынадай қателеркетуі мүмкін:
Бірінші элемент бағыты дұрыс емес болғандықтан, барлық әріп дұрыс
Бірінші элемент дұрыс жазуды үйрету керек.
Дұрыс жазылған әріптің бір бағыты жағылған жерін белгілеп қою
21. Үлкен Н әріп жазу емлесі.
Үлкен Н әріпі біркелкі және үзіліссіз жазылады. Оны элементке
Бұл ритмді түсінге оқушы ешқашан шатастырмайды.
Мынадай қателеркетуі мүмкін:
өте жақын немесе өте алыс ара қашықтық:
22. Кіші н әріпінің жазылу емлесі.
Бұл әріптің жазылу барысында болатын қиындығы ілгекшесінде. Мұғалім түсіндіреді:
Мынадай сызбасы беріледі:
Балалар бұл элементтерді жеке – жеке жазып үйренеді. 1
Мынадай қателеркетуі мүмкін:
Имекті дұрыс жазбау немесе мүлдем жазбау.
Имектің жазылуына әрдайым ерекше назар аудару қажет.
Санап отырудың да маңызы бар.
23. О, о әріптердің жазылу емлесі.
Оәріпті жұмырлау болып келеді. Бұл әріптің жазғанда оқушы назарын
О әріпі сағат тіліне қарама – қарсы бағытта жазылады.
Кіші о әріпінің жазылуының басталуы а әріпі сияқты. Ал
24. Ө әріпінің жазылу емлесі.
Ө дыбысы бір үзіліспен таңбаланады. Ө дыбысын дәл о
Сызықтың төмен орналасуы;
Бірінші қатені түзеу үшін үлгімен салыстыра отырып, оқушыларға өз
25.П, п әріптерініңжазылу емлесі.
Үлкен және кіші п әріптерін жазу аса қиындықтудырмайды. Себебі
26.Үлкен Р әріпінің жазылу емлесі.
Үлкен Р әріпінің бірінші элементті үлкен Т әріпінің элементі
Мынадай қателер кетуі мүмкін: жоғарғы элементі қате жазылуы:
Бір жаққа қисайып жазылуы,
Салыстыру арқылы қатені жоюға болады.
Кіші р әріпінің жазылу емлесі.
Р әріпі үзіліссіз жазылады. Әріптің жазылуы: « әріпті жазуды
27. С, с әріптің жазылу емлесі.
Бұл әріптер формасы жағынан бірболғандықтан кететін қателер әріппен үзіліс
Үлкен С әріпін өткенде санаудың көмегі зор.
С әріпін жазғанда қатенің кездесуі өте аз. Соған қарамастан
Алғашқы дөңгелектің жеткіліксіздігі.
Әріп жаза жастағанда қалай басталуы керек екендігін ескеру қажет.
28.Т, т әріптің жазылу емлесі.
Кіші т әріпті үзіліссіз жазылады. Балаларқиындықсыз жазады. Бірақ олардың
Бұл қатені түзеу үшін мынадай жаттығу жасау керек:
Параллель сызық
Мынадай қателер кетеді:
Жоғарғы элементін дұрыс жазбау;
Біркелкінемес параллель емес;
Бұл әріпті өткенде оқушылар ең алғаш рет 3 –
29.У, у әріптерінің жазылу емлесі.
У әріпі бірде дауысты, бірде дауыссыз болады. Кіші
Бірінші элементті қолды дәптерден алмай үзіліссіз жазып, имек сызықты
Екінші элементін жазуда не маңызды? Сызық тік
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Имектің солға қарай қатты қиғаштығы.
Бұл жағдайда, мұғалім имек сызықтың жазылу барысында оның ерте
Имек жұмыс жолының сәл төмендеу жерінде қиылысуы оқушылардың назарын
Имектің формасының өзгеруі.
Бұл қатені түзеу үшін дұрыс немесе дұрыс емес жазылған
Бірінші элемент дұрыс емес жазылған.
Оқушыларға элементті жазу барысында біркелкілікті сақтау керек екендігін ескерту
Одан басқа мұғалім көрнекілік ретінде екі элемент ортасындағы бұрышқа
Қателерді түзеу үшін мынадай жаттығулар жасау керек:
Үлкен У әрпін жазуда сол сабақта өтіледі. Бұл әріпті
30. Ұ, ұ дыбыс емлесі.
Үлкен және кіші ұ дыбысын өту барысында у және
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Соңғы элемент дұрыс жазылмаған;
әріптің бағыты дұрыс емес.
Бірінші қатені түзеу үшін соңғы элемент дөңгелектеніп емес, тік
31. Ү дыбысының жазылу емлесі.
Ү дыбысы үзіліссіз жазылады. Ү әріп әріптен кейін орындалатын,
32.Х, х әріптің жазылу емлесі.
Үзіліспен жазылады. Үзіліссіз жазған қиын болғандықтан әріпті онай жазуға
Әріпті жазуды былай түсіндіреді: « Бірінші сол жақтағы жарты
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Жарты дөңгелекше дұрыс салынбаған;
Жарты сопақшаның арасынан қашықтық сақталынбаған.
33. Һ дыбысының жазылу емлесі.
Һ дыбысының біріншіэлементі тік сызық, ал екінші элементі г
34. Ц, ц әріпінің жазылу емлесі.
Мұғалім ц әрібі қай әріпке ұқсайтынын сұрайды. И әрібінен
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Имекті қалай жазу керектігін қайта қараймыз.
35. Ч, ч әріпінің жазылу емлесі.
Мұғалім әріпті жаза отырып түсіндіреді: « әріпті үстіңгі
Үлкен Ч әрібін жазғанда мұғалім балалардан бұл әріптің бірінші
36. Ш, ш әріптің жазылу емлесі.
Элементті тастап кету;
Бұл жерде бірдей элементтерді санап алу қажет.
Үлкен ш әрібі де, үлкен И әріпке ұқсас жазылады.
37. Щ, щ әріптердің жазылу емлесі.
Бұл әріпті ц әрібінен салыстыра өтеміз. Яғни, оның айырмашылығы
38. Ъ әрібінің жазылу емлесі.
Бұл әріпті жазу қиын емес. Әріпті түсіндіргенде қандай әріптермен
39. Ы, ы әріптердің жазылу емлесі.
Ы әріпі жазылу қиындық тудырады. Мұғалім былай түсіндіреді: «
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
Бұл қателер имекті дұрыс салмағаннан кетеді. Қатені түзеу үшін
Мәселен былай түзеуге болады:
Мұғалім: - Сіздердің кейбіреулеріңіз әріпті дұрыс жазбапты (
Бұл жердегі қатесі неде? Неге кейбіреулеріңіз олай жазасыңдар? Сіздер
Оқушылар 3 – 5 әріп жазады. Сонымен қатар мынадай
Имек пен қоса дөңгелегі дұрыс жазылмаған. Қайтадан жазып көрейік
40. Кіші және үлкен І әріптің жазылу емлесі.
Үлкен және кіші і әріпі бір үзіліспен жазылады.
41. Ф, ф әріптің жазылу емлесі.
Бұл әріптің формасы күрделі.Сондықтан оны жазуда қателер кетеді. Әріп
Алдыңғы немесе келесі әріптермен үзіліссіз байланысады.
Жазудағы қателер:
Формасының бұзылуы;
Алдыңғы немесе келесі әріппен байланысу қайталанады.
Әріпті үзіліссіз жазуға болады. Бірақ қиындау келеді.
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
42. Ю, ю әріптің жазылу емлесі.
Ю әрібі үзіліссіз жазылады немес келесі әріппен үзіліссіз баланысады.Әріпті
Үлкен Ю әріпі де біріншісі н әрібі сияқты,
43. Э, э әріптің жазылу емлесі.
Келесі әріптермен үзіліссіз байланысады. Ортасындағы элемент бөлек жазылады.
Әріпті жазғанда оның формасына, аяқ жағының қайырылуына назар аудару
44. Я, я әріптің жазылу емлесі.
Үлкен немесе кіші я әріптердің формасы бір болғанымен, көлемі
Қате:
Пропорция бұзылуы;
Оқушыларға бірінші элементті дұрыс бағытта жазбайды, ал екінші элементті
2.3. Бастауыш мектепте көркем жазу пәні негізінде жүргізілген
Бастауыш сынып оқушыларының каллеграфиялық жазу дағдыларын қалыптастырудың
( төмен, орта, жоғары )
Төмен: бастауыш сыныптың оқушыларында әріп элементтен жазу жөнінде қызықтары
Орта: графика - каллеграфиялық жазу дағдыларын қалыптастыруда орфаэпиялық және
Жоғары: каллеграфиялық жазу дағдылары дұрыс, әсіресе өз бетінше жұмыс
№ 36 орта мектептің бастауыш буыны 1 сыныбында өткізілді.
Анықтау барысында сыныптағы оқушылар жазу жайлы ұғымдары бар, бірақ
Қалыптастыру эксперименті үш кезеңде өтілді:
Оқушыларға жазу дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдарын тілге сүйне отырып,
І кезеңде – балаға жазу дағдыларын сауатты, шапшаң түрде
ІІ кезеңде – көркем жазуға үйрету арнайы қазақ тілі
ІІІ кезеңде – арнайы бастауыш мектептің аптасына бір рет
Сабақтың тақырыбы: Аа әріпі мен дыбысы.
Сабақтың мақсаты:
оқушыларға жаңа дыбысты таныту, таңбалы жазуды меңгерту;
Сөйлеуін, ойлауын, байқампаздығын, іс - әрекетін дамыту;
Білімділікке, әдептілікке, дыбыстық, буындық, талдау жасауға тәрбиелеу.
Көрнекілік: Әліппе, суреттер, кеспе әріптер, дидактикалық материалдар.
Оқытудың әдісі: Әңгімелеу, сұрақ – жауап, ізденушілік, санау
Оқыту түрі: Ұжымдық саяхат.
Оқыт технологиясы: Дамыта оқыту.
Пәнаралық байланыс: Дүниетану, математика, сурет.
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру. Жаңа сабақ. Сергіту сәті. Әліппемен
жұмыс. Дыбыстық талдау. Дидактикалық ойындар, бекіту. Қорытынды.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
Балалар, бүгін біздің сыныпқа қонақтар келіп отыр. Бәріміз орнымыздан
- Әліппе.
Сергіту сәті.
Балалар, ұйқымызды ашып алайық. Бәріміз орнымыздан тұрады.1, 2, 3,
Жақсы. Отырамыз.
- Балалар, қазақ тілінде неше әріп бар? ( 42
- Неше дыбыс бар? ( 40 дыбыс, екеуі белгі.
- Балалар, дыбыс дегеніміз не? Дыбысты танимыз, айтамыз. Әріпті
- Бүгін біз сабағымызды орманға саяхат жасаудан бастаймыз. Қане,
Енді саяхатымызды жалғастырамыз. Енді баққа барамыз. Ал бақта не
- Балалар! Біз бүгін дыбыстармен танысудан бастиаймыз. Аа әрпі
- Жақсы.
- Балалар, дыбыстар нешеге бөлінеді? ( Екіге )
Сонымен Аа дыбысы дауысты екен. Қандай түспен бояу керек?
- Балалар, міне мынау Аа әріпінің баспа түрі. Аа
« Тез ойла, сөз ойла » деген ойын ойнаймыз.
І қала ІІ жеміс ІІІ көкеніс
Астана Алма Картоп
Алматы Алмұрт Асқабақ
Ақтау Ананас Қызанақ
Атырау Апельсин Орамжапырақ
Қарағанда Банан Жуа
Павлодар Анар Баклажан
Қауын
Қарбыз
Көп сөз айтқан топты мадақтау. Ойынымызды жалғастырамыз.
« Кім жылдам? », « Жеміс жеу» ( Жемістер
Сонымен Аа әріпі сөздің соңында, басында, ортасында кездеседі екен.
Кітаппен жұмыс. Суретпен жұмыс істеу.
Дыбыстық талдау – Ал – ма. Алма туралы кім
- Жақсы, керемет өлең біледі екенсіңдер! Қане, айтыңдаршы? Сыныпта
- Жақсы.
Сергіту сағаты.
Ормандағы аюдың
Құлпынай көп екен
Теріп – теріп алайық
Қалтамызға салайық.
- Қане, кім құлпынай теріп, аюға көмекбереді? Мына құлпынай
Әділ: Адамға екі нәрсе тірек тегі
Бірі – тіл, бірі – ділің жүректегі.
Жәмилә: Ақыл – ойын дананың
Ана тілден аламын
Ана тілім ардақты
Ақ сүтіндей анамның
Айнұр: Ана тілің – арын бұл
Ұятың боп тұр бетте
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тіліңді құрметте
Ерлан: Асыл сөзді іздесең
Абайды оқы ерінбе
Адамдықты іздесең Жаттап тоқы көңілге.
- Сонымен, балалар,бүгінгі сабақ сіздерге ұнады ма? Біз қандай
- Ол қандай дыбыс екен?
- Ол сөздің қай жерінде кездеседі екен? ( Басында
- Балалар, сендер бүгін сабаққа белсенділікпен және жақсы
Бағалау.
Қорытынды.
Зерттеу жұмысы нәтижесінің қорытындысы. Сонымен, бастауыш сынып сабақтарында каллеграфиялық
2 – ші тарау бойынша тұжырым.
Жүргізілген эксперимент бойынша бастауыш мектепте жазу дағдысы төмен оқушы
Жазу сапасы төмен оқушылардың санын азайтып, сауатты жаза алатын
Қорытынды.
Қоғам мен жалпы білім беретін мектептердің сұранысына сәйкес бастауыш
Сонымен қатар оқушыларды жазу кезінде дыбыс таңбаларын дұрыс қолданып,
Бір қарағанда алфавиттегі санаулы дыбыс таңбаларын әдемі және
Графикалық – каллеграфикалық дағдыны қалыптастырудың орфографиялық дағдыны қалыптастырумен байланыстылығын
Бірінші сыныптағы жазу сабақтарының дамытушылық мүмкіндіктерін білу мұғалімнің, қазақ
Оқу тәрбие жұмысында оқушылардың ой - өрісін кеңейтіп, өз
Сауатты көркем жазудың негізі - әліппенің сауат ашу кезеңінде
Естілу бойынша жазу
Кіші әріпін жазу
Жаттап жазу
Іздеген әріпін жазу
Дауыстыны жазу
Дауыссызды жазу
Суреттегі затты атап, бас әрпін жазу
Алфавиттік жұмбақты шешу
Әріп диктанттынан кейін қатемен жұмыс істелінеді. Ол үшін:
- өткен дыбысты есту бойынша жаза алмаса, суретші дидактикалық
Әріп жат жазуын жазуға үйренген оқушылар да сол әріптерден
Буын жат жазуда мынадай үлгіні ұсынады:
берілген әріптен буын құрау.
Жоқ буынды табу.
Буын жігіне айыру ( ажырату )
Буындар құрау, буындап сөз жазу.
Бастауыш сыныпта жазуға үйретуді машықтандыруда әріп буын жат жазуларын
Жат жазу жиі болса оқушылардың сауаты артады. Жат жазудың
Бұл үшін:
- Жекелеген жұмыс беріп, жіберген қатесін жаттығуға етіріп, қайталап
- Ауызша жауапта қате кеткен ережені сұрау;
- Қиын тапсырманы сынып болып орындау;
- Бірін – бірі тексеру;
- өзін - өзі тексеру;
- қате кеткен сөздегі әріптің астын сызу;
- құралдармен жұмыс;
- диогностикалық картамен есеп алу;
- ойын түрлерін қолдану;
Жазу дағдыларын қалыптастыру және оны дамытып отырудағы негізгі шарттардың
Жазба жұмыстарын орындау, жазу дағдыларын қалыптастыру, дамыту мақатында психологиялық
Жазу дағдыларын қалыптастыру мен одан әрі дамыту үшін мектепке
Оқушы жазуының айқын болмау себебін біз көбінее, оның жазуға
Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларының жазылу
Қорыта келе бастауыш мектепте жазуға үйретудің жалпы негіздері:
1. Жазуға үйретудің психологиялық физиологиялық ерекшеліктерін;
Жазу дағдыларына машықтану кезеңдерін;
Жазуға үйретудің гигиеналық талаптар;
Жазуға үйретудің әдіс – тәсілдерін қолдану жолдарының тиімділіктері;
Оқушы жазуына қойылатын талаптарды білу;
Графикалық, каллеграфикалық қателерді ажырата білу;
Жазба жұмыстарын бағалауды білуден басталады демекпіз.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Г.Граник, С.М. Бондаренко,А.Консевая. Секреты орфографии. Москва,1991
Л.Я.Желтовская, Е.Н.Соколова. Формеравания каллиграфических
навыков у младших школьников. Москва, 1987.
3. Ш.Әуелбаева. Бастауыш мектепте қазақ тілін оқытудың әдістемесі. Алматы,
4. В.Г.Горецкий, В.А.Кирюшкин, А.Ф.Шанько. Уроки обучение грамоте. Москва, 1988.
5. Я.А.Коменский. Великая дидактика. Москва, 1955.
6. Ж.Б.Қоянбаев. Педагогика. Алматы, 1992.
И.Н.Садовникова Нарушение письменной речи у младших школьников. Москва, 1983.
Д.Н.Богоявленский. Психология усвоение орфографии. Москва, 1966.
Н.Әміриев. Ойдың көрінісі.// Қазақ тілі мен әдебиеті, 1999,
Матюшонок. Жас ерекшелік физиология. Алматы, 1986.
Н.Кенжебекова. Оқушылардың көркем жазу дағдыларын қалыптастыру. // Бастауыш мектеп,
Ұ.Бейсенбиева. Сауатты жазуға үйрету.// Бастауыш сыныпта оқыту,2005,№2 .
Ғ.Абашыкова. Сауат ашу. // Бастауыш мектеп, 2004, № 11.
И.М.Дьяконов. О письменности. Москва, 1963
Ә. Хасенов. Қазақ тілі оқулығына методикалық нұсқау. Алматы, 1986.
Д.Бірімжанова. Сауат ашу. // Бастауыш мектеп,2004, №5.
Ғ.Тұрманбекова. Әліппе сабағы. // Бастауыш мектеп, 2004, № 7.
В.Т.Ветвицкий, В.Ф.Иванова, А.С.Молсеев. Современное русское письмо. Москва, 1974.
Л.К.Назаровой. Таблица по обучению грамоте. Москва, 1982.
Қ.Бозжанова. Бастауыш мектеп оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыру. Алматы, 1998.
Л.П.Федоренко, Г.А.Фомичева., В.К.Лотарев. Мектеп жасына дейінгі балалар тілін дамыту
М.Балақаев. Қазақ тілінің мәдениеті. Алматы, 1971.
С.Құлбаева.Ойын әдісімен. // Бастауыш мектеп, 2004, № 3.
Н.Ұлықбаев. Тіл мәдениетінің кейбір мәселелері. Алматы, 1969.
К.Д.Ушинский. Избронные педогогические произведение. Москва, 1939.
С.Рахметова. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 1975.
А.Сембаев. Қазақ совет мектебінің тарихы. Алматы, 1967.
М.Дүйсенова. Қазақ әдеби тілі орфоэпиясының кйбір мәселелері. Алматы, 1973.
Қазақ совет энциклопедиясы. Алматы,1989.
Л.Н. Горбушина., А.П.Никаланчева. Вырозительное чтение. Москва, 1983.
Ә. Табылдиев. Тәрбие өрнектері. Алматы, 1998.
Р.Ибекова. Ашық сабақ. // Бастауыш мектеп, 2005, № 8.
Аты – жөні Жат жазу Жаттығулар жұмысы
1 Айдарбаев Қ. 4 +
2 Ағыбаева С. 4 +
3 Абдалиев Д. 3 +
4 Әбдіраимова А. 5 +
5 Әбдікеримов Р. 2 +
6 Басқанбаева Қ. 3 +
7 Байділдаев Н. 3 +
8 Досанова Н. 4 +
9 Ділдамұратов С 3 +
10 Жабаева Н. 4 +
11 Жампиесов Ә. 5 +
12 Исаева Г. 3 +
13 Қаршабаев А. 2 +
14 Қайранбекова Г. 4 +
15 Молдағалиев Д. 3 +
16 Нұрабаева Г. 4 +
17 Омаров Д. 3 +
18 Өтегенова Т. 5 +
19 Пірімбетов Ж. 3 +
20 Рысқұлова А. 4 +
21 Сарыбаева Д. 5 +
22 Сәрсенов Б. 3 +
23 Сәрсенова Б. 3 +
24 Төрешова А. 4 +
25 Төлепбергенов М. 3 +
Аты – жөні Жат жазу Жаттығулар жұмысы
1 Айдарбаев Қ. 4 +
2 Ағыбаева С. 5 +
3 Абдалиев Д. 4 +
4 Әбдіраимова А. 5 +
5 Әбдікеримов Р. 3 +
6 Басқанбаева Қ. 4 +
7 Байділдаев Н. 4 +
8 Досанова Н. 5 +
9 Ділдамұратов С 4 +
10 Жабаева Н. 5 +
11 Жампиесов Ә. 5 +
12 Исаева Г. 4 +
13 Қаршабаев А. 3 +
14 Қайранбекова Г. 4 +
15 Молдағалиев Д. 3 +
16 Нұрабаева Г. 5 +
17 Омаров Д. 3 +
18 Өтегенова Т. 5 +
19 Пірімбетов Ж. 3 +
20 Рысқұлова А. 4 +
21 Сарыбаева Д. 5 +
22 Сәрсенов Б. 4 +
23 Сәрсенова Б. 4 +
24 Төрешова А. 5 +
25 Төлепбергенов М. 4 +
қосымша
Санақ арқылы жазуға үйретудің кестесі.
Әріп Санақ Бүтінге санақ Ге – жалғауына санақ
А
1- ге – 2 – ге – 3ке
Ә
1-ге – 2ге
б
1-ге -2 ге
Ш
1- Ге – 2 – Ге -3ке
И
1- Ге – 2 – Ге
Ц
1-ге – 2-ге- 3ке
М м
1-ге- 2 –ге
Л л
1- Ге- 2- Ге
Я я
1-ге 2- Ге- 3-ке
Е
1-ге- 2-ге
Ү
1-ге – 2-ге
О
1-ге – 2-ге
Деңгейі
Эксперименттен кейін
жоғары
орта
Төмен
Деңгейі
Жоғары 17,66
орта 32,34
Төмен
56




Ұқсас жұмыстар

---

Жазудағы каллиграфиялық дағдыларды үйретудің әдістемелік жолдары

---

Жазуға үйрету мақсат міндеттері

---

Жазуға үйретудің тарихынан

---

Дауысты дыбыстар емлесі

---

Бастауыш сынып оқушыларын жазуға үйретудің жаңа әдіс-тәсілдері

---

Бастауыш сынып оқушыларын сауатты жазуға үйрету

---

Ақпаратты криптографиялық түрлендіру әдістері

---

Ұялар мен блоктардың адрестерін абсолютті, салыстырмалы және аралас түрде жазу

---

VISUAL ВАSІС программалау жүйесі

---

Қаржаубай Сартқожаұлы

---