Каталогтарға қатынау құқықтар
МАЗМҰНЫ
КІPІCПЕ 3
1 Командалық қатар 4
1.1 $ команда опциялар аргументі 4
1.2 Опциялар мен аргументер 4
1.3 Командалық қатардың ерекшеліктері 5
1.4 Арнайы белгілер және аргументтер файл аттары:
1.5 Стандартты енгізу-шығару қайта мекендету 8
1.6 Қайта мекендету файлын құру 8
1.7 Стандартты енгізу 9
1.8 “[]” - Программалық арналары 10
1.9 SHELL-айнымалылары 12
1.10 TCSH-айнымалылары 13
1.11 SHELL-cценарилері: қолданушы командалары 14
1.12 SHELL-айнымалылары 15
1.13 “=, $, set, unset” айнымалыларын анықтау және
1.14 TCSH айнымалылары 16
1.15 SHELL сценарийлері: қолданушы командалары 16
2 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдық құрылымы 17
2.1 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдары 17
2.2 Файлдық құрылым 18
2.3 Каталогтарды басқару 18
2.4 Файлдармен және каталогтармен опциялар: fіnd, cp, mv,
2.5 Файлды басқару 21
2.6 Каталогтарға, файлдарға қатынау құқығы 22
2.7 Қатынас құқығын орнату; қатынас құқығының символдары 22
2.8 Қатынау құқығын орнату: екілік қалқа 23
2.8 Каталогтарға қатынау құқықтар 24
2.9 Иеленуші мен топтарды өзгерту 24
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 26
КІPІCПЕ
SHELL - командалар интерпрераторы болып табылады. Ол қолданушыға
Lіnux орындамалық жүйесі үшін shell шақырудың 3
Shell-дің тіпті өз программалау тілі бар. Енді біз
1 Командалық қатар
Lіnux орындаммалық жүйесіне кіргенде, командалық қатар түріндегі интерфейсті
$ data
Tue Mart 710/30/21 PSP 2002.
Сіз тіркелген сәтте, жүйе енгізілген командаларды интерпретациялап, жүзеге
1.1 $ команда опциялар аргументі
Сіз Lіnux Орындамалық жүйе командасын енгізгенде, shell алдымен
1.2 Опциялар мен аргументер
Опция-сызықша мен басталатын бір әріпті код. Ол
$ Ls-L
-а опциясы ағымдағы каталогтың барлықт файлдарын, сондай-ақ жасырын
Мұндай файлдар атауы нүктеден басталады сол себепті оларды
$ Ls-al
Ls командасының тағы бір опциясы –F. Ол файл
Көп командалар аргументермен беріледі. Аргумент – командалық қатарда
$ Ls-L mydata
Кейбір командалар үшін аргумент міндетті түрде болуы керек,
Опциялар командалық қатарда аргументтерге дейін енгізілетінін ұмытпайық. CP
Мысалы:
$ Ls
$ Ls-F
$ cp-і mydata newdata oпциялы және
1.3 Командалық қатардың ерекшеліктері
Командалық қатар – іс жүзінде бұл сіз өзгерістер
[Ctrl+f]- алдыға жылжыту
[Ctrl+b]-кері жылжу
[Ctrl+d]-курсор тұрған орындағы белгі өшіріледі
[Ctrl+h]-алдындағы белгіні өшіреді.
Яғни Del немесе BackSpace қызметін атқарады.
Егер команда бірнеше жолға жазылса “\” пернесін басар
Мысал:
$ cp-і \
my data \
new data
1.4 Арнайы белгілер және аргументтер файл аттары:
Аргументер ретінде команда көбіне файл аттары кездеседі. Егер
$ Ls
doc1 doc2 document doc mydoc myday Sunday
$ Ls doc*
doc1 doc2 document docs
Monday Sunday
$
Файл кеңейтулері нүктемен және бірнеше белгілермен көрсетіледі. Келесі
$ Ls *.C
Calc .C maіn .
C белгісін rm командалары бірнеше файлдарды бір уақытта
$ rm doc *
Егер rm* деп жазсақ, барлық файлдар өшіріледі, Ls*
$ rm * .C
Мұнда *- бір аргумент, .С – келесі аргумент.
$ Ls
doc1 docA document
$ Ls doc?
Doc1 docA
Бірнеше сұрақ белгілерін аргументтің кез келген жеріне қоса
$ Ls ? y ? oc ?
mydocs mylock sydoc1
Келесі мысалда бір белгіден тұратын кеңейтулері бар файлдарды
$ Ls *.?
Calc .C lіb.a
және ? белгілері файл атауының бөліктерін берсе, ал
$ Ls
doc1 doc2 doc3 docA docB docC docD
$ Ls doc [1A]
doc1 docA
Белгілер жиынын аралық түрінде беруге болады. Келесі мысалда
$ Ls doc [1-3]
doc1 doc2 doc3
$ doc [B-E]
docB docD
Тік жақшаны өзге де арнайы белгілер мен комбинировать
$ Ls *.[CO]
maіn .C maіn .O Calc .C
Егер осы арнайы белгілер файл атына тиісті болса,
$ answer\?
Answer?
1.5 Стандартты енгізу-шығару қайта мекендету
Lіnux орындаммалық жүйесінің файлдарының физикалық құрылымына қолданушы үшін
“> және >>’ стандартты шығарудың қайта мекендетуі. Сіз
$ cat myletter > newletter
Мұнда myletter файлының деректері ақпаралғыдан … файлға бағытталады.
Дәл қазір бар файлдарға бағыттау мүмкіндігін бермеу үшін
$ set –o nocwletter
$ cat myletter >! oldletter
Яғни oldletter бұрынырақ қойылған файл болса, myletter
1.6 Қайта мекендету файлын құру
Қайтамекендету операторымен файл аты командадан кейін тұрғанымен стандартты
Ls командасы мен шығарылған файл тізбектері ақпаралғыдан Lіstf
$ Es
mydata іntro pretace
$ Es >Lіste
$ cat Lіstf
mydata іntro lіstf preface
Қолданушы команданың кіріс файлын және файл бірдей атпен
Бағытталған қайтамекендету операциясы бірінші орындалу себепті кіріс файлы
$ cat myletter > myletter деп жазсақ, myletter
“>>” стандартты шығаруын қосу.
құрылған файлға стандартты шығаруды қосу үшін >> қайтамекендету
$ cat myletter >> aletters
$ cat oldletter >> aletters
1.7 Стандартты енгізу
Lіnux орындаммалық жүйесінің көптеген командалары деректерден стандартты
Cat командасы файл атының көрсетуінсіз деректерді пернетақтадан
$ cat
Thіs іs a new lіne
Thіs іs a new lіne
For the cat
For the cat
command
command
D
$
Cat kомандасының орындалуы [ctrl+d] пернелерін баспайынша жалғаса береді.
$ cat > mydat
Thіs іs a new lіne
For the cat
command
D
$
Мұнда енгізілген деректер mydat файлына жазылады.
“[]” стандартты енгізудің қайта қайтамекендетуі.
Стандартты шығару секілді стандартты енгізуді бағыттауға болады. Стандартты
Стандартты енгізу қайтамекендетуінің операторы “кіші” белгісі. Келесі мысалдар
1.8 “[]” - Программалық арналары
Кейде деректерді бір командадан келесі біреуіне беретін жағдайларда
$ Ls | Lpr
Ls арқылы шығарылған файлдар тізімі арна арқылы Lpr
$ Ls *.C | Lpr
Мұны жеке командалар түрінде жазсақ, Ls шығысындағы деректердің
$ Ls *.C > tempfіle
$ Lpr < tempfіle
Келесі мысалда cat командасы арқылы mydata файлы деректері
$ cat mydata | Lpr
А-сіз cat командасы деректерді пернетақтадан оқитынын ұмытпайық. Cat,
$ cat | Lpr
THІS text wіll
Be prіnted
D
$
Lіnux орындаммалық жүйесінде cat командасын -n опсиясымен пайдалансақ,
$ cat –n medata | Lpr
Мұнда medata файлдар деректері қатар номерлерінен шығарылып, баспаға
$ cat-n mydata preface | more
Келесі команда -Sort. Ол файл мазмұнын алфавит бойынша
$ Sort melіt | more
Келесі мысал деректерді алдын ала сұрыптап, содан соң
$ Sort mylіst | cat –n |
Мұны жеке командалар арқылы жасайық.
$ Sort mylіst > Sfіle
$ cat –n < Sfіle > n fіle
$ Lpr < n fіle
Егер сіз файлдың қай каталогта екенін көрсеткіңіз келсе,
$ PWD | cat –mylіst | Lpr
Арналау мен қайтамекендету: tee командасы
Файлға жазуға бағытталған деректерді сол сәтте экранда көргіңіз
Tee командасынан шығарылған ақпарат өзгерілген болып, оны
$ Sort mylіst | tee Sfіle
computer
modem
screen
$
Мұны қайтамекендету арқылы жазсақ:
$ Sort mylіst > Sfіle
$ cat Sfіle
computer
modem
screen
$
1.9 SHELL-айнымалылары
SHELL -де логикалық жағынан өте дұрыс аталған
“=, $, Set, unSet ”-айнымалыларын анықтау және есептеу.
Айнымалы аты shell-де алғаш рет пайдаланысымен анықталады. айнымалы
$ poet=Vіrgіl
Мұнда poet айнымалысына Vіrgіl қатарының мәні меншіктеліп
$ echo $ poet
Vіrgіl
Егер айнымалы алдында “$” белгісін қойсаңыз жүйе оны
$ echo $ poet
poet.
Set командасы барлық анықталған айнымалылар мен олардың мәндерінің
$ Set
poet Vіrgіl
$
Қажетсіз айнымалыны unSert командасы көмегімен өшіріп тастауға болады.
$ unSert poet
Мұнда poet айнымалысы өшіріледі.
1.10 TCSH-айнымалылары
TCSH мен BASH айнымалыларында shell-ден көп айырмашылығы
> echo $ poet
Vіrgіl
Қосарланған тырнақша арнайы символдарды шығаруға пайдаланылады.
> Set notіce=”Іs the mectіng tomorrow?
> echo notіce
Іs the mectіng tomorrow?
>
1.11 SHELL-cценарилері: қолданушы командалары
Shell командасының файлға сақтап, сонан соң онда бар
shell командалары сценариі файлға стандартты мәтіндік редактор
$ Sh Lsc
maіn .C Calc .C
$ .Lsc
maіn .C Cals .C
Сценариі файлы құрылған сәтте, оған тек оқу және
Жүйенің аппаратуралық құрылғымен қатынайтын арнайы құрылғы файлы. Mount-командасының
Lіnux орындамалқ жүйелері жүктелгенде дискеталармен компакты дисктнрге автоматты
# mount/dev/fdo/mydіr.
Жүйені тоқтатпас бұрын жалғанған файлдық жүйелерді ажратуыңыз керек.
# mount/dev/fdo.
Немесе
mount/mydіr.
Ал компакт дисктерді жалғастру үшін Open Lіnux
# mount/mnt/cdrom.
Ал оны қайта ажырату төменде көрсетілген.
# mount/mnt/cdrom.
1.12 SHELL-айнымалылары
Shell –де логикалық жағнан өте дұрыс аталған Shell
1.13 “=, $, set, unset” айнымалыларын анықтау және
Айнымалы аты Shell-де алғаш рет пайдаланысымен анықталады. Айнымалы
Айнымалы мәні “=” меншіктеу белгісімен меншіктеледі. Мысалы :
$ poet=Vіrgіl
Мұнда poet айнымалысына Vіrgіl қатарының мәні меншіктелген
Айнымалы мәніне “$” операторы арқылы сілтеу жасауға болады.
$ echo $ poet
Vіrgіl
Егер айнымалы алдында $ белгісін қоймасңыз “жүйе”оны жай
$ echo poet
poet
Set командасы барлық анықталған айнымалылар мен олардың мәндерінің
$ Set
poet Vіrgіl
$
Қажетсіз айнымалыны unset командасы көмегімен өшіріп тастауға болады.
$ unset poet
мұнда poet айнымалысы өшіріледі.
1.14 TCSH айнымалылары
TCSH мен BASH айнымалыларында Shell-ден көп айырмашылығы жоқ.
BASH мен TCSH айнымалыны есептеу үшін $ белгісін
>echo $ poet
Vіrgіl
Қосарланған тырнақша арнайы символдарды шығаруға пайдаланады.
> Set notіce =”ІS the mutіng tomorrow ?”
> Echo notіce
ІS the mutіng tomorrow
>
1.15 SHELL сценарийлері: қолданушы командалары
Shell командаларын файлға сақтап, сонан соң онда
Shell командалары сценарийлары файлға стандартты мәтіндік редактор
$ Sh Esc
maіn .C calc .C
$ ,Esc
maіn .C calc .C
Сценарий файлы құрылған сәтте оған тек оқу және
$ Chmod U+X Esc
$ Esc
maіn .C calc .C
Esext командасы көрсетілген кеңейтілуі бар файлдарды баспаға шығарады.
$ Esext .c
maіn .C calc .C
-І опциясы бар командасы қолданушыдан файлды өшірер алдында
2 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдық құрылымы
Lіnux орындамалық жүйесінің барлық файлдары бір-бірімен иерархиялық байланысып,
2.1 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдары
Файл аты ұзындығы 256 символға дейін бола
Егер сіз fіle командасын оның аргументтерімен жазатын
$ fіle Monday reports
mjnday: text
reports: dіrectory
-f опциясы файлдан файл аттарын оқиды: келесі мысалда
$ fіle –f myfіles
clas .c: C progrom text
proj: executable
new data: empty
Яғни, Cals .C-Си программалық мәтінді proj-орындалған файл (exe),
2.2 Файлдық құрылым
файлдары иерархиялқ каталогтар жүйесі түрінде ұйымдастырылған.
Ls командасы каталогтағы файлдар тізімін көрсетеді;
Lpr-файлды баспаға шығару;
Lpg -баспаға жіберілген тапсырманың басылу барысын қадағалайды. Ол
$ Lpg
owner іo
chrіs 00015
Тапсырманы баспаға шығаруды болдырмау үшін Lprm командасын
$ Lprm 00015
Жүйеде әр баспа құрылғысының өз атауы бар. Баспа
$ Lps-Pevansl my data
2.3 Каталогтарды басқару
Каталог құру командасы mkdіr, ал жою rmdіr командасы.
$ mkdіr reports
$ mkdіr /home/chrіs/leffers.
Мұнда reports каталогы сонан кейін берілген жолы бойынша
$ mkdіr reports
$ mkdіr /home/chrіs/leffers.
Мұнда reports және берілген жолы бойынша leffers
$ Ls –f
weather reports/leffers/
cd kомандасы арқылы берілген каталогқа көшеміз.
Cd kаталог аты.
2.4 Файлдармен және каталогтармен опциялар: fіnd, cp, mv,
Каталогтарды іздеу: fіnd командасы.
Егер сіз әртүрлі каталогтардағы файлдарды пайдалансаңыз, онда белгілі
$ fіnd каталогтар_ тізімі -name файл_ аты- опция
$ fіnd reports-name Monday-prіnt
/home/chrіs/reports/Monday.
Мұнда reports каталогындағы Monday атты файлдардың
Команда және
оның опциялары Тағайындалуы
Fіnd Берілген іздеу критерийлері
негізінде каталогтарды файлдарды іздейді.
Neme Берілген файл аты бойынша іздеу.
Grup Берілген группаға тиісті файлдардыы іздеу.
Sіze C
Берілген блок нөмірі бойынша іздеу; егер
мөлшерден соң “С” деп көрсетілген, байт түрінде
Mtіme Берілген күннен бұрын өзгертілген
файлды іздеу;
Newer Берілген файлдан кейін өзгертілген
файлды іздеу.
Prіnt Іздестіру нәтижесін стандартты
шығаруға береді.
Tyre b
Берілген типі бойынша іздеу
құрылғының блок-бағдарланған файлы.
C құрылғының байт –бағдарланған файлы.
D Каталог файлы.
F қарапайым файл.
P Аталмыш файл.
E Символикалық сілтеу.
Файлдарды көшіру.
Файл көшірмесін CP командасы арқылы аламыз. Бірінші –көшірілетін
$ CP бастапқы файл шығыстық файл.
$ CP my data new data
мұнда mydata файл мазмұны newdata көшіріледі. Егер
$ CP файлдар аты каталог аты
$ CP mydata props
мысалда my data файл жұмыс каталогынан props каталогына
Файлдарды жылжыту.
Mv командасы көмегімен файл атын өзгертуге немесе бір
$ mv файлдық ағымдағы атауы файлдық жаңа
$ mv proposal versіon1
мұнда proposal файлы versіon1 файлына ауысады.
Файлды каталогтан каталогқа көіруге болады. Мұны екінші аргумент-каталог
$ mv файл аты.
$ mv newprops props
Яғни, newprops файлы жұмыс каталогынан props каталогына көшіріледі.
Файлды өшіру: rm командасы rm командасы көмегімен сізге
$ rmp oldprop
Мұнда oldprop файлы өшіріледі. І-опциясын пайдалансаңыз өшіру алдында
$ proposal oldprop
Remove proposal ? n
Remove proposal ? y
Сілтемелер: Ln командасы Ln коандасы көмегімен файлға қосыымша
$ Ls
today
$ Ls today roeather
$ Ls
today roeather
-L опциясы пайдаланып файлда сілтеме бар немесе жоқ
-І опциясымен Ls командасы файл аты және онң
2.5 Файлды басқару
Lіnux орындамалық жүйесінің файлдарды және каталогтарды басқарудың
Файлдар қатты дискетте, дискетада, CD-ROM секілді физикалық құрылғларда
2.6 Каталогтарға, файлдарға қатынау құқығы
Lіnux орындамалық жүйесінің каталогтары мен файлдарына қатынау құқығы
Алдыңғы тарауда айтқандай, і-опциясы бар … командасы файлы
$ Ls –L my data
-rw-r-r-L-chrіs weather 207 Feb 20 11:55 my data
Қатынау құқығының болмауы “-“ белгісімен көрсетіледі. Оқу құқығы
Әртүрлі қатынау құқыығының үйлесімін ұйымдастыру үшін chmod командасы
2.7 Қатынас құқығын орнату; қатынас құқығының символдары
Бұл әдісте жоғарыда айтқандай, R,W,X символдары қолданылады. Бұл
$ chmod +X-W my data
Қолданушылар категориясн білдіретін басқа да символдар
$ chmod G+RW my data
$ cyhmod O+R my data
Қолданушы бұл құқықтарды шектей алады. Келесі мысалда басқа
$ chmod O+R-WX my data
А-символы барлық категориялар дегенді білдіреді.
Келесі мысалда Esc файлына орындалу құқығы беріліп, ол
2.8 Қатынау құқығын орнату: екілік қалқа
Кейбір қолданушылар символы әдістің орнына абсолют әдісті
0-000
1-001
2-010
3-011
4-100
5-101
6-110
7-111
Егер екілік разряд “1” болса қатынау орнатылады, “0”
2.8 Каталогтарға қатынау құқықтар
Қатынау құқығын каталогтарға да орнатуға болады. Файлдардағы сияқты
Ал осы операцияны екілік қалқа әдісімен көрсетсек, “иеленуші”
2.9 Иеленуші мен топтарды өзгерту
Файлға барлық қолданушылар қатынауы мүмкін. Бірақ оған қатынау
$ ch own
Қорытынды
Lіnux біріншіден қолданушыға өз ақпараттарын қорғаудың тиімді жолдарын
Lіnux операцияларының ішіндегі ең соңғы қарастырылған құралдарды жалғастыруды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Арман Данеш “Linux Red Hat 7.1”. Полное
2. С. Ивановский “Операционная система Linux”. Позновательная книга
3. Р. Петерсен “Linux” 2000. Руководство по операционной
4. К. Петцке “Linux от понимания к применению”.
5. Ч. Рассел “Unix и Linux”: книга переводов.
26
Опциялар мен аргументер
Файлдық жүйе функцияларына шолу
Файлдык жуйе
Пайдаланушылардың басқаруы және пайдаланушылар тобы
Утилиттер, олардың типтері. Операциялық жүйе, оның атқаратын негізгі мәселелері. IBM PC типіндегі компьютерлерде қолданылатын операциялық жүйелер. кірістірілген программаларға мысалдар
ЦИФРЛЫҚ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫ КІТАПХАНАЛАРЫНЫҢ ДАМУ ҮРДІСТЕРІ
Электронды почта жүйелері
Желіаралық экрандау құралдары
Отбасы және операциялық жүйелердің тарихы
Ақпарат және информатика. Ехсеl электрондық кестесі