Аллаһ тағаланың кәләмін естіген
بســم الله الرحمـن الرحيـم
Имам Ағзамның (р.а.) өмiрi
Мейiрiмдi, рахымды Алла атымен бастаймын !
Бiз мұсылмандар, Аллаһ Тағалаға берген сансыз сыйапаттарына қанша
Бiр ақын кiсi мүжтаһидтер туралы екi шумақ өлеңiнде
Мүжтаһидтер дүниенiң шырағы.
Дiни iлiм гүлiнiң бағы.
Мүжтаһид имадар үмметi Мұхаммадия үшiн ислам iлiмi жолында
Олардың iшiндегi ең ұлығы – бiздiң мазхабымыздың
Бiздер, Орта Азия мұсылмандары осындай ұлық кiсiнiң мазһабын
Бiр ақын ол туралы:
“Имам Ағзам жаратылысы жөнiнен ұлықтардан едi. Әрбiр қадамын
قال النبي صلي الله عليه و سلم :
Яғни Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадис – шарифiнде: “Егер iлiм
Арабтар өздерiнен басқа мұсылман ұлттарды, мысалы парсы, түркi
Хадис – шарифтың қортынды мағынасы : араб
Хазретi Имам Ағзамның (р.а.) ата – бабасы парс
Мәшһүр ислам ғұламаларының бiрi Жалалуддин ас – Суюти
Бұған еш күмән жоқ, себебi Имам Ағзамның дәуiрiнде
Имам Ағзамның туылуын Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзi айтып кеткен.
و قال صلي الله عليه و سلم :
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадис – шарифiнде былай
Бұл хадисте айтылған сөздер Имам Ағзам туралы
و قال صلي الله عليه و سلم :
Яғни Пайғам (с.ғ.с.) хадис – шарифiнде: “Басқа пайғамбарлар
Бұл хадистен мүмiн кiсiлерге Пайғамбарды (с.ғ.с.) жақсы көру
Бұрынғы ғұламалар: “Кiмде – кiм Имам Ағзамның ижтихады,
نعوذ بالله من ذالك
Бұндай нәрседен Құдай өзi сақтасын !
Хазретi Имам Ағзамның жолында болудың
шарапаты туралы.
Исмайыл ибн Әбир – Рижа деген ғүлама кiсi
Мен ол кiсiден: “Ей, Имам Мұхаммед, Әбу Юсуф
Ол кiсi: “Менен екi мәртебе жоғарыда”, - деп
Мен тағыда: “Имам Ағзамның дәрежесi қандай?”,-деп сұрадым.
Имам Мұхаммед маған былай жауап айтты: “Ол кiсiнiң
Ол кiсiнiң дәрежесi қалай жоғары болмасын, қырық жыл
Кағбаның бiр тарапынан ғайыптан : “Ей, Әбу Ханифа,
Мiне, сондықтан да Имам Ағзамның (р.ғ.) мазһабын ұстанған
Хазрет Әли каррамаллаһудiң дұға етуi.
Имам Ағзамның әкесi Сәбиттi балалық шағында әкесi Хазретi
Хазретi Әли (р.а.) Аллаһ тағала балаңызды өзiне және
Хазретi Әлидiң (р.а.) батасы қабыл болып, ол кiсiден
Түркия, Солтүстiк Кауказ, Қара теңiз жағалауы, Татарыстан, Ота
Ислам ғұламаларының бiрi фақиһ (фиқһ ғылымы) Ибн Абидин
Олардың барлығы фәтуә жазған муфтий, қази, көптеген кiтаптар,
Фиқһ ғалымы, күллi ислам әлемiне мәшһүр “Хидая” кiтабының
Хазретi Әлидiң (р.а.) дұғасының берекетiнен Имам Ағзамның шәкiрттерi
Имам Шафиғи – Имам Мұхаммедтың шәкiртi.
Имам Шафиғи : “Кiмде – кiм фиқһ iлiмiн
Ғұламалардың айтуынша, фиқһ iлiмiнiң дәнiн Абдуллах ибн Масғуд
Кейбiр ғалымдар бұл мағынаны өлеңмен берегн:
الفقه زرع ابن مسعود و علقمه حصاده ثم
Имам Мұхаммед фиқһ iлiмiн нан ғып пiсiрдi дегеннiң
Жүйенi әдемiлеп, көркемдегенi соншалық басқа басқа нәрсе қажет
عند ذكر الصالحين تنزل الرحمة
“Ұлық кiсiлердiң жақсы iстерiн айтып, еске алғанда, Аллаһ
Әл-Хафиз Әбулқасым бин Асанир бұл туралы былай деген
“Сахабалармен табиғиндердiң дәрежелерiнен соң Әбу Ханифа, Малик, Шарфиғий
Сондықтан отырыстарда пайдасыз сөздер сөйлегенше, ұлық ғүламалардың дiнге
ХАЗРЕТI ИМАМ АҒЗАМНЫҢ ШЫҒУ ТЕГI
Хазретi Имам Ағзамның Хаммад есiмдi жылғыз ұлы болған.
Омардың айтуынша атасы Имам Ағзам Сәбитұлы, Сәбит Зуатұлы,
Шейх Шахабуддин Ахмад бин Хажар бұл екi кiсiнiң
Себебi кiсiге екi есiм немесе бiр есiм оған
و الله اعلم بالصواب.
ХАЗРЕТI ИМАМ АҒЗАМНЫҢ ДҮНИЕГЕ КЕЛУ
Хазретi Имам Ағзам Әбдумәлiк бин Маруани ислам халифасы
Ханафий мазһабын ұстанушылар Имам Ағзамның өмiрбаянын жақсы бiлiп,
ОНЫҢ (р.а.) ЕСIМДЕРI
Ғұламалардың бiрауыздан келiсiмдерi бойынша Имам Ағзамның есiмi -
Кейбiр даналар қанға – рух деп балама берген.
Немесе Нұғыман – қызыл гүл, яғни қызғалдақ мағынасын
Немесе Нұғыман – нығмет, сыйлық мағынасын бiлдiредi, яғни
Лақап аты Әбу Ханифа, яғни мұсылмандар қауымының атасы
Тағы бiр аты Сиражул-уммати, яғни үмметтiң шырағы деген.
Шынында, ол кiсi мұсылман үмметiн адасу қараңғылығынан тура
Себебi, дүниенiң тәртiбi ислам үкiмдерiне амал ету және
Қорыта айтқанда, халықтың жақсы өмiр сүруi тек қана
ХАЗРЕТI ИМАМ АҒЗАМНЫҢ ЖАРАТЫЛЫСЫ
Ұлы Хаммадтың: “Әкем Имам Ағзам қызыл шырайлы, әдемiше
Шәкiртi Имам Әбу Юсуф: “Бет пiшiнi, дене бiтiмi
Шәкiрттерiнiң шариғат мәселелерiн тереңiнен түсiнетiн ғалым болуларына көп
رحمة الله رحمة واسعة و متعنا الله بأخذ
Ибнул-Мубарак Имам Ағзамды сипаттай келе, ол кiсiнiң дәрежесiн
Куфада да, Батыс пен Шығыс аралығында да Имам
Түнiмен ұйыщтамай ибадат жасап, күндiз Аллаһтан қорқып ораза
Ол кiсi халықтың жолбасшысы һәм де патшалардың иамаы
Имам Ағзамға өз заманында дұшпандық жасаған адамдар да
Бүкiл әлем мойындаған осындай ұлық адамды қорлаушы қиянатшылардың
Бұл жөнiнде Имам Шафиғий былай деген: “Барлық адамдар
و قال الامام الشافعي رحمة الله عليه :
ХАЗРЕТI ИМАМ АҒЗАМНЫҢ ТАБИҒИНДЕРДЕН БОЛУЫ, ЯҒНИ САХАБАЛАРДЫ
Бiр сахабаны көрген, оның сұхбатын тыңдаған немесе Пайғамбардың
Имам Ағзам 16 сахабаны көрген, оның iшiнен хадис
Анас ибн Мәлiк; разиаллаһу анһу.
Амр ибн Хурайс; р.а. хижиридiң 85 – шi
Мухаддистердiң, яғни хадис ғұламаларының көпшiлiгi, егер 5 жасар
Демек, бес жасар баланың естуi және риуаят етуi
Убайдуллаһ бин Әли – Харис бин Жаз Әз
Жабир бин Абдуллаһ р.а.
Абдуллаһ бин Әбу Ауфий р.а. хижирий 87 –
Уасила бин Ал –Асқағ р.а.
Муғаққал бин Ясар р.а.
Абу Ат – Туфайл Омар бин Уасила р.а.
Айша бинти Ужрат р.а.
Солих бин Сағат р.а. хижрий 88 – жылы
Ас – Соийб бин Халад бин Суайд р.а.
Ас – Соийб бин Язид бин Сағид р.а.
Абдуллаһ бин Басра р.а. хижирий 96 – жылы
Махмуд бин Ар – Робиғ р.а хижирий
Абдуллаһ бин Жағфар р.а.
Әбу Имама р.а.
Бұл сегiз кiсiден Имам Ағзам хадис риуаят еткен.
Қорқыта айтқанда Имам Ағзамға (р.а.) нәсiп болған мұндай
Замандастары мына ұлық ғұламалар едi:
1 Имам Аузағий.
2. Басрада – Хаммад бин Сулейман.
3. Куфада – Суфиян Сәурий.
4. Мадина Мунаууарада – Имам Мәлiк.
5. Мысырда – Ләйс бин Сағда рахимаһуллаһу ажмағин.
Табиғиндер туралы Аллаһ тағала Құран кәрiмде “Тәубә” сүресiнiң
و الذين إتبعوهم بإحسان رضي الله عنهم و
“Жақсылықта оларға (сахабаларға) ергендерден Аллаһ разы болды. Әрi
ҰСТАЗДАРЫ
Имам Әбул Хафсул – Кабирдiң айтуынша ИмамАғзамның 4000
Бiрақ ең соңғы және ең мәшһур ұстазы Имам
ХАЗРЕТI ИМАМ АҒЗАМНАН ХАДИС ЖӘНЕ ФИҚҺ IЛIМДЕРIН ҮЙРЕНГЕН
Хазретi Имам Ағзамның щәкiрттеррiн санап шығу қиын. Себебi
Олардың iшiндегi хадис ғалымдарының ең атақтылары: Яхия бин
Фиқһ iлiмiнен Имам Ағзамның жолын жалғастырып, фиқһ мәселелерiн
Имам Зуфар, Имам Әбу Юсуф және Имам Мухаммед
1.Имам Зуфар (р.а.)
Әбу – Хузайл Зуфар бин Хузайл Қайс Әл-Әнбарий
2. Имам Әбу Юсуф (р.а.) (731 –798ж) Әбу
Iлiм жөнiнен Әбу Хнифадан кейiн орын алатын, ең
Имам Һарун Ар – Рашид заманында Бағдад қаласының
ЖАЗҒАН ЕҢБЕКТЕРI: “Китабул – Харадж” “Китабул –
3. Имам Мұхаммед (749 – 805 ж.ж.)
Әбу Абдуллаһ Мұхаммед бин Әл – Хасан бин
Имам Ағзамның мүжтаһид дәрежесiне жеткен шәкiрттерiнiң бiрi. Ижтиһадында
Имам Мұхаммед фиқһ iлiмiн тереңiрек дамытып, көптеген
1 . Имам Шафиғий – Шафиғий мазһабының негiзiн
2 . Әбу Хафс Әл – Кабир.
3. Мұхаммед бин Самаға.
4. Яхья бин Маин.
5. Ибн Миһран (барлықтарына Аллаһтың рахымы болсын!) т.б.
ЖАЗҒАН ЕҢБЕКТЕР:
1 “ӘЛ –Асл” (басқа бiр аты “Әл –
2 “Әз – Заиядат”
3 “Әл – Жамиғус – Сағир”
“Әл – Жамиғул – Кәбир”
“ Әс – Сиярул – Кәбир”
“Әс – Сиярус – Сағир”
“Китабул – Асар”
“Әл – Хужжатул ала Әһлил – Мадинати”
“Китабул – Махарижи уал – һиал”
“Зиядатуз – Зиядат”.
А Қ И Д А
Араб тілінде "ақида" сөзi дүние таным, көзқарас және
Ақида iлiмi Аллаһ тағаланың бiрлiгiн, есiм сипаттарын және
Жалпы кез-келген бiлiм оқыған шәкiрт оқитын ілімі жөнінде
Iлiмнiң анықтамасы.
Iлiмнiң зерттейтiн мәселесi.
Iлiмнiң мақсаты.
Iлiмнiң негiзiн салушы.
Акида iлiмiн кейде таухид немесе иман iлiмi деп
Ислам iлiмi
Ахлақ iлiмі
1)Нақшбандия 1)Имам Ағзам 1)Имам Матуриди
2)Яссауия 2)Имам Шафиғи 2)Имам Ашғари
3)Кубрауия 3)Имам Малик
4)Қадирия 4)Имам Ахмад бин Ханбал
Біздер, Орта Азия мұсылмандары фиқһ ілімінде Имам Ағзам,
Фиқһул - әкбар (Ең үлкен фиқһ).
Имам Ағзам Әбу Ханифа (р.а.).
Сайид Махмуд ат- Тарази. (Алтынхан төре).
Менiң бұл кiтабым Аллаһ тағаланың таухидын бiлудің
*Әһли сүннет уәл жамағат сөзiнің мағынасы Пайғамбарымыз (с.а.с)-ның
يَجِبُ أَنْ يَقُولَ أَمَنْتُ بِاللهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ
Шариғат исламияда ғибадатқа мiндеттi болған әр кiсiге (мукаллаф)
وَاللهُ تَعَالَي وَاحِدٌ لاَ مِنْ طَرِيقِ الْعَدَدِ وَ
Аллаһ тағаланың бiрлiгi (уахид) санау жолымен емес, яғни
*Айт, ей, хабибiм! Аллаһ тағала жалғыз, серiгi жоқ.
لَمْ يَزَلْ وَ لاَ يَزَالُ بِأَسْمَآئِهِ وَ صِفَاتِهِ
Аллаһ тағала өзiнiң затында және iс әрекетiнде болған
Iс әрекетiндегi сипаттар мыналар:
1). Жарату. 2) Ырзықтандыру. 3)Жоқтан бар ету, пайда
Аллаһ тағала өзiнiң есiм сипаттарымен мәңгi болған және
Аллаһ тағалаға жаңадан еш қашан қосымша бiр сипат
لَمْ يَزَلْ عَالِمًا بِعِلْمِهِ وَ الْعِلْمُ صِفَةُ فِي
Аллаһ тағала ежелден өзiнiң бiлу сипатымен сипатталып келген.
وَ الْقُرْآنُ كَلاَمُ اللهِ تَعَالَي فِي الْمَصَاحِفِ مَكْتُوبٌ
Құран - Аллаһ тағаланың сөзі. Қағаздарда жазылған, мұсылмандардың
وَ مَا ذَكَرَ اللهُ تَعَالَي فِي الْقُرْآنِ حِكَايَةً
Аллаһ тағала Құран-кәрімде хикая ретінде Мұса (а.с.) мен
وَ سَمِعَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَلاَمَ اللهِ تَعَالَي
Хазіреті Мұса (а.с.) Аллаһ тағаланың кәләмін естіген. Аллаһ
فَلَمَّا كَلَّمَ اللهُ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَلَّمَهُ بِكَلاَمِهِ
Аллаһ тағала Мұса (а.с)-мен сөйлескенде ежелден өзіне тән
وَ هُوَ شَئٌ لاَ كَالأَشْيَاءِ وَ مَعْنَي الشَّئِ
Аллаһ тағаланы нәрсе, зат деп айтамыз. Бірақ ол
Аллаһ тағаланың шегі, қарсыласы, серігі, теңдесі және ұқсасы
خَلَقَ اللهُ تَعَالَي الأَشْيَاءَ لاَ مِنْ شَئٍ وَ
Аллаһ тағала дүниедегі барлық нәрселерді жоқтан бар етті,
يَعْلَمُ اللهُ تَعَالَي الْمَعْدُومَ فِي حَالِ عَدَمِهِ مَعْدُومًا
Аллаһ тағала жоқ нәрсені жоқ халінде жоқ деп
خَلَقَ اللهُ تَعَالَي الْخَلْقَ سَلِيمًا مِنَ الْكُفْرِ وَ
Аллаһ тағала өз құлдарын күпірден де иманнан да
Аллаһ тағаланы мойынсұнған, шын жүрегімен Аллаһ тағалаға тәсілім
Аллаһ тағала Хазіреті Адам (а.с.)-ның белінен қияметке дейін
Аллаһ тағала оларға ақыл беріп, олардан: «Әласту бироббикум?»
Әрбір нәресте фитри иманмен дүниеге келеді. Пайғамбарымыз с.ғ.с.
وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَدْ بَدَّلَ وَ
Кімде-кім осыдан кейін күпірлік жасаса, фитри және әл-мисақ
Аллаһ тағала өз пенделерінен ешбірін күпірге немесе иманға
وَ جَمِيعُ أَفْعَالُ الْعِبَادِ مِنَ الْحَرَكَةِ وَ السُّكُونِ
Пенделердің барлық іс-әрекеттері, яғни тіршіліктері мен иман келтірулері,
____________________________________
1. яһуди - еврей, иудаизм дініндегі адам
2. насрани - христиан
3. мәжуси - отқа табынушы.
білуімен, үкімі және тағдырымен болады. Күнә істер
Бірақ бұл істер Аллаһ тағаланың жақсы көруі, ризашылығы
وَ الأَنْبِيَاءُ عَلَيْهِمُ الصَّلاَةُ وَ السَّلاَمُ كُلُّهُمْ مُنَزَّهُونَ
Пайғамбарлардың (а.с.) барлығы күпірліктен және үлкен-кіші күнәлардан, жаман
Көзді ашып жүмған сәттей Аллаһ тағалаға серік қоспады,
أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدَ النَّبِيِّينَ عَلَيْهِمُ الصَّلاَةُ وَ السَّلاَمُ
Пайғамбарлардан кейінгі адамдардың абзалы Хазірет Абубакр Сыддық, одан
اَلْمَسْحُ عَلَي الْخُفَّيْنِ سُنَّةٌ وَ التَّرَاوِيحُ فِي لَيَالِي
Екі етікке масих тарту сүннәт-муаккадә. Рамазан айында тарауих
Және мурджиялар сияқты істеген жақсы сауап істеріміз қабыл
وَ مَا كَانَ مِنَ السَّيِّئَاتِ دُونَ الشِّرْكِ وَ
Қайсы бір мүмин пенде ширк және күпірден басқа
___________________________________
1.мурджийа-адасушы 72 топтың бірі.
Бұл амалдың үкімі де рияның үкіміндей, яғни ізгі
وَ الآيَاتُ لِلأَنْبِيَاءِ وَ الْكَرَامَاتُ لِلأَوْلِيَاءِ حَقٌّ وَ
Пайғамбарлардың (с.ғ.с) муғжизалары, әулиелердің кереметтері хақ. Аллаһ тағаланың
Сондай-ақ Ібіліске бүтін жер жүзін айналып шығу, мағрибтан
وَ كَانَ اللهُ تَعَالَي خَالِقًا قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ
Аллаһ тағала бүкіл махлұқаттарды жаратпастан алдында жаратушы еді.
Яғни бір нәрсеге ұқсатып, яки бір кейіпте көрмейді.Аллаһ
وَ الإِيمَانُ هُوَ الإِقْرَارٌ وَ التَّصْدِيقُ وَ إِيمَانُ
Иманның сөздік мағынасы жалпы сену деген, шариғаттағы мағынасы
نَعْرِفُ اللهَ تَعَالَي حَقَّ مَعْرِفَتِهِ كَمَا وَصَفَ اللهُ
Біздер, мұсылмандар жаратушымыз Аллаһ тағаланы барлық сипаттарымен толық
Бұның мағынасы әрбір мұсылман Аллаһ тағаланы таниды, оның
وَ اللهُ تَعَالَي مَتَفَضِّلٌ عَلَي عِبَادِهِ وَ عَادِلٌ
Аллаһ тағала өзінің құлдарына мейірбан, кейбіреулерін жарылқап, жақсылығына
وَ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ مَخْلُوقَتَانِ الْيَوْمَ لاَ تَفْنَيَانِ
Аллаһ тағаланың бұйрықтарына мойынсұнушы мүмін пенделері үшін нығмет
وَ سُؤَالُ مُنْكَرٍ وَ نَكِيرٍ فِي الْقَبْرِ حَقٌ
Мәйіт қабырға қойылғаннан кейін, екі періште келеді. Бірінің
Қабірде мәйт сұраққа жауап беру үшін тірілгенде шыққан
وَ كُلُّ شَئٍ ذَكَرَهُ الْعُلَمَاءُ بِالْفَارِسِيَّةِ مِنْ صِفَاتِ
Аллаһ тағаланың сипаттарынан қайсысы парсы тілінде айтылса, бізге
وَ الْقُرْآنُ مُنَزَّلٌ عَلَي رَسُولِ اللهِ صَلَّي اللهُ
Құран Кәрім аспаннан пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.)-ға жиырма үш
وَ وَالِدَا رَسُولِ اللهِ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وض
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.)-ның ата-анасы фитри иманда, яғни исламда қайтыс
وَ إِذَا أَشْكَلَ عَلَي الإِنْسَانِ شَئٌ مِنْ دَقَائِقِ
Мұсылман пендеге таухид ілімінің нәзік мәселелерінен қиын бір
Ақида ілімін кешіктіруге ешқандай кешірім жоқ. Бұл ілімді
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.)ның миғражға шыққандығының хабары-рас және ақиқат. Бұл
Махлұқат-жаратылған нәрсе
1
Iлiмнiң қасиеттерi және артықшылықтары
Әбу Юсуф бин Ибрахим бин Хабиб бин
Құран оқу және оның қасиеттері жайлы
Намаз оқу
Құраниттер
Құран - Аллаһ тағаланың мәңгі кітабы
Әбу Ханифа ұлы ғалым
Зекет туралы
Құран тарихы
Ширк ұғымы және оның түрлері