Банкаралық клиринг
Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................................................
Төлем жүйесінің мәні, ақша аудару мен төлемдерді жүзеге
асыру механизмдері
Төлем жүйесінің мәні............................................................................
Ақша аудару мен төлемдерді жүзеге асырудың негізгі
механизмдері…......................................................................................
Төлем жүйелерін құрудың (құрылысының) халықаралық
стандарттары (негізгі принциптері).................................................
Төлем жүйелерінің қызмет етуінің шетелдік тәжірибесі
(Австрия, Нидерланды).........................................................................
2. Қазақстан Республикасының төлем жүйелерінің дамытудың сараптамасы
Қазақстандағы төлем жүйесінің дамуының қысқаша тарихи
жағдайы..................................................................................................
Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің қазіргі жағдайы....
Қазақстан Республикасының төлем жүйесінде мониторинг
жүргізу...................................................................................................
Қазақстан Республикасының төлем жүйесін дамыту анализі
(сараптамасы).......................................................................................
3. Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің даму болашағы
Ұлттық банкаралық жүйесінің төлем карточкаларының
құрылуы...................................................................................................
Евразиялық Экономикалық Қауымдастық елдерінің ортақ төлем
жүйесін ұйымдастыру.........................................................................
Қорытынды...............................................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.......................................................................
Кіріспе
Күн сайын көптеген субъектілердің сондай-ақ жеке тұлғалар мен материалдық
Қазақстан Республикасының эканомикасының қарқынды дамуының нәтижесінде, шетелдік инвеститцияның көлемінің
Осы диплом жұмысын жазу барысында алға қойылған мақсатым -
Осы үдеуден шығу үшін мынадай мақсаттар қойылады:
Қазақстан Республикасындағы төлем жүйесінің қалыптасуы мен дамуын зерттеу;
Қазақстан Республикасындағы төлем жүйесінің құқықтық аспектілерін анықтау;
төлем жүйесін ұйымдастырудағы орталық банктер қызметіне баға беру;
төлем жүйесін тәуекелдікпен басқару әдісін қалыптастыру;
Қазақстан Республикасында төлемнің пайда болу механизмдерінің мәнін.
төлем жүйесі өзіне материалдық және қаржылық активтерді иеленетін экономикалық
Әдетте мұндай міндеттемелер ақша аударылымы есебінен, не қолма-қол қаржы
Қолма-қол ақшалар еліміздегі әрбір орталық банктер шығаратын бакнноттар
Сонымен қатар, экономикалық көзқараспен қарайтын болсақ, егер де әрбір
Осы себепке байланысты материалдық өндіріс саласындағы экономикалық агенттер әдетте
Төлем жүйесінің өзі және оның құралдары шаруашылық субъектілердің
Өзге де маңызды сәттерге жүйенің табиғатына және оның жұмысына
Нарықтық экономика адамдар, кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелер арасыедағы
Соңғы жылдары төлем жүйесіндегі белсенділікті жобалау, басқару мен бақылауға
Мен таңдап алған диплом жұмысым нарықтық экономикаға өту кезегіндегі
Диплом жұмысын жазу барысында теориялық-әдістемелік база ретінде отандық және
Жұмыстың методикалық негіздері: Қазақстан Республикасының заңнамалық және нормативтік
Жұмыстың құрылымы алға қойылған міндеттерге сәйкес жасалған.Жұмыс кіріспеден, үш
1 тарау.Төлем жүйесінің ақша аудару мен төлемдерді жүзеге
1.1 Төлем жүйесінің мәні
Төлем жүйесі экономиканың банк секторы мен қаржы нарығында басты
Орталық банктің негізгі рөлі есеп айырысу мекемесінің қызметін ұсыну
Кез-келген төлем жүйесі негізгі бес бөліктен құралады:
заң шығарушы база.
төлем жүйесінің қатысушылары.
төлем құралдары (ақша аударымдары мен төлемдерді жүзеге асыру әдістері).
ақша аударымдары мен төлемдерді жүзеге асыру механизмдері.
инфрақұрылым және технология (есептегіш техника мен программалық жабдықтау).
Заң шығарушы база- кез келген төлем жүйесінің негізгі құрамдас
Төлем жүйесінің дамуы оның нормативтік базасының үнемі жетіліп, жаңарып
- төлем жүйесінің қатысушылары (тұтынушылары).
Ең алдымен төлем жүйесіне қатысушыларды, олардың құқықтары мен міндеттерін
Төлем жүйесінің қатысушыларын негізінен үш топқа бөлуге болады:
Шаруашылық жүргізуші субъектілер мен жеке тұлғалар – олардың күнделікті
Заңды тұлғалар мен жеке тұлғаларға ақша аударымдары және
Барлық коммерциялық банктердің шоттарына қызмет көрсететін және банкаралық есеп
төлемдер мен ақша аударуды жүзеге асыру жолдары.
Ақша аударымдары мен қолма-қолсыз төлемдерді жүзеге асыру үшін төлем
төлемді жүзеге асырудың мақсаты.
нақты төлем құралын қолдану құны.
ақшаны қолма-қол немесе басқа жолмен беру.
төлем сомасының қомақтылығы.
нақты төлем құралын қолданудың ыңғайлылығы.
Бір төлемді бірнеше төлем құралының көмегімен жүзеге асыруға болатындықтан,
Төлем құралдарын екі топқа бөлуге болады:
кредиттік (несиелік) құралдар.
дебеттік құралдар.
Несиелік құралға төлем тапсырмасы жатады. Несиелік аударымды жүзеге асыру
т.қ
а.қ.
1- сурет – Несиелік ақша аударымның үлгісі.
Дебеттік құралдар несиелік құралдарға қарағанда көп болады (чектер, төлем
\
2- сурет – несиелік ақша аударымның үлгісі.
Ақша аударымдары мен төлемдерді жүзеге асыру кезінде мына төлем
төлем тапсырма;
төлем талап-тапсырмасы;
тікелей банктік шотты дебеттеу;
инкассолық жарлық;
чек;
вексель;
төлем карточкасы
төлем тапсырмасы - ақшаны аударушының өз банкісіне құжатта көрсетілген
төлем талап-тапсырмасы - ақшаны алушының өз банкісіне құжатта көрсетілген
банктік шоттың тікелей дебеттелінуі - тұтынушының жүйелі төлемдерін
инкассолық жарлық - уәкілеттілігі бар тиісті органдардың ақшаны жіберушінің
чек - бұл бекітілген түрдегі чекті берушінің өз
вексель - біржақты шартсыз ақшалай міндеттемесі бар қатаң
төлемдік карточкасы - бөлшек төлемдерді жүзеге асырудың ең қолайлы
Төлемдік карточкалары кредиттік және дебеттік болып екіге бөлінеді. Сонымен
Ал, кредиттік карточкаға қарағанда дебеттік карточканың иесі тек шотта
Дебеттік - несиелік карточка осы екі жағдайды да қамтиды.
Соңғы жылдары төлем карточкалары өте көп қолданылып келеді, себебі
Кез-келген төлем карточкасы өзінің шығарған төлем жүйесі шеңберінде ғана
Сонымен қатар, банк тәжірибесінде магниттік жолақшасы және микропроцессоры бар
Микропроцессорлы технологиялардың дамуымен дүние жүзінде электронды ақша қолданатын түрлі
Электронды ақшалар қолда бар ақша тәріздес. Электронды ақшалар микропроцессорлы
Төлем құралдарының тізімі және олардың біреуінің әйгілі болуы әр
1.2. Ақша аудару мен төлемдерді жүзеге асырудың негізгі механизмдері
Төлем жүйесі - белгілі бір ережеге бағынатын бір банктік
Екі банк арасында төлемдерді жүзеге асыру механизмі.
Екі банк арасында төлемдер мен ақша аударымдарын жүзеге асыру
Екі жақты қарым-қатынас орнатылған жағдайда банктер арасында ақша аударымдары
төлеушінің банкісінде ашылған ақшаны алушының банкісінің корреспонденттік шотына ақшаны
ақшаны алушының банкісінде ашылған ақшаны төлеушінің банкісінің корреспонденттік шотынан
Алайда тура қатынас орнату барлық жағдайда мақсатқа сәйкес болмайды,
Осыған байланысты банкаралық есеп айырысуларды жүзеге асыру үшін банктерге
Егер мұндай банк ретінде коммерциялық банк болса, онда жоғарыда
Орталық банктің қатысуымен өтетін жалпы есеп айырысу жүйесінің негізінде
Жалпы есеп айырысу жүйесі ақша аударуды ақша жіберушінің есебінде
Жалпы өнім есебі жүйесінде әр төлем құжаты жеке-жеке өңделеді
Бұл мысалда ақша аудару әр құжат негізінде жүзеге асыралыда.
Орталық банк қатысуымен өтетін клиринг төлемдері арқылы нетто-есеп жүйесі
Нетто есеп жүйесінде ақша аудару клирингтің әр қатысушысының таза
Клиринг - есеп айырысуға қатысушы тараптардың екіжақты құқықтары мен
валюталық клиринг.
банкаралық клиринг.
Банкаралық валюталық клиринг халықаралық төлем келісімдері негізінде жүргізілетін сыртқы
Банкаралық клиринг - елдің заңды тұлғаларының екіжақты ақшалай талаптарын
Клиринг екіжақты немесе көпжақты негізде жүзеге асырылуы мүмкін. Екіжақты
Банк А мен банк В арасында екі жақты клиринг
Көп жақты клирингті жүзеге асыру барысында (біздің жағдайда 4
3 мысал негізінде көпжақты клиринг қалай жүзеге асатынын қарастырайық.
Көпжақты клиринг нәтижесіндегі ақша аудару есеп айыру мекемесінде ашылған
Содан кейін бұл ақшалар клиринг нәтижесінде таза несиелер позициясы
1-кесте.Банктер арасындағы төлемдер
Төлем жіберуші банк Төлем қабылдап алушы банк
A Б В Г
А - 10 90 0
Б 0 - 80 60
В 70 30 - 0
Г 50 40 20 -
Жіберілетін төлемдер жиынтығы (сомасы) 100 140 100 110
Қабылдаған төлемдер сомасы 120 80 190 60
Банктің таза позициясы 20 -60 90 -50
Ескерту - Кестедегі мәліметтер автормен www. national. kz. сайтынан
Бұл мысалдан көретініміз жалпы есеп айырысу жүйесімен салыстырғанда клиринг
Бұл тәуекелділіктерді:
заңды;
қаржылық;
операциялық;
деп бөлуге болады.
Біз солардың негізгілерін- қаржылық тәуекелдер (несиелік тәуекелділік, өтімділік тәуекелі
Несиелік тәуекел- бұл, төлеушінің өз міндеттемелерін толық көлемде және
Өтімділік тәуекелі- ақша аудару барысында өз міндеттемелерін орындай алмауымен
Жүйелік тәуекел- төлем жүйесінің қатысушыларының біреуі өз міндеттемелерін орындамаған
Бұл жағдайда барлық банктердің төлемдері жүзеге аспай тұрады, себебі
Мұнда клиринг қатысушыларының біреуінің немесе бірнешеуінің дебеттік таза позициясын
Операциялық тәуекел- төлем жүйесінің қатысушысының қызметкерлерінің өз міндеттерін атқаруда
Алаяқтық тәуекел - төлем жүйесіне рұқсатсыз еніп, қызметкерлердің өз
Бұл тәуекел негізінен жүйеге жалған хабарлар жіберумен байланысты. Мұнымен
Техникалық тәуекел - бағдарламалы техникалық құралдар мен телекоммуникациялардағы ақауларға
Бұл сақтандыру шараларын белгілі бір жүйеге бағынуы тиіс, себебі
Құқықтық тәуекел - төлем жүйесінің әрекетінің ережелері мен атқару
Бұл тәуекел негізінен жүйеге қатысушылардың өз міндеттері мен құқықтарын
Бұл тәуекелді салық жүйесінің әрекетін жүзеге асыру ережелері мен
1.3. Төлем жүйелерін құрудың (құрылысының) халықаралық стандарттары (негізгі принциптері)
Қазіргі кезде қаржылық инфрақұрылымды нығайту арқылы қаржылық тұрақтылықты қолдау
1998 жылдың мамыр айында Қазақ Банкаралық Есеп Айырысу орталығы
Тұрақты және нәтижелі төлем жүйелері қаржы жүйесінің тиімді дамуы
Жүйелік мәні бар төлем жүйелерінің негізгі принциптері:
Жүйеге барлық заңдылықтарға сәйкес жан-жақты талқыланған нормативтік база қажет.
Жүйенің барлық ережелері мен әрекеттері жүзеге асыруға міндетте болуы
Жүйенің ережелері мен әрекетгері жүйе қатысушыларына жүйенің әр қаржылық
Жүйе қатысушылары, жүйе операторы және басқа да мүдделі жақтар,
Жүйе несиелік қауіп пен өтімділік қаупін басқаратын нақгы
Жүйелік мәні бар төлем жүйесінің ережелері мен әрекеттері тек
Жүйе қаржыландыру болған күні толық есеп беруді қамтамасыз ету
Төлем жүйесіне өңделу үшін ақша түсу уақыты мен толық
Көп жақты клиринг жүйеге асырылатын жүйе егер бөлек есеп
Есеп жүргізу үшін қолданылатын активтер орталық банк талаптарына сай
Көптеген төлем жүйелері жүйе қатысушылары арасындағы аударымдарды жүзеге асырады.
Жүйенің қауіпсіздігі және операциялық сенімділігі жоғары болуы керек, және
Нарық қатысушылары өз есеп жүргізулерін қаржы нарығында жүзеге асыруда
Төлем жүйесі ұсынатын төлемдерді жүзеге асыру тәсілдері тұтынушылар үшін
Жүйенің қатысушылар үшін әділетті және ашық жол ашатын халыққа
Бұл аталған критерийлер төлем қызметінің нәтижелігін ұлғайтып, құнын төмендетуге
Төлем жүйесін басқару әрекеттері нәтижелі есеп беруге міндетті және
Нәтижелі басқарудың мақсаттарының бірі жүйе өзінің міндеттерін оның қатысушыларына
Негізгі принциптерді жүзеге асырудағы орталық банктің міндеттері.
Орталық банк өз принциптерін нақты айқындап алып, сосын өз
орталық банк өзі басқаратын жүйелер оның негізгі принциптерін орындауын
орталық банк өзі басқармайтын жүйелердің негізгі принциптерді орындауы
төлем жүйесін негізгі принциптерге сүйене отырып орталык банк басқа
1.4. Төлем жүйелерінің қызмет етуінің
Нидерландының төлем жүйесі.
DNВ төлем жүйелер бөлімшелерінің құрылымы
төлем жүйесінің саясат департаменті;
төлемдер мен бағалы қағаздар департаменті болып екіге бөлінеді.
Төлем жүйесінің саясаты департаменті төлем жүйелерінің әрекеттерін сараптайды, мониторинг
DNВ банкі (АСН) клирингтік палатаның, ЕuroNext коммерциялық банктердің, қаржы
Нидерландыда жергілікті банктер арасындағы іс- әрекеттерді хабарлама арқылы жүзеге
ТОР- RTGS жүйесі;
клиринг ТОР жүйесінің есе жүргізулері DNВ хабарлама есеп-шоттары арқылы
Қаражат аз болған жағдайда төлем құжаттары ҒІҒО
DNВ арқылы ТОР- қа кезекке енетін хабарларды банк- жіберуші
ТОР операциялық күні 22-00 аяқталатын болса, жүйе кезекте қалған
Нидерландыда кепілдемелердің көлемді саны бар. Ол 43 млрд евроға
DNB мен коммерциялық банктер арасындағы қауіпсіздік VPN шифрлы қүрал-жабдықтарын
Бөлшектеп төлеу жүйесі.
Бөлшектеп төлеу жүйесінің операторы болып ІnterPay клинрингтік палатасы табылады.
ІnterPay- дың негізгі функцияларына ТОР ішінде көпжақты клиринг
Көпжақты клиринг жүйесі күделікті 7:30 дан 17:00 ге дейін
Егер қатысушының дебеттік таза позициясы бірінші 30 минутта
DNB ІnterPay қызмет кқрсетулерін тұтынбайды және клиринг қатысушысы емес,
Тәуекелдіктерді басқару мақсатында төлем жүйелерінің мониторингі жүзеге асырылады. Мониторинг
монеталық (қаржылық) саясаттың нәтижелі және дұрыс жүзеге асырылуына
тұтынушылардың қаржы жүйесіне деген сенімін арттыру үшін төлем жүйелерінің
Нидерландыда төлем жүйесінің мониторингінде қолданатын бірнеше нормативтік-құқықтың актілер
Австрияның төлем жүйесі.
OeNB төлем жүйелерінің құрылымы мен бөлімшелерінің қызметі.
Төлем жүйелерін құру мен олардың нәтижелі қызмет етуін
Австрияның OeNB банкі жабық акционерлік қоғам болып табылады. Оның
OeNB- нің бірнеше еншілес (дочерний) мекемелері бар: Монетный двор;
Негізінен OeNB- нің төлем жүйесіндегі саясатының мәні қазіргі
ARTІS– Авсриядағы қазіргі кездегі банкаралық есептеулер жүйесі.
RTGS– тың қалан жүйелері сияқты ARTІS те ішкі
2-кесте. ЕО ішіндегі трансшекаралық төлемдер.
1 айдағы төлемдер саны тал (штук) 1 төлемдік төлем
100-ге дейін 1,75
1000-ға дейін 1,0
1000-нан көп 0,8
Ескерту – кестедегі мәліметтер автормен www.national.kz . сайтынан алынды
Сонымен бірге бұл жүйеде қаржыландыру мерзімін 5-күнге
ARTІS мониторингі. Жүйе операторларының төлем жүйесінің 3 түрлі мониторингін
графикалық монитор, мұнда төлемдердің ұзақ кезекте тұруы графикалық түрде
ескертулер мониторы, мұнда төлемдерді жүзеге асыру кезінде болатын қиыншылықтардың
Мұндай қиыншылықтарға өтімділіктің жетіспеушілігі және төлем құжаттарындағы
Техникалық монитор, ол төлем жүйесінің жұмысын техникалық жобада (тұрғыда)
APSS төлем жүйелері бойынша австриялық қызмет (служба) көрсету.
Австрияның APSS және Қазақстанның “Процессингті орталығы” екеуінің
APSS атқаратын міндеті төлем карточкалары бойынша транзакцияларды өңдеуге байланысты
APSS–тің жұмыс істеу тәртібі– 1 жылда 365 күн тәулік
3- кесте. Австрияның төлем карточкалары жүйесінің әрекетінің көрсеткіштері
Көрсеткіш Мән
2005 ж. басы
POS-терминал саны 65000
Банкомат саны 6500
Эмитент-банк саны 1500
Сауда орындары саны 80000
2002 ж.
өңдеген дебеттік және несиелік карточкалар саны 5,6 млн.
Дебеттік және несиелік карточкалар трансакциялары құны 8,55 млрд. Евро.
өңделген трансакция саны. 268 млн. Трансакция
1 секунда өңделетін трансакция саны 99 трансакция/сек.
Ескерту – кестедегі мәләметтер автормен www. national .kz .
Электронды коммерция (сауда).
Соңғы 4 жылда дәстүрлі төлем құралдарымен қатар (несиелік аударымдар,
1981 жылдан бастап Австрияда Австрия Банкі құрған екіншілес
“Quіck” жүйесінің карточкасы дүкендерде сатып алған заттарға
4- кесте. Quіck санақтары.
Quіck санақтары 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Енгізілетін терминал саны 1.066 3.495 4.954 5.153 5.162 5.419
Төлем терминалы мөлшері 2.708 12.756 19.118 29.564 41.585 60.848
Төлем мөлшері (мың) 86,6 426.1 1160.7 2212.5 3072.0
Төлем көлемі (млн. евро) 1.27 5.67 9.21 11.69 15.20
Ескерту – кестедегі мәләметтер автормен www. national .kz .
VІSA, Europay, Master Card сияқты әлемдік лидерлер (көшбасылары)
Электронды төлемдердің негізі сұрақтарына тиісті заң шығарушы базаны
Электрондық қол (подпись).
Австрия қол туралы заңдары бойынша электронды- цифрлық қолға жоғары
Электронды төлемдерді реттеуде орталық банктің негізгі қызметі мұндай төлемдердің
Австияда серттификаттау қызметін мына мекемелер көрсетеді: телекоммуникацияларды бақылау комиссиясы
Қамтылған материалдардағы дамыған елдердің төлем жүйелерін қорытындылай келе: Қазақстанның
Осыған қоса мен сіздерге Қазақстанда қызмет атқаратын төлем жүйелері
Негізінен OeNB- нің төлем жүйесіндегі саясатының мәні қазіргі
ARTІS– Авсриядағы қазіргі кездегі банкаралық есептеулер жүйесі.
RTGS– тың қалан жүйелері сияқты ARTІS те ішкі
2 тарау. Қазақстан Республикасының төлем жүйелерінің дамытудың
2.1.Қазақстандағы төлем жүйесінің дамуының қысқаша тарихи
жағдайы
Әр елдің төлем жүйесі оның қаржы жүйесінің маңызды құраушыларының
Қазақстан үшін төлем жүйесінің мәні ерекше, себебі ол экономиканың
Реформаның бірінші қадамы 1991 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің
Совет Одағы құлап, одақтас республикалар өз егемендіктерін алған
Банкаралық есеп жүргізілулерді қамтамасыз ету, мемлекеттік бюджеттің кассалық
1993 жылы Ұлттық Банк елдің ішінде және сыртында қызмет
1994 жылы Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігінің мемлекеттік қазыналық
Төлемдерді жүзеге асырудың ережелерін жетілдіру және банкаралық құжат айналымын
Қазақстан Республикасының төлем жүйесін дамыту мен жетілдіру мақсатында 1996
Сол жылы “электрондық төлемдік тапсырма” ұғымы нормативті түрде
1996 жылы Алматы клирингтік палатасы Қазақ Банкаралық есептеулер Орталығы
Республиканың төлем жүйесінің дамуындағы негізгі сәттің бірі 1996 жылы
Мемлекеттік бюджтетің есептік-кассалық жүзеге асуын қамтамасыз ету және бюджеттік
Төлем жүйесінің жетілуіне зор үлесін қосқан тағы бір әрекет
Бөлшектеп төлеу нарығында бәсеке туғызу және қызмет көрсетулердің сапасын
Соңғы жылдары төлем жүйесінің нәтижелі және қауіпсіз банктік және
Төлемдік айналымды ұлғайту мақсатында Ұлттық Банк 2000 ж желтоқсанында
Қазіргі кезде төлем жүйесі арқылы төлемдер мен ақша аударымдарды
2001 жылы Қазақстан Республикасының ақша үздіксіздігін сораптау және
Төлем карталарын дамыту және қолдағы ақша айналымын тарылту
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері трансшекаралық төлем жүйелерін құру мақсатында
Қазақстан Республикасының банктері, банк операцияларын жүзеге асырушы ұйымдары және
2.2. Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің қазіргі жағдайы
Әлемде төлем жүйесін құраудың көптеген нұсқаулары бар: орталық банкке
Қазақстан Республикасының Орталық Банк рөлін Ұлттық банк атқарады. Ұлттық
Ұлттық банктің негізгі міндеті Қазақстанның Ұлттық валютасының ішкі және
қаржы, несие, банктік есептер мен қаржылық қатынастар саласында мемлекет
тұрақты қаржы, несие және банк жүйелерін қамтамасыз етуге атсалысу;
несие берушілер, банк салымшылары және шетел валютасын сату сатып
ҚР төлем жүйесінің реттелуіндегі Ұлттық Банктің рөлі.
Қазақстан Республикасының Президентінің “Қазақстан Республикасының Ұлттық банк туралы” заңында
төлемдер мен ақша аударымдарды жүзеге асырудың әдістерін қолданудың ережелері
қолма- қол ақша пайдаланып төлем жүргізудің ережесі мен талаптарын
Сонымен қатар, сол заңның 8 бабында Ұлттық банк
Қазақстан Республикасының төлем жүйесін құру мен жүзеге асыруда негізгі
ҚР “ҚР- ның Ұлттық банкі туралы” заңы;
ҚР “ҚР- дағы банктер мен банк қызметі туралы жөніндегі”
ҚР “Төлемдер мен ақша аударылымдар туралы” заңы;
ҚР Ұлттық банкінің басшылығының 25.04.2000 N179, “Қазақстан Республикасының территориясында
ҚР Ұлттық банк басшылығының 16.07.2000 N273 “ҚР-да клирингті жүзеге
ҚР Ұлттық банк басшысының 21.11.98 N 242 “Банкаралық ақша
ҚР Ұлттық банк басшылығының 25.11.2000 N428 “ҚР екінші деңгейдегі
Және басқа да нормативтік- құқықтық актілер.
Тұрақты төлем жүйесін орнатудың негізгі құралы үнемі екінші деңгейлі
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің төлем жүйелері басқармасы (арықарай- басқарма)
Басқарма Қазақстан Республикасындағы төлемдер мен ақша аударымдарды жүзеге асыру
Өз міндеттері мен әрекеттерін жүзеге асыру үшін басқарма Ұлттық
төлем жүйелерінің әдістері бөлімі;
хабарламалық қатынастар бөлімі;
төлемдер бөлімі;
ақша аудару жүйесінің банкаралық мониторинг бөлімі;
кіреді.
Басқарманың негізгі міндеті – Қазақстан Республикасының тұрақты төлем жүйесін
Басқарма өзіне артылған міндеттері мен өкілділігіне сәйкес мына қызметтерді
төлем жүйесін реттеудегі Ұлттық банктің саясатын құру мен өткізуге
төлем жүйесі әрекетінің нәтижелі дамуы үшін түрлі шаралар жетілдіру
ҚР қолданатын төлемдер мен ақша аударымдарды жүзеге асыру тәсілдерін
ҚР төлем мен ақша аударымдарды жүзеге асыру түрлері мен
ҚР-ның халықаралық қаржылық ұйымдармен қаржыланатын және инвестицияланатын төлем жүйесінің
ҚР төлем жүйесін жақсарту мен жетілдіру үшін құрылатын мемлекеттік
“Ұлттық банктің банкаралық есептер орталығы” мемлекеттік республикалық ұйымы мен
Банктерге банктік қызмет көрсетуге қажет лицензия беру жөнінде банктік
Ұлттық банктің нормативтік-құқықтық акттеріне сәйкес Ұлттық банк басшылығына клирингтік
Ұлттық банктің нормативтік-құқықтың акттеріне сәйкес банктердің хабарлық шоттары мен
Ұлттық банктің нормативтік-құқықтың акттеріне сәйкес банк ісімен айналыспайтын заңды
Хабарлы шоттарында ақша жетіспеген жағдайда банктерге күндізгі қарыз беру
Банктерге берілген күндізгі қарыздарды “овернайт” қарыздарына қайта рәсімдеу жұмысына
ҚР төлем жүйесінің әрекетін реттейтін заңды талаптарды банктердің дұрыс
керек болған жағдайда банктік бақылау бөлімдерімен бірлесіп банктердің Ұлттық
Ұлттық банктің нормативтік-құқықтың акттерінің талаптарын клирингтік палаталар қалай орындайтынын
Ұлттық банк басшылығына банктерге тиесілі төлем жүйесі туралы және
Ұлттық банкпен банктер арасында төлемдер мен ақша аударымдарды жүзеге
Ұлттық банк филиалдары мен Ұлттық банк орталық аппаратарының бөлімшелері
Ұлттық банк көрсететін төлемдерді жүзеге асыру жөніндегі қызмет көрсетулердің
банкаралық ақша аударым жүйесінде банктер жүзеге асыратын операциялар мониторингін
“Процессингтік орталық” жабық акионерлік қоғамының іс-әрекетін үйлестіреді;
Ұлттық банк бөлімшелеріне, банктерге, басқа да жеке және заңды
төлемдер мен ақша аударымдарды жүзеге асыру ережелерін реттейтін заңдылықтарды
ҚР төлем жүйесін халықаралық қаржылық ұйымдар ұсынысына сәйкес өткізу
Ұлттық бакпен бірге шетелдік мемлекеттердің орталық банктерімен қарым-қатынас жасап,
Ұлттық төлемдік кеңесінің тұрақты хатшысының қызметін атқарады;
Төлем жүйесінің операторы болып Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығы (ҚБЕАО)
Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығы төлем жүйесінің жұмысының тұрақты және
Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығы келесі қызмет көрсетулерді ұсынады:
Банк аралық ақша аударымға ақша аудару;
Банкаралық клиринг;
Бюджеттік ұйымдар арасындағы клиринг;
VІSA (KAZNNSS) локальді танзакциялар клирингі нәтижесі бойынша ақша аудару;
Бөлшектік хабарлармен алмасу;
ФАСТИ (хабарларды тасымалдау автоматталған қаржы жүйесі) арқылы файлдармен алмасу;
Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығы - да мынандай негізгі төлем
Банкаралық ақша аудару жүйесі (ҚБЕАО) ішкі есептеулерді RTGS жүйесінде
Әр ел үшін RTGS жүйесінің құрылуы қаржы сферасында үлкен
1996 ж. аяғынан бастап бұл жүйе ІТЖ (ірі төлемдер
Бұл жүйенің құрылуы мен әрекет істеуінің құқықтық негізін тұтынушылар
Банкаралық ақша аударымдар жүйесінің тұтынушысы болып Қазақстандық Банкаралық
01.01.05 ж. дейін Банкаралық ақша аударымдар жүйесіне
Банкаралық ақша аударымдар жүйесі арқылы несиелік және дебеттік аударылымдар
Банкаралық ақша аударымдар жүйесі қызмет істеу әрекеті.
Ақша аударылымдар тек Қазақстандық Банкаралық Есептеулер орталығы төлем
Қазақстандық Банкаралық Есептеулер орталығының акцептінің төлем тапсырмасының ережелері:
аутентификация өту;
тұтынушы міндетті түрде ақша аударушы немесе ақша алушы болуы
тұтынушы тілегі бойынша төлем құжатындағы көрсетілген соманы өшіру мүмкіндігі.
Егер 1 және 2 бөлімді орындамаған жағдайда тұтынушыға оның
Ұлттық банк бөлімшесі жүзеге асқан банктердің төлем тапсырмалары негізінде
Ұлттық банк тәуекелділіктердің алдын-алу мақсатында Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығына
Жүйеде ақша аудару тұтынушының жүйедегі шотындағы ақшасына немесе жүйе
Кезекте тұрған төлемдік тапсырмалар приоритеттік кодтарға сәйкес өңделеді. Бұл
Операциялық күн бойында тұтынушылар өз позицияларының жайы туралы хабар
кезекте тұрған төлем тапсырмалары бойынша;
жүзеге асқан төлем тапсырмалары туралы;
тұтынушының жүйеде қалған ақшасы туралы.
Операциялық күннің соңында Қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығы
Төлем жүйелерінің басқармасы бұл электрондық ведомостті алған соң, берілген
Операциялық күн 800 басталып 2000 аяқталады. Төтенше (ерекше) жағдайда
Банкаралық ақша аударымдар жүйесі қызметтерінің құны төлемдерді жүзеге
Бөлшектеп төлеу жүйесі (БТЖ).
Қазақстанда Клирингтік палатаның қызметін Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі берген
Бұл жүйелер Қазақстан республикасының ақша аударымдары мен төлемдерін жүзеге
1995 жылдың қаңтарынан 1998 жылы қарашасына дейін Қазақстандық Банкаралық
Бұл жүйенің құрылымы мен қызмет көрсетуінің құқықтық негізін тұтынушылар
2002 жылдың аяғында Банкаралық аударымдар жүйесін пайдаланушылар саны 72
Банкаралық ақша аударымдар жүйесі арқылы кредиттік сияқты дебеттік аударымдар
2004 жылы “ҚБЕАО” РГП - сы және “Тимей” қаржылық
Қазақстандық Банкаралық Есепайырысу орталығы банкаралық клирингінің барлық қатысушылар саны
“Тимей” Солтүстік Қазақстандағы қатысушылар саны 5, оның 3 екінші
1998 жылдың қыркүйегінен бастап Алматы клирингтік палата АҚШ-
1999 жылдың тамызына дейін Бөлшектік төлем жүйесі Ұлттық
Енді клиринг нәтижесі бойынша ақша аудару тек келісім-шарт бойынша
Клиринг нәтижесі бойынша ақша аударылымдар:
клирингтік ұйым жасаған төлем құжаты негізінде жүзеге аса алады.
Бұл жағдайда клирингтік ұйым клиринг қатысушысының шотынан ақша шығынға
есептеу мекемелері құрған төлем құжаттары негізінде.
Бұл жағдайда клирингтік ұйым қазақстандық Банкаралық Есептеулер Орталығына қатысушылардың
клиринг атысушылары жасаған төлем құжаттары негізінде.
Бұл жағдайда клирингтік мекеме клиринг қатысушыларының таза өз позицияларын
Бұл жүйенің артықшылығы мұнда банк тер өз шоттарында ақша
Бөлшектік төлем жүйесінің қызметінің құны Банкаралық ақша
Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктер арасында ақша аударуларды жүзеге
Банктер төлемдер мен ақша аударылымдарда өзара орнатылған хабарлық қатынастарға
№ 428 қаулысы.
Мұнда келісілген шарт негізінде бір банк (корреспондент) екінші банкке
Банктерге хабарлық шот ашу мен жүргізу құқығына тек Қазақстан
Бағалы қағаздармен жұмыс істеу есептерін жүргізу жүйесі.
Бағалы қағаздармен жұмыс істеу DVP принципі бойынша жүзеге асырылады.
1996 жылдың тамызында Ұлттық Банктің Депозитарийіне мемлекеттік бағалы қағаздарды
Бағалы қағаздар нарығың дамуының бағытын анықтаушы негізгі құжаттың
келісім туралы хабарларды сәйкестендіру ТҰО сәтінде жүзеге асырылады;
мемлекеттік құнды қағаздар нарығында біркелкі Депозитарий болады;
қазіргі кезде мемлекеттік құнды қағаздар есептеулері кезінде гросс- есептеулер
1996 жылдың тамызында мемлекеттік құнды қағаздар есептеудің электрондық жүйесі
бағалы қағаздар бойынша төлемдер нақты уақытта жүзеге асырылады, яғни
бағалы қағаздардың соңғы есебі ТҰО күні орындалады;
қазірге кезде мемлекеттік құнды қағаздар нарығында ІSІN стандарт талаптарына
Екінші нарықта бағалы қағаздармен жұмыс істеу бойынша ақшалық есептеулер
Орталық Депозитарий бағалы қағаздар нарығынның кәсіпқой қатысушыларына таза позицияларын
2.3. Қазақстан Республикасының төлем жүйесінде мониторинг жүргізу
Төлем жүйесінің мониторингі дегеніміз - банкаралық ақша аудару жүйесінде
Қазақстан Респубикасының төлем жүйесінің мониторингтері Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк
Ақша аударудың банкаралық жүйесінің (ары қарай – жүйе) мониторинг
Бұл хабарлардың мазмұнында төмендегілер қамтылуы тиіс:
банктік ұқсастырылған кодтары көрсетілген жүйедегі қатысушылардың ағымдағы позицияларының күйе
әр қатысушының дебеттік және несиелік айналымы және олардың сальдо
жүйедегі дебеттік және несиелік айналымдар;
кезекте тіркелген төлемдік тапсырамалар саны мен сомасы.
Жүйе мониторинг төлемдік жүйенің төлемдер және хабарлық қатынастар бөлімінде
Нақты уақыт режиміндегі жүйе мониторингіне мыналар кіреді:
қолданушылар позициялары бойынша дебеттік және несиелік қалдықтар сомасының Орталықты
тұтынушылардың ағымдағы өтімділігіне қоса хабарлық шоттарындағы ақша қалдығы
тұтынушада төлем құжат кезегінің орын алу себептерін және оның
Соған қоса, егер бір тұтынушының кезегі басқа тұтынушылардың өтімділігіне
Клирингтік жүйені мониторингі хабарлық қатынастармен төлемдері бөлімі арқылы клиринг
Клирингтік жүйенің мониторингі Орталық пен клирингтік ұйымдардың клирингтің әр
Осы ұсынылған хабарлар негізінде клиринг нәтижесінде ақша аудару үшін
Егер клиринг қатысушының ақшасы жетпейтін жағдай болса, бұл іске
Мониторинг бөлімі Орталық клирингтік ұйымдар және хабарлық қатынастар және
Қазақстан Республикасының төлем жүйесінде өткізілген мониторинг негізінде және клиринг
Клиринг қатысушысында жеткілікті қаржы болмаған жағдайда тәукелдлікті басқару былай
егер тұтынушы Ұлттық банкпен “Күндізгі банктік қарыз беру
клиринг қатысушысының хабарлық шотынан оның жүйедегі позициясына ақша аудару.
Ұлттық банк күндізгі қарыз ұсынғанда несиелік тәукелділікті азайту мақсатында
Клиринг қатысушысы немесе тұтынушы кесірінен төлем жүйесінде үнемі тәуекелділік
2.4. Қазақстан Республикасының төлем жүйесін дамыту сараптамасы
Қазақстан Республикасының төлем жүйесі әлемдік қаржы институтарының (Халықаралық қаржылық
2004 жыл ішінде төлем жүйесіндегі төлемдер саны 5,6% өсіп,
Банкаралық ақша аударымдар жүйесі мен – бөлшектік төлем жүйесінің
Қорытынды (тұжырым):
Банкаралық клирингтің төлемдердің жалпы көлеміндегі үлесі өте үлкен емес,
Банкаралық клиринг арқылы төлем санының өсуі, Банкаралық ақша аударымдар
Банкаралық ақша аудару жүйесі (БААЖ)
2005 жыл ішінде Банкаралық ақша аудару жүйесі арқылы жалпы
2002-2005 жылдар аралығында Банкаралық ақша аудару жүйесі өткізілген
2002-2005 жылдар аралығында Банкаралық ақша аудару жүйесі арқылы
Банкаралық клиринг.
2005 жылы банкаралық клирингті “Қазақстандық Банкаралық есептеулер орталығы” РГП-сы
2002-2005жж арасында Бөлшектік төлем жүйесі өткізілген төлемдер санының динамикасы
2002-2005 жж аралығында Бөлшектік төлем жүйесі арқылы өткізілген
Нәтижесі (Қорытынды): Банкаралық клирингте қаржылық ағымның өсуі екі факторға
Сарапталған уақытта банкаралық клиринг арқылы облыстық қаржы басқармалары өткізілген
Төлемдік карточкалар.
Қазіргі кезде төлем карталарын шығару лицензиясына 19 екінші деңгейлі
Екінші деңгейлі банктер жергілікті жүйелердің төлем карталарын шығарады: Алтын
2005 жылдың басына айналымдағы төлем карталар саны.
1495,6 мың данаға жетті, оның 235,7 мыңы- жергілікті төлем
5- кесте. Айналымдағы төлем карталарының саны туралы мәліметтер.
01.01.04ж Шығарылды 01.01.05 ж Шығарылды Бір жылда болған өзгерістер
Айналымдағы карта саны (мың дана) Жалпы санынан үлесі, %
Халықара-лық 987.2 81.0 437.8 1260.2 84.2 273.0 27.7 -37.6
Оның ішінде
VІSA 851.6 69.9 404.2 1074.2 71.8 222.6 26.1 -
Europe 124.2 10.2 62.4 185.7 12.4 61.5 49.5 -
Басқалары 11.3 0.9 11.2 0.3 0.02 - 11.0 -
Жергілікті 231.7 19.0 - 208.8 235.7 15.8 4.0 1.7
Оның ішінде
ALTYN 213.6 17.5 10.2 207.0 13.8 - 6.6 -
Басқалары 18.2 1.5 - 219.0 28.6 1.9 10.4 57.1
Барлығы 1218.9 100 267.0 1495.9 100 277.0 22.7 3.7
Ескерту - кестедегі мәләметтер автормен www. national .kz .
2004 ж. төлем карталарын қолданған транзакциялар саны 251 млрд.
Қазақстандық банктердің төлем карталарының даму болашағы бар, бірақ қазір
Қолма-қол ақша айналымын тарылту және төлем карталарын дамыту мақсатында
Басқа төлем құралдары.
2004 ж. Екінші деңгейлі банктер қолма-қол ақшасыз есептеулерді жүйеге
2004 ж. өткізілген қолма-қол ақшасыз есептеулерді жүзеге асырған кездегі
төлемдік тапсырма.
инкассалық бұйырықтар.
төлем карталары.
төлем талап - тапсырмасы.
банк шотының тура дебеттелуі.
Жалпы қабылданған төлем құралдарын қолданумен олардың қолдануының механизімін өңдеу
Бөлшек төлем жүйесі.
Бөлшек төлем жүйесі клиринктік есеп айырысу жүйесі болып табылады.
1999 жылы ҚРҰБ екінші денгейдегі банктер филиалдарының корреспонденттік шоттарын
3 тарау.Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің даму болашағы
3.1.Ұлттық банкаралық жүйесінің төлем карточкаларының құрылуы
Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда іс жүзінде қолма-қол ақша айналымының
Салық органдарының іс жүзінде қолма-қол ақша айналымы доминирленген рыноктарда
Қазіргі уақытта Қазақстандағы магнитті жолағы бар төлем карточкалары негізіндегі
Микропроцессорлық технология ұсақ төлемдерді жүзеге асыру үшін қаржы рыногының
Ағымдағы кезеңде бірқатар екінші деңгейдегі банктер өздерінің төлем жүйелеріне
Ағымдағы кезеңде Қазақстан Республикасы төлем карточкаларының қазіргі ұлттық
Ұлттық банкаралық жүйесінің төлем карточкаларының құрылуының басты мақсаттары:
Қазақстан Республикасының банк жүйесінде қаржы құралдарының айтарлықтай көлемін ұсақ
бөлшек сауда саласында айналатын қаржы ағынының айқын болуына мүмкіндік
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасында Төлем карточкаларының ұлттық
Ұлттық банкаралық жүйесінің төлем карточкаларының құрылуына көзделген барлық іс-
Мемлекеттік органдарға:
ақша айналымын бақылауды күшейтуді, қолма-қол ақшаның қалтарысты айналымын азайтуды
едәуір кредит ресурстарын экономиканың нақты секторына инвестициялау үшін банктік
бюджет ақшасының түсуін және пайдаланылуын тиімді бақылауды және тиісінше
республикалық және жергілікті бюджеттердегі түсімдерді болжаудың тиімді мүмкіндіктерін жасау;
айналыстағы қолма- қол ақша массасын (эмиссиясын) теңбе- тең ұстап
экономикадағы бақылаусыз ақша ағынына байланысты қылмыстың себептерін жою;
халықты әлеуметтік қолдау, әлеуметтік жәрдемақылар, балаларға төленетін ай сайынғы
Екінші деңгейдегі банктерге:
бірыңғай «төлем» кеңістігінде жұмыс істеу және басқа банктер эмиссиялаған
клиенттер базасын кеңейту, есепке алу сапасын жақсарту;
халықтың қосымша ақша қаражатын тарту;
эквайринг қызметін көрсетуден түскен кірістерді көбейту;
эмиссиялық- кассалық жұмысқа (инкассация, ақшаны өңдеу сақтау) байланысты шығындарды
жүйеде есеп айырысуды ұйымдастырудың арнайы технологиясымен үйлестірілген микропроцессорлық карточкалар
тауарларға ақы төлеу және қолма- қол ақша алу жөніндегі
микропроцессорлық карточканың, сол сияқты басқа карточкалық төлем жүйелерінің магнитті
Сауда және қызмет көрсету ұйымдарына:
төлем карточкалары бойынша есеп айырысуды жүзеге асыратын клиенттердің қосымша
есепке алудың сапасын жақсарту;
қолма-қол ақшаның инкассациясына, сақтауға және өңдеуге кететін шығыстарды төмендету;
клиенттерге жедел қызмет көрсетуді, авторизация жүргізуге кететін уақыт шығынының
барлық жасалған төлем операцияларына сауда ұйымы әкімшілігінің тарапынан қарапайым
ірі және ұсақ сауда нүктелерінде төлем жасауға карточкалар қабылдау
сол сауда терминалында қызмет көрсетуге микропроцессорлық карточкаларды, сол сияқты
Клиенттерге– микропроцессорлық карточкаларды ұстаушыларға:
жоғалту, ұрлау, есеп айырысуда қателер жіберу тәуекелдерін болдырмау, алаяқтықтан
салым бойынша проценттер түрінде қосымша кіріс алу мүмкіндігі, мұндайда
жедел сатып алуды, ірі және ұсақ сатып алулар жасау
микропроцессорлық карточка жоғалған кезде қаражаттың жұмсалмаған бөлігі банкте қалады
карточканың көмегімен ақша аударымдарын және есепшоттарды төлеуді жүзеге асыру
клиенттің микропроцессорлық карточкасындағы транзакциялардың тізімі бойынша қаржы операцияларын жеңіл,
өзіне-өзі қызмет көрсету терминалы арқылы микропроцессорлық карточкаға қаражат салу
Барлық ұйымдарға:
қызметкерлерге кассалық қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындарды төмендету;
есепке алу сапасын жақсарту мүмкіндігін береді.
3.2.Евразиялық Экономикалық Қауымдастық елдерінің ортақ төлем
жүйесін ұйымдастыру
Қазіргі заманғы нарықтық экономика тиімді әрі қауіпсіз төлем жүйесіне
Орталық банктің ақшасын қолданып төлем жасау төлемнің ерекше формасы
Қазіргі таңда Евразиялық Экономикалық Қауымдастық (бұдан ары ЕврАзЭҚ) елдері
ЕврАзЭҚ мемлекеттерінің төлем-есеп айырысу қатынастарын ұлттық валюталарды қолдану негізінде
ЕврАзЭҚ елдерінің ортақ төлем жүйесін құру үшін ЕврАзЭҚ елдерінің
Бірегей есеп айырысу бірлігіне қатысты ұлттық валюталардың бағамын анықтағанннан
Есеп айырысу банкісі ұлттық банктердің өзара келісімімен таңдалуы тиіс.
Егер төлемдерді есеп айырысу банкісі өңдесе, онда операциялық және
Бүгінгі күні есеп айырысу банкісінің қызметін Мемлекетаралық банк өз
Осы жүйенің операторының қызметін қазіргі таңда ТМД-дағы төлемдерді жүзеге
ЕврАзЭҚ елдерінің біріккен төлем жүйелерінің операторы ретінде Қазақстандық
Солай тұра, Мемлекетаралық банк сондай-ақ мемлекетаралық төлемдердің өтімділігін талдай
Осы төлем жүйесінің мүмкін артықшылықтарына мыналарды жатқызуға болады: клиенттер
Кері жақ болып валюталық тәуекелдіктердің тууына әкелуі мүмкін "тұрақты
ЕврАзЭҚ елдерінің ортақ төлем жүйелерін құрудың екінші кезеңі бүгінгі
ЕврАзЭҚ елдерінің мемлекетаралық төлем жүйесінің өзара қосылу желісінде ЕврАзЭҚ
Осы жобаның мүмкін артықшылықтары төлемге орталық банктің ақшасымен кепілдік
Кемшіліктері Ұлттық валюталардың конвертациясы кезінде валюталық тәуекелдіктің болуы және
Төлем жүйесінің реформасын қоса алғанда қаржылық инфрақұрылымды дамыту ЕврАзЭҚ
Тауарлар және қызметтер жабдықтаушылары мен тұтынушылар арасындағы уақыты әрі
Жалпы алғанда төлем жүйесін жетілдіруге қатысты Ұлттық Банкпен қабылданатын
Қорытынды
Қазіргі таңда төлем жүйесінің қалыпты қызмет етіп келе жатқан
Төлем жүйесін ұйымдастыру орталық банк қызметінің ақша- несие саясатын
Елде ақша-несие саясатын жемісті жүргізу мақсатында, сондай- ақ әрекет
Қазақстан Республикасымен мемлекеттік тәуелсіздікке қол жеткізілген соң сонау Кеңес
төлем тапсырмасы;
төлем- талап тапсырмасы;
инкассалық жарғы
чек;
вексель;
төлем карточкалары.
Ақша аударымдарының тиімді жүйесінің болуы кез- келген елдің банктік
Осы жүйелердің қызмет етуі қаражаттар аударымдарын жүзеге асырушы қатысушылар
Төлем құжаттарымен алмасатын қаржылық мекемелер төлемдерді жүзеге асыру барысында
Ұлттық төлем жүйесінің қатысушылары Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі, екінші
Қазақстан Республикасындағы қазіргі төлем жүйесінің жоғары тиімді және тәуекелдіксіз
резервтік орталықты құру;
Ұлттық төлем карточкалары жүйесін құру;
ТМД елдерінің трансшекаралық төлемдер жүйесін ұйымдастыру.
Қазақстан Республикасының төлем жүйесі ТМД елдерінің бірден - бір
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Президенттің жарлығы, заңдық күші бар «Қазақстан Республикасының Халық
Президенттің жарлығы, заңдық күші бар «Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Заңы «Қазақстан Республикасының векселдерінің ұсынысы» от 28.04.1997г.
Қазақстан Республикасының «Төлемдер мен ақша аударымдары туралы» Заңы
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Негізгі бөлімі) от 1.07.1999г.
Правила проведения расчетов Казахстанским центром межбанковских расчетов в системе
Правила переводов денег в межбанковской системе переводов денег, утвержденные
Правила применения чеков на территории Республики Казахстан, утвержденные постановлением
Правила проведения операций в клиринговой системе Республиканского государственного предприятия
Правила переучета векселей Национальным Банком Республики Казахстан, утвержденные постановлением
Правила учета векселей банками второго уровня Республики Казахстан, утвержденные
Правила проведения банками второго уровня операций с переводными и
Правила обмена электронными документами при осуществлении платежей и переводов
Правила использования платежных документов и осуществления безналичных платежей и
Правила выпуска и использования платежных карточек в Республике Казахстан,
Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 1998 год.
Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 1999 год.
Берг П. Система переводов крупных сумм платежей: политические вопросы
Берг П. Платежная система: риск и управление риском. Семинар
Бхала Р. Правовые аспекты системы переводов крупных сумм платежей
Дестресс Ж.М. Концепции платежной системы. Семинар по платежным системам.
Маркуорт Д. Вопросы денежно-кредитной политики и структура платежной системы.
Персе. Концепции платежных систем. Семинар по платежным системам. Объединенный
Платежная система: структура, управление и контроль. Под редакцией Б.
Познякова Л.А. Основные платежные системы России, стран Западной Европы,
Познякова Л.А. Вексель и область его применения., М., Центр
Роберт Н. Общие вопросы функционирования систем перевода крупных сумм
Сейткасимов Г.С. Деньги, кредит, банки. Алматы, 1996г.
Сейткасимов Г.С. Банковское дело. Алматы, 1998г.
Хук Э. Управление рисками платежных систем. Семинар по платежным
67
Б
А
Б.Б
АБ
А
Б
Б.Б
АБ
Банкаралық клирингтік жүйе
Төлем жүйесінің мәні, ақша аудару мен төлемдерді жүзеге асыру механизмдері
Төлем жіберуші банк
Банкаралық корреспонденттік қатынастардың мәні
Халықаралық төлем жүйелері
Клиринг оның түсінігі, түрлері
Қазақстан Республикасындағы төлем операцияларының маңызы
Институционалдық аспект
Банктер арасындағы төлемдер
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТӨЛЕМ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ