Жергілікті бюджеттер
Мазмұны
Кіріспе 5
1 Мемлекеттік бюджеттік саясаттын экономикалық мазмұны 7
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны 7
1.2 Мемлекеттік бюджет экономиканы басқару құралы ретінде
1.3 Бюджет жүйесі 15
1.4 Бюджетаралық қатынастарды реттеу механизмі 22
1.5 Жергілікті бюджеттің қызмет етуінің ұйымдық-құқықтық
1.6 Жергілікті бюджет кірістерінің қалыптасу көздері мен жұмсалу
2 Нарық қатынастары жағдайында жергілікті бюджет кірістерін қалыптастыру
2.1 Алматы облысы бюджетінің атқарылуын талдау 42
2.2 Алматы облысының Жамбыл аудандық бюджетінің кассалық атқарылуын
3 Басқарудың жергілікті деңгейінде бюджетті қалыптастыруды жетілдіру 68
3.1 Жергілікті бюджетті қалыптастырудың шетел тәжірибесі 68
3.2 Бюджет түсімдерін болжауды жетілдіру 72
3.3 Жергілікті деңгейде қаржылық бақылауды дамыту жолдары
Қорытынды 89
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 91
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарықтық экономика жағдайында қандай мемлекеттің
Мемлекеттік қаржы жүйесінің маңызды буыны – жергілікті қаржылар.
Жергілікті қаржыларда айрықша орынды жергілікті бюджеттер алады. Олар
Жергілікті бюджеттерді қалыптастыру мен пайдалану - өндіріс пен
«Қазақстан-2030» Қазақстан Республикасы Президентінің халқына жолдауында экономикалық өсімнің
Жоғарыда жазылғандар ҚР бюджет механизмінің қызмет етуіне және
Диплом жұмысын жазудағы негізгі мақсат- жергілікті бюджеттерді қалыптастырудың
Бұл мақсаттың шешілуі келесі міндеттерді шешуді қажет етті:
жергілікті бюджеттің мәні мен мазмұнына, қызмет етуінің ұйымдық-құқықтық
шетелдік бюджет жүйелерін, бюджеттік заңдылықтарының негіздерін салыстырмалы талдау;
облыстық қаржы басқармасының мәліметтері негізінде Алматы облысының, сондай
облыстық әкімшіліктің фискалдық саясатына талдау жүргізу;
республикада пайдаланылатын бюджет механизмінің құралдарын зерттеу, жергілікті деңгейде
Зерттеу объектісі - Алматы облысы бюджеті.
Зерттеудің пәні- бюджет жүйесінің жаңа даму кезеңдеріндегі жергілікті
Диплом жұмысының тақырыбы бойынша мемлекеттік қаржылар теориясының жағдайлары
Зерттеудің ақпараттық негізін Қазақстан Республикасының заң актілері, ҚР
Зерттеу ҚР Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің, Қаржы
Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан,
1 Мемлекеттік бюджеттік саясаттын экономикалық мазмұны
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны
Сан алуан қаржы байланыстарында жекелеген ерекшеліктері бар айрықша
Мемлекеттік бюджет экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде объективті сипатқа
Мемлекеттік бюджетке белгілі бір қаржы қатынастарының жиынтығы ретінде
бюджеттік қатынастардың бөліністік сипаты;
әрдайым ақшалай нысанда жүзеге асырылады;
мақсатты ақшалай қорларды қалаыптастыру және пайдаланумен қатар жүргізіледі.
Сонымен қатар бюджеттік қатынастарға белгілі бір ерекшелік тән
жиынтық қоғамдық өнімнің құнының бір бөлігін мемлекеттің қолында
құнды ұлттық шаруашылық салалары, мемлекет территориясы, экономика секторлары,
қоғамдық өнімнің қозғалысымен тікелей емес тауарлы нысандағы
Мемлекеттік бюджет кез келген басқа экономикалық категория сияқты
Бюджеттік қор - бұл қоғамдық бөлінудің белгілі сатыларынан
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекет пен қоғамдық
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық маңызы жалпы қаржы қасиеттерімен сипатталады,
Ұлттық табыс пен жалпы ішкі өнімдердің құндық бөліс
Мемлекеттік бюджеттің бөлу және бақылау функциялары бір бірінен
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі ынтымақтастық, толығу, бірізділік, басымдылық,
Бюджет экономикаға бюджеттік механизм арқылы әсер етеді. Бюджеттік
Меншік нысандарының көп түрлілігі шаруашылықты жоспарлы-болжамды жүргізуді қажет
Сонымен «мемлекеттік бюджет» түсінігінің көп түрлілігі, оны келесі
салыстырмалы түрде дербес экономикалық категория;
мемлекеттің ақша қаражаттарының орталықтанған қоры;
экономикаға әсер ету құралы;
мемлекеттің негізгі қаржылық жоспары;
бюджеттік қатынастардың барлық қатысушылары мен қоғамның мүшелері үшін
Мемлекеттік бюджеттің қоғамдық ұдайы өндірістегі ролі оның
1.2 Мемлекеттік бюджет экономиканы басқару құралы ретінде
Мемлекеттік бюджетті, жалпы басқа да экономикалық категориялар сияқты
Экономикада тауарлы-ақша қатынас болғандықтан экономикалық пропорциялар екі формада
Ішкі өнім бөлудің ақшалай формасының біршама дербестік болуының
Реттеу құралы ретінде мемлекеттік бюджет экономиканың салалық және
Мемлекеттік бюджетті – экономиканы басқару құралы ретінде сипаттай
Экономиканың дамуына байланысты оны басқару құралы ретінде бюджеттік
Бюджеттің ролі экономиканы ынталандырушы есебінде арнайы бюджеттік механизм
Бюджеттік механизмнің объективтік негізі мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұнын
Бюджеттік механизмнің жоғарыда айтылған тізбектері өз алдына сәйкес
Бюджеттік механизмнің әр құрылымдық буыны мен элементіне өздерінің
Сонымен, мемлекет экономиканы басқаруда бюджеттік механизмді белсенді түрде
Бюджет қаржылық жоспар ретінде, бір жағынан, экономика салалары
Қоғамдық қайта өндірістегі мемлекеттік бюджеттің ролі ең алдымен
бюджет мемлекеттің қолында ұлттық табыстың бір бөлігін оқшауландыруға
бюджет арқылы ұлттық табыс экономика салалары, ел аумақтары
бюджеттік қайта бөлу пропорциялары қаржының басқа буындарына қарағанда
бюджеттік қайта бөлу аумағы мемлекеттік қаржы құрамында орталық
Бюджеттік қатынастың бөлістік сиапты мемлекетке бюджеттік экономикаға әсер
Мемлекеттік бюджеттің басқа қаржы буындары арасындағы орны мен
Ішкі өнім бөлудің ақшалай формасының біршама дербестік
Бюджеттің көптеген байланыстарын қамтамасыз ететін бюджеттік көрсеткіштердің нақты-адрестік
Қаржылық бақылауды жүзеге асырудың объективтік негізі болып бюджеттің
Демек, қаржылық бақылау жүргізу негізінде әрбір субъектілер мен
Қаржылық ресурстарды бюджет арқылы бөлудің қоғамдық өндіріске әсері
Бюджет арқылы бөлінетін қаржы ресурстардың экономикаға тигізетін әсерінің
Мемлекеттік бюджет экономикалық ынта ретінде басқа экономикалық ынталардан
1.3 Бюджет жүйесі
Мемлекеттік органдардың өз функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Дүние жүзінің әртүрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылымына,
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің
1. Мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық
2. Федерация мүшелерінің бюджеттері ( АҚШ-та штаттардың, Германияда
3. Жергілікті бюджеттер.
Унитарлық мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық
Екі жағдайда да бюджеттердің оқшаулану мен дербестігінің түрлі
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте
Бюджет Кодексімен айқындалған салықтық және басқа түсімдер есебінен
Бюджет Кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әртүрлі деңгейлерінің өзара
Бюджеттің құрылымы мынадай бөлімдерден тұрады:
кірістер:
салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
ресми трансферттер түсімдері;
шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік несие беру;
бюджеттік несиелер;
бюджеттік несиелерді өтеу;
қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо:
бюджет тапшылығы (профициті)
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану):
қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу;
бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Сурет 1. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Салық және басқа да міндетті төлемдер, ресми трансферттер,
Салықтық түсімдер- Қазақстан Республикасының Салық Кодексінде белгіленген салықтар
Салықтық емес түсімдер- Қазақстан Республикасының Салық Кодексінде
Мынадай ақшалар негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер болып
мемлекеттік мекемелерге бекітіліп берілген мемлекеттік мүлікті сатудан түсетін
мемлекеттік материалдық резервтен тауарларды сатудан түсетін ақша;
мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін жеке меншікке сатудан немесе
мемлекетке тиесілі материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақша.
Ресми трансферттер түсімдері- бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, ҚР
Қайтарылмайтын негізде бөлінетін бюджет қаражаты бюджет шығындары болып
Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлінеді:
мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
тұрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге байланысты
мемлекеттік тапсырысқа арналған шығындар- мемлекеттік саясатты іске асыру
жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер- қызметкерлерге еңбегі үшін ақшалай
заңды тұлғаларға субсидиялар- мемлекеттік мекемелер және қоғамдық бірлестіктер
ресми трансферттер- бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, сондай-ақ ҚР
мемлекеттің міндеттемелерін орындауға арналған шығындардың өзге де түрлері.
Заңды тұлғаларға субсидиялар нақты саланы немесе қызмет аясын
Ресми трансферттер жалпылама және нысаналы болуы мүмкін. Нысаналы
Операциялық сальдо бюджет кірістері мен шығындары арасындағы айырма
Бюджет шығындарының бюджет кірістерінен асып түскен сомасы теріс
Бюджет кірістерінің бюджет шығыстарынан асып түскен сомасы оң
Бюджет шығындарында бюджеттік даму бағдарламалары болған жағдайда теріс
Теріс операциялық сальдоның жол берілетін шекті мөлшері орта
Таза бюджеттік несие беру бюджеттік несиелердің және бюджеттік
Қаржы активтерімен жасалатын операциялар:
қаржы активтерін сатып алуды;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдерді қамтиды.
Қаржы активтерін сатып алу- заңды тұлғалардың, соның ішінде
Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер- мемлекеттік меншіктегі
Бюджет тапшылығы (профициті) таза бюджеттік несие беруді және
Теріс белгімен алынған алынған шама- бюджет тапшылығы, оң
Бюджет тапшылығының жол берілетін шекті мөлшері әлеуметтік-экономикалық дамудың
Бюджет тапшылығын қаржыландыру- қарыз алу және бюджет қаражатының
Бюджет тапшылығын қаржыландыру көлемі алынған қарыздар сомасының, бюджет
Бірыңғай бюджеттік сыныптама бюджет түсімдері мен шығыстарын сыныптама
бюджет түсімдерінің сыныптамасын
бюджет шығыстарының функционалдық сыныптамасын
бюджет шығыстарының экономикалық сыныптамасын қамтиды.
Бюджеттік сыныптама бюджетті мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік
даму жоспарлары, болжамдарымен, бағдарламаларымен, министрліктер мен ведомствалардың, мекемелер
Барлық деңгейдегі бюджеттер түсімдерінің белгілі бір сипаттамалар бойынша
Санаттар келесілерді біріктіреді:
Салықтық түсімдер
салықтық емес түсімдер
капиталмен жасалған операция түсімдері
алынған ресми трансферттер
несиелерді өтеу
жалпы қаржыландыру
бюджеттік қаражаттар қалдықтарының қозғалысы.
Қалған бөлімшелер кірістерді одан әрі құралу көздері бойынша
Сонымен түсімдерді осы жіктеуде топтарына алты таңбадан тұратын
Шығыстарда функционалдық және экономикалық сыныптама қарастырылған.функционалдық сыныптамаларға сәйкес
1. функционалдық топ
2. функция
3. қосымша функция
4. мекеме
5. бағдарлама
6. кіші бағдарлама
13 функционалдық топ, 11 функция, 99 қосымша функция,
Функционалдық сыныптама қызмет түрлерінің шаралар мен бюджет
Шығындардың функционалдық сипаттамасы келесі функционалдық топтарды біріктіреді:
жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер
қорғаныс
қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік
білім беру
әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік көмек
тұрғынүй, коммуналдық шаруашылық
денсаулық сақтау
мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік
отын-энергетикалық кешен
ауыл, су, балық шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау
өнеркәсіп және құрылыс
транспорт және байланыс
басқалар
борышқа қызмет көрсету
ресми трансферттер
жалпы қаржыландыру
Шығындардың экономикалық сыныптамасы, оларды экономикалық белгілері бойынша 4
санат
сынып
сыныпша
өзгешелік
Санаттар келесі шығындарды біріктіреді:
ағымдағы шығындар
күрделі шығындар
несиелер, үлестік қатысу
борышты өтеу
сынып, сыныпша, өзгешелік шығындардың мақсаты мен сипаттамасын нақтылайды.
Бюджеттік сыныптама автоматтандыру құралдарын пайдаланып басқарудың жеделдеуін қамтамасыз
1.4 Бюджетаралық қатынастарды реттеу механизмі
Жоғары тұрған және төменгі тұрған бюджеттердің бюджет процесіндегі
Бюджетаралық қатынастар мемлекеттік басқарудың деңгейлері арасындағы функциялар мен
ҚР Үкіметі мен орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың
Бюджетаралық қатынастар мынадай принциптерге негізделеді:
облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттерінің- республикалық
түсімдерді тиімді бөлу, ол түсімдердің ара жігін ажыратудың
төмен тұрған бюджеттерге тұрақты сипаты бар, сыртқы факторлардың
мемлекеттік мекемелер көрсетілген қызметтер үшін төлемақы болып табылатын
қайта бөліну сипаты бар, сондай-ақ салық базасы әркелкі
салық және бюджетке төлентін басқа да міндетті төлемдерді
нақты аймақтық байланыстылығы бар салықтық базадан алынатын салықтар
Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық бірліктерінің бюджеттік қамтамасыз етілу деңгейлерін
жергілікті атқарушы органдардың бірдей деңгейде мемлекеттік қызмет көрсетуін
мемлекеттік қызмет көрсетуді ұсынудың барынша тиімділігі мен нәтижелігі-
мемлекеттік қызмет көрсету деңгейін оны алушыларға барынша жақындату-
бюджетті ңәрбір деңгейінің алынған ресми трансферттер мен несиелердің
Бюджетаралық қатынастар:
республикалық және облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қала,
ресми трансферттермен;
бюджеттік несиелермен;
облыстық және аудандық бюджеттер арасында:
- ресми трансферттермен;
- бюджеттік несиелермен;
- кірістерді бөлу нормативтерімен реттеледі.
Ресми трансферттер жалпы сипаттағы трансферттер, ағымдағы нысаналы трансферттер,
Бюджетаралық қатынастарды реттеу нысандарын айқындаған кезде бюджеттер деңгейлерінің
Нысаналы трансферттер мен несиелерді жергілікті атқарушы органдар тек
Бюджет субвенциялары мен бюджеттік алып қоюлар жалпы сипаттағы
Жоғары тұрған бюджеттерден төмен тұрған бюджеттерге республикалық немесе
Төмен тұрған бюджеттерден жоғары тұрған бюджеттерге республикалық немесе
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдері абсолюттік түрде жылдар
республикалық бюджет пен облыстық, республикалық маңызы бар қалалар,
облыстық бюджет пен аудандар бюджеттерінің арасында- облыстық маслихаттың
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдері әрбір үш жылда
Жалпы сипаттағы ресми трансферттер жергілікті бюджеттердің бюджеттік қамтамасыз
Төмен тұрған бюджеттерден жоғары тұрған бюджетке бюджеттік алып
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдері тиісті жергілікті бюджеттің
Жергілікті бюджет шығындарының болжамды көлемінен кірістердің болжамды көлемі
Жергілікті бюджет шығындарының болжамды көлемі кірістердің болжамды көлемінен
Кірістердің болжамды көлемдері аймақтың салықтық әлеуетін ескере отырып
Жергілікті бюджеттер шығындарының болжамды көлемдері олардың ағымдағы бюджеттік
Жекелеген ағымдағы бюджеттік бағдарламаларды іске асыру үшін республикалық
Ағымдағы нысаналы трансферттер мемлекеттік, салалық немесе аймақтық бағдарламалардың
Мыналар:
мемлекеттік, салалық бағдарламаларда көзделген жергілікті бюджеттік инвестициялық жобаларды
аймақтық бағдарламаларда көзделген жергілікті бюджеттік инвестициялық жобаларды іске
Республикалық бюджеттен және облыстық бюджеттерден бюджеттік несиелер тиісінше
Салықтық және бюджеттік заңнамалар бойынша болған өзгерістер арқылы
Осы жоғарыда келтірілген көлбеулі бюджеттік теңестіру әдістері барлық
1.5 Жергілікті бюджеттің қызмет етуінің ұйымдық-құқықтық
Жергілікті бюджеттер – жергілікті өкілді органдардың қажетті шараларын
► Билік пен басқарудың жергілікті органдарының ақша қорларын
► Бұл қорларды жергілікті шаруашылық салалары мен халықтың
Сонымен қатар, жергілікті бюджеттерді ұлттық табысты аумақтық тұрғыда
Бюджет
кірістері
салықтар
алымдар
төлемдер
займдар
субвенц
субвенциялар
Сурет 2. Жергілікті бюджет арқылы ұлттық табыстың аймақта
Жалпы қаржы қатынастарын бюджеттік түрде ұйымдастырудың 2 тенденциясы
1. Экономиканы басқаруда тоқыраудан шығу және тұрақтылықтықты қамтамасыз
2. Қаржы қорларын қалыптастыру мен пайдаланудағы жергілікті
Екінші бағыт жергілікті органдардың жергілікті жағдайларға жақындығына, олардың
Халықаралық теория мен тәжірибеде жергілікті бюджеттер бюджет жүйесінің
Алайда, екінші жағынан алғанда, аймақтар, өзара бағыныштылықтағы, біртұтас
Аймақтың экономикалық дербестігі абсолютті бола алмайды, ол әпқашанда
Дербес өмір сүру үшін әрбір әкімшілік-шаруашылық бірліктің деңгейі
1994 жылға дейін Қазақстанда 3045 жергілікті бюджеттер болған:
Қазақстанда жергілікті бюджеттер мемлекеттік бюджеттің қаражаттар көлемінің кірістері
Бұл Заңға сәйкес жергілікті бюджеттер – түсімдер мен
Сурет 3. Жергілікті бюджеттің құрылымы
Жергілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністердің бюджетін бірыңғай
Облыстық өкілді органдар обылстық бюджет пен аудандардың (қалалардың)
Арнайы экономикалық аймақтың бюджетін осы аймақтың әкімшілік кеңесі
Жергілікті бюджеттерді әзірлеу Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі бекіткен
1. облыстың, Астана және Алматы қалаларының бюджет комиссиялары
(. алдағы қаржы жылында секвестрлеуге жатпайтын жергілікті бюджеттік
Өз кезегінде жергілікті өкілетті органдар Қазақстан Республикасының Үкіметі
(. аудандардың (қалалардың) жергілікті атқарушы органдары келісуге табыс
(. жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне облыстық, Астана және
(. жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарайды
(. бюджет комиссиясының қарауына:
▪ облыстық бюджетінің алдағы ( жылдық кезеңге арналған
▪ шығыстар лимиттерін (( жылдық кезеңге арналған болжамды
▪ жергілікті бюджет комиссиясы айқындаған инвестициялық жобалардың тізбесін
▪ жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің
▪ ағымдағы қаржы жылының басындағы жағдай бойынша қалыптасқан
▪ алдағы қаржы жылына арналған облыстық бюджеттің жобасын
Жергілікті бюджет комиссиясы айқындағаннан кейін жергілікті өкілді органдар
Тиісті қаржы жылыга арналған республикалық бюджет туралы заң
Маслихаттың тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджет туралы
кірістердің, алынған ресми трансферттердің, жергілікті бюджеттен берілетін несиелерді
жергілікті атқарушы органдар резервтерінің мөлшері;
жергілікті атқарушы органдарының тиісті қаржы жылының аяғындағы борышының
тиісті әкімшілік-аумақтық бөлініс үшін тиісті қаржы жылына арналған
жергілікті бюджеттік бағдарламалардың функционалдық топтары, әкімшілері бойынша және
жергілікті ағымдағы, бюджеттік бағдарламалардың және республикалық бюджет туралы
жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерінің ағымдағы қаржы жылының
Аудандардың (қалалардың) жергілікті атқарушы органдары облыс бюджеті бекітілгеннен
Тиісті маслихаттар тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджетті
Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдары
Жергілікті бюджетті атқарылу барысында нақтылау Қазақстан Республикасының
Бюджеттің атқарылуы бірыңғай қазынашылық шот пен мемлекеттік мекемелердің
Бюджеттің түсімдер бойынша атқарылуы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды)
1. жергілікті атқарушы органның ағымдағы қаржы жылына арналған
2. бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарларын және
3. жергілікті уәкілетті органдардың, жергілікті бағдарламалар әкімшілілерінің рұқсаттар
4. мемлекеттік мекемелердің міндеттемелер қабылдауы;
5. жергілікті бюджетті қаржыландырудың жиынтық жоспарына және бюджеттік
6. бюджет ақшасының есебінен төлемдер жүргізу;
7. жергілікті бюджеттің атқарылуы бойынша операциялардың есебі.
Бюджеттің атқарылуын, бюджет қаражатының тиімді және нысаналы жұмсалуын
Аудандар мен қалалардың жергілікті атқарушы органдары облыстың жергілікті
Жергілікті бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарының дұрыс
1.6 Жергілікті бюджет кірістерінің қалыптасу көздері мен жұмсалу
Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қаражаттарының қорын жасау және пайдаланумен
Жергілікті деңгейдегі кірістер мен шығыстардың құрылымы мен құрамы
Кірістер
Сурет 4. Жергілікті бюджет кірістері мен шығыстарының құрылымы
Жоғарыда көрсетілген 4-суреттен көріп тұрғанымыздай Қазақстан Республикасының жергілікті
Қазақстан Республикасының жергілікті бюджет кірістерінің негізін құрайтын жергілікті
а) салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да
► Астана қаласының аумағында салық төлеушілер ретінде тәркелген
► акциздер: спирттің барлық түрлері, алкоголь өнімдері, темекі
► жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
► әлеуметтік салық;
► жер салығы;
► бірыңғай жер салығы;
► заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын
► көлік құралдарына салынатын салық;
► жасалған келісім-шарттарға орай жергілікті бюджетке түсетін бөлігінде
► кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды тіркеу үшін
► жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын
► заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу үшін алынатын алым;
► аукциондық сатудан алынатын алым;
► жергілікті маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдарымен
► жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланған үшін
► консулдық алымнан және апостиль берілгені үшін мемлекеттік
► жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді
► жергілікті маңызы бар ерекше қорғаланатын табиғи аумақтарды
► жергілікті маңызы бар және елді-мекендерде жалпыға ортақ
► қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем;
б) салықтық емес түсімдер:
► мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындар пайдасының үлесі;
► коммуналдық меншік болып табылатын акция пакеттерінен алынатын
► жергілікті өкілді органдардың лотереяларын өткізуден алынатын кірістердің
► жергілікті бюджеттен кредиттер бергені үшін алынған сыйақылар
► жергілікті өкілді және атқарушы органдарға, сондай-ақ жергілікті
► жергілікті атқарушы органдарға бағынысты мемлекеттік мекемелер көрсететін
► коммуналдық меншік мүлкін жалға беруден түсетін түсімдер;
► табиғатты пайдаланушылардан келтірілген зиянның орнын толытру
► жергілікті мемлекеттік органдар алатын, Қазақстан Республикасының заң
► әкімшілік қамауға алынған тұлғалар орындаған жұмыстар мен
► медициналық айықтырғыштарға орналастырылған адамдардың төлемдерінен түсетін түсімдер;
► түзеу жұмыстарына сотталғандардың жалақысынан ұсталатын түсімдер;
► стандарттың талаптарына және сертификациялау ережелеріне сәйкес келмейтін
► лицензиялық тәртіп белгіленген казино, тотализаторлар мен ойын
►жергілікті бюджеттерге шикізат секторының ұйымдарынан түсетін түсімдердің бекітілген
► Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген өзге де
в) капиталмен жүргізілетін операциялардан түсетін кірістер:
► коммуналдық меншік объектілерін жекешендіруден түсетін түсімдер;
► аймақтардың өзін-өзі қамтамасыз ету үшін сатып алатын
► жер учаскілері мен тұрақты жер пайдалану құқығын
Көптеген елдердің бюджет жүйесінде кірістерді бекітілген және реттеуші
Қазақстанда әр жылдары реттеуші кірістеріге корпоративтік табыс салығы,
Жергілікті бюджет кірістерінің екінші түрі -
Бұл кірістерден басқа жергілікті атқарушы органдар кассалық алшақтықты
Облыстық бюджеттiң шығыстары мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1) жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызмет көрсетулер:
облыстық деңгейдегi жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың жұмыс
облыс деңгейiнде мемлекеттік жоспарлау;
облыстық бюджеттiң атқарылуын ұйымдастыру;
облыстық коммуналдық меншiктi басқару;
2) қорғаныс, қоғамдық тәртiп, қауiпсiздiк:
облыстық ауқымдағы жұмылдыру дайындығы және жұмылдыру, аумақтық қорғанысты
облыс аумағында қоғамдық тәртiптi сақтау және қоғамдық қауiпсiздiктi
облыстық ауқымдағы азаматтық қорғаныс iс-шаралары;
облыстық әскери басқару органдарын жабдықталған әскерге шақыру (жинау)
iшкi iстер органдарының айдауылмен алып жүруi;
азаматтық, көшiп кету және көшiп келу, шетелдiктермен жұмыс
уақытша ұстау изоляторларының, медициналық айықтырғыштардың, кәмелеттiк жасқа толмағандарды,
мемлекеттiк нөмiр белгiлерiн, жүргiзушi куәлiгiнiң бланкiлерi мен көлiк
жанар-жағар май материалдарын сатып алуды қоса алғанда, қызметтiк
3) бiлiм беру:
техникалық және кәсіби, орта білімнен кейінгі кәсіби оқу
спорт бойынша балаларға қосымша бiлiм беру;
республикалық бюджеттен қаржыландырылатындарды қоспағанда, техникалық және кәсіптік, орта
балаларды арнайы жалпы білім беру оқу бағдарламалары бойынша
мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында дарынды балаларды оқыту;
техникалық және кәсіби, орта білімнен кейiнгi білім беру;
облыстық ауқымдағы мектеп олимпиадаларын өткiзу;
жергiлiктi деңгейде бюджет қаражаты есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік білім
балалар мен жасөспiрiмдердiң психикалық денсаулығын зерттеу және халыққа
өсiп-жетiлуiнде қиындықтарға душар болған балалар мен жасөспiрiмдердi оңалту
техникалық және кәсіби, орта білімнен кейінгі кәсіби оқу
жетiм балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды мемлекеттік қамсыздандыру,
Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен білім алушылардың жекелеген
4) денсаулық сақтау:
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бағыттарды қоспағанда, медициналық көмектiң кепiлдiк
вакциналарды, иммунобиологиялық және басқа да медициналық препараттарды Қазақстан
жергiлiктi денсаулық сақтау ұйымдары үшiн қан, оның компоненттерi
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бағыттарды қоспағанда, денсаулық сақтау саласындағы
5) әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру:
жетiм балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды әлеуметтiк қамсыздандыру;
ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетінен қаржыландырылатын әлеуметтік
6) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық:
елдi мекендердi газдандыру;
облыстық коммуналдық меншікті қорғау жөніндегі шаралар;
7) мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңiстiк:
жергiлiктi маңызы бар театр және музыка өнерiн қолдау;
мәдени-демалыс жұмысын қолдау;
жергілікті маңызы бар тарихи-мәдени мұраның сақталуын және оған
республикалық және халықаралық спорттық жарыстарға түрлi спорт түрлерi
облыстық деңгейде спорттық жарыстар өткiзу;
жергiлiктi деңгейде туристік қызметті реттеу;
жергiлiктi маңызы бар мұрағат қорының сақталуын қамтамасыз ету;
облыстық кiтапханалардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету;
бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жергiлiктi деңгейде мемлекеттiк ақпарат
жергiлiктi деңгейде мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан халқының басқа
облыстық деңгейде мемлекеттік жастар саясатын іске асыру шеңберінде
8) агроөнеркәсіптік кешен, су, орман шаруашылығы, ерекше қорғалатын
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес облыстық деңгейде ауыл шаруашылығы
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес облыстық деңгейде өсімдік шаруашылығының,
арнаулы қоймаларды (көмінділерді) күтіп-ұстау, салу және жөндеу;
бюджет қаражаты есебінен алынған пестицидтерді (улы химикаттарды) залалсыздандыру;
коммуналдық меншiктегі су шаруашылығы құрылыстарының жұмыс iстеуiн қамтамасыз
су қорғау аймақтарын, су объектiлерi белдеулерiн белгiлеу;
авариялық қаупi ерекше облыстық маңызы бар су шаруашылығы
облыстық маңызы бар су құбырларының құрылысын салу және
ормандарды сақтау, қорғау, молайту және орман өсiру;
жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күтiп-ұстау
қоршаған ортаны қорғау жөнiнде iс-шаралар өткiзу;
Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес мемлекеттiк экологиялық сараптама
жануарлар дүниесiн қорғау;
облыстық деңгейде жер қатынастарын реттеу;
Қазақстан Республикасының жер заңнамасына белгіленген жағдайларда жер
инновациялық тәжірибені тарату және енгізу жөнінде іс-шаралар
9) сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi:
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын шығыстарды қоспағанда, сәулет, қала құрылысы
10) көлiк және коммуникациялар:
әлеуметтiк маңызы бар ауданаралық (қалааралық) қатынастар бойынша жолаушылар
облыстық маңызы бар автомобиль жолдарын, сондай-ақ оларда жол
11) экономикалық қызметтi реттеу:
кәсіпкерлік қызметтi қолдау:
12) басқа да бағыттар:
аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттеріне берiлетiн трансферттер;
республикалық бюджетке берiлетiн трансферттер;
жергілікті атқарушы органдардың борышына қызмет көрсету және оны
жергілікті атқарушы органдардың концессиялық мiндеттемелерін орындау.
Облыстық бюджеттерден:
1) мемлекеттік қызмет көрсететін немесе Бюджет Кодексінде көрсетiлген
2) Бюджет Кодексінде көрсетілген бағыттар бойынша бюджеттік инвестициялық
3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де мемлекеттік
Бюджет Кодексінде көрсетілген бағыттар бойынша шығыстарды бюджеттің
Облыстық бюджеттен қаржыландырылатын жергілікті атқарушы органдардың шығыстары мемлекеттік
Жергілікті атқарушы органдардың резервтері жайлы айтып кететін болсақ,
Бұл жергілікті бюджет шығыстарының ішінде бюджеттік алуардың алатын
Шығыстардың келесі түрі несиелендіруге, облыстардың әкімдері облыстық бюджеттен
2 Нарық қатынастары жағдайында жергілікті бюджет кірістерін қалыптастыру
2.1 Алматы облысы бюджетінің атқарылуын талдау
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
ҚР Бюджет Кодексінде көрсетілгендей, Салықтық және басқа да
Бюджет кірістерінің негізгі материалдық көзі – ұлттық табыс.
Қаржылық маңызы жағынан бюджет кірістерінің екіншісі – мемлекеттік
Мемлекеттік борыш салықтармен тығыз байланысты. Займдарды өтеу, олар
Әдеттегідей, кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар төлемдер
Қазіргі таңда нарықтық қатынастар, басқарудың жергілікті органдарын реформалау
Жалпы жеке аумақтар мен аймақтар бюджеттеріне қаражаттардың түсу
«ҚР Бюджет Кодексіне», «ҚР жергілікті мемлекеттік басқару туралы»
1. салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да
Кесте 1
Жергілікті бюджеттер арасында салықтық түсімдердің бөлінуі
Облыстық бюджетке түсетін түсімдер Республикалық маңызы бар қала,
Салықтар
Жеке табыс салығы
Әлеуметтік салық Жеке табыс салығы
Әлеуметтік салық
Жеке тұлғалар, жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың мүлкіне
Жер салығы
Бірыңғай жер салығы
Жеке және заңды тұлғалардың көлік құралдарына салынатын салық
Акциздер (республикалық бюджетке түсетін газ конденсатын қоса алғанда,
Төлемдер, алымдар
Облыстық маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары арқылы
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем
Жер үсті су көздерінің ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем
Орманды пайдаланғаны үшін төлем
жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны
Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлем
Жеке кәспкерлерді және заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін
Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым
Аукциондардан алынатын алым және басқа төлемдер мен алымдар
Дерек көзі: [2]
2. салықтық емес түсімдер;
3.негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер;
4. жергілікті бюджеттерге түсетін ресми трансферттердің түсімдері.
Жергілікті бюджеттерден берілген несиелерді өтеуден, коммуналдық меншіктегі мемлекеттің
Дамудың қазіргі кезеңінде Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттері кірістерінің
Түсімдердің екінші көзі республикалық бюджеттен берілетін трансферттер болып
Жергілікті бюджеттердің кірістері Қазақстан Республикасы заңдарында бекітілген көздер
Жергілікті бюджеттердің және бюджеттен тыс мақсатты қорлардың есебінен
Өткен жылғы кірістерді артығымен орындау нәтижесінде қаржы жылының
Жергілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік – аймақтық
Жергілікті бюджеттің есебінен ұсталатын ұйымдар жергілікті қаржы органдарының
Республиканың әлемдік экономикалық қауымдастығына тез арада кіру мақсатында,
Қазіргі кезеңде Заң бойынша республикалық және жергілікті бюджеттердің
- республикалық бюджеттің орындалуын бақылау жөніндегі Есеп комитеті;
- ҚР Үкіметі уәкілеттік берген мемлекеттік орган –
- мәслихаттардың тексеру комиссиялары;
- әкімдер уәкілеттік берген мемлекеттік органдар;
- мемлекеттік органдардың ішкі бақылау қызметтері.
Қазақстан Республикасының қаржы бақылау жүйесі дамуына республикалық және
ҚР «Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуын бақылау» Заңының
Төмендегі 2-ші кестеде Облыстық бюджетінің 2007–2009 жылдар
Жоспарланған сомасы 2007 жылы 12783001 мың
Сурет 5. 2005-2009 жылдардағы облыс бюджеті кірістерінің
Төмендегі 5–сурет бойынша 2005-2009 жылдар аралығындағы
Яғни, облыс бюджетінің кірістерінің
Сурет 6. 2005-2009 жылдардағы облыс бюджетінің
атқарылу серпіні, млн. теңге
2007 жылмен салыстырғанда біршама азайған,
6-сурет бойынша 2009 жылғы облыс
Сурет 7. 2009 жылғы облыс бюджетінің
атқарылу құрылымы, %
Төмендегі 7-сурет бойынша 2005-2009
Сурет 8. 2005-2009 жылғы облыс бюджетінің республикалық
Төмендегі 3-кестеде 2007-2009 жылдар аралығындағы облыс бойынша жергілікті
Сонымен, 2008 жылға жоспарланған жалпы
Жергілікті бюджеттер кірістерінің болжамды көлемдері бюджеттік жоспарлау жөніндегі
1) түсімдері бюджеттер деңгейлері арасында бөлу;
2) алдағы үш жылдық кезеңге арналған Орта мерзімді
3) республиканың немесе өңірдің Әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді
4) облыстық өкілді органың шешіміне сәйкес кірістерді облыстық
5) Қазақстан Республикасының жергілікті
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдерін анықтауда негізінен
Бюджет субвенциялары мен бюджеттік алып қоюлар жалпы сипаттағы
Жоғары тұрған бюджеттерден төмен тұрған бюджеттерге республикалық немесе
Төмен тұрған бюджеттерден жоғары тұрған бюджеттерге республикалық немесе
Бюджет Кодексіне сәйкес жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдері
Кірістердің болжамды көлемі жергілікті бюджет шығындарының болжамды көлемінен
Шығындардың болжамды көлемі жергілікті бюджет кірістерінің болжамды көлемінен
Бюджет кодексіне сәйкес, егер бекітілген (нақтыланған, түзетілген) жергілікті
Жергілікті бюджетте облыстың кірістерімен қатар шығыстары да
Қазақстан Республикасының Конституциясы әр адамға жасы бойынша, мүгедектігі
Әлеуметтік жәрдем - бұл бөлу қатынастарының
Республикалық жәрдемақылар түрлері:
жасына байланысты жәрдемақылар;
мүгедектікке жәрдемақылар;
әскери қызмет орнында мерзімін өтеушілердің балаларына;
жұмыссыздыққа жәрдемақылар және т.б.
Әлеуметтік жәрдемақылар төлеу және жағдайы нашар халыққы әлеуметтік
Әлеуметтік қажеттілікті қарастыру үшін 3 әдіс қарастырылады:
сақтандыру;
бюджеттік;
қайырымдылық жарна.
Сақтандыру әдісі әлеуметтік төлем түрлерін қаржыландыру үшін қайта
Яғни, 2007 жылы облыстық бюджетке
Жалпы облыстық бюджет шығындарының
Төмендегі 8-сурет бойынша 2008 жылғы
Сурет 9. 2009 жылғы облыс бюджетінің шығыстар құрылымы,
Төмендегі 9-суретте 2005-2009 жылдар аралығындағы
Сурет 10. 2005-2009 жылдардығы облыс бюджеті
Жергілікті бюджеттер шығындарының болжамды көлемдері Бюджет
Ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға жергілікті бюджеттердің, жоспарланып отырған кезеңге
Төмендегі 5-кестеде Алматы облысы бюджетінің 2009 жылдың 1
Кесте 5
Алматы облысы бюджетінің 2009 жылдың 1 қаңтарына шығыстар
млн.теңге
Бюджеттердің атауы Есепті мерзімге жоспар Кассалық атқарылуы Игерілмегені
Барлығы 58 398,2 55 033,3 3364,9 94,2
оның ішінде:
Қапшағай 2 766,1 2 703,0 63,1 97,7
Талғар 2 991,4 2 962,3 29,1 99,0
Каскелен 2 174,2 2 162,0 12,2 99,4
Кеген 1 648,0 1 631,6 16,4 99,0
Тұрар 1 756,0 1 744,8 11,2 99,4
Амангелді 2 888,2 2 880,7 7,5 99,7
Ұзынағаш 3 015,8 2 918,3 97,5 96,8
Алматы қаласы 11 366,6 10 930,7 435,9 96,2
Облыстық бюджет 29 791,9 27 099,9 2692,0 91,0
оның ішінде:
Құрылыс департаменті 7698,6 5296,2 2402,4 68,8
Мәлімет көзі: Алматы облысының Қаржы департаментінің
Ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға шығындардың болжамды көлемін айқындау кезінде:
1) Қазақстан Республикасы зандарының жергілікті бюджеттер шығыстарының ұлғаюын
2) Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары мен Қазақстан Республикасының
3) Республикалық бюджет комиссиясы шешімдерінің негізінде Қазақстан
4) Орта мерзімді фискалдық саясатқа сәйкес ағымдағы шығыстардың
5) мақсатты ағымдағы трансферттерің есебінен қаржыландырылатын тұрақты сипаттағы
6) ағымдағы шығындардың жалпы көлеміне пайыздық қатынаста айқындалатын
Аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттерінің ағымдағы бюджеттік
1) аудандык (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттер шығыстарының
2) бұрын қолданысқа енгізіген, бірак облыстық бюджет комиссиясы
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердің көлемдерін есептеу кезінде жоғары
Бюджеттік даму бағдарламалары бойынша шығындарды қаржыландыру үшін көзделетін
Жергілікті бюджеттер шығындарының болжамды көлемі ағымдағы бюджеттік бағдарламалар
2.2 Алматы облысының Жамбыл аудандық бюджетінің кассалық атқарылуын
Қай облыстың бюджеті болмасын бюджет кірісін басқару процесі
Бюджетке түсетін кірістер жобасын жасаудағы негізгі база есеп
Ендігі кезекте Алматы облысының Жамбыл ауданы бойынша соңғы
Кесте 6
Алматы облысының Жамбыл аудандық бюджетінің жалпы атқарылуы
мың теңге
Аталуы 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
жоспа-ры атқарылуы атқарылу
% жоспары атқары-луы атқарылу
% жоспа-ры атқары-луы атқа-рылу
%
Түсімдер 1913253 1933953 101 2856095 2924046,5 102
Шығыстар 1925905 1914512 99,4 2884189 2876763,6 99,7
Бюджет тапшылығы (профициті) 12652 19441
-32094 43282,9
-120977 -89913,3 0
Бюджет тапшылы-ғын қаржы-ландыру 12652 12652 100 32094 -43282,9
120977 89913,3 0
Дерек көзі- Жамбыл аудандық қаржы бөлімінің 2006-2008 жылдық
Жалпы аудандық бюджет түсімдерінің 2008 жылдың 1 қаңтарына
2007 есепті жыл көлемінде бюджеттің кіріс көздерінің көлемі
Негізінен салықтық түсімдердің (577349 мың теңге) 82,6 %-зын
Салықтық емес түсімдердің нақтыланған жоспары 1245 мың теңге,
- коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындардың таза кірісінің бір бөлігінің
- коммуналдық меншіктегі мүлікті жалдаудан түсетін кірістер (201504)
- жергілікті мемлекеттік органдар салатын әкімшілік айыппұлдар, өсімпұлдар,
- басқа да салықтық емес түсімдер сыныптамасы бойынша
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдердің барлығы (4713 мың
Ресми трансферттердің түсімдері 100 пайыз орындалған.
Жалпы аудандық бюджет түсімдерінің 2009 жылдың 1 қаңтарына
2008 есепті жыл көлемінде бюджеттің кіріс көздерінің көлемі
Негізінен салықтық түсімдердің (742691,5 мың теңге) 87,3 %-зын
Салықтық емес түсімдердің нақтыланған жоспары 656 мың теңге,
- коммуналдық меншіктегі мүлікті жалдаудан түсетін кірістер (201504)
- жергілікті мемлекеттік органдар салатын әкімшілік айыппұлдар, өсімпұлдар,
- бұрын жергілікті бюджеттен алынған, пайдаланылмаған қаражаттардың қайтарылуы
- басқа да салықтық емес түсімдер сыныптамасы бойынша
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдердің барлығы (17806,2 мың
Ресми трансферттердің түсімдері 99,99 пайызға орындалған,
Жалпы аудандық бюджет түсімдерінің 2009 жылдың 1 қаңтарына
Негізгі көздер бойынша кірістердің орындалуы мына деректермен сипатталады:
Кесте 7
2009 жылғы бюджет кірістерінің атқарылуы
(мың теңге)
Түсімдер Бекітілген жоспар Нақтыланған
Жоспар Орындалуы Айырма % есебімен
Салықтық түсімдер 702347 821044 831761,5 10717,5 101,3
Салықтық емес түсімдер 4215 4670 4643,6 -26,4 99,4
Капиталдық операциядан 19474 4374 12470 8096 285,1
Барлығы 726036 830088 848875,1 18787,1 102,2
2009 есепті жыл көлемінде бюджеттің кіріс көздерінің көлемі
Кесте 8
2009 жылғы аудандық бюджеттің салықтық түсімдерінің атқарылуы
(мың теңге)
Салықтық түсімдер Бекітілген жоспар Нақтыланған
Жоспар Орындалуы Айырма %
есебі
Жеке табыс салығы 271302 347049 348707,2 1658,2 100,5
Әлеуметтік салық 323210 352710 353517,6 807,6 100,2
Мүлік салығы 68672 81672 84571,5 2899,5 103,6
Жер салығы 6820 7670 8057,8 387,8 105,1
Көлікке салынатын салық 18260 19070 21984,3 2914,3
Акциздік алым 1470 2226 2395 169 107,6
Өзге де салықтар 12613 10647 12528,1 1881,1 117,7
Барлығы: 702347 821044 831761,5 10717,5 101,3
Негізінен салықтық түсімдердің (831761,5 мың теңге) 84,4 %-зын
Салықтық емес түсімдердің нақтыланған жоспары 4670 мың теңге,
- Коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындардың таза кірісінің бір бөлігінің
- коммуналдық меншіктегі мүлікті жалдаудан түсетін кірістер (201504)
- жергілікті мемлекеттік органдар салатын әкімшілік айыппұлдар, өсімпұлдар,
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдердің барлығы (12470 мың
Ресми трансферттердің түсімдері 100 пайыз толық
Әр аймақтың экономикалық-әлеуметтік жағдайы жіті көзқараспен, байыпты бағдар
Жамбыл аудандық бюджетінің шығындары 9-кестеде келтірілген.
Кесте 9
Аудандық бюджеттің шығыс бөлігінің атқарылуы
мың теңге
Атауы 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
жоспа-ры атқары-луы атқарылу, % жоспа-ры атқары-луы атқары-лу, %
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер 109375 109115 99,8
Қорғаныс 763 763 100 805 805 100
Қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздік 388 388 100 308
Білім беру 1181121 1181079 100 1347054 1337016 99,3
Кесте 9 жалғасы
Денсаулық сақтау 8 6 75 87,2 91
Әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмек 109812 109640 99,8
Тұрмыстық-коммунал-дық шаруа-шылық 194650 188249 96,7 206122 206082 100
Мәдениет, спорт, туризм мен ақпарат кеңестігі 134001 133993
Ауыл шар-уашылығы, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған
Транспорт пен байланыс 50747 50692 99,9
Басқалар 12567
Барлығы 1840488 1832438 99,6 1925905 1914512 99,4
Кестеде көрініп тұрғандай, 2007 жылы бюджеттің шығыс бөлігінің
Бюджеттің шығыс бөлігінің аудан бойынша орындалуы 1 914
Жалпы мемлекеттік басқару аппараттары бойынша жоспар 166315 мың
Білім беру бөлімі саласына бөлінген қаржы 99,2
Білім беру тобының шығындарына нақтыланған жоспар бойынша 1337775
Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар саласына
Шығыстардың әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру тобы бойынша
Аудан әкімінің 2008 жылғы 18 ақпандағы №1264 қаулысына
2008 жылдың 17 наурызындағы №1283 аудан әкімдігінің қаулысына
2008 жылдың 26 сәуірдегі аудан әкімдігінің №1321 қаулысына
2008 жылдың 15 қарашадағы аудан әкімдігінің №1508 қаулысына
2008 жылдың 21 қарашадағы аудан әкімдігінің №1520 қаулысына
2008 жылдың 23 желтоқсандағы аудан әкімдігінің №1544 қаулысына
2009 жылы бюджеттің шығыс бөлігінің аудан бойынша орындалуы
Жалпы мемлекеттік басқару аппараттары бойынша жоспар 251436 мың
Білім беру бөлімі саласына бөлінген қаржы 100
Білім беру тобының шығындарына нақтыланған жоспар бойынша 2014735
Шығыстардың әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру тобы бойынша
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік шығыдар жоспары
Жыл ішінде төмендегіше өзгерістер болды:
Аудан әкімінің 2007 жылғы 23 ақпандағы №1642 қаулысына
2007 жылдың 17 мамырында №1743 аудан әкімдігінің қаулысына
2008 жылдың 17 мамырында №1744 аудан әкімдігінің қаулысына
2009 жылы бюджеттің шығыс бөлігінің аудан бойынша орындалуы
Жыл ішінде төмендегіше өзгерістер болды:
Аудан әкімінің 2008 жылғы 01 наурыздағы №14 қаулысына
2009 жылдың 21 сәуірдегі №96 аудан әкімдігінің қаулысына
2009 жылдың 18 қыркүйегінде №220 аудан әкімдігінің
Қалған 5900 мың теңге қаржы бағытталмаған, оның 2500
3 Басқарудың жергілікті деңгейінде бюджетті қалыптастыруды жетілдіру
3.1 Жергілікті бюджетті қалыптастырудың шетел тәжірибесі
Қазіргі таңда өткізіліп жатқан реформалар барысындағы Қазақстан территорияларының
Ең алдымен жергілікті бюджеттерді қалыптастырудағы шетел тәжірибесін қарастыратын
Онда тиісті қаржы жылына арналған аймақ бюджетінің жобасы
Аймақтық бюджеттердің кірістері жергілікті салықтар мен алымдардың, салықтық
Жергілікті салықтар- аймақтық бюджеттердің негізгі кіріс көзі болып
Жергілікті салықтар тікелей және жанама болып бөлінеді. Батыс
Жергілікті салықтарға, сонымен қатар, жоғары тұрған бюджеттерге бекітіліп
Табысқа, пайдаға, меншікке салынатын салықтармен қатар жергілікті билік
Жоғары тұрған бюджеттерден түсетін түсімдердің құрамына белгілі бір
Аймақтық бюджет кірістерінің екінші бір маңызды көзі –
Аймақтық бюджеттердің салықтық емес түсімдері негізінен муниципалдық меншіктегі
Аймақтық бюджеттердең шығыстары, көбінесі, елде өткізіліп жатқан бюджет
Аймақ бюджеттердің қаражаттары эскплуатациялық, сондай-ақ инвестициялық шығыстарды қаржыландыруға
Аймақтық шығыстарда негізгі орынды әлеуметтік-мәдени объектілерді қаржыландыру алады,
Бюджет қаражаттарының маңызды статьяларының бірі – алынған займдарға
Әртүрлі еледердің бюджет жүйесідегі әр деңгейлерінің бір-бірімен қарым-қатынастарының
Жергілікті органдар мемлекеттік жүйенің элементы болып табылғанымен, онда
Округтердің (графство) құрамына өзіндік муниципалдық статусы бар өзін-өзі
Арнайы округтер- бұл тұрғындардың өмірі үшін аса маңызды
Мектеп округтері функционалдық жағынан алғанда арнайы округттердің бір
Сонымен қатар АҚШ-та жергілікті өзін-өзі басқару органдарының бюджеттері
Экономикалық инфрақұрылымды (яғни оның ішінде көпір, жол, су
Жергілікті билік органдары табысы «кедейшілік деңгейнен» төмен американың
Сонымен қатар АКШ-тың жергілікті әкімшілігінің қомақты қаражаты білім
Ал енді жергілікті бюджет кірістері жайлы айта кететін
Бірінші топ – жергілікті деңгейден жиналатын жергілікті билік
Екінші топ – жалпымемлекеттік салықтарға үстеме ретінде көрінетін
Үшінші топ – бұл ит асырайтын түлғаларға салықтар,
АҚШ-та бірынғай жалпымемлекеттік бюджеттік заңңама жоқ. Бұл бірынғай
Бұл, біріншіден федералды салық жүйесінің дамуына қарағанда жергілікті
3.2 Бюджет түсімдерін болжауды жетілдіру
Республикалық және жергілікті бюджеттерді және Қазақстан Республикасының Ұлттық
Бюджет түсімдерін болжауды әлеуметтік-экономикалық даму болжамдары мен бюджет
Алдағы жылға арналған бюджетке кірістер, Қазақстан Республикасының Ұлттық
Кірістерді болжау процесі болжаудың және мониторингтеудің келесі 10-суретте
Мемлекеттік
бюджет кірістері
Кірістерді
болжау Кірістерді
мониторингтеу Экономикалық ахуал мен
заңнамалық базаның өзгеруін талдау Деректерді
жаңарту
Біріктірілген бюджетті қалыптастыру кезінде ескерілетін елдің әлеуметтік-экономикалық
Есептер
Салықтар бойынша міндеттемелер
Төлем мерзімдері
Болжамды іс жүзіндегі түсімдермен салыстыру
Фискалдық көрсеткіштер бойынша ақпараттарды талдау және жинақтау
Ағымдағы жылды бағалау
Бюджетті атқару барысында болжамды нақтылау Нақты түсімдерге:
а) елдегі экономикалық ахуалдың өзгеруінің;
б) заңнаманың өзгеруінің;
в) басқа факторлардың әсер етуін талдау Салықтар мен
Елді және өңірлерді дамытудың экономика-лық көрсет-кіштері
Фискалдық көрсеткіштер бойынша ақпарат
Сурет 11. Кірістерді болжаудың және мониторингінің жалпы схемасы
Болжауды жоспарланатын және іс жүзіндегі деректердің барынша дәл
Көлемі макроэкономикалық көрсеткіштер серпінінің тікелей әсерінен жинақталатын салықтар
Корреляция коэффициенттерін бағалау жолымен кездейсоқ шамалардың арасындағы байланысты
Нақты салық түрінен түсетін түсімдер мен түрлі макроэкономикалық
Корреляциялық талдау мен кері талдауды жүзеге асыру үшін
Кері теңдеулерді қолдану салық түсімдерінің көлемдерін есептеудің басқа
Мұнай секторы кәсіпорындарынан түсетін түсімдерді қоспағанда, заңды тұлғалардан
Бірінші нұсқа бойынша есепті кезеңдегі салық декларацияларының жиынтық
Салық декларацияларының деректерінен, ең алдымен, болжанатын кезеңге арналған
Бірінші нұсқа бойынша корпорациялық табыс салығының болжамды сомасы
Рп = (Дотч х Іц.тек : 100
мұндағы:
Рп – корпорациялық табыс салығының болжамы;
Дотч – есепті кезеңдегі салық салынатын кіріс
Іц.тек – ағымдағы жылға арналған тұтыну бағаларының өсімі;
Іц.п. – болжамды жылға арналған тұтыну бағаларының өсімі;
В – салық салынатын кірістен шегерімдер;
Sср – есепті кезеңдегі салық алымдарының орташа ставкасы.
Екінші нұсқа бойынша ірі салық төлеушілер бөлінісінде есептелген
Рр = РО*Іц :100% х Ір :100%
мұнда:
Рр – корпорациялық табыс салығының болжамды сомасы;
РО- салықтың ағымдағы жылы күтілетін түсімі;
Іц – тұтыну бағаларының жоспарланып отырған жылғы өсімі;
Ір - өндірістің жоспарланып отырған жылғы өсімі.
Дивидендтерден, сыйақылардан (мүдделерден), бейрезиденттің қазақстандық көзден қызмет көрсетуінен
Үшінші нұсқа әлеуметтік-экономикалық даму болжамы мен бюджет
Рр = Wр х S :100%
S = Ресеп : Wесеп х 100%
мұнда:
Рр – болжамды кезеңге арналған корпорациялық табыс салығының
Wр – болжамды кезеңге арналған ЖІӨ көлемі;
S – алулардың орташа пайызы;
Ресеп – есепті кезеңдегі корпорациялық табыс салығының сомасы;
Wесеп – есепті кезеңдегі ЖІӨ көлемі.
Кесте 10
Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс салығын қоспағанда
Көрсеткіш Корреляция коэффициенті Айқындылық коэффициенті
Жұмыссыздық деңгейі, %-бен -0,990 0,980
Соңғы тұтынуға арналған шығыстар, млрд. теңге 0,988 0,977
ЖІӨ (шикі мұнай өндіру бойынша қосылған құнды есептемегенде),
Өнеркәсіп көлемі (шикі мұнай өндіруді қоспағанда), млн. теңге
Өнеркәсіптегі, саудадағы, көліктегі, байланыстағы, мейрамхана-қонқүй қызметіндегі, жылжымайтын мүлікпен
Алдыңғы кезеңдегі негізгі капиталға жалпы жинақтар, млн. теңге
Төртінші нұсқа. Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс
Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс салығын қоспағанда,
Кері теңдеуді жасау кезінде осы кестедегі мұнай секторы
Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығы алынатын
Бірінші нұсқа. Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс
Салық салынатын табыс мөлшері табыстың болжамды сомасынан
Салық салынатын болжамды кіріс мөлшері мынадай формула бойынша
Odox = D – Popv – (MZP
мұнда:
Odox – салық салынатын болжамды кіріс мөлшері
D – кірістің болжамды сомасы
Popv – міндетті зейнетақы жарналары
MZP – ең аз еңбекақы
CHrad – жұмыс істейтіндер саны, адам
L – жеке тұлғалар жеңілдіктері
Бұдан әрі жеке табыс салығының болжамы мынадай формула
РІР=ODOX х FIPN : 100%
мұнда
PІР – жеке табыс салығының болжамды сомасы
ODOX - салық салынатын болжамды кіріс мөлшері
FIPN – жеке табыс салығының тіркелген сомасы
Екінші нұсқа. Корреляциялық талдау есептелген жеке табыс салығы
Кесте 11
Жеке табыс салығы түсімдерінің көлемдеріне әсер ететін экономикалық
Көрсеткіш Корреляция коэффициенті Айқындылық коэффициенті
Орташа салық ставкасы 0,807 0,641
АЕК 0,951 0,915
Орташа айлық еңбекақы, теңге 0,977 0,954
ЖІӨ, млрд. теңге 0,987 0,974
Жұмыссыздық деңгейі, % -0,921 0,848
Есептелген жеке табыс салығы көлемдерінің АЕК-ке корреляциялық тәуелділігінің
Үшінші нұсқа. Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс
S= Р1 : Od х 100 %
мұнда
S – орташа салық ставкасы
РІ - төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс
OD – есепті кезеңдегі салық салынатын кірістің есесптелген
Бұдан соң, күтілетін кіріс сомасы мен алып қоюдың
Төлем көздеріне салынатын кірістерден жеке табыс салығының болжамы
РiР=ODOX*I/100%*S/100%
мұнда:
РІР - төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс
ODOX – ағымдағы жылы салық салынатын кірістің күтілетін
I – жоспарланып отырған жылы тұтыну бағаларының өсімі;
S – орташа салық ставкасы.
Сонымен бір мезгілде бағдарлау үшін оның кірістерінің серпіні
Әлеуметтік салықты болжау кезінде салық декларацияларының алдыңғы жылғы
Бірінші нұсқа. Салық салынатын кірістің нақты мөлшері мен
S=CF/OD*100%
мұнда
S – орташа салық ставкасы;
CF – есепті кезеңде нақты түскен әлеуметтік салық
OD – есепті кезеңде салық салынатын кіріс.
Бұдан кейін салық төлеушілердің салық салынатын кірісінің күтілетін
Әлеуметтік салық бойынша болжам ағымдағы жылы күтілетін салық
СР=ODOX*I/100%*S/100%
мұнда
СР – болжамды әлеуметтік салық сомасы;
ODOX – ағымдағы жылы күтілетін салық салынатын кіріс
I – жоспарланып отырған жылы еңбекақы төлеу қорының
S – орташа салық ставкасы.
Бұл ретте салық төлеушілер кірістерінің өсуіне әсер ететін
Бағдар үшін жоғарыда аталған есепке негізделіп болжанатын салық
Заңды тұлғалардың және жеке кәсiпкерлердiң мүлкiне салынатын салық
Бірінші нұсқа бойынша болжам Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі
Объектілердің салық салынатын құны болжамды қайта бағалау коэффициентіне
UP = (VOF х I : 100%)*S :
мұнда:
UP – мүлік салығының болжамды сомасы;
VOF – салық салынатын объектілердің орташа жылдық құны;
I – негізгі құралдар құнының болжамды өсімінің индексі;
S – салық ставкасы.
Екінші нұсқа бойынша салық декларацияларының деректері қолданылады. Қазақстан
Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің мүлкіне болжамды салық
UP = VК х Iц.тек : 100% х
мұнда:
UP - заңды тұлғалардың және жеке кәсiпкерлердiң мүлкiне
VК – объектілердің есепті кезең соңындағы құны;
Iц.тек – тұтыну бағаларының ағымдағы жылы өсімі;
Іц.п. - тұтыну бағаларының жоспарланып отырған жылы өсімі;
S – салық салу ставкасы.
Жер салығын болжау үшін мынадай ақпаратты пайдалану қажет:
- санаттар бойынша жер ресурстарын басқару жөніндегі комитеттер
- жердің сапасы мен түрлері бойынша бонитет баллдарына
- салық органдарына берілетін декларациялардың деректері.
Жер салығын болжау кезінде салық заңнамасында көзделген жеңілдіктер
ZP = S х BS х K
мұнда:
ZP – жер салығының болжамды сомасы;
S – жер учаскесінің алаңы;
BS - әр санат бойынша орташа базалық салық
K – салық заңнамасына сәйкес жекелеген төлемшілерге арналған
Жергілікті өкілетті органдар Қазақстан Республикасының жер заңнамасына сәйкес
Салықтан тыс түсімдерді болжау нормативтік құқықтық кесімдерге негізделеді,
«Байқоңыр» кешенін және әскери полигондарды пайдаланғаны үшін жалгерлік
Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттер бойынша сыйақыларды болжамдау тиісті
Бюджет жобасын әзірлеген кезде орталық, жергілікті атқарушы органдар
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің кірісінен түсетін түсімдер;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіндегі сыйақылары;
Жер қойнауы туралы ақпаратты пайдалануға бергені үшін төлемақы;
Қару-жарақ пен әскери техниканы сатудан түсетін түсімдер.
Мемлекеттік бюджеттен қаржыланатын мемлекеттік мекемелер салатын әкімшілік айыппұлдар,
Донорлардың қайтарымсыз қаржылық және техникалық көмек беру туралы
Байланысқан гранттардың түсімдерін болжауды жобаларды байланысқан гранттар мен
Байланысқан гранттардың түсімдерін болжауға жауапты мемлекеттік органдар ағымдағы
Байланысқан гранттар түсімдерін болжау гранттар туралы тиісті келісімдерде
Салықтық емес қалған төлемдер бойынша болжам бірнеше жыл
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдерді болжау төлемдер соларға
Мемлекеттік материалдық резервтегі тауарларды сатудан, жер учаскелерін сатудан
Мемлекеттік мекемелерге бекітіліп берілген мүлікті сатудан және материалдық
Республикалық бюджетке түсетін түсімдер:
- облыстық бюджеттерден, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
- төмен тұрған бюджеттерден жалпы сипаттағы трансферттердің үш
- Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынан берілетін трансферттер.
Жергілікті бюджеттерге түсетін трансферттердің түсімдері:
- жалпы сипаттағы трансферттер: жоғары тұрған бюджеттен берілетін
- жалпы сипаттағы трансферттердің үш жылдық көлемінің қолданылу
- жоғары тұрған бюджеттердің төмен тұрған бюджеттерге жекелеген
- мыналарды:
1) Қазақстан Республикасының стратегиялық және бағдарламалық құжаттары негізінде
2) төмен тұрған мемлекеттік органдардың жоғары тұрған мемлекеттік
- облыстық бюджеттермен, республикалық қала және астана бюджеттері
Тиісті бюджеттен берілген бюджеттік кредиттерді өтеуді болжау 2
1. Болжамды бастапқы айқындау, бұл мына деректер:
1) өткен жылдары тиісті бюджеттерден берілген кредиттерді қайтару
2) тұтыну бағалары индексі мен АҚШ долларына теңгенің
3) бұрын берілген және өтелмеген кредиттердің көлемі, Кредитті
4) бюджеттік кредит беру саясаты, бюджеттік кредит беру
5) қаражатты бюджетке қайтару соларға сәйкес жүзеге асырылатын
2. Бастапқы болжамды нақтылау.
Бастапқы болжам қаражатты бюджетке қайтару бойынша мерзімі өткен
Қайтарымды негізде қаражат беру, мемлекеттік кепілдіктер беру, үкіметтік
Жоспарлы түсімдер мөлшерін айқындау да қарыз алушының қаржы
Қаржылық активтерді сатудан түскен түсімдер болжамын мемлекеттік мүлік
Мемлекеттік кәсіпорындарға және акционерлік қоғамдардың (жауапкершілігі шектеулі серіктестік)
Мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдерді болжау туралы
Мемлекеттік мүлік жөніндегі уәкілетті орган тізбені қалыптастырады және
Мемлекеттік мүлік жөніндегі уәкілетті орган жекешелендіруге жататын объектілер
Мемлекеттік мүлік жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік кәсіпорындарға және
Бюджеттік жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган жекешелендіруге жататын объектілер
мемлекеттік активтер құрылымдарын оңтайландыруды, мемлекеттік мүлікті басқаруға арналған
қазақстандық экономиканың нақты секторына инвестицияларды, бәрінен бұрын қазақстандық
ұйымдарды ұзақ мерзімді дамытуға, қазақстандық нарықты отандық өнімдермен
Өзге де мемлекеттік мүлікті сатудан түсетін түсімдердің болжанатын
Үкіметтік қарыздарды болжауды Қазақстан Республикасының бюджеттік жоспарлау жөніндегі
Үкіметтік сыртқы қарыздар болжамы – қолданыстағы және алдағы
Қолданыстағы сыртқы қарыздарды – Республикалық бюджет комиссиясының тиісті
Жоспарланатын сыртқы қарыздардың тартылуы донорлардың келісілген елдік бағдарламаларына
Ішкі үкіметтік қарыз алу болжамы бюджетті атқару жөніндегі
3.3 Жергілікті деңгейде қаржылық бақылауды дамыту жолдары
Қазіргі уақытта қолданылып отырған, әрі бюджеттік заңнамада бекітілген
Жергілікті деңгйдегі мемлекеттік қаржылық бақылаудың қазіргі жүйесінде белгілі
Маслихаттардың тексеру комиссияларының мәртебесі менөкілеттіліктері туралы қолданылып жүрген
Маслихаттардың тексеру комиссияларының ережелерін әзірлеу мен бекітудің регламенттелген
Жергілікті бюджеттердің атқарылуына толыққанды сыртқы бақылауды жүзеге асыру
Маслихаттардың тексеру комиссияларын нығайту үдерісінде Есеп комитетінің бастамасымен
Жергілікті қаражаттарды бөлу мен пайдалану тиімділігін көтеру мақсатында
Жергілікті бюджет жобасын талқылау кезінде бюджет, қаржы, мәдени
Бүгінгі жергілікті бюджетті олардың көпсалалы қызметтерді бейнелейтін құжат
Біздің ойымызша, ұсынылып отырған шараларды іске асыру бақылау
Қорытынды
1. Қорыта келгенде жергілікті бюджеттер – жергілікті билік
2. Жергілікті бюджеттерді ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесінде 2 бағыты
♦ экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін жергілікті бюджеттерді
♦ жергілікті билік және басқару органдарының күшейтілуі арқылы
Екінші бағыттың артықшылығы жергілікті органдардың жергілікті жағдайларға жақындығында
Жоғарыда сипатталып кеткен шетел тәжірибесінің көріп отырғанымыздай, жергілікті
3. Алайда, екінші жағынан, жергілікті бюджеттердең біртұтас шаруашылық
4. Өкінішке орай, қазіргі кезде Қазақстанның жергілікті бюджеттерінің
5. Алайда қазіргі дейін бюджетаралық қатынастарды жетілдіруге бағытталып
6. Аймақтардың республикалық бюджетке тәуелділігі, бір жағынан, Қазақстан
Осындай секілді қазіргі таңдағы шешімін таппаған проблемалардың қатарына
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
«Қазақстан-2030» Қазақстан Республикасы Президентінің халқына Жолдауы. Алматы, 2001.
К.К. Ильясов, С. Құлпыбаев Қаржы. Алматы, 2005, 552
ҚР Бюджет кодексі // Егемен Қазақстан, 2009.
С.Құлпыбаев, Ш.Баязитова Қаржы теориясы. Алматы: Мерей, 1999, 320б.
Елубаева Ж.М. Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика
Алматы облысы бюджетінің 2006 жылғы атқарылуы есебі туралы
Алматы облысы бюджетінің 2007 жылғы атқарылуы есебі туралы
Алматы облысы бюджетінің 2008 жылғы атқарылуы есебі туралы
Мукина Б. Местные бюджеты и механизм межбюджетных отношений:
Бюджетные рычаги государственного регулирования экономики США // Экономика
Теория финансов. Учебное пособие. Под ред. Заяц Н.Е.
2007-2009 жылдарға арналған Алматы қаласының Орта мерзімдік саясаты.
Б.С.Өтебаев Мемлекеттік бюджет: Оқулық. Алматы: Экономика, 2006, 320б.
Шаекин Р.М. Бюджетные трансферты в фискально-распеделительном механизме Республики
Ильясов К.К., Саткалиева В. Расходы государственного бюджета. Алматы:
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі. Алматы: Юрист, 2007, 217б.
С.А.Азылханова Бюджетная политика унитарного государства (на примере Республики
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімдік
Малышева В.И. Эффективно планировать и управлять // Журнал
Родионова В.М. Финансы. Москва: Финансы и статистика, 1994,
Общая теория финансов. Под ред. Дробозиной Л.Н. Москва:
Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для ВУЗов. Под
Есимханов С.О. Местная бюджетная политика в условиях развития
25 Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е.,
Донордың елдік бағдарламасы – индикативті сипаты бар, Қазақстан
5
Таза ұлттық өнім:
▪ Еңбек ақы
▪ Жал бойынша жұмыс істейтін адамдардың табыстары
▪ Кәсіпкерлер пайдасы
▪ Кәсіпкерлер мен салымшы-лардың ссуда-лық (банктік) проценті
Бюд-жеттік қор
өндірістік сала
Ауыл шаруашылығы
Өнеркәсіп
өндірістік емес сала
▪ Білім
▪ Денсаулық сақтау
▪ Басқару
▪ Әлеуметтік қамсыздандыру
▪ Қорғаныс
▪ т.б.
Әкімшілік – экономикалық территория
Жергілікті бюджет
Облыс бюджеті
Республикалық бағыныстағы қала бюджеті
Аудан бюджеті
Облыстық бағыныстағы қалалар бюджеті
Облыстық бюджет
Республикалық бюджет
Бюджеттік алулар
Субвенциялар
- Жергілікті бюджет түсімдері
- Бюджеттен берілген несиелер өтемі
Жергілікті бюджет
- шығыстар
- несиелендіру
2005
2009
2008
2007
2006
Кірістер, оның ішінде:
салықтық түсімдер
түсетін түсімдер
2006
2005
2007
2008
2009
оның ішінде:
салықтық түсімдер
салықтық емес түсімдер
2%
153,7 млн.теңге
0,5%
301,9
млн. тг
41%
23698,1 млн.теңге
31%
18215,2 млн.теңге
25%
14811,8 млн.теңге
Барлығы: 58492,9 млн.теңге
2009
2008
2007
2006
2005
оның шінде:
білім беру
денсаулық сақтау
әлеуметтік көмек пен әлеуметтік қамсыздандыру
тұрғын-үй комуналдық шаруашылығы
жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер
2009
2008
2007
2005
2006
Жергілікті бюджет
Республикалық бюджет
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті
Облыстық бюджеттер
Астана және Алматы қалаларының бюджеттері
Облыстардың бюджеттері
Аудандық бюджеттер
Облыстық бағыныштағы қалалар бюджеті
Қалалық бюджеттер
Аудандық бюджеттер
Жергілікті бюджеттер
Бюджеттік жүйе
Жергілікті бюджеттердің құрылымы
Бюджетаралық қатынас- бюджет процесін дамытудың бірден-бір қайнар көзі
Қазақстан Республикасының бюджет заңдары
Бюджеттік жүйенің қызмет ету принциптері
Бюджет және бюджет құрылысы
Бюджеттік құқық: ұғымы, пәні, әдістері, жүйесі және қайнар көздері
Бюджеттік құқықтың қаржылық құқықта алатын орны
ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТТІ ҰЛҒАЙТУ ЖОЛДАРЫ