Жас кезеңдерінің негіздері
Кіріспе
Жеке бастың және қоғамдық гигиенадан хабардар
Егер адамның гигиенадан алған білімі тұрмыста,
Денсаулықтың жас және жыныстық ерекшеліктері
Жас кезеңдерінің негіздері
Онтогенездік – бөліну негіздерінде морфофизиологиялық, әлеуметтік,
Қазіргі кезде жас кезеңдердің көпшілік қабылдаған
Ана құрсағындағы даму кезеңі
(антенатальдық)
а) ұрықтың эмбрионалдық даму кезеңі –
б) жолдастың даму кезеңі (эмбрионалдық 3
Құрсақтан тыс даму кезеңі
Жаңа туған (неонатальдық) сәтінен бастап, 28
Еметін шақ не кіші бақша тобындағы
Сүт тістерінің пайда болу кезеңдері –
4. төменгі мектеп жасы – 7
а) препубертат немесе балалық кез:
Ұл балаларда 10 жастан – 12
Қыз балаларда 8 – 9 –
Жыныстық жетілу кезеңі – пубертаттық, жасөспірім,
Қыздарда 12 – ден – 16
Ер балаларда 13 –тен – 17
Бір кезеңнен екіншіге ауысу тұсын жекелей
Сындарлы кезеңнің өзінің қысқа мерзімді шекарасы
Тағам сипатына орай, бұл организмнің қоршаған
а) тамақтанудың гистотропты жүйесі,
б) тамақтың желток түрі. Бұдан соң
Жаңа туған нәресте неонаталдық кезеңнен өтеді.
Еметін шақ 29 – шы күннен
Бақша, мектеп алдындағы кезең 1 жастан
Мектепке дейінгі кезең 3 – тен
Төменгі мектеп жасы – 7 –
Жоғары мектеп жасындағылар ішкі секреция бездерінің
Әр балада биологиялық дамудың жекелей үлгісі,
Ересек адамның жас кезеңі:
бозбалалық жас – ерлерде 17 –
Кәмілеттік жас – ерлерде – 21
әйелдерде -20 – дан –
а) бірінші кезең – ерлерде –
әйелдерде – 20 –дан – 35
Дене өсуі тоқталады, ағза қызметтерінде межелі
б) екінші кезең – ерлерде –
әйелдерде – 55 – ке дейін.
Нейроэндокриндік қайта қалыптасумен сипатталады.
егде жас – ерлерде және әйелдерде
қариялық жас – 75 жастан кейінгі
Ұзақ өмір сүрушілер – 90 жастан
Ұрық және балалар денесінің даму қалпын
“Дененің дамуы” деген термин дене бойы
Көп жағдайларда қалыпты өсудегі ауытқулар мен
Ана құрсағындағы баланың даму кезеңінде бойдың
ГААЗ формуласы – ұрық бойының ана
Ұрық бойының ұзындығы – жүктілік шамасы
Дене салмағын анықтау үшін мына формулалар
а) ал әр келер апта сайын
б) ал әр жетпейтін жеті сайын
Бір жас аралығындағы баланың дене ұзындығы
1.І тоқсан алғашқы 3 айда –
2. ІІ тоқсан – ай сайын
3. ІІІ тоқсан – ай сайын
Бір жасқа дейінгі бой ұзындығы қосылар
1 жастан асқан балалардың бой ұзындығын
1. 4 жастағы баланың бойы 100
Егер жасы 4 – тен асса,
2. 2 – ден 15 –
Дене салмағын анықтау үшін мына формулалар
Туғандағы дене салмағы ... + 800
6 айлық баланың дене салмағы =8200
2 – ден 11 – ге
12- ден – 15 – ке
1 жастағы балалар үшін – 65
а) әрбір толмаған бой см 8000
б) әр бойдың қосымша см сайын
2,3 жастан асқан балалар үшін бой
а) әр жетпес бой 5 см
б) ал әр келер 5 см
Бас аумағының өзгеруі бала денесінің даму
Бас аумағын шамамен мына формулалар арқылы
Жасқа толғанша – 6 айлық баланың
а) әр жетпес ай сайын 43
б) әр келер ай сайын 43
2. 2 – ден –
а) әр жетпес жыл сайын 50
б) әр келер жыл сайын 50
Балалардың психикалық дамуын сипаттайтын көрсеткіштер
Жүйке жүйесі түрлі тіндердегі,органдармен тораптардағы өтіп
Балада алдымен жоғары талдағыштар, содан барып
3,5 – 4 айда мақсатты қозғалыстар
7 – 8 айда – мақсатқа
9 -10 айда қайшы секілді қимылдар
11 -12 айда басбармақ пен сұқсаусақ
4 – 5 ай шамасында бұлшық
5 – 6 айға қарай шалқасынан
6 айға қарай – бала отыра
7 – 8 айға қарай –
8 -9 айда – бала қоршамада
10 -12 ай шамасында аяғына тұрады
Сенсорлық жүйе және бас миы қалыптасуының
2 – 4 айда – уілдейді.
5 айда – ұзақтау әндете уілдейді.
7 айда-былдырлайды (кейбір бөлек буындарды атайды).
7-9 айда- сенсорлы сөзге ыңғай байқалады,
10-11 айда сөйлеу қабілеті пайда болады,
1 – 1,5 жасқа келгенде –
1,5 жаста – тұтас сөйлем құрай
2 жылда жәй әңгіме, ертектерді тыңдап
2,5 – нан бастап, дыбысты айқын
3 жылға қарай – 1000 сөзге,
4 жылда – 2000 сөзге дейін,
5 жылда сөз бен ойлау қабілеті
Организнің жыныстық ерекшеліктері
Баланың жыныстық фенотипі 4 ай шама
Балалардың жыныстық жетілу кезеңі ұзақ болады,
Жыныстық жетілудің белгілері біршама жүйелі келеді
Қыздар үшін:
9 -10 жас – жамбас сүйегі
10 -11 жас – кеуде бездері
11 – 12 жас күнтимес орайы
12 – 13 жас – кеуде
13 – 14 жас – қолтықасты
14 – 15 жас – жамбас
15 – 16 жас – бездің
16 – 17 жас – қаңқа
Ер балалар үшін:
10 – 11 жас – ұрық
11 – 12 жас – қуық
12 – 13 жас – жыныс
13 – 14 жас – дауыстың
14 – 15 жас – қолтықасты
15 – 16 жас – шәуһәттің
16 – 17 жас – ер
17 – 21 жас – қаңқа
Қартайған кездегі ең маңызды физиологиялық жүйелердің
Қартаю – бұл организмде жас өзгерістерін
Қартаярда ДНК репликациясының үдемелілігі төмендейді, қайта
Қартайып келе жатқан орнанизмде қорғаныс қабілеті
Жас ұлғайған сайын дене салмағы өзгереді.
Жасқа орай дене салмағы өзгереді. 35
Қан жүйесі
Қартайған кезде қан өзгерістерінің сандық көрсеткіштері
40 жастан кейін қанның ұю жылдамдығы
Қан айналым жүйесі
Жас өткен сайын жүрек жиырылу саны
Қартаю барысында қан тамырында атеросклероздық өзгерістер
Ерлерде, сондай – ақ әйелдерде жүрек
Қанның минөттік көлемі, жүрек индексі (көрсеткіші)
Жүрек бұлшық еттерінің жиырылу күші төмендейді.
Қан тамырларының қан ағысына көрсететін жалпы
60 жасқа жеткенде артериялық қан қысымы
Веналардағы қан қысымы төмендейді, ал бұл
Тыныс алу жүйесі
Тыныс алу ағзалары жағынан өкпенің тіршілік
Жасқа орай өкпенің максималды желдену мүмкіндігі
Қартаю үрдісі кезінде ес – сана
50 мен 60 жас аралығында есте
Қартайған кездегі ерікті қимыл - әрекеттерді
Қорытынды
“Дені сау адам – табиғаттың ең
Адамның рухани, мәдени жетілу деңгейінің кісілігі
Тазалықты балалардың бойына сіңіріп, әдетіне айналдыру,
Халқымыздың “Ұяда не көрсе, ұшқанда соны
Психологияның даму кезеңдері
Психикалық дамудың қозғаушы күші мен заңдылықтары және жеке адамның онтогенезге қалыптасуы
Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасының дамуы
Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы
Қазақ көркемсуретті балалар киносының даму кезеңдері туралы
Жас ерекшеліктері туралы педагогикалық ой-пікірлер
Ғылыми таным мен шығармашылықтың әдістемелік негіздері
Балалардың дербес және жас ерекшелік кезеңдері
Психикалық дамудың қозғаушы күші мен заңдылықтары және жеке адамның онтогенезде қалыптасуы
Жас ерекшеліктер физиологиясы мен мектеп гигиенасының пәні