Сапа жүйесін және өндірісті сертификаттау
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ және ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI
Қ.И.Cәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетi
Экология және экономика институты
Өндiрiс экономикасы кафедрасы
К У Р С Т Ы Қ
Кәсiпорын өнiмiнiң сапасын стандарттау және сертификаттау
Тапсырманы берген
Бекбосынова Б.Ж.
Тапсырманы орындаған
Иембергенов М.А.
Тобы
АЛМАТЫ 2004
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 5
КӘСIПОРЫН ӨНIМIНIҢ САПАСЫН СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ 7
Сапа көрсеткіштерінің мәні мен қызметі 7
Тауарлардың бәсекеге жарамдылығының көрсеткіштері 8
Стандарт және стандарттау ұғымы 11
Өнім сапасын басқару жүйесінің дамуы 12
СЕРТИФИКАТТАУДЫҢ МАҚСАТЫ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ 13
Сертификаттаудың маңызды мәселелері 14
Қызмет етуді сертификаттау 16
Тауардың тегін сертификатталуы 22
Сапа жүйесін және өндірісті сертификаттау 23
Өндірісті сертификаттау тәртібі 25
Сапа жүйесін сертификаттау тәртібі 27
Экологиялық сертификаттау 30
Шет мемлекеттегі сертификаттау жүйелері 30
ҚОРЫТЫНДЫ 33
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI 35
КІРІСПЕ
Сертификаттаудың негізгі мақсаты - адамның өмірі мен денсаулығын,
Қазіргі кездегі республикамызда өндірілетін және шет елдерден әкелініп
Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс
Азық-түлік шикізатын және тағамдық өнімдердің сапасын сертификаттау үшін
Аталған жұмыстарды жүргізу елімізде "Стандарттау және сертификаттау" мамандарына
Курстық жұмыста ауыл шаруашылығы және басқа кәсіпорын өнімдерін
Сертификаттауға байланысты қазақ тілінде бұрын терминдік, анықтамалық түсініктеме
Стандарттау — бұл ең ұтымды нормаларды табатын қызмет,
Қазақстан Республикасында стандарттау жөнінде мынадай нормативтік
• Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (ГОСТ);
• салалық стандарттар (ССТ);
• техникалық жағдайлар (ТЖ);
• кәсіпорындар, бірлестіктер, қауымдастықтар, концерндер стандарттары;
• ғылыми-техникалық қоғамдар, инженерлік одақтар және басқа да
КӘСIПОРЫН ӨНIМIНIҢ САПАСЫН СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАТТАУ
Сапа көрсеткіштерінің мәні мен қызметі
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына басқалай
Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке байланысты —
Өнімнің сапасы — бұл белгілі мұқтаждылықты қанағаттандыруға үлкен
Өнімнің сапа деңгейі оның салалық көрсеткіштері жүйесі негізінде
Сапаның көрсеткішін анықтау оның сандық маңызын өзін өзі
өлшеуші әдіс (аспаптар, приборлардың көмегімен);
тіркеу әдісі — бұл
есептеу әдісі — өнімнің сапасы жөніндегі көрсеткіштерді анықтау
органолептік әдіс — адам мүшесін сезу-көру, есту, дәм,
социологиялық әдіс — өнім, оны нақты немесе тұтынушылардың
сарапшылық әдіс — мамандар тобы арқылы іске асырылады.
Практикада өнімнің сапа деңгейін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесін
Сапаны жинақтап қорыту көрсеткіштері жалпы салада немесе кәсіпорындарда
• сұрыптылығы;
• маркасы;
• жүктелімі;
• пайдалы заттың мазмұны;
• өнімнің дүниежүзілік стандартына сай үлесі, т.б.
Жеке көрсеткіштер тым әр түрлі және не ол,
Тауарлардың бәсекеге жарамдылығының көрсеткіштері
Нарықтың жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің ерекшелігінің
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруына мүмкіндік беретін
Сонымен, тауарға бәсекенің жарамдылығын, оның сапалық және құндық
Бұл маңызды көрсеткіштерді анықтаудың бірнеше тәсілдері белгілі.Олардың ең
Бірінші тәсіл. Техникаға бәсекенің жарамдылығын анықтайтын белгісі -
Бт = Бс + Шт,
мұндағы
Бт — тұтыну бағасы
Бс — сатылу бағасы
Шт — бұл өнімді тұтынушылардың шығындары (оның барлық
Екінші тәсіл. Тауардың бәсекелестік жарамдылығын анықтағанда бұл тәсіл
Үшінші тәсіл. Бұл тәсіл техникалық деңгейін және сату
КК = КҚ +КТ +КС.
мұнда, КК — тауар деңгейінің
КҚ — эстетико-эргономикалық деңгейінің кешенді
көрсеткіші;
Кт — техникалық деңгейдің кешенді көрсеткіші;
Кс — көрсеткіш кешенінің сенімділігі.
Төртінші тәсіл. Бұл тәсілде бәсекеге жарамдылықтың деңгейі қалай
Қорыта айтқанда, біздің республикада өткізіліп жатқан нарыққа көшу
Стандарт және стандарттау ұғымы
Стандарт — бұл қағида бойынша көптеген мүдделі жақтардың
Республикада қолданылып жүрген стандарттық жүйе құқықтық және әлеуметтік
Мемлекеттік стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін оңтайландыруды,
Өнім сапасын басқару жүйесінің дамуы
Өнімнің сапасын басқару — бұл белгілеу, қамтамасыз ету
Соңғы кездерге дейін кәсіпорындарда сапа проблемасын шешу кезінде
Өнімнің сапасын басқаруды жетілдіруде отандың өндірушілердің алдына қойылатын
• өнімнің сапалылығын басқару жүйесіне маркетинг қызметі механизмін
• тұтынушыға және барлық өндірістік
• өнімнің өмірлік кезеңінің
Сапаны басқару жүйесін енгізу кәсіпорында мынадай міндеттерді шешуге
• жоғары сапалы өнімнің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
• өнім көлемін ұлғайту және оны сататын нарықты
• жоғары бағада сататын
• өнімнің бәсекеге жарамдылығы және қаржы жағдайының
СЕРТИФИКАТТАУДЫҢ МАҚСАТЫ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
Қазакстан Республикасы мемлекеттік сертификаттау жүйесінде сертификатгау мына принципте
өмім туралы мәліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету;
өндіруші мен тұтынушының тәуелсіздігі;
сьінақтың кәсіби түрде өтуі;
шетелдік өтініш берушілілерге қысым жасамау;
өтініш берушінің сертификаттау органын, сынақ зертханасын талдап алуға
сертификаттау туралы ақпарат ашықтығы немесе сәйкестік /белгісі/
сертификаттау объектісінің ерекшелігін ескере отырып, өндіру және тұтынуды
сертификаттау жұмысында ИСО/МЭК аймақтык ұйымдар, халықаралық құжаттардың
Қазақстан Республикасы қатынасатын көп жақты және екі жакты
ақпараттық қоммерциялық құпиясын ашпау;
қажет болған жағдайда сертификаттау жүмысына тұтынушылар қоғамын қатынастыру.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттау комитетінің мәліметі бойынша еліміздегі
Сертификаттаудың маңызды мәселелері
Өнімдерді сертификаттау
Өнімдерді сертификаттау Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі бойынша
Біртекті өнімдерді өзіндік ерекшелікгері бойынша сертификаттау жүйесі келісімді
Тәртіп, өнім сипаты таңдап алынған сертификаттау кұрылымы бойынша
Сертификаттау тәртібі ИСО/МЭК нұсқауларының жалпы принциптеріне сай болуы
Сертификатталатын кезінде тексерілетін тауардың сипаты /параметрлері/ мына нышандарға
өнімнің бірдейлігін анықтау мүмкіндігі /белтілі-бір өндіріс партиясына жатады;
тапсырылған өнімнің техникалык, құжатына сәйкестігі;
алынған параметрлер қауіпсіздік нормасын, экологиялық өнімге нормалық құжаттарда
заң актілеріне сәйкес,
Сертификаттау құрылымын таңдап алғанда өнімді өндіртен өндірістің, сынақтың,
Өз еркімен сертификаттауда өтініш беруші сертификаттау құрылымын таңдап
1. Сертификаттауға етініш беру. Өтініш беруші өтінішін сертификаттау
2. Үлгі алу, бірдейлігін анықгау жөне сынақ жүргізу,
3. Өндірісті бағалау-таңдап алынған сертификаттау құрылымы бойынша ескерілген
4. Сәйкестік сертификатын беру. Өнімнің сапасы жөніндегі
5. Сәйкестік белгісін пайдалану, дайындаушы сертификаттау органынан лицензия
6. Инспекциялық бақылау. Сертификатталған өнімге инспекциялық бақылау сертификат
Қызмет етуді сертификаттау
Қазакстан Республикасы дүниежүзілік сауда ұйымына /әрі қарай ДСУ/
меттер т.б. қызмет ету түрлерін қамтиды. Бас келісімге
Аталған қызмет көрсету жұмысы сертификаттауды татап етеді.
Қызмет етудің қауіпсіздігіне байланысты басты міндеті бірнеше сатыларға
Сертификаттау құрылымы
Құры-лым N Сәйкестігін дәлелдейтін
1 Түрін сынау Өндірістің жағдайын талдаү
2 Түрін сынау Сатушыдан алынған
3 Түрін сынау Дайындаушыдан алынған
4 Түрін сынау Сатушыдан,
5 Түрін сынау Өндірісті немесе сапа жүйесін
6 Тапсырылған құжаттарға байланысты
7 Партияны сынау
8 Әрбір үлгіні сынау
9 Тапсырылған құжаттарға
10 Декларацияны қарау Дайындаушы
Кестеге түсiнiктеме беру:
1-құрылым - аккредитацияланған зертханада типтік үлгіні тауар партиясынан
2-құрылым - аккредитацияланған зертханада сату орнындағы, сатылатын өнімнен
3-кұрылым - дайындау орнындағы дайын өнімді сақтау қоймасынан
4-құрылым - типтік үлгіні сынау үшін дайындау орнынан
5-құрылым - типтік үлгіні сынау, өндірісті немесе сапа
6-құрылым - сертификаттау органына өтініш декларация беріліп сәйкестік
7-құрылым - тауар партиясын сынау үшін қолданады.
8-құрылым - әрбір өнімді сынауды өткізуді қамтиды.
9-10 құрылымдар-дайындаушының өтініш-декларациясы бойынша инспекциялық бақылау жүргізеді.
Құрылымды пайдалану:
1-құрылым - отандық азғантай мөлшердегі шығарылған өнімдерге және
2-кұрылым - ұзақ мерзімге қойылатын импорттық өнімдерге арналады.
3-құрылым - сертификатталғаннан кейінгі ұзақ мерзімде бірқалыпты жағдайдағы
4-құрылым - инспекциялық бақылауды өткізу, міндетті жағдайда пайдаланылады.
5-6 құрылымдар- өндірілетін өнім қоспасына қатаң талап қойғанда
7-8 құрылымдар - бір рет қойылатын өнімдерге арналады.
9-10 құрылымдар - кіші кәсіпорындар, жеке кәсіпкерлерге
жарамды.
Қазақстан Республикасында қызмет етуді сертификаттау автокөліктерге техникалық қызмет
Қызмет етуді сертификаттау жүйесінің принципі, өнімдерді сертификаттау жүйесімен
Қызмет ету жұмысын салыстырмалы түрде материалды емес /қасиетінің
Қызмет етуді сертификаттау құрьшымына мына жұмыстарды қосуга болады:
материалдық қызмет етудің нәтижесін тексеру;
көрсетілген кызметтің сапа жүйесін сертификаттау;
қызмет ететін жұмыскерді аттестациялау;
қызмет ету технология тәсілін аттестаттау;
қызмет көрсететін кәсіпорындарды сертификаттау;
инспекциялық бақылау.
Қызмет етуді сертификаттау кұрылымы негізінен орындаушының шеберлігін, көрсетілген
Қызмет етудің материалдық түрін сертификаттағанда орындаушының кәсіптік деңгейін
Қызмет көрсетуді сертификаттау үшін халықаралық, регионалдық және ұлттық
Қазақстан Республикасында қызмет етуді сертификаттауды мемлекет деңгейінде заң,
Міндетті сертификаттауда пайдаланылатын қүжаттарда адамның денсаулығы мен өміріне
Сертификаттау жүйесінде қызмет етуді инспекциялық бақылауды сертификаттау органы
Қазақстан Ресцубликасы территориясында өндірілетін, сатып алынатын және әкелінетін
Балалар тауарлары, ішетін су, тағамдық өнімдер, ауылшаруашылығы өндірісінің
Тауардың тегін сертификатталуы
Тауардың тегінің сертификаты — аталған тауардың өндірілген елін
Тегінің сертификаты кедендік территориядан шығару үшін емес ол:
кіретін кедендік салықты төмендету үшін қажет;
тауар шындық түрде аталган елде өндірілгені туралы куәләндіру
Тегінің сертификатын жасау үшін - Қазақстан Республикасының өкілетті
Тегінің сертификатын алу үшін қажетті кұжаттар.
Фирманың Қазақстанда тіркелгендігін және коммерциялық қызметпен растайтыны туралы
Тауар — жолдамасы.
Экспорт және импорт жасау шарты.
Тауар-тасымал кұжаты.
Есеп-фактура.
Қазақстанда жасалғанын растайтын құжат.
Өнім паспорты.
Өнімнің сипаты.
Пайдалану нұсқауы.
Сәйкестік сертификаты.
Өнімнің сызылымы,
Техникалық шарт.
Технологиялық үрдістің қысқаша жазбасы.
Тауарды дайындаушыдан алғаны туралы құжат.
Шеттен келтіруші мен кетірушінің шарты.
Алдынала төлем жөніндегі есеп немесе құжаты.
Сапа жүйесін және өндірісті сертификаттау
Сапа жүйесін және өндірісті /КР БҚ 50 3.4-94/
-өнімді ссртификаттауда;
-жеткізетін өнімге келісім шарт жасағанда;
-мемлекеттік органдардың мемлекет тапсырыстарын орналастыратын кәсіпорындарды таңдап алуда;
-банк ұймдарының кәсіпорынды несиелеу саясатының қажеттілігін анықтауда;
-сақтандыру ұйымдарының кәсіпорынды сақтандырудың қажеттілігін анықтағанда;
- басқа жағдайларында, кәсіпорынның тұрақты қажетті деңгейдегі өнімді
Сапа жүйіесін және өнеркәсіпті сертификаттау жұмысы Қазакстан Республикасы
Өндірісті сертификаттау жұмысы, өнімге таралатын нормалық құжаттардың
Сапа жүйесін сертификаттау дайындаушы кәсіпорынның МЕМСТ 40.9001-40.9005 /ИСО
Сапа жүйесін және өндірісті сертификаттаудың негізгі принциптері: өз
Бағалау объективтілігі - сертификаттауды жүргізетін органның және эксперт-аудиторлардың
Бағалау нәтижесін жаңғырта алушылығы - тексеру тәсілі және
Сертификаттау кезінде алынған коммерциялық кұпиясы бар кәсіпорын туралы
Сапа жүйесін сертификаттағанда және инспекциялық бағалауда, бағалау объектісі
Өндірісті сертификаттағанда бағалау объектісі болып, өнімді сертификаттағанда бақылайтын
Өндірісті сертификаттау тәртібі
Өндірісті сертификаттауды мынандай тәртіппен жүргізеді:
-сертификаттауды өткізуге сұраным беру;
-алдын ала бағалау;
-сертификаттаудың тәсілін кұрасыру;
-тексеру жүргізу;
- сертификат беру;
-сертификатталған өндірісті инспекциялық бакылау.
Сұраным /ҚР БҚ 50 3.4-94 қосымша А/ мүдделі
Алдын-ала бағалау сұранымды алған күннен бастап бір ай
Алдын-ала бағалауға кәсіпорын берген материалдарды сараптау және бағалауға,
Алдын-ала бағалау тұжырымы кәсіпорынға жіберіледі, онда бағалауды әрі
Өндірісті сертификаттау тәсілі /ҚР БҚ 50 3.4-94 қосымшасы
Тексеруді, өндірісті сертификаттау органы бекіткен комиссия жүргізеді. Өндіріс
Тексеру нәтижесі бойынша акт /ҚР БҚ 50 3.4-94
Сертификаттың мерзімі сертификаттау органымен бекітіледі, ол 3 жылдан
Өндірісті сертификаттау нәтижесімен келіспеушілік жағдайда кәсіпорын бір ай
Сертификатталған өндірісті, инспекциялық бақылауды сертификат берген орган жүргізеді,
Тексеру теріс нәтиже берсе, акт сертификат берген органға
Сертификат күші мынандай жағдайда тоқтатылуы мүмкін:
- өнім нормалық құжаттарға сәйкес болмаған жағдайда;
- өнімді жасау технологиясы өзгеріп, ол онім сапасын
Сертификат күшін ұзарту туралы шешім, сертификат күші бітпестен
Сапа жүйесін сертификаттау тәртібі
Сапа жүйесін сертификаттағысы келген кәсіпорын Қазақстан Республикасы МСЖ
Сапа жүйесін сертификаттау мына кезеңдерден тұрады: бірінші- сапа
Сапа жүйесін алдыл-ала бағалау, жүйені сертификаттаудың қажет не
Комиссия, тапсырылған құжаттарды кәсіпорынның сапа жүйесі үшін таңдап
Алдын-ала бағалау, комиссияның жазбаша түрде қорытынды шығаруымен аяқталады.
Теріс шешім қабылданған кезде, тексерілген сапа жүйесінің МЕМСТ
Соңғы тексеру және сапа жүйесін бағалау үшін, комиссия
Тексеру жүргізу мына жұмыстардан тұрады: алдын-ала жиналыс жасау,
Тексеру өткізу үшін комиссия:
кәсіпорынды тсксереді;
алынган материалдарды талдайды;
соңгы жиналыс еткізу үшін алдын-ада қорытынды жасайды.
Тексеру - сұрау, кұжаттарды зерттеу, тексеру учаскесін қадағалау
Нақты алынған материалды талдау жүмысы сапа жүйесінiң мемлекеттік,
Талдау нәтижесін пайдаланып, сапа жүйесінің стандарт талабына, тұрақты
Қорытынды жиналыста тексерілген кәсіпорын басшыларына байқалған кемшіліктер жөнінде
Тексеру және сапа жүйесін бағалау нәтижесінде есеп /ҚР
Сертификаттың жарамдылық мерзімін сертификаттау органы бекітеді, бірак 3
Сертификатталған сапа жүйесін сертификаттың жарамды мерзімі iшінде инспекциялық
Егер сертификатталған сапа жүйесінде инспекциялық бақылау барысында кемшшіктер
Экологиялық сертификаттау
Экологиялык сертификаттаудың мақсаты өнім өндірушілердің қоршаған ортаға, табиғатқа,
Көпшілік өнімдер үшін экологиялық сертификаттау және белгісі бәсекелестіктің
Қазақстан Республикасы экологиялық қиындыктарға көп ұшыраған аймақ ретінде,
- Кязақстан Республикасының зандарына байланысты өнім, үрдіс, жұмыс,
- сертификаттау жүйесінің ережесі бойынша экологиялық ерекшелігіне сәйкес
қоршаған орта, оған сертификаттау жұмысының нормалык құжаттары жасамаған
Шет мемлекеттегі сертификаттау жүйелері
Америка Құрама Штатындағы сертификаттау - өнімдерінің көптеген түрлерінін
Федералдық үкімет бекітетін жиі сертификаттау бағдарламасы жұмыс жасайды:
І-дөрежедегі — тауарлар мен қызмет етудің қауіпсіздігі. Бұл
ІІ-дәрежедегі - өнім үлгілері мен өндіріс тексеру бағдарламасы,
ІII-дәрежедегі — сатуға түспес бұрын сапаны және өндіріс
Бірінші бағдарлама бойынша өнімді міндетті түрде сертификаттайды, соның
Үшіншi дәрежедегі бағдарлама негізінен өз еркімен сертификатталатын тауарлар
Сертификаттаудың нормалық базасы болып:
сынақ материадцарының Америкалық қоғамы — аз
ұлттық электр жабдықтарын дайындайтын ассоциация;
кең тұтынатын тауарлардың қауіпсіздігінің комиссиясы;
қоршаған ортаны қорғаудың федералдық агентствосы;
стандарттаудын үкіметтік органы.
Албаниядағы сертификаттау базасы болып халыктың денсаулығы мен өмірін
Албания хабар агентствосының орталығы ГАТТ/ВТО жалпы ұлттық сертификация
А - регламентке сәйкестік сертификат жүйесі;
АІ - ВШ стандартына сәйкес сертификаттау жүйесі;
А2 - ҮОЕ сертификаттау жүйесі;
А1 - ОҮ2\У сертификаттау жүйесі;
В - Албания сапа кепіл институтынын сертификаттау жүйесі
С - өндірістік технология ОЗ белгісі
Д - қүрылыс конструкциясының федералдық нормасының кадағалау жүйесіне
Е - өлшем және эталон сертификациялау жуйесі;
Ғ - Албания өнеркәсіп заңдылығының 24 бөліміне сәйкесті
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорындарда шығарылатын өнімдердің сапасы -нарықтық жағдайда қызметтің негізгі
Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, сапалылықты арттыру қызметі жүйелік басқару
Өнімнің сапасын басқару стандарттауға негізделеді. Ол ұлттың
Дайындалған өнімнің сапасының түпкілікті багалылығы сертификат көмегімен жүзеге
Басқаруды экономикалық бағалаудың жалпы мән-мағынасы - басқарудың өндірістік
Ұйым қызметкерлері өз әлеуетін ұйым алдындағы мақсаттарға қол
Талаптардың орындалуын қамтамасыз ету мақсатында ұйымдар түрлі әдістер
Қызметкерлерді басқару тиімділігі көрсеткіштерінің
Қызметкерлерді басқару тиімділігінің
Ұйым қызметкерлерді басқару жүйесінің біртұтастылығына мынадай шараларды жүзеге
ұйымның мақсаттарын дәл анықтау;
барлық қызмет орны
адам ресурстары қызметінің
адам ресурстары бойынша
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI
Мәуленова С.С., Бекмолдин С.Қ., Құдайбергенов Е.Қ. Экономикалық теория:
Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару негiздерi: Оқу құралы.
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсiпорынның қаржылық
Мейiрбеков А.Қ, Әлiмбетов Қ.А. Кәсiпорын экономикасы: Оқу құралы.
Бердалиев К.Б., Өмiрзақов С.Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р.
Бердалиев К.Б. Қазақстандағы аймақтық басқару мәселелерi. Алматы, “Экономика
Ашимбаев Т.А. Экономика Казахстана на пути к рынку:
Өзiндiк басқару мен өзiндiк қаржыландыру тұжырымдамасы. Алматы, 1990.
Бектемисова С.Ю. Формирование частного предпринимательства в условиях перехода
Жаркенов С.Б. Менеджмент негiздерi: Оқу құралы. – Алматы:
11. Бредик У. Менеджмент в организации. М.: Инфра,
Қазқша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздiк. Алматы:
Рауан баспасы. 19 том. 2000 ж.
7
5
Кәсiпорын өнiмiнiң сапасын стандарттау және сертификаттау
Қазақстан Республикасында өлшеу бірегейлігін ұйымдастыру қамтамасыз ету жүйесі
Сапа жүйелері мен өндірістерді сертификаттау
Сапа менеджмент жүйесін сертификаттау
Стандарттау, метрология және сәйкестікті растау жұмыстарын жүргізуде негізге алынатын техникалық заңнамалар
Сертификаттау («Эльдорадо» компаниясы мысалында)
Қазақстан Республикасында сапа жүйесін сертификаттау
Сапа жүйесін сертификаттау
Қызмет етуді сертификаттау
Сапа менеджменті пәнінен дәрістер