Юридическая психология
ЖОСПАР
Кіріспе 2
Криминалдық психологияның пәні мен міндеттері 2
Қылмыскер тұлғасының психологиясы 4
Қорытынды 17
Қолданылған әдебиеттер 18
Кіріспе
ХХ ғасыр соңында қылмыстылық құбылысы өзінің
Криминалдық психологияның пәні мен міндеттері
Құқық деген ұғымның тек қоғамда ғана
Заң бұзушылық деген феноменді екі топқа
Криминалдық психологияның басты мәселелерінің бірі қылмыскер
Құқық бұзушылықтың құрылымы әртүрлі тұрғыдан қарастырылуы
Криминалдық психология – жеке адамның қылмыстық
Тұлғаның қалыптасу процесін зерттеу құқықтану мен
Адамның қоғамға қарсы қылыққа қаншалықты бейім
Тіпті, биологиялық құрылымша ананың организмі арқылы
Адамның қаһарман не қылмыскер болып туылмайтыны,
Г.А. Аванесов өзінің зерттеулерінде адамның мінез-құлқына
а) биологиялық қажеттіліктердің патологиясы көбіне жыныстық
б) жүйке-психика аурулары (неврастения, психопатия, әр
в) тұқым қуалайтын аурулар, әсіресе, ақылы
г) әртүрлі психоматикалық, аллергиялық, улану, психофизиологиялық
Қылмыстың туу себептерінің бірі – адамдардың
Адамның қажеттіліктері мынадай жолмен қалыптасады:
1) қажеттіліктер өткен уақыттың ықпалы арқылы
2) қажеттіліктер алдындағы болжамды кезге көшеді
3) адамдардың қажеттіліктері басқа әлеуметтік топтардың
Қылмыскер тұлғасының психологиясы
Кез келген әрекеттің түрі, оның ішінде
Қылмыскер тұлғасын тек психология емес, сонымен
Қылмыскер тұлғасының ерекшелігі мен мәнін ашуға
Криминалдық зерттеу барысында жеке тұлғаның әлеуметтік
Қылмыскер өзара қарым-қатынастың белсенді қатысушысы болғандықтан
Қылмыскер мен заңға бағынушы адамдардың болмысын
Айтылған белгілер қоғамға қарсы көзқарас және
Қылмыстылықты зерттеген кезде екі амал қолданылады:
Қылмыскер тұлғасы келеңсіз қоғамдық құбылыстар мен
Криминалдық психологияның негізгі мәселелерінің бірі –
Қылмыскер тұлғасының криминогендік ерекшеліктерін қарастыру үшін
Субъектінің белгілі бір әрекет жасауы сыртқы
Халықтың төлем қабілетінің төмендігі жеке адамның
Зорлық көрсететін қылмыскердің болмысы, әдетте, негізгі
Қылмыстық ойдың пайда болу тетігін айқындау
Қылмысты тұлғаның қоршаған әлеуметтік ортамен арадағы
Қылмыстық психология кісі өлтірген қылмыскердің басқа
Агрессивтік әрекет көбінесе қорқыту, ұрып-соғу, төбелесу
Ерекше ауыр қылмыс жасап, сотталған топтың
Айыпталушының тұлғасын терең және толық зерттеу
1) жасалған қылмысты дұрыс саралау;
2) тергеу жұмыстарын жүргізу, әсіресе айыпталушыдан
3) қайта әлеуметтендіру мақсатында тұлғаға тәрбиелік
Тергеуші айыпталушының жеке басының психологиялық ерекшеліктерін
Қылмыстық психологияда қылмыскер тұлғасын зерттеу бағдарламасы
1) әлеуметтік-демографиялық. Бұған: жынысы, жасы, білімі,
2) әлеуметтік-психологиялық. Бұған: интеллектуалдық, еріктік, адамгершілік
3) психофизиологиялық. Бұған: темперамент, күш, жүйке
Қылмыскер тұлғасын қарастырған кезде, мынадай ережелерді
1) заң бұзушының тұлғасы күрделі иерархиялық
2) заң бұзушының тұлғасын оның іс-әрекетінен,
3) тұлғамен және оның іс-әрекетімен қоса
Айыпталушының, кейіннен сотталушының болмысын психологиялық тұрғыда
Қоғамға қайшы мінез-құлықтың субъектісі ретінде қылмыскер
Қылмыскер тұлғасының психологиялық құрылымына мыналар жатады:
Тұлғаның бірігулік қасиеті – оның әлеуметтік
– тұлғаның жүйке–психикалық, эмоционалдық-жігерлік тұрақтылығы;
– субъектінің ақыл-ой дамуының деңгейі;
– тұлғаның мотивтік өрісі (құндылық бағдары,
І. Әлеуметтік-бейімді топтағы адам эмоционалды, жүйке-психикалық
ІІ. Екінші тип – әлеуметтік-бейімсіз. Мұндай
Қылмыскер тұлғасын жақсы білу, оның істеген
Криминология қылмыскерлерді жіктеп бөледі. Озбырлық жасау
1) пайдакүнемдік: 2) зорлық; 3) зорлық-пайдакүнемдік;
Қылмыскердің қоғамға қауіптілік дәрежесін, әлеуметке қарсы
а) кездейсоқ түрі: тұлғаның әлеуметтік–жағымды бағыты
б) жағдайға байланысты түрі – адам
в) алғашқы рет қылмыс жасаған тұрақсыз
г) кәнігі тип – бірнеше рет
д) ерекше қауіпті қылмыскер тұлғасының түрі
Әрбір үшінші рецидивист өзінің қылмыстық өмірбаянын
Адамның қоғамдағы өмірі көптеген заңдарға бағынады.
Психологтардың айтуынша, көптеген жеке кемістіктердің басы,
Отбасындағы теріс жағымсыз жағдайлар көп ретте
Өте көп жағдайларда жасөспірім – заң
Жасөспірім психикасының сапалы жаңа қасиеттерінің бірқалыпсыз
Ең алдымен жасөспірімнің жыныстық жетілу процесімен
Жасөспірімдік кезеңде, өмірдегі өз орнын белгілеу
Жасөспірімнің қатынаста болуға және өзінің мүмкіндігін
Осы жаста өтетін жыныстық жетілу, жасөспірімнің
Арнайы түзету шараларынсыз, ер жетпеген балалардың
Ең алдымен, бұл тәрізді қолайсыз ерекшеліктерге
Асоциалдық мінез-құлықтардың психофизиологиялық алғы шарттарын құрайтын
Жекеленген жағдайларда, асоциалдық қылықтардың алғы шарттары
Жастардың арасындағы нашақорлықтың пайда болуы мен
Есірткіні пайдалану аномия жағдайында тұрған қоғам
Жасөспірімнің асоциалдық мінез-құлқы, ең алдымен, сыртқы
Жасөспірімдердің (14-17 жас) және жастардың (18-29
Адамның мүмкіншілігі, негізінен, оның әлеуметтік мәртебесімен,
Егер осылай болса, онда әлеуметтік теңсіздік,
Біріншіден, барлық қоғамдарда “үлкен” және “кіші”
Екіншіден, жастардың жоғары энергетикалық потенциалы, олардың
Үшіншіден, энергияны, әлеуметтік белсенділікті қоғам мақұлдайтын,
Жастардың ортасында девианттық қылықтың жалпы себептері
Сондықтан ер жетпеген балалардың арасында заң
Тәрбиелеу-алдын алу шараларының кешенді сипатын, алдын
Қылмыскерлер арасында психопаттардың (есалаңдардың) едәуір екенін
Психикалық аурулардың ішінде заң психологиясын қызықтыратын
Бірінші түрі – қозбалы, ызақор, ашуланшақ,
Психопатияның екінші түрі: оның мінезінде эгоцентристік
Психикалық ауытқулар психикалық аурулар асқынуы мен
Қорытынды
Көбінесе кездейсоқ ниеттердің пайда болуына адамның
Адамның психикалық қызметінің себептері мен әрекеттерінің
Ал себеп дегеніміз – сол мақсаттың
Заң психологиясының ерекше бөлімінде абайсызда жасалған
Психологияда абайсызда жасалған қылмыстардың психологиялық ерекшеліктеріне
Жалпы, қылмыстың психологиялық аспектілері тұлғаның жауапкершілік
Қолданылған әдебиеттер
Утанова Р.А. Жалпы және заң психологиясының
Жарықбаев Қ. Психология (Оқулық). Бiрiншi басылымы,
Тәжiбаев Т. Жалпы психология. Алматы, “Қазақ
Алдамұратов Ә. Т.б. Жалпы психология. Алматы,
Бап-Баба С. Жалпы психология. Алматы, 2004.
1 Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқықтың принциптері.
2 Ю.В. Чуфаровский. Юридическая психология.
1 Ерінбетова Л. Қылмыскер тұлғасы. “Заң”
1 Прикладная юридическая психология: Учеб. пособие
5
Заң психологиясы жайлы түсінік жайлы
АЙҒАҚТАРДЫ ОҚИҒА БОЛҒАН ЖЕРДЕ ТЕКСЕРУ МЕН НАҚТЫЛАУ ПСИХОЛОГИЯСЫ
Заң психологиясының пәні мақсаты мен міндеттері, салалары. Заң психологиясының даму тарихы
Құқықтық сананың қалыптасуы. Криминалдық психология
Шабуыл жасап тонау
Тергеушінің саналылық қасиеттері
Тергеу барысындағы тергеушінің кәсіби шеберлігі
Заң психологиясының даму тарихы
Алдын ала тергеу психологиясы
Қылмысқа барған жасөспірімдердің делинквентті мінез-құлық психологиясының ерекшелігін анықтау