Экономикалық көрсеткіштер
ЖОСПАР
КIРIСПЕ 2
1. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАЛПЫ ҰЛТТЫҚ МАКРО –ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКIШ
1.1 Экономикалық өсудiң эволюциясы және әдiстерi. 6
1.2 Экономикалық өсудiң факторлары мен түрлерi. 9
II. ҚАЙТА ЖАНДАНУ КЕЗIНДЕГI ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ҚОРЫТЫНДЫ 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 26
КIРIСПЕ
Қазақстан Республикасы XXI күрделi өзгерiстермен аяқ басты. Оң
Бұл мәселенiң өзектiлiгi әлемдiк экономикалық қауымдастықта елiмiздiң нарықтық
Экономикалық өсу әдетте ЖIӨ-нiң нақты өсуiмен бағаланады және
Экономикалық өсудiң тұрақтылығы шаруашылық саясатты жүргiзудiң бiрден-бiр көзi.
Оның тиiмдi болуы үшiн ең алдымен елдегi жүргiзiлiп
Егемендiк алғаннан кейiнгi макроэкономикалық көрсеткiштерге назар аударсақ ұлттық
Мiне осыдан келiп мен курстық жұмысымның тақырыбын “Экономикалық
1. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАЛПЫ ҰЛТТЫҚ МАКРО –ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКIШ
1.1 Экономикалық өсудiң эволюциясы және әдiстерi.
Экономикалық өсудiң теориясы бұл көптеген концепциялар және бұлар
Қазiргi экономикалық өсу теориясы негiзгi екi бағытта құрылды:
Классикалық бағыттағы ойда рыноктық жүйенiң тиiмдiлiгi, яғни өзiн-өзi
Ұлы экономистер А. Смит, Д.Рикардо, Т.Мальтус және К.Маркс
Кейнсиандық модельдiң таянышына ұлттық шаруашылық түгелiмен кiредi. Кейинсиандық
Неоклассиктер көзқарасы бойынша, экономикалық дамудағы басты шарт бұл
Неоклассикалық модельдiң жалпы көрiнiсi келесi көрсеткiштерде:
Өндiрiстiк функция, яғни тоқтаусыз еңбек және капитал комбинациясы
Еңбек ұсынысы функциясы. Халықтың тұрақты экзогендi өсу қарқыны,
Жинақ функциясы.
Рыноктағы қызметтердiң тепе-теңдiгi.
Яғни неоклассикалық модельде басты орында өндiрiстiк функция тұрады
Экономикалық өсудiң кейнстiк моделi
Бiз экономиканың өсуiнiң өзi бағалы деп айта алмаймыз,
Кейнстiк өсу үлгiсi негiзiнде логикалық құрал қолданылады, бiзге
Кейнстiк өсу моделiнiң қарапайым түрi Е. Домар болып
Домар үлгiсi еңбек нарығында ұсыныстың артықшылығынан шығады, бұл
Инвестицияның өсуi экономикада ұсыныс пен сұраныс өсуiнiң факторы
∆YAD = ∆I * m = ∆I (
m – шығын мультипликаторы;
b – тұтынуға шектi бейiмдiлiк;
s – қор жинағына шектi бейiмдiлiк;
∆YAS = a * ∆K –
а – капиталдың шектi өнiмдiлiгi.
Капиталдың ∆K өсiмшесi инвестицияның I көлемiмен қамтамасыз етiледi,
Экономиканың өсуiнiң тепе-теңдiгi сұраныс пен ұсыныстың теңестiрiлуiнiң шартында
Тепе-теңдiк шарты бойынша инвестиция қор жинағына тең болғандықтан,
Сондықтан, Е. Домар теориясына сай, экономикадағы нақты табыстың
Егер моделде берiлген деңгейден жеке сектордың жоспарлы инвестициясының
1.2 Экономикалық өсудiң факторлары мен түрлерi.
Әрине қандай пән болмасын оның өзiнiң басқалардан ерекшелеп
Экономикалық өсу факторларына нақты өндiрiс көлемiнiң кеңеюiмен байланысты
Экономикалық өсу факторлары қызмет ету әрекетiне байланысты нақты
Нақты факторларға негiзгi бес факторды жатқызуға болады, яғни
еңбек ресурстарының сандық және сапалық өсуi;
негiзгi капиталдың сапалы құрамының көлемiнiң өсуi;
өндiрiстi ұйымдастыру және технологиялар қатысуымен;
табиғи ресурстардың шаруашылық айналымының сандық және сапасының артуы;
қоғамды ксiпкерлiк қызметтiң дамуы.
Жанама факторларға мына факторларды жатқызуға болады: нарықты монополизациялаудың
Жанама факторларға сондай-ақ сұраныс және бөлу факторлары да
Егер нақты өндiрiс көлемi деңгейiне сұраныс динамикасы табиғи
P AD0
AS0 AS1
E0
E1
1000 2000 3000 Q
1-сурет. Сұраныс динамикасы табиғи қалпындағы экономикалық өсу.
Бұл графиктен көретiнiмiз экономикалық жүйе ең алғашында Е0
Бөлу факторы экономикалық өсуге келесiдей жағдайлар туғызады:
салалар, кәсiпорындар, аймақ бойынша ресурстардың бөлiнуi;
табыстың бөлiу тәртiбi шаруашылықта қызмет етушi субъектiлер арасында
Бұл факторлар экономикалық жүйе өсуiнiң мүмкiншiлiгiне әсер ете
Экономикадық өсу экономикадағы прогрессиялық қозғалысқа байланысты деп бiр
Егер әскери-саяси мәселе болса онда көбiнесе алғашғы
Негiзгi факторлардың құрылымы мен деңгейiн анықтайды.
Экономикалық өсу макроэкономикалық категория, ұлттық экономиканың жағдайымен сипатталады.
Экономикалық өсу динамикалы түрдегi заңдылық үрдiс
Ол тек қана елдiң iшкi экономикалық қызметiне ғана
Бұл макроэкономикалық көрсеткiш бола отыра, микроэкономиканы да қатар
Экономикалық өсудiң негiзгi мақсаты халықтың тұрмыс-тiршiлiгiнiң өсуi, ол
Халықтың орта кiрiсiнiң өсуi, яғни жан басына шаққандағы
Бос уақыттың өсуi.
ҰТ өсуiнiң халықтың орта тобы арасында бөлiнуi.
Әр-түрлi товарлар және қызмет көрсетулердiң санының және сапасының
Экономикалық өсу сандық және сапалық өсуiне байланысты экономика
Экстенсивтi өсу түрi экономикалық ресурстардың, жаңа кәсiпорындар ашылуымен,
Технологияда инвестицияның артуы;
Бос уақыты жоқ қызметкерлер санының артуы;
Тұтынушы шикiзат көлемдерiнiң, материалдардың, сыртқы капиталдардың өсу қарқыны;
Интенсивтi өсу нақты факторлардың сапалы түрде өсуiмен байланысты.
Интенсивтi факторларға:
Ғылыми техникалық прогрестi дамыту;
Қызметкерлердiң мамандық деңгейiнiң жоғарылауы;
Негiзгi және сыртқы қорларды қолдануды жақсарту; /
Бұдан көретiнiмiз экономикалық интенсивтi өсу қоғамның негiзгi өсуiндегi
Экономикалық өсудiң екi түрiнiң жiктелуiн келесi суреттен көрсек.
(2-сурет ) / 5, 316 б.
2-сурет. Экономикалық өсудiң екi түрi және оның
Экономикалық өсудi өлшеу әдетте келесi көрсеткiштерден тұрады:
ЖIӨ-нiң өсуi немесе ұлттық табыстың өсуi;
ЖIӨ және ҰТ-тың өсу қарқынының жан басына шаққандағы
Өндiрiстiк саладағы жан басына шаққандағы өсу қарқыны.
Экономикалық өсудiң тиiмдi жақтарымен қатар егер ол дұрыс
II. ҚАЙТА ЖАНДАНУ КЕЗIНДЕГI ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
Талайдан келе жатқан қазақ елiмiз көптеген әр қилы
Қайта жандану кезеңiнде экономикаға әлемдiк тәжiрибелер бойынша мемлекет
Реформалардың атасы Қазақстан Респуликасының Конституциясы болып табылады. Жоғарыда
Әрине, нарықтық экономикаға көшкендiктен мемлекеттiк меншiктен жеке меншiкке
Халықтың өмiр сүру деңгейi мен сапасын жақсарту бұл
ЖIӨ-нiң құлдырауы 90-шы жылмен салыстырғанда 1995 жылы 38,5%
1999 жылы сәуiрде ақшаны еркiн айналымға жiберу отандық
Отандық товар өндiрушiлердiң қызметтерiн активизациялау, iшкi және сыртқы
1999 жылы экономикалық активтi халықтың өсуi байқалды. Кәсiпорындар
Қазақстанда 1991-1995 жылдар 1990 жылмен салыстырғанда ЖIӨ көлемi
3-сурет. 1990 – 2003 жылдардағы Қазақстандағы экномикалық
Бiрақ та бiздiң экономикалық өсуiмiз толықтай шикiзат түрiнде
Елбасымыздың жолдауы бойынша Қазақстан әлемдегi алдыңғы қатарлы дамыған
Жылдар У (ЖІӨ млн. тг)
(1991-1992жж млн рубль) Х1 (Еңбекке ақы төлеу)
1991 85863,1 36399,4 11868,9
1992 1217689,2 478723,0 167713,7
1993 29423,1 13273,6 3498,1
1994 423468,8 149316,5 57248,4
1995 1014190,0 378109,7 88969,8
1996 1415749,7 550256,2 116970,0
1997 1672142,5 64215,3 133613,9
1998 1733263,5 654049,3 152921,4
1999 2016456,3 718624,3 174128,6
2000 2599901,6 868721,5 238669,2
2001 3250593,3 1043178,7 324818,2
Экономикалық көрсеткіштер
Жалпы ішкі өнім табыс сомасы ретінде
Date: 5-18-2004 / Time: 22:17 SMPL range: 1991
Series Mean S.D. Maximum Minimum
Y 1405340.1 1008497.6 3250593.0
X1 503260.68 334086.76 1043179.0 13273.600
X2 133674.56 95197.922 324818.20 3498.1000
Covariance Correlation
Y,Y 9.246E+11 1.0000000
Y,X1 3.040E+11 0.9923708
Y,X2 8.500E+10 0.9738320
X1,X1 1.015E+11 1.0000000
X1,X2 2.771E+10 0.9585336
X2,X2
8.239E+09
1.0000000
LS // Dependent Variable is Y Date: 5-18-2004
VARIABLE COEFFICIENT STD. ERROR T-STAT. 2-TAIL SIG.
C -91089.953 60167.263 -1.5139454 0.168
X1 2.1900408 0.3534012 6.1970389 0.000
X2 2.9494661 1.2402230 2.3781740 0.045
R-squared 0.991095 Mean of dependent var 1405340.
Adjusted R-squared 0.988869
S.E. of regression 106399.8 S.D. of dependent var
Durbin-Watson stat 2.269872 Sum of squared resid 9.06E+10
Log likelihood -141.1814 F-statistic 445.1981
Екі түсіндіруші айнымалыларды (Х1, Х2) алғандықтан, регрессия теңдеуі
У = а + в1 х1 + в2
мұнда:
а = у – в1 х1 – в2
B1 = Cov (X1,Y);
Var (X1)
У – жалпы ішкі өнім;
Сонда регрессия теңдеуі: у = -910896 95 +
(60167,26) (0,353)
(
(с.қ. (а)) (с.қ (В1))
Егер регрессия теңдеуін түсіндіретін болсақ, Х1 (еңбекақысы) 1
Cov (ковариация) – екі айнымалы арасындағы өзара байланыс
R (корреляция) – ол да екі айнымалы арасындағы
ryx1 = 0.99
( екеуі де байланыстың жақсы екендігін көрсетеді.
ryx2 = 0.97
rx1x2 = 0.958 - мұнда, екі түсіндіруші
Біздің мысалымызда екі тәуелсіз айнымалы арасында байланыс тығыз
Енді, регрессия теңдеуінің коэффицентінің мәнділігін тексеретін болсақ:
tст (а) = - 1,514;
а коэффиценті тек 16,8% (17%) мөлшерінде ғана
Ал, В1 және В2 коэффицентінің бағалары мәнді:
Тексеріп көрейік:
tст(В1) = 6,197;
tст (В2) = 2,38;
яғни, Но қабылданбайды және одан бас тартамыз, сәйкесінше
Регрессия теңдеуінің өзін бағалауда R( (детерминация коэффиценті) қолданылады.
Мысалымызда: R( = 0,991, яғни регрессия теңдеуі арқылы
Бұл коэффиценттің (R( ) мәнділігн бағалауда Ғ –
Fст = 445,1881
Fкр = 4,46
Қорыта келгенде, зерттеуіміз өте сәтті өтті деп
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы экономикалық өсу макроэкономикалық қорытындылаушы көрсеткiш болып табылады.
Экономикалық өсу кеңiнен тараған құбылыс болып табылады. Экономикада
Экономикалық өсу теориясының жалпы үш бағытта өрбитiндiгiне көзiмiз
Неокейнстiк;
Неоклассикалық;
Тарихи-әлеуметтiк.
Экономика өсуiнiң алты факторы, яғни:
Табиғи ресурстардың сапасы мен көлемi;
Еңбек ресурстардың сапасы мен көлемi;
Негiзгi капитал қоры,
Технология;
Бұл төртеуi ұсыныс факторлары деп аталады.
Сұраныс факторы
Бөлу факторы / 4, 338 б./.
Экономика өсуiнiң екi түрi экстенсивтi және интенсивтi түрлерiмен
Егемендiгiн алғанына 14 жыл ғана болған жас мемлекетiмiздiң
Елде жұмыссыздық деңгейi азайып, инфляция деңгейi төмендедi. Қазiр
Елiмiздiң даму барысында көптеген мәселелер мен кедергiлер де
демографиямыздың әлсiздiгi және көп ұлттылық;
бiр жақты шикiзат бағыттылығы;
әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi;
кәсiпорындардың жалпы техникалық-технологиялық артта қалуы;
өңдеушi өнеркәсiптiң мардымсыздығы;
ғылым мен өндiрiс арасында ықпалды байланыстың болмауы;
халықтың кейбiр бөлiгiнде әлi де кеңестiк ойлаудың сарқыны
ел территориясында глобалды және өңiрлiк экологиялық проблемалардың көптеп
елiмiзде туристiк индустрияны дамытудың қолайлы жақтары бола тұрып,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Н.А. Назарбаев. Қазақстан – 2030. Қазақстан халқына
Андарова Р.К. Теория и стратегия экономического роста
Статистика 1991-2001 десят лет независимости Казахстана.
Мамыров Н.Қ., Тiлеужанова М.Ә. Макроэкономика:
А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Экономическая теория. Саннк-
Ивашковский С.Н. Макроэкономика: Учебник.
Есентугелов А. Долгосрочная стратегия развития экономики и
Ю. К. Шокоманов. Состояние и перспективы экономического
www. nationalbank. kz
www. stat. kz
12
Экономикалық өсу
Экстенсивтi
Интенсивтi
Жұмыс күшi көлемiнiң өсуi
Капиталдың өсуi
Қолданылған ресурстардың сапасының өсуi
Қолданылған ресурстардың
Жұмыс күшi сапасының өсуi
Капиталдардың сапасының өсуi
Жаңа технологиялар қолдану
Өндiрiстi басқару мен ұйымдастырудың тиiмдiлiгi
Экономикалық болжаудың мәні
Киімнің сапасы және экспертиза
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау тәсілдері
Экономикалық дамудың ауытқымалы болуы макроэкономика заңдылығы ретінде
Экономикалық жоспарлау туралы
Оңтүстік Қазақстан облысының 2006-2008 жылдар аралығында әлеуметтік -экономикалық даму нәтижелерін талдау
Әлеуметтік – экономикалық статистиканың мазмұны мен мақсаты
Экономиканы талдаудың әдістері мен тәсілдері
Өнімнің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістерінің класификациясы
КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ ТИІМДІЛІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ