Факторингтік операцияларды ұйымдастыру
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................
3
1 Факторингтік операциялардың экономикалық негіздері…………………………………………………………………..
5
1.1 Факторингтік операциялар және олардың экономикадағы рөлі...................................................................
5
1.2 Факторингтік операциялардың түрлері және келісім шарттары........................................................
9
1.3 Әлемдік тәжірибедегі факторингтік операциялардың даму тарихы............................................................
12
2 Факторингтік операцияларды ұйымдастыру және бағалау әдістемесі.........................................................
16
2.1 Факторингтік операцияларды ұйымдастыру және талдау.............. 16
2.2 Қазақстандық факторингтік операцияларын талдау және бағалау.............................................................
19
2.3 Факторингтік операциялардың құнын және табыстылығын бағалау әдістемесі………………………………………………………..
25
3 Қазақстанда факторингтік операцияларды дамыту және жетілдіру мәселелері...........................................................
32
3.1 Қазақстанда факторингтік операцияларды реттеу ерекшеліктері
мен мәселелері …………………………………………………………..
32
3.2 Факторингтік операцияларды қаржыландыру құралы
ретінде жетілдіру жолдары……………………………………………..
35
Қорытынды.............................................................
38
Пайдаланылған әдебиеттер....................................................... 40
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2012 жылғы
Қазақстанның алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері өзінің табыс базасын кеңейту
Банк операцияларының тиімді, икемді жүйесі кең ауқымды клиенттерімен ішкі
Кез-келген кәсіпорын қызмет ету барысында өндірісті қажетті қаржы ресурстарымен
Факторингтік операциялар еліміздің қаржы нарығында енді ғана қалыптасып келе
Алайда, қазіргі таңда еліміздің несие нарығында әлі де болса
Ақшалай талаптарды беру арқылы қаржыландыру өзінің негізінде несиелік сипатқа
Осы аталған жағдайлар экономикадағы факторингтің ролінің қарастырудың өзекті бола
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – коммерциялық банктерде және
Осы мақсатты жүзеге асыру үшін курстық жұмысым өз алдына
- факторингтің экономикалық негіздерін қарастыру;
- факторингтік операцияларды ұйымдастыру және бағалау әдістемесімен таныс
- қазіргі таңдағы Қазақстанда факторингтік қатынастарды дамыту мәселелерін
Жұмыс үш тараудан, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші тарауда факторинг ұғымының жалпы сипаттамасы мен оның нарықтық
Екінші тарауда факторингтік операцияларды ұйымдастыру барысы, банктер мен шаруашылық
Үшінші тарауда бүгінгі таңдағы Қазақстан Республикасындағы факторингтік операцияларды реттеу
1 Факторингтік операциялардың экономикалық негіздері
1.1 Факторингтік операциялар және олардың
экономикадағы рөлі
Мемлекеттің қаржы-несие жүйесінде коммерциялық банктердің рөлі ерекше. Коммерциялық банктер
Ағылшын тілінен аударғанда «factor» ұғымы маклер, дәнекерші деген сөзді
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе «факторинг» ұғымына келесідей анықтама беруге
Факторинг – қатерлі болса да пайдасы жоғары банк бизнесі
Факторингтік Батыс еуропа елдерінде жүзеге асырылатын классикалық түрі жеткізілген
Шетел іс-тәжірибесі шағын және орташа кәсіпорындар үшін, сондай-ақ келешекте
Факторингтің операцияның негізінде жөнелткен өнімі үшін жеткізушінің фактура шотын
Сондықтан да факторингтік операция, сонымен бірге, жеткізушінің сатуын несиелеу
Факторинг бастапқыда мамандандырылған сауда делдалдарының операциясы ретінде, кейін сауда
Факторингтік операциялардың қатысушыларының тәртібі келесідей:
- коммерциялық банктің факторингтік бөлімшесі немесе арнайы факторингтік компания
- клиент-кәсіпорын (тауарды сатушы, кредитор) – банкпен келісім жаусаушы
- қарызгер кәсіпорын – тауарды сатып алушы тұлға (дебитор).
Қарастырылып отырған операцияның мәні мынада: жабдықтаушы кәсіпорын сатып
Клиенттің талап сомосының қалған бөлігі (10-30% мөлшерінде), берілген (факторингтік)
- қарызгерден қаражаттың түскен уақытына қарамастан компания немесе
- осы қаражатты дебитордың аударғанынан кейін, яғни,
Факторингтік қызмет көрсетудің негізгі мақсаты – клиенттің дебиторлық шотын
Бірінші жағдайда банктің клиенті шаруашылық келісім шартына сәйкес мерзімде
Қаржыландырумен шотты инкассациялау жағдайында банк клиентпен жөнелтілген тауар құнының
Мұндай қызмет көрсетулер жұмыс істейтін кәсіпорындардың қажеттіліктерін толық
Кәсіпорындардың дебиторлық қарызын сатып алу барысында коммерциялық банктер көп
Факторингтік операциялар есеп айырысуды жылдамдатуға, кәсіпорынның айналым қаражаттарын үнемдеуге,
- өз қызметін төлем мерзімі жеткенше факторингтік компанияның
- компанияның қаржылық тәуекелінің төмендеуі;
- факторингтік компаниядан, кәсіпорыннан тауар сатып алушы тұлғаның
Алайда, барлық кәсіпорындарға факторингтік қызметтер көрсетіле бермейді. Әдетте, коммерциялық
- егер кәсіпорынның дебиторлары өте көп болса және
- стандарттық емес
- өз өнімін сатудан кейінгі
- өздерінің сатып алушыларымен ұзақ мерзімді келісімдер жасайтын
- кәсіпорынның филиалдары мен құрылымдық бөлімшелерінің
Факторингтік операциялардың басты кемшіліктері:
- факторингтік қызмет көрсету құнының жоғары болуы;
- дебиторлық қарыздың иесі ауысқан жағдайда сатып алушы
Факторингтік қаржыландырудың шарттары әркелкі болады. Кейде банк кәсіпорындарға қаржы
Факторингтік қызмет көрсетуші банктер туралы қоғамның пікірі алуан түрлі
Қоғамдағы мұндай қарама-қайшы пікірлердің пайда болуы факторингтік қызметтің артықшылықтары
- факторингтік банктер көптеген жағдайларда кәсіпорындарды коммерциялық
- дебиторлық қарызды өндіріп алу шығындарын кәсіпорын толықтай
Фактураны дисконттаудан басқа банк клиенттің негізгі қаржы-шаруашылық қызметімен және
- дебиторлық берешектердің толық бухгалтерлік есебін жүргізеді;
- есеп айырысуларды ұйымдастыру, шаруашылық келісім-шартын бекіту, төлемдерді
- өткізу нарығы, тауарлардың бағасы, келешектегі алушылардың төлем
- көлікпен жеткізу, қоймада сақтау, сақтандыру, жарнамалау және
Бұл жағдайда факторинг клиентке қаржылық (шартты факторинг) тұрғыдан қызмет
Факторингілік операцияның қатерлі сипаты болады. Сол себепті де банк
Бұл үшін баспасөздегі ақпарат, өз агенттерінің мәліметтері, банк клиентура
1.2 Факторингтік операциялардың түрлері және келісім шарттары
Көптеген мамандар факторингті ақшалай талаптарды сатып алумен ғана шектейді,
Факторинг шеңберіндегі қаржылық қатынастар факторингтік келісіммен ресімделеді. Келісімде қолданыстағы
Факторингтік операциялар ішкі және сыртқы (халықаралық) болуы мүмкін. Егер
Ақшалай талаптарды беру арқылы қаржыландыру мәмілесіне қатысушы- лардың арасында
Ашық және жасырын факторингтік операциялар факторингтік төлемдерді алушы тұлғаралардың
Факторингтік операциялар борышты талап ету құқықтарын қайтарып беру шарттарына
Егер факторингтік келісім жоғарыда аталған шарттарды қарастырмайтын болса, онда
Дебиторлық қарызды талап ету құқығын қайтарып беру шарттары қарастырылған
Факторингтік операциялар төлем мерзімдеріне қарай кәсіпорынды алдын-ала несиелеу немесе
Алдын-ала (аванстық) төлемдерді қарастыратын факторингтік операция- лар
Белгілі бір мерзімде несиелеу шарттары бойынша факторингтік компания кәсіпорынға
Сонымен қатар, «ашылмаған факторинг» деген атаумен белгілі қаржы- ландыру
Факторингтік операциялар кәсіпорын мен банк арасында жасалатын келісім-шарттың көмегімен
Факторингтік келісім-шарт өз күшін келесі себептерге байланысты жоғалтуы мүмкін:
- келісім-шарттың қатысушыларының өзара келісімі бойынша;
- жабдықтаушы кәсіпорынның немесе банктің тілектері бойынша;
- жабдықтаушы немесе қарызгер кәсіпорынның нақты немесе болжамды төлем
Факторингтік келісім-шартта қатысушылардың құқықтары мен міндеттері қарастырылуы керек:
- жабдықтаушы кәсіпорынға несиені беру барысы мен шарттары;
- дебиторлық қарызды өтеп алу құқығының банкке берілуі және
- өзара талаптарды орындау тәртібі;
- несиелік тәуекелдерді сақтандыру бойынша жұмыстар шеңберіндегі шығындардың лимиті
Факторингтік келісім-шарттың нақты жекелеген шарттарын банк жабдықтаушы және қарызгер
Сонымен қатар, факторингтік келісім-шартта жабдықтаушы кәсіпорын- нан алынатын төлемнің
- факторингтік қызмет көрсеткені үшін комиссиялық төлем – есеп
- есептік операциялар үшін төлем. Мұндай төлемді банк немесе
Бұл пайыздың мөлшерлемесе, әдетте, банктік қысқа мерзімді несиелер бойынша
1.3 Әлемдік тәжірибедегі факторингтік операциялардың
даму тарихы
Қазіргі кездегі «факторинг» деп анықталатын экономикалық қатынастар XVI-XVII ғасырлардан
Кейінгі тарихи кезеңдерде кейбір комиссиялық агенттер коммерциялық функциялардан бас
Факторингті экономикалық жағынан қарастыратын болсақ, ол кәсіп- орындардың активтерінің
Егер де факторингтің беретін мүмкіндіктері тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда
Нарықтық экономикасы және қаржылық инфрақұрылымы дамыған шет мемлекеттерде факторингтік
Бүгінде факторинг негізінен қаржы агенті («фактор») мен тауарлар мен
Сонымен, факторингтің келесідей негізгі функциялары бар:
1. тиісті бухгалтерлік операцияларды жүргізу;
2. ұсынылған коммерциялық несиені, соның ішінде төлемнің алынуын да,
3. несиелік тәуекелдерден сақтандыру («айналымсыз» факторинг жағдайлар- ында);
4. клиенттердің ағымды қызметін қаржыландыру [10].
Коммерциялық факторингтік операцияларының қысқа ғана тарихы бар. Олар банктердің
АҚШ-та факторингтік операция деп қорытынды жасау үшін негізгі белгі
1) жеткізіп берушіге әкімшілік қызмет көрсету: коммерциялық несие бойынша
2) несиелік тәуекелден сақтандыру (регресс құқығының жоқтығы);
3) алдын ала төлеу формасындағы несиелеу.
ХХ ғасырдың 60-шы жылдары факторинг Еуропаға да белгілі бола
Батыс Еуропада қазіргі кезде көптеген елдерде бірнеше факторингтік компаниялар
Осылайша, америкалық үлгідегі «классикалық» факторинг жеткізіп берушіге толық қызмет
ТМД елдерінде факторингтік операцияларды коммерциялық банктер жүзеге асыра бастады.
Факторингтік операцияларды жүргізудің тәртібін және ережелерін орнататын алғашқы нормативтік
Халықаралық деңгейдегі факторингтік операциялар Халықаралық факторинг операциялар бойынша УНИДРУА
УНИДРУА Конвенциясына сәйкес «факторингтік операциялар бойынша келісім» деп қаржы
- қарыз беруді және ұзақ мерзімді төлемді қамтитын жабдықтаушыны
- тиісті сомалар бойынша бухгалтерлік есеп (бухгалтерлік кітап)
- дебиторлық қарыздарды төлем жүргізуге ұсыну;
- дебиторлардың төлем қабілетсіздігінен сақтандыру.
Конвенция факторинг кезіндегі қатынастардың үш тарапты сипатына сәйкес келуі
Алайда практика жүзінде факторингтік қатынастардың жаңа қатынастар болып табылуына
Қысқаша қорытындылайтын болсақ, қазіргі таңда банктік операциялар және қызметтер
2 Факторингтік операцияларды ұйымдастыру және бағалау әдістемесі
2.1 Факторингтік операцияларды ұйымдастыру және талдау
Факторингтік операциялар қазіргі таңда қаржыландыру құралы ретінде кәсіпорындар қызметінде
Факторингтік операцияларды ұйымдастыру механизмі түсінікті түрде
1-суретте көрсетілген [15].
Суреттегі сызбаға қарап отырып, факторингтің келесідей тәртіп бойынша жүзеге
Факторингтің құны екі элементтен қалыптасады:
- комиссиялық төлемдер (көрсетілген қызмет үшін шот-фактуралардың сомасынан пайыздық
- дебиторлық қарызды мезгілінен бұрын төлегені (аванстық төлем) үшін
Дебиторлық қарыз бойынша қызмет көрсеткені және тәуекелді өз мойнына
Аванстық төлем дебиторлық қарыз бойнша қызмет көрсету мен тәуекелмен
Осылайша, факторинг бойынша жалпы шығындар факторингтік компанияның комиссиялық сыйақысынан
Дебиторлық қарызды инкассациялау мүмкіндігі, яғни өтелмеген қарыздық талаптар мен
Факторинг ақша қаражаттарын дереу алудың тиімділігі олардың мерзімі келгенде
- кәсіпорын қаражаттарды есептік пайыздан және факторингтің құнынан
- инфляцияның әсерінен болатын зияндар факторинг бойынша
Факторингтік операцияларды талдауды банктің активті операцияларының құрылымындағы олардың үлесін
Талдаудың келесі кезеңі факторингтік операцияларды құрылымдық талдау болып табылады.
Салалық құрылымнан басқа аймақтар мен мерзімдері бойынша операцияларды қарастыру
Факторингтік қызметті талдау барысында бұл операциялардың табыстылығын талдаудың маңызы
Қалыптасқан халықаралық тәжірибеге сәйкес факторингтік қызмет көрсеткені үшін сыйақының
1) құжаттарды өңдегені үшін тіркеулі төлем;
2) жабдықтаушының (клиенттің) айналымынан тіркеулі пайыз (комиссия). Бұл компоненттің
Оған қоса, мұнда банктің өз мойнына алған тәуекелі үшін
Әлемдегі көптеген факторингтік компанияларда және банктерде факторингтік комиссиялық сыйақының
3) жабдықтаушыны қаржыландыруға қажетті несиелік ресурстардың құны [18].
Клиенттерді дұрыс таңдай білсе және төлем талаптары бойынша дебиторлармен
2.2 Қазақстандық факторингтік операцияларын талдау
және бағалау
Жоғарыда біз несие ұйымдары қаржылық қызмет көрсетудің факторингтік түрін
Қазіргі кездегі Қазақстанның банк жүйесі өздерінің клиенттеріне кешенді қызмет
Осы орайда, қазіргі таңда факторингтік операцияларды жүзеге асырумен белсенді
«Тұран Әлем Банк» АҚ Қазақстандағы ең жетекші банктердің бірі
2005 жылдың 31 наурызында Жапонияның «ORIX» корпорациясы, халықаралық қаржы
Қазіргі кезде компания меншікті капиталының көлемі бойынша Қазақстандағы ең
1-кесте – «БТА ORIX Лизинг» АҚ факторингтік қызметінің негізгі
Факторингтік қаржыландыру мерзімі 90 күнге дейін
Жобаның ең төменгі сомасы 50000 $
Мөлшерлеме 1) жылдық 15% - 17%; 2) жылдық 18
Жыл ішіде ағымды сұраныс бар соманы игерудің жалпы сомасына,
Факторинг алушыға аванстық төлем Қаржыландыру сомасынан 80%-дан 85%-ға
[24]
Қаржыландырудың шарттары келесідей:
1. тауарларды төлем мерзімін кейінге қалдыру негізінде жеткізіп беру;
2. жеткізілген тауарлар (қызметтер) бойынша талап ету құқығын «БТА
3. тауарды жеткізіп берген соң бірден мерзімінен ерте төлемді
4. жеткізілген тауарды сатып алушының төлеуі;
5. «БТА ORIX Лизинг» компаниясының комиссиясын шегеріп жеткізілімнің қалған
Қаржыландырудың сипаттары:
- бір жолғы мәміле;
- транстық мәміле (жеткізілімнің, төлемнің нақты графиктері
- қаржыландыру сомасынан күніне 0,0416-0,0555% мөлшерлеме;
- жыл ішінде қаржыландыру көлеміне немесе қатынастардың ұзақтығына
Қарыз алу процедурасы факторинг алушы тарапынан келесідей құжаттар пакетін
1) факторингтік қызметке өтініш;
2) факторинг алушының анкетасы;
3) кәсіпорын жетекшілерінің жеке анкеталары (қосымша ретінде жеке куәліктің,
4) директорды және бас бухгалтерді тағайындау туралы құрылтайшылардың хаттамасы;
5) дирктордың және бас бухгалтердің қызметіне кірісу туралы Бұйрықтар;
6) факторинг қызметін тұтыну туралы құрылтайшылардың немесе ұйымның хаттама
7) жобаның негізгі сипаттамалары;
8) факторинг объектісіне жазылған нотариуспен расталған құжаттар (сату және
9) кәсіпорынның қызметі туралы құжаттардың көшірмесі (құрылтайшылық келісім, Жарғы,
10) меншікті капиталдың төленуі туралы құжаттар;
11) клиенттің несиелік тарихы туралы банктерден анықтама;
12) салықтық міндеттемелердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы салымдары
13) жеткізілімдер туралы талдау;
14) өтініш берген күнгі акционерлер тізімінен үзінді;
15) тәуелсіз регистратормен келісім;
16) ұсыныстар, кеңестер, кепілдіктер мен кепілгерлер (қажет болған жағдайда);
17) қосымша құжаттар (құрылған кезден бастап компанияның тарихы, негізгі
18) тізімде көрсетілмеген басқа да құжаттар (келісім бойынша) [24].
Факторингтік қызмет көрсетумен айналысатын қазақстандық банктердің бірі
19 қарашасында құрылған және Қазақстандағы ең алғашқы коммерциялық банктердің
«Банк Центр Кредит» клиенттерге мынадай факторинг өнімін ұсынады. Клиентке
2-кесте – «Банк Центр Кредит» АҚ факторингтік операциялары бойынша
№ Комиссияның түрі Комиссияның мөлшері Ескерту
Регресс құқығымен Регресс құқығынсыз
1 Аванстық төлемді бергені үшін сыйақы 12-16% (АҚШ
2 Құжаттарды өңдеу, қосымша қызметтер үшін тарифтер Айналымнан
3 Талаптар бойынша төлемсіздік
тәуекелі үшін төлем Айналымнан 0.1-3,0%
[25]
Факторингтік қызмет көрсету үшін қаржылық және экономикалық талдау-сараптамалық жұмыстарын
- тауарларды, қызметтерді және жұмыстарды сатып алушы қарызгерлер,
- кәсіпорын жетекшісінің фотосуреті бар клиенттің анкетасы (банкте ұсынылады);
- регресс құқығы бар факторинг келісімін жасау барысында: клиент-компанияның
- регресс құқығы бар факторинг келісімін жасау барысында: клиент-компанияның
Құқықтық сараптама (экспертиза) жүргізу және факторинг келісімін жасау үшін
1) нотариуспен расталған құрылтайшылық құжаттардың (кәсіпорын Жарғысының, құрылтайшылық келісімнің)
2) мемлекеттік тіркеуден немесе қайта тіркеуден өткені туралы куәлік
3) статистикалық карточка (көшірме);
4) жарғылық капиталдың қалыптасқанын растайтын құжаттар (баланс, аудиторлық қорытынды);
5) клиенттің салықтық есепке тұрғаны туралы деректер беретін салық
6) клиенттің құзіретті органының ақшалай талаптарды банкке беру туралы
7) қолдардың үлгісі және мөрлердің белгісі бар карточканың нотариуспен
2.3 Факторингтік операциялардың құнын және табыстылығын
бағалау әдістемесі
Шетел тәжірибесі шағын және орта кәсіпорындар үшін, сондай-ақ келешекте
Бірінші талдау, коммерциялық банк кәсіпорынның айлық 1200 мың теңге
80% көлемінде несие берді. Несиенің мөлшерлемесі жылдық 14% және
Осы факторингтік операцияның құнын, яғни факторингтік келісіммен байланысты шығындарды
3-кесте – Факторингтік операцияның құнын анықтау
Шығындар Есептеу әдістемесі Сомасы, мың теңте
Комисиялық төлемдер (0,015×(1200×12)) 216
Несие бойынша шығындар (0,15×(1200×0,8)) 134,4
Жалпы шығындар
350,4
[26]
2-сурет- факторингтік операцияның құны бойынша
Сонымен, кәсіпорынның факторингтік операцияларға байланысты көрген жалпы шығындары 350,4
Факторингтік операциялардың құны кәсіпорынның дебиторлық қарызының сапасына да байланысты
Екінші талдау, кәсіпорын факторингтік келісім-шартқа отыруды жоспарлап отыр.
Факторингтік келісім-шарт бойынша нақты шығындардың көлемін анықтау керек. Бірінші
Д0 = Несиеге сатылым / Айналымдылығы =
Кәсіпорынның дебиторлық қарызды сату нәтижесінде алатын нақты қаражаттар сомасын
4-кесте – Факторингтік операция бойынша шығындар
№ Көрсеткіштер Есептеу әдістемесі Сомасы, мың теңге
1 Орташа дебиторлық қарыз ДО 3000
2 Дебиторлық қарыз резерві 3000×0,17 –510
3 Комиссиялық төлем 3000×0,02 –60
4 Пайыздық төлемге дейінгі сома 1қ. – 2қ. –
5 Пайыздық төлем 2430×(16%/9) 43,2
6 Алынатын қаражаттар сомасы 4қ. – 5қ. 2386,8
Факторинг бойынша шығындар:
7 Комиссиялық төлем 3000×0,02 60
8 Пайыздық төлем 2430×(16%/9) 43,2
9 Әр 40 күн сайынғы шығындар 360/9 103,2
10 Айналымдылығы
×9
11 Жалпы жылдық шығындар 9қ.×10қ. 928,8
[26]
Факторингтік келісім-шарт бойынша нақты жылдық шығындардың мөлшері келесі тәртіппен
З = жылдық шығындар/алынатын қаражаттар=928,8/2386,8=38,9%
Сонымен, кәсіпорын факторингтік операция бойынша ресми түрде мың 928,8
Факторингтік операцияларды кәсіпорын тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда факторинг ағымды
Кәсіпорынның қаржы менеджерлерінің басты міндеттерінің бірі өндіріс барысына қаржы
Факторингтік келісім-шартқа отырудың және банктік несиелерге жүгінудің тиімділігін салыстырмалы
Үшінші талдау, коммерциялық банк 3% мөлшерінде комиссиялық төлем орнатып,
1% мөлшерінде пайыз белгілейді. Кәсіпорынның несиеге сатқан өнімі айына
Сондай-ақ, кәсіпорын банктік несие тарту мүмкіндігі бар. Банктік несие
5-кесте – Факторингтік және банктік несиелеу операцияларын салыстырмалы талдау
Шығындар Есептеу әдістемесі Сомасы,
Факторинг бойынша шығындар
Сатып алынатын дебиторлық қарыз 0,03×4000 120
Комиссиялық төлем 0,01×0,75×4000 30
Жалпы шығындар
150
5-кестенің жалғасы
Банктік қаржыландырудың құны
Пайыздық төлем 0,02×0,75×4000 60
Қарызбен жұмыс жасағаны үшін төлем 0,04×3000 120
Факторингті қолданбағаны үшін шығындар Есептің шарты бойынша 65
Үмітсіз қарыздар бойынша шығындар 0,02×4000 80
Жалпы шығындар
325
[26]
Сонымен, кестеден байқағанымыздай, факторингтік операциялардың құны 150 мың
325 мың теңгені құрайды. Демек кәсіпорын факторингтік операциялар жасау
Төртінші талдау, кәсіпорынға 2500 мың теңге көлемінде қаражат керек.
Факторингтік компанія ай сайын
Кәсіпорынға қажетті 25000 мың теңге көлеміндегі қаражаттарды алып келетін
С = Қарыз қаражаттар / (100%-қарыз қаражаттардан сатылымдар) =
Банктік несие бойынша нақты пайыздық мөлшерлеме мынаған тең:
P(%) = пайыздық мөлшерлеме / қарыз қаражаттар% = 0,18/0,62=29,0%
Енді кәсіпорынға қажетті 2500 мың теңгені қажетті дебиторлық қарыздың
Қажетті 2500 мың теңгені қамтамасыз ететін дебиторлық қарыздың факторингтік
Д = 2500/1,0-0,12-0,04 = 2976 мың тенге
Факторинг бойынша дебиторлық қарыздың нақты пайыздық мөлшерлемесі мынаған тең
P(%) = пайыздық мөлшерлеме/ қарыз қаражаттар(%) =12%/100% (12%+4%) =
Енді қаржыландыру көздерінің аталған екі альтернативті нұсқаларын салыстырмалы түрде
6-кесте – Факторингтік және банктік несиелерді салыстырмалы талдау
Шығындар Есептеу әдістемесі Сомасы,
Факторинг бойынша шығындар
Сатып алынатын дебиторлық қарыз 2500×0,143 357,5
Комиссиялық төлем
2976×0,04 119
Жалпы шығындар
476,5
Банктік қаржыландырудың құны
Пайыздық төлем 2500×0,29 725
Факторингті қолданбағаны үшін шығындар 10×12 120
Үмітсіз шығындар бойынша шығындар 2976×0,03 89,3
Жалпы шығындар
934,3
[26]
Сонымен, кестенің мәліметтері бойынша факторингтік операциялардың тиімділігін байқауға болады.
Сонымен, сатушы және сатып алушы үшін тауарды коммерциялық несие
7-кесте – Екінші деңгейлі банктердің факторингтік қызметіне жасалған Swot
Күшті жақтары Мүмкіндіктері
- Пәрменді несие, депозит және инвестициялық саясаты.
- Активтері мен пассивтерінің мерзімдері бойынша салыстырмалы теңгерімділігі,
- Жиынтық активтердің, несиенің, депозиттердің және табыстылық
- Банк қызметінің Халықаралық стандарттарға сай жұмыс жасауы.
- Несие сапасының және инвестициялық қоржынның қанағаттанарлық
- Банк қызметтерінің тарифтерін қалыпты деңгейде ұстау, несиелер
- Банктер арасында бәсекелестікті күшейту.
- Менеджмент сапасын арттыру, активтер
мен пассивтерді басқару және тәуекелді басқару жүйесін
- Банк секторының үйлесімді дамуы, банк
- Банк капиталының бәсекелестікке қабілеттігін арттыру.
Әлсіз жақтары Қауіп қатерлер
- Банк секторының қаржылық тұрақтылығы мен өтімділік, капиталдану
- Ішкі ұзақ және орта мерзімді
банктік ресурстардың шектеулгі
- Банктік тәуекелдердің жоғары деңгейде орын алуы.
- Ішкі нарықтағы банктің инвестициялық операцияларды
- Жіктелген активтердің, оның ішінде несиелерінің жоғары деңгейі.
- Банктік қызметтер нарығында банктер арасында бәсекелестік тепе-
теңдіктің бұзылуы. Үш ірі банктің ұстанымының өте жоғары деңгейде
- ДСҰ-на кіруге байланысты шетел капиталының қатысуымен банктердің
- Бағалы қағаздардың табыстылықтарының және кепілге алынған
Жоғары жасалған зерттеулерден және ЕДБ-дің активтері мен пассивтеріне
жасалған талдаулар негізінде отандық банктерді бәсекелестік қабілет тұрғыдан
«А» - бәсекелестік қабілеті күшті банктер;
«В» - бәсекелестік қабілеті орташа банктер;
«С» - бәсекелестік қабілеті төмен банктер. Аталған
8-кесте - Қазақстандық банктердің топтастырылуы
«А» тобының банктері «В» тобының банктері «С» тобының
1.«Казкоммерцбанкі» АҚ
1. «Альянс Банкі» АҚ
2. «АТФБанкі» АҚ
3. «Центркредит 1. Цеснабанкі АҚ
2.АБН АМРО Қазақстан банкі АҚ
2.«ТуранӘлемБанкі» АҚ
3. «Халық Банкі» АҚ Банкі» АҚ
4. «Темірбанк» АҚ
5. «Каспиский банкі» АҚ
6. «Нұрбанк» АҚ
7. «Еуразиялық Банк» АҚ
3.Ситибанк Қазақстан АҚ
4. HSBC Қазақстан банкі АҚ
5. Казинвестбанк АҚ
6.«Сбербанк России» АҚ
7.«Алфа-банк» ЕБ АҚ
8.«Қазақстан тұрғын үй-құрылыс жинақ банкі» АҚ
[26]
Кестеден көріп отырғанымыздай, екінші деңгейдегі банктердің үш банкі
1) отандық банктеріміздің капиталдану деңгейінің төмендігі.
2) банк қызметіндегі қаржылық тәуекелді басқару тетіктерінің жеткіліксіздігі.
3) банктердің өтімділігін басқаруға байланысты.
4) банктік қызметтер нарығында отындық банктер арасындағы бәсекелестіктің даму
Сонымен, қазақстандық факторингтік операцияларын талдаудың қорытындысына қысқаша тоқтала кететін
3 Қазақстанда факторингтік операцияларды дамыту және жетілдіру мәселелері
3.1 Қазақстанда факторингтік операцияларды реттеу ерекшеліктері
мен мәселелері
Экономикалық дамыған елдерде факторинг қаржы индустриясының дербес мықты саласына
Қазақстан Республикасы жағдайларында бірінші кезекте ішкі факторинг кеңінен қолданылмайды,
Факторингтің негізгі мақсаты тез арада немесе шартта белгіленген мерзімде
Қазақстан Республикасында факторингтік операциялар дербес қызмет саласы ретінде әлі
Қазақстан Республикасында бүгінгі таңда факторингтік операцияларды реттеуге және бақылауға
Азаматтық кодекстің «Ақша қаражаттарын талап ету құқығын беру арқылы
Банктер және өзге де несиелік ұйымда, қаржылық қызметтің осы
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 731-бабына сәйкес қаржыландыру үшін ақша
Борышкер (дебитор) клиенттен немесе қаржы агентінен ақша қаражаттарын талап
Банк (факторингтік ұйым) мен сатушының (клиенттің) факторингтік қызмет көрсету
Келісім-шарт ашық немес жабық (құпия) түрде болуы мүмкін. Ашық
Сонымен қатар, факторингтік келісім-шартта регресс құқығы, дебиторлық қарызды талап
Сонымен, ақшалай талаптарды беру арқылы қаржыландыру өзінің негізінде несиелік
Коммерциялық банктер клиенттерге белгілі бір соманы, әдетте оның беретін
Бұған қоса, банктік емес несиелік ұйымдар өзінің меншікті қаражаттарын
Сонымен, Қаржылық қадағалау Агенттігі факторингтік операциялар жүргізу үшін лицензия
Осылайша, банктік мекемелер бүгінде факторингтік операциялар арқылы кәсіпорындарды қаржыландыра
Несие ұйымдары қаржылық қызмет көрсетудің аталған түрін практика жүзінде
Ақшалай талаптарды беру арқылы қаржыландырудың мақсаттылығы және тиімділігі нарық
Жоғарыда аталған мәселелерді ескере отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына заң
3.2 Факторингтік операцияларды қаржыландыру құралы ретінде жетілдіру жолдары
Қазіргі таңда банктік несиелер басқа қаржыландыру құралдарымен салыстырғанда үстемдік
Факторингтік операциялар отандық кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық қызметінің перспективті бағыттарының негізгілерінің
Факторингтік операциялардың кәсіпорындар үшін тиімділігін жоғарыда айтып кеттік, оны
Біріншіден, факторингтік операцияларды реттеудің арнайы нормативтік-құқықтық базасының жоқтығы. Жоғарыда
Екіншіден, факторингтік операцияларды жүзеге асыру барысында қолданылатын әдістемелік нұсқаулықтардың
Үшіншіден, Қазақстанда арнайы факторингтік компаниялардың жоқтығы да факторингті кәсіпорындар
Төртіншіден, отандық және еліміздегі қолданыста бар шет елдік экономикалық
Клиенттерді сапалы іріктеу кезінде және төлем талаптары бойынша төлемдерді
Мейлінше көкейтесті мәселе – бұл көптеген отандық несие ұйымдарының
Факторингтік операциялардың дамуына кедергі болып тұрған екінші бір мәселе
Осы бөлімді қысқаша қорытындылайтын балсақ, факторингтің жалпы перспективаларын көңіл
.
Қорытынды
Мемлекеттің қаржы-несие жүйесінде коммерциялық банктердің ролі ерекше. Коммерциялық банктер
Қазіргі таңдағы коммерциялық банктер, қаржылық дәнекерші қызметін атқара отырып,
Коммерциялық банктердің экономиканың нақты секторындағы кәсіпорындарды, бірінші кезекте шағын
Факторингтік операциялардың қатысушыларының тәртібі келесідей:
- коммерциялық банктің факторингтік бөлімшесі немесе арнайы факторингтік
- клиент-кәсіпорын (тауарды сатушы, кредитор) – банкпен келісім
- қарызгер кәсіпорын – тауарды сатып алушы тұлға
Факторингтік операциялар есеп айырысуды жылдамдатуға, кәсіпорынның айналым қаражаттарын үнемдеуге,
-лығын арттыруға септігін тигізеді. Факторингтік қызметтер, бірінші кезекте, дебиторлық
Факторингтік операциялардың басты кемшіліктері:
- факторингтік қызмет көрсету құнының жоғары болуы;
- дебиторлық қарыздың иесі ауысқан жағдайда сатып алушы
Факторингтік операцияны жетілдіру мақсатында оның негізгі мәселесі болып сенімділігін
Қазақстанда факторингті пайдаланудың объективті негіздеріне:
- айналым капиталының жетіспеуі;
- төлемсіздік;
- несиелеудің жоғары тәуекелділігі;
- аналитикалық жұмысты жетілдіру қажеттілігі;
- қаржылық менеджментті жетілдіру мәмілелері;
- қаржыны жоспарлауды жетілдіру қажеттілігі.
Яғни қазіргі кезде елімізде факторингтік операцияларды жетілдіру үшін осы
Факторингтік механизмді шағын бизнес саласында, сонымен қатар Қазақстанда тиімді
- факторингтік операцияларды реттеудің арнайы нормативтік-құқықтық базасын құру;
- факторингтік операцияларды жүзеге асыру барысында қолданылатын әдістемелік нұсқаулықтарын
- Қазақстанда арнайы факторингтік компанияларды құру және сол компанияның
- факторинг тақырыбындағы мәліметтерді толықтыру, шет ел тәжірбиесін кеңінен
- банктік құрылымдарға, инвестициялық-қаржылық компанияларға және олардың филиалдарына сол
- факторингтік құрылымдарды дамытуды кеңінен қолдану, сонымен қатар
Міне осы мәселелердің барлығын ескеретін болсақ, сонда ғана факторингтік
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан-2050 стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің
Н.Н.Хамитов. «Банк Бизнесі» Алматы 2011.
Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002
Бор М.З., Пятенко В.В. Менеджмент банков. Организация, стратегия, планирование,
Стоянова Е.С., «Финансовый менеджмент», Москва – 2003
Ван Хорн Джеймс К., «Основы управления финансами», Москва –
Роуз П.С., «Банковский менеджмент», Москва: Дело Лтд, 1995, стр.
Кувшинова Ю.А., «Этапы развития факторинга: история и современность», Финансы
Колчина Н.В., «Финансы предприятий», Москва – 2003
Красавина Л.Н., «Международные валютно-финансовые и кредитные отношения», Москва: Финансы
Масленников В.В. «Зарубежные банковские системы», Москва «Элит» - 2001
Ковзанадзе И.К., «Операции факторинга: их виды регулирование, учет и
Михалева Е.В., «Факторинг операциялары: айналым қаражаттарын несиелеу мүмкіндіктері», Бухгалтер
Долан Э. Дж., «Деньги, банковская деятельность и кредитно-денежная политика»,
Макарова Г.П., «Система банковского маркетинга»,Москва: Финстатинформ, 1997.
Сейітқасымов Ғ.С., «Ақша, несие, банктер» // Алматы – 2005
Жуков Е.Ф. «Деньги, кредит, банки» // Москва «Финансы и
Шим Джей. К, «Финансовый менеджмент», Москва – 1997
Уайтинг Д.П., «Осваиваем банковское дело», Москва: Банки и биржи,
Селезнева В.Г., «Финансовый анализ. Управление финансами», Москва – 2003
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
А.М.Тавасиев, Т.Ю. Мазурина, В.П. Бычков, «Банковское кредитование» Москва 2010.
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. М: Вазар-Ферро, 1994
www.bta.kz
www.centercredit.kz
www.stat.kz апппппппп
4
1-сурет – Факторингтік операцияларды ұйымдастыру
Дебиторлық қарыздытөлеу
Өнімді төлеу
Банктің факторингтік бөлімшесі
Дебиторлық қарызды сатып алу
Дебитордың төлем қабілеттілігін талдау
Өнімді жеткізу
Сатып алушы кәсіп-орын (дебитор)
Жабдықтаушы кәсіп-орын (кредитор)
Банктердің факторингтік операцияларының экономикалық негіздері
Коммерциялық банктердің факторингтік қызметін талдау
Қаржы, ақша айналымы және несие
Коммерциялық банктердің форфейтингтік операциялары
Факторинг - жаңа банктік қызмет ретінде
Факторингтік операциялардың есебі
Факторинг шарты
Коммерциялық банктердің несиелеу қызметінің қайтарымдылық операциялары
Қазақстан Респуликасының инвестициялық жобаларды қаржыландыру
Мәміле объектісін сақтандыру