Барлық жанама салықтар
Кіріспе .................................................................................................................. 3
1 Жанама салықтардың теориялық аспектілері ........................................ 5
1.1 Жанама салықтардың пайда болу алғышарттары.......... ....................... 5
1.2 Жанама салықтардың экономикалық мәні.............................................. 9
1.3 Шетел тәжірибесінде жанама салықтарды қолдану ерекшеліктері...... 12
2 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жанама салықтар рөлі................................................ .............................................................
2.1 Жанама салықтарды есептеу және төлеу механизмі..............................
2.2 Қосылған құнға салынатын салықтардыңбюджет кірістерін қалыптастырудағы рөлі.............................. ..............................................
2.3 Акциз салығы бойынша түсімдердің түсуіне талдау.............................
3 Қазақстан Республикасындағы жанама салықтар жүйесін жетілдіру жолдары ......................................................................................................
3.1 Жанама салықтарды есептеу және төлеу проблемалар ........................
3.2 Жанама салықтарды жетілдіру бағыттары ............................................. 57
Қорытынды ……….............................................................................................. 63
Қолданылған әдебиеттер тізімі .......................................................................... 65
Кіріспе
Қазіргі кезде қоғамдық өндірісті қалпына келтіріп, оны дамыту процесі
Біріншіден, кеңестік уақыттан қалған (10 жылдан астам уақыт өтсе
Екіншіден, халық шаруашылығы кешенінің ұдайы өндіріс процесінің бір тұтастығының
Үшіншіден, әлемдік экономиканың жаһандануы (глобализациялану) Қазақстандық экономиканың ашықтық жағдайында
Дегенмен, қазіргі жағдайда экономиканы дамытудың негізгі мақсаты өндірістің өсуімен
Жоғарыда айтылған кемшіліктерді жойып, қойған мақсаттарға жету үшін ең
Біз білетіндей, мемлекеттік бюджеттің кірісінің 90%-ын салықтар құрайды, яғни
Статистика органдарының салық төлеуші – заңды тұлғалар арасында соңғы
Жанама салықтар – мемлекеттің салық саясатын жүргізудің ең оңтайлы
Сонымен қатар, жанама салықтар тауарлар мен қызметтер бағасының өзгеруіне
Шетелдік жанама салық салу тәжірибесі тұрақты емес экономикада салықтық
Дипломдық жұмыстың басты мақсаты – жанама салықтардың экономикалық мәнін
Менің бұл дипломдық жұмысты жазуда Отандық және шетелдік ғалымдардың,
Жанама салықтардың теориялық аспектілері
Жанама салықтардың пайда болу алғышарттары
Салық салу мен салықтарды өндіріп алу мемлекеттік билік қызметтерінің
Салық салу мәселелерімен әр түрлі кезеңдердің көптеген экономистері, философтары,
Қазақстан тарихында өте көп қайғылы жағдайлар болды. Ресейлік империя
ЖЭС экономикалық жүйесіне өту қала мен ауыл арасындағы тауар
Советтік акциз жүйесі құрылуының негізгі нысандары: ірі фискалдық пайда
1926-1927 жж. Жанама салықтар аясында елеулі өзгерістер болды. Осылай
Көріп отырғандай, 20-шы жылдары акциздер мемлекеттік бюджетті толтыруда өте
Айналымнан салық жанама және тура салықтардың бір талайын біріктіретін
Сонымен барлық жанама салықтар (кедендік, баждан басқа), баждар мен
Қазақстан Республикасының салық жүйесінде қосылған құн салығы 1992 жылы
Ал енді жанама салықтардың экономикалық мәніне тоқталып кетейік.
Жанама салықтар – салық субъектісіне салық ауыртпашылығын тұтынушыға аударуға
Жанама салықтардың мәні мемлекет тауарды сатушыға сол тауарды
Әлемдік тәжірибеде жанама салықтар келесідей топтарға бөлінеді:
а) әмбебап (универсалды) жанама салықтар;
б) жеке жанама салықтар;
в) фискалдық монополиялық жанама салықтар;
г) кеден баждары.
Әдетте, кеден баждарын жанама салықтар есебіне қоспайды, бірақ көптеген
Әмбебапты (универсалды) жанама салықтар жеңілдетілген тауарлар есебіне жататын тауарларды
Айналымнан салық (оны кейде әмбебапты салық деп те атайды)
Сатып алудан салық айналымнан салықтың бір түрі. Салық салу
Бірқатар елдерде (Ресей, АҚШ-тың кейбір штаттары, Канада, Жапония, КСРО-ның
Қазіргі кездерде көптеген елдерде, оның ішінде Еуропалық Экономикалық Қауымдастық
Жеке жанама салықтар тауарлардың тек кейбір түрлеріне салынады. Мұндай
Фискалдық монополиялық жанама салықтар. Өндірісі, кей жағдайда өткізілуі мемлекетпен
Тағы бір жағдай, егер фискалды монополия салықтарын төлеуші
Тікелей және жанама салықтарды айыру мәселесі теориялық және тәжірибелік
Жанама салықтардың салықтың басқа түрлерімен салыстырғандағы сипаты
Жанама және тікелей салықтардың айырмашылығы, біріншіден салық салу заты
Екіншіден, салықты төлеу көздерінің қалыптасу ерекшеліктерінде. Жанама салықтарды төлеу
Жанама салықтардың да тікелей салықтардың да жағымды және
Жанама салықтарды өндіріп алу өте оңай, себебі: олардың есебңн
Жанама салықтардың ең негізгі жағымсыз жағдайы – ол оны
Жанама салықтарда салық бір тұлғамен төленсе, ал ақшаны басқа
Бұл салықтардың әлеуметтік жағы да мәз емес. Мәселе бұл
Жанама салықтардың жақтаушылары мен қарсылық білдірушілері де болған және
біріншіден, табиғи әділеттілік – кім қанша тұтынады, сол соншалықты
екіншіден, бұл салық жүйелі түрде салынып отырса, халықтың баюына
үшіншіден, ешкім бір затқа (өнімге, тауарға, қызметке) салықты екі
- төртіншіден, салық салудың осы жүйесін қолдану кезінде,
Ал А.Тюрго (1727-1781) Францияның сол кездегі Қаржы
жанама салықтар көптеген әдістермен бостандықты (еркіндікті) шектейді;
жанама салықтар тұтынудың дұрыс бағытын жояды, яғни өз-өзін жояды;
жанама салықтар мемлекеттің шығындарының көбеюіне әкеледі;
жанама салықтар шетелдіктерге ішкі нарықта артықшылықтар жасайды;
жанама салықтарды қолданудың нәтижесін болжау мүмкін емес.
«Ал егер мемлекет тек тікелей салықтар жүйесін қолданса, онда
Жанама салықтар жүйесіне қарсылық білдірген Ұлы ғалымдардың бірі –
К.Маркс салықтар жөніндегі өз еңбектерінде «салық салудың екі жүйесінің
Жанама салықтар тауарлар бағасының өсуіне әкеледі, себебі сатушылар тек
Жанама салықтарды төлеу кезінде әр тұлға өзінің төлейтін сомасын
Тікелей салықтар экономикалық қатынастар жүйесіне оңай енеді, себебі сол
Нәтижесінде тікелей салықтар жалпы қоғамдық өнімнің бөлу нормативтеріне объективті
Тікелей салықтардың кемшіліктері: салық төлеушілердің шаруашылық қызметінің нәтижесіне тәуелді
1.3 Жанама салықтарды салудың шетелдік тәжірибесі
Жеке елдердің салық жүйесіндегі жанама салықтарды қарастырсақ, олар әр
Еуропалық Одақтың көптеген елдерінде қосылған құн салығы тұтынуға салық
Ал енді кейбір шет мемлекеттерінің жанама салықтарды салу тәжірибесімен
Ресейде қосылған құн салығы (ҚҚС) 1992 жылдың 1 қаңтарында
Қосылған құн салығы 1996 жылдан бастап консолидерленген бюджеттің 1/3
1997 жылдың 1-ші қаңтарында қосылған құн салығы бойынша есеп
Акциздер мемлекет монополиясы болып табылатын және тұрғындар үшін арналған
АҚШ қосылған құн салығын салудан бас тартқан. Бұл
Германияның басты жанама салықтарының бірі – айналымнан алынатын салық.
1993 жылдан бастап «салықтарды үйлестіруге» байланысты Еуропа Одағы елдерінде
Франция салық жүйесінің басты элементі – қосылған құн салығы.
Франциядағы кедендік баждардың негізгі мақсаты – табыс табу емес,
Акциздерінің бір бөлігі жергілікті басқару органдарының бюджеттеріне аударылады. Акцизделетін
Ұлыбритания салық салу жүйесінде жанама салықтар барлық салықтық түсімдердің
Меншіктің қолдан қолға өтуінің кейбіреулерінен тағы да бір жанама
Канадада жанама салықтар ішінде маңызды орынды тауарлар мен қызметтерге
Акциз алу да федералдық үкіметтің айрықша құзіреті болып
Тарифтік баж әрдайым федералдық басқарманың юрисдикциясында болды. Саудаға салық
Жанама салықтар Жапонияның салық салу жүйесінде маңызды орынды алады.
Жанама салықтардың мемлекеттік бюджет кірісін қалыптастырудағы олардың рөлі
2.1 Шаруашылық етуші субъектінің жанама салықтар бойынша бюджетпен
Қазақстан Республикасындағы жанама салық салу тәжірибесінде жанама салықтарды келесідей
Акциздер – ішкі нарыққа өнім өндірушінің немесе сатушының өніміне
Қосылған құн салығы - өндіріс пен тауарды өндірудің әрбір
Кеден бажы – елдің шекарасына кіргізілген немесе шекеарасынан
Осы аталған салықтар бойынша шаруашылық етуші субъектілердің бюджетпен есеп
Акциздің салық салу объектісі мыналар:
1) акциз төлеушінің өзі шығарған және (немесе) өндірген және
акцизделетін тауарларды өткізуі;
акцизделетiн тауарларды алыс-берiстік негiзде қайта өңдеуге беруi;
алыс-берiстік, оның iшiнде акцизделетiн шикiзат пен материалдарды, қайта өңдеу
жарғылық капиталға жарнасы;
заттай ақы төлеген кезде акцизделетiн тауарларды пайдалануы;
өндiрушiнiң акцизделетiн тауарларды өзiнiң құрылымдық бөлiмшелерiне тиеп жөнелтуi;
өндiрушiнің жасап шығарған және (немесе) өндiрген және (немесе) ыдысқа
өндіруші жүзеге асыратын акцизделетін тауарларды лицензияда көрсетілген өндіріс мекенжайынан
2) бензиндi (авиациялық бензиндi қоспағанда) және дизель отынын көтерме
3) бензиндi (авиациялық бензиндi қоспағанда) және дизель отынын бөлшек
4) конкурстық массаны, тәркiленген және (немесе) иесiз, мұрагерлiк құқығы
5) акцизделетiн тауарлардың бүлiнуi, жоғалуы акциз салынатын объект болып
2. Акциздік маркалардың, есепке алу-бақылау маркаларының бүлінуі, жоғалуы акцизделетін
3. Мыналарға:
1) егер осы Кодекстiң 288-бабында белгіленген талаптарға сай
2) этил спиртi мен алкогол өнімін өндiрудi және оның
өндiрушiнің аталған өнiмдi өндiру құқығына арналған Қазақстан Республикасының лицензиясы
тиісті лицензиясы болған кезде мемлекеттiк медицина мекемелерiне босатылатын этил
3) жаңа үлгідегі есепке алу-бақылау немесе акциздік маркалармен қайта
4) 0,1 литрден аспайтын тұтыну ыдысына құйылған және Қазақстан
Сонымен акциздер Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа
Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі:
спирттің барлық түрлері;
алкоголь өнімі;
темекі бұйымдары;
құрамында темекі бар басқа бұйымдар;
бекіре және қызыл балық уылдырығы;
алтыннан, платинадан немесе күмістен жасалған зергерлік бұйымдар;
бензин (авиациялықты қоспағанда), дизель қоспағанда;
жеңіл автомобильдер (арнайы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерді қоспағанда);
газ конденсатын қоса алғанда, ішкі мұнай акцизхделетін тауарлар боып
Қазақстан Республикасында акциз төлеушілер келесілер:
Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін тауарлар шығаратын;
Акцизделген тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына импорттайтын;
Қазақстан Республикасының аумағында бензиннің (авиациялықты қоспағанда) және дизель отынының
Егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бұрын ҚР-ның аумағына аталған
ҚР-ның аумағында қызметтің акцизделетін түрін жүзеге асыратын жеке және
Сонымен қатар аталған жағдайларға сәйкес резхидент емес заңды тұлғалар
Қазақстанда іс жүзінде арнайы ережелер де бар. Оларға сәйкес
толық көлемде - акцизделетін өнімнің жоғалу және бүліну
жарияланған ассортимент көлемінде – ішкі өндіріс үшін алынған акциздік
азайтылған көлемде өткізілген знім бойынша акциз сомасына: а) есепті
акциздік алым маркаларымен маркалануына жататын акциздік алым маркасының құнына
Акциз сомасын есептеу белгіленген акциз ставкасын салық базасына
Салық базасы
1. Тұрлаулы акциз ставкалары белгiленген акцизделетiн тауарлар бойынша салық
2. Адвалорлық акциз ставкалары белгiленген акцизделетiн тауарлар бойынша салық
Операция жасалған күн:
1. Егер осы бапта өзгеше көзделмесе, барлық жағдайларда акцизделетiн
2. Өндiрушi өзi өндiрген акцизделетiн тауарларды өзiнiң құрылымдық бөлiмшелер
3. Акцизделуге тиіс алыс-берiстік тауарларын беру кезінде аталған тауарларды
Алыс-берiстік тауарларынан акцизделетiн тауарлар дайындаған кезде дайындалған акцизделетiн тауарларды
4. Акцизделетiн тауарларды өздерiнiң өндiрiстiк мұқтаждарына және акцизделетін тауарларды
5. Өндіруші жүзеге асыратын акцизделетін тауарларды өндіріс мекенжайынан ауыстыру
6. Акцизделетiн өнiм, акциз маркалары, есепке алу-бақылау маркалары бүлiнген
Акцизделетiн тауарлар, акциз маркалары, есепке алу-бақылау маркалары жоғалған жағдайда,
Ойын бизнесі бойынша акциз сомасын есептеу салық кезеңіне белгіленген
Біз жоғарыда айтылғанға дәлел ретінде бір шаруашылық етуші субъектінің
«Мұнай-Алиби» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Астана қаласы бойынша Алматы ауданы
Бұл кәсіпорынның негізгі қызметі бензин және дизель отынының бөлшек
Серіктестік акциз бойынша бюджетпен есеп айырысу үшін декларацияның 400.00
Бұл кәсіпорынның 1 тоннадан астам бензин мен 2 тонна
Акциз бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып табылады.
Қазақстан Республикасында «Акциздерді есептеу және төлеу тәртібі туралы» №36
Әрбір салық кезеңі аяқталған соң, салық кезеңінен кейінгі айдың
Декларация мен құрылымдық бөлімшелер үшін акциз бойынша есеп –қисаптар
Қазақстан Республикасының салық салу тәжірибесінде жанама салықтың бір түрі
Кесте 1 - Акциздерді төлеу мерзімдері
№ қ.қ. Акциз объектілері Төлеу мерзімі
1 Акцизделетін тауарлар Операция жасалған күннен кейін 10 күннен
2 Алкогольді өнімдер Операция жасалған күннен кейін 10 күннен
3 Спирттің барлық түрі Операция жасалған күннен кейін 10
4 Алкогольді өнім өндіруге жұмсалатын спирт Операция жасалған күннен
5 Акцизделетін басқа да тауарлар - Салықтық кезеңнің алғашқы
- салықтық кезеңнің алғашқы күні 10 күні ішінде жасалған
- салықтық кезеңнің қалған күндерінде жасалған операциялар есепті кезеңнен
6 Алынған шикізаттан жасалынған өнім бойынша Өнімді тапсырушыға берген
7 Өзі өндірген шикізаттан жасалған өнім бойынша Дайын өнім
8 Ойын бизнесі объектілері бойынша (лотореядан басқа) Есепті кезеңнен
9 Лотореяны өткізуден Лоторея билеттерінің шығарылуын тіркеген күні немесе
10 ҚР-ның аумағында шикі мұнайды өнеркәсіптік өңдеуге жөнелту Жөнелту
11 Импортқа акциз Кеден төлемдерін төлеу үшін ҚР-ның кеден
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті қосылған құн
Әрбір салық кезеңі аяқталған соң, салық кезеңінен кейінгі айдың
Жалпы акциз сомасын есептеу былайша жүргізіледі:
1) Салық кодекстің 279-бабының 1)-4), 6), 7) тармақшаларында көрсетілген
Рет № ЕурАзЭҚ СЭҚ ТН коды Акцизделетін тауарлардың
2 3 4
1. 2207-ден 80 көлемдік процент немесе одан жоғары спирт
литр
2. 2207-ден Денатуратталған отындық этил спирті (этанол) (түссіз емес,
литр
3. 2208-ден 80 көлемдік проценттен төмен спирт концентрациясы
750 теңге/
литр
4. 2207-ден 80 көлемдік процент немесе одан жоғары спирт
литр
5. 2208-ден 80 көлемдік проценттен төмен спирт концентрациясы
75 теңге/
литр
6. 2208 Алкоголь өнімі (коньяктан, брендиден, шараптардан, шарап материалынан
500 теңге/
литр
7. 2208 Коньяк, бренди (отандық өндірістің коньяк спиртінен жасалған
325 теңге/
литр
8 2208 Отандық өндірістің коньяк спиртінен жасалған
170 теңге/
литр
9 2204, 2205,
литр
10 2204, 2205,
алкоголь өнімін өндіру үшін сатылатыннан басқа) 170 теңге/
литр
11 2204, 2205,
литр
12 2203 00 Сыра 26 теңге/
литр
13 2203 00-ден Құрамындағы этил спиртінің көлемі 0,5 процентттен
литр
14 2402-ден Фильтрлі сигареттер 1000 теңге/ 1000 дана
15 2402-ден Фильтрсіз сигареттер, папиростар 600 теңге/ 1000 дана
16 2402-ден Сигариллдер 1200 теңге/ 1000 дана
17 2402-ден Сигарлар 95 теңге/ дана
18 2403-тен Құрамында никотині бар фармацевтикалық өнімді қоспағанда, тұтыну
килограмм
19 2709 00-ден Шикі мұнай, табиғи газ
конденсаты 0 теңге/ тонна
20 8702, 8703,
2) Салық кодекстің 279-бабының 5) тармақшасында көрсетілген акцизделетін тауарларға:
Рет №
1 тоннаға арналған акциз ставкалары (теңгемен)
Бензин Дизель отыны
1 Өндірушілердің өз
2 Жеке және заңды тұлғалардың
3 Өндірушілердің бензинді (авиациялық
4 Жеке және заңды
5 Импорт 4500 540
Ескерту: тауарлар номенклатурасы ЕурАзЭҚ СЭҚ ТН кодымен және (немесе)
Қазақстан Республикасының салық салу тәжірибесінде жанама салықтың бір түрі
Әрбір салық кезеңі аяқталған соң, салық кезеңінен кейінгі айдың
Декларация мен құрылымдық бөлімшелер үшін акциз бойынша есеп –қисаптар
Қазақстан Республикасының салық салу тәжірибесінде жанама салықтың бір түрі
Қосылған құн салығын анықтау тәсілдері.
Бюджетке төленуге тиіс қосылған құн салығын анықтау үшін әлемдік
Тікелей (бухгалтерлік) әдіс. Ол келесі формуламен анықталады:
ҚҚС=С*ҚҚ
Мұндағы: С- салық ставкасы;
ҚҚ- қосылған құн.
Жанама (шегерім) әдіс. Ол келесі формуламен анықталады:
ҚҚС=ҚӨ-ҚС
Мұндағы: Қ – салық ставкасы;
Ө - өткізілген өнім бағасы;
С – сатып алынған өнім бағасы.
1995 жылға дейін Қазақстанда қосылған құн салығын төлеудің кәсіпорынның
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын есептеудің басқа,
Іс жүзінде қосылған құн салығын төлеудің Қазақстан республикасының «Салық
Кесте 3 - Қосылған құн салығын салудың кейбір жағдайлары
№ Жағдайлар Қысқаша сипаттама
1 Қосылған құн салығының сомасын шегеру құқы бар: →
→ ҚҚС төлеушісі болып табылмайтын тауарлар өткізу кезінде шот
→ резидент емес үшін бюджетке ҚҚС-ғы төленген кезде.
2 ҚҚС есептелмейді, егер келесілерге байланысты төленуге тиісті болса:
→ тұрғын үй қорына жататын ғимараттарға:
→ негізгі құрал ретінде алынған жеңіл автокөлігіне;
→ жалға алынған ғимаратты жөндеуге қолданылған тауарлар мен қызметтерге;
→ мүлікті өтеусіз алғанда.
3 Шегерімге жататын ҚҚС сомасын түзету:
→ салық салынатын айналымнан тыс пайдаланылған тауарлар мен қызметтер
→ тауарлардың, оның ішінде негізгі қордың бүлінуі, жоғалуы бойынша;
→ табиғи монополиспен шегерілген нормативтен жоғары шығындар;
→ күмәнді қарыздар бойынша соманы табысқа енгізу бойынша.
4 Шегерімге жататын ҚҚС сомасы есепті кезеңде есептелген сомасынан
5 Нөлдік ставка бойынша салынатын айналымнан асып кетсе ҚҚС
→есепті тоқсан ішінде нөлдік ставка бойынша айналым
6 ҚҚС-ты қайтару кезінде → салық төлеушінің банктік шотына
→ нөлдік ставка бойынша салынатын айналым
7 Өткізудің бағасы өзгерген кезде, салық салынатын айналым көлемін
- мәміле шарттары өзгерсе;
- өткізілген өнімге баға өзгерсе;
- теңгемен төлеген кездегі көрсетілген қызметтің бағасынан айырма алынса.
Нақты келіп түскен тауарлар бойынша төленуге тиіс қосылған құн
Әлемдік тәжірибеге сәйкес Қазақстанда сыртқы сауда айналысын молайту үшін
Салықтарды төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту туралы
Дегенмен салық міндеттемесін орындау мерзімін өзгерту тәртібін Қазақстан Республикасының
Қосылған құн салығының жүйесінде мәнді рөлді жеңілдіктер ұсыну жағдайы
Тәжірибеде қосылған құн салығы жүйесінде бұл салықтан босатудың екі
Бірінші тәсіл. Оның мәні жабдықтаушымен төленген салық сомасына шегеру
Ол 1-ші суретте көрсетілген.
Сурет 1. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдіксіз
Өткізілген өнім бағасы
Сатып алынатын тауарлар бағасы
Үстеме
ҚҚС
ҚҚС
~ шоттарды табыс ету негізінде салық органдарымен қайтарылады.
Ол 2-ші суретте көрсетілген.
Сурет 2. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдікті
Жеңілдетілінген салық салуды есепке алып өткізілген тауардың бағасы
ҚҚС
Болашақта төленетін салықтық төлемдер есебінен немесе бюджет есебінен алу
Үстеме
Сатып алынған өнімнің ҚҚС-сыз бағасы
Негізінен салықтан осылай босату тауарлар экспорты мен адамдарды тасымалдау
Екінші тәсіл. Қосылған құн салығынан босатудың бұл тәсілі жабдықтаушыларға
Сурет 3. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығысыз,
Өткізілген өнім құны
Материалдардың ҚҚС-ғы
өндіріс шығындары
табыс
өңделген тауардың ҚҚС-ғы
Сурет 4. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығысыз,
Жеңілдетілген салық салу кезіндегі тауар бағасы
өндіріс шығындары
Табыс
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктерді қолдану Қазақстандық тәжірибеде, Салық
Қосылған құн салығының кейбір ерекшеліктерін айта отырып, оның 2006ж.
Сурет 5. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен
Жеңілдетілінген салық салуды есепке алып өткізілген тауардың бағасы
ҚҚС
Болашақта төленетін салықтық төлемдер есебінен немесе бюджет есебінен алу
Үстеме
Сатып алынған өнімнің ҚҚС-сыз бағасы
Сурет 6. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығынсыз,
Өткізілген өнім құны
Материалдардың ҚҚС-ғы
өндіріс шығындары
табыс
өңделген тауардың ҚҚС-ғы
Сурет 7. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығынсыз,
Жеңілдетілген салық салу кезіндегі тауар бағасы
өндіріс шығындары
Табыс
Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған
Қосылған құн салығын есептеудің бірыңғай әдісін бекіту жолымен экономиканың
Қосылған құн салығының теңеспеу мәселесін шешу қажеттілігінде;
Жеке сипаттағы жеңілдіктер санын азайту үшін.
Қазақстан Республикасында келесілер салық салу объектілері болып табылады:
салық салынатын айналым;
салық салынатын импорт.
Қосылған құн салығы бойынша салық салынатын импортты анықтау. Қазақстан
Қосылған құн салығын төлеушілері:
мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, қосылған құн салығы бойынша есепте тұрған
тауарларды импорты кезінде Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес сол
Кез-келген (он екі айдан аспайтын) кезеңнің қорытындысы бойынша тауарларды
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері болған жағдайда, өткізу бойынша айналым
Тұлға мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей
Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт.
1. тауарларға қатысты өткізу бойынша айналымға келесілер жатады:
- тауарларға меншік құқығын беруді, оның ішінде: тауарларды сатуды;
- тауарды төлем мерзімін ұзарту шартымен тиеп жөнелтуді;
- түлікті қаржы лизингіне беруді;
- комиссия шарттары бойынша тауарды тиеп жөнелтуді;
- қарызды төлемеген жағдайда кепіл берушінің кепіл ұстаушыға
- кәсіпкерлік қызмет мақсаты үшін сатып алынған тауарды кәсіпкерлік
- бір заңды тұлғаның осы салықтың дербес төлеушілері болып
2. Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу
- мүлікті уақытша иелікке беруді және мүлікті жалдай (жалгерлік)
- санаткерлік меншік объектілеріне, соның ішінде жарғылық капиталға салым
- жұмыс берушінің жалдамалы қызметкерге жалақы есебінен жұмыстар орындалуын,
- дербес төлеушілер болып табылатын бір заңды тұлғаның құрылымдық
3. мыналар өткізу бойынша айналым болып табылмайды:
- брлігінң құны екі айлық есептік көрсеткіштен аспайтын, салық
- тапсырушының мердігерге дайын өнімді мердігердің дайындауы, ұқсатуы, құрастыруы
- қайтарылатын ыдысты тиеп жөнелту. Құны онымен жіберілетін өнімді
- тауарды қайтару;
- шартта белгіленген талаптар мен мерзімдерде қайта әкелуге жататын
Бір мысал келтірсек, «Жол құрылыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі
Кесте 4 - Қосылған құн салығын есептеу, теңге
№ Атауы Айналым (ҚҚС-сыз) ҚҚС
Өткізу бойынша айналым сомасы
1 Қосылған құн салығы алынатын айналым 9 525
2 ҚҚС тың нөлдік ставкасы салынатын айналым - -
3 Салық салынатын айналымды түзету - -
4 ҚР-нан тыс жерлерде тауарды өткізу бойынша айналым -
5 ҚҚС-нан босатылған айналым - -
6 Жалпы айналым 9 525 078 Х
7 Есептелген ҚҚС барлығы Х 1 524 012
Сатып алынған тауарлар бойынша ҚҚС-ын шегеру
8 ҚР-ның аумағында сатып алынған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер)
9 Импорт бойынша сатып алынған тауарлар - -
10 Салықтан босатылған импорт - -
11 Сатып алынған барлығы 2 313 568 Х
12 Шегерілетін соманы түзету - -
13 Шегерілетін ҚҚС-тың жалпы сомасы Х 370 170
14 Салық кезеңіндегі бюджетке төленуге тиіс ҚҚС сомасы Х
Қосылған құн салығы бойынша салық салынатын айналымды анықтау. Қосылған
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып
Егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі үшін қосылған
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
2.2 Жанама салықтардың мемлекеттік бюджеттің кірісін қалыптастырудағы олардың алатын
Қазақстан Республикасының салық жүйесін салудың екі жүйесін де ұштастырып
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Қосылған құн салығы – тауардың (жұмыстың, қызметтің) бағасына енетін
Қосылған құн салығы елдің бюджет кірісін қалыптастыруда үлкен рөлді
Кесте 5 - Қосылған құн салығының жалпы салықтық түсімдердегі
Көрсеткіштер 2007ж. 2008ж. 2009ж.
млн. тенге Пайыз
млн. тенге
пайыз млн. Тенге пайыз
Жалпы салықтық түсімдер 724 321
100
792 566
100
1 070 866
100
Қосылған құн салығы 159 929
22
176 108
22
231 338
22
Басқа да салықтар 564 392
78
616 458
78
839 528
78
Кестеден көріп отырғандай, жоғарыда айтылған тұжырым дәлелденді. Мысалы, 2007
2004 – 2006 жылдары Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы
Кесте 6. Қазақстанның сыртқы сауда айналысы
Елдер Экспорт, млн. АҚШ доллары Импорт, млн. АҚШ доллары
2007 2008 2009 2007 2008 2009
Еуропа елдері 1980,1 2744,3 2672,1 1131,1 1258,5 1839,8
Азия елдері 836,0 1210,6 1448,0 447,4 612,8 715,7
Африка елдері 27,7 19,4 12,0 15,9 26,1 25,7
Америка елдері 1516,0 2499,0 1861,7 451,4 403,5 539,6
Австралия мен мұхиттар 1,3 2,2 0,6 5,5 7,4 15,4
ТМД елдері 1510,5 2336,7 2637,2 1603,8 2731,7 3309,5
Оның ішінде Ресей 1146,5 1751,4 1752,6 1351,8 2439,2 2891,9
Барлығы 5871,6 8812,2 8631,5 3655,1 5040,0 6445,6
Міне, жоғарыда айтқандай Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының ең негізгі
Қазақстанның мемлекеттік бюджетінің құрылымы Жалпы ішкі өнімге қатысты көлемін
Кесте 7. Жалпы ішкі өнімге қатысты қосылған құн салығының
Көрсеткіштер 2007ж. 2008ж. 2009ж.
Салықтық түсімдер 29,1 28,3 32,7
Қосылған құн салығы 6,4 6,3 7,1
Салықтық емес түсімдер 2,9 1,6 1,4
Тұрақты бағамен ЖІӨ, млрд. тенге 2 485,4 2 797,9
Кестеден көріп отырғандай қосылған құн салығының үлесі салықтық емес
Ал ол деген макроэкономикалық деңгейде мәз емес жағдай. Абсолюттік
Ол суретте сіздер соңғы үш жыл ішінде Қазақстан Республикасының
Сурет 1. Қазақстан Республикасының ішкі өндіріс тауарларына қосылған құн
Ал 2009 жылдың ақпан айының көрсеткіші бұл жылдардағы көрсеткіштерден
Ал қыркүйек айында қарқынды өсу үлгісін көруге болады: 2007
Қосылған құн салығы тек ішкі өндіріс тауарларына ғана салынбай,
Жоғарыда айтылғандай, 2007 жылы, 2008 жылы, 2009 жылы Қазақстан
Суреттен көріп отырғандай, жалпы бес жыл ішінде мемлекеттік бюджетке
Сурет 2. Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін тауарларға қосылған құн
Байқап отырсаңыз, импортталатын тауарларға қосылған құн салығы бойынша түсімдер
Қосылған құн салығының тиімділігі шетелдік тәжірибемен дәлелденген, себебі: мемлекет
Қазіргі кезде қосылған құн салығы әлемнің 40-тан астам елдерінде
Кесте 8 - 2005-2009 жылдар аралығындағы импортқа қосылған құн
2005 2006 2007 2008 2009
Қаңтар 1195 2206 3336 8522 9548
Ақпан 1102 2653 3974 8001 9938
Наурыз 1950 2704 4039 7461 10173
Сәуір 1746 2966 5020 9153 12582
Мамыр 1747 3298 5720 9238 12249
Маусым 2258 3425 6151 9053 12369
Шілде 2222 3156 6322 9359 13664
Тамыз 2130 3466 7478 9847 13044
Қыркүйек 2330 3864 7839 10132 13516
Қазан 2770 4174 8650 10135 14892
Қараша 2985 4018 8662 10436 13563
Желтоқсан 3195 3601 7258 11762 15284
Ал кейбір елдерде қолданылатын 25% - дан астам ставка
Бірақ Еуропалық Одаққа мүше елдер қазіргі кезде бірыңғай 15%-ға
Жоғарыда айтып кеткендей қосылған құн салығы тауарлардың бағасына енетін
Сондықтан бұл салықты мемлекет көбінесе экономиканы «тежегіш» ретінде қолданылады.
Кесте 9 - Қосылған құн салығының артықшылықтары мен кемшіліктері
№қ.қ. Артықшылықтары Кемшіліктері
1. Салықтық түсімдерді баға өзгерісімен тікелей байланыстырады. Бюджеттік қаржыларды
2. Дефференцияланған ставкасы арқылы қосылған құн салығы мемлекетке тұтынушылық
3. Фискалды функцияны атқарады және мемлекет тұрғысынан қарағанда инфляция
4. Мемлекеттің экономиканы реттеуінің ең икемді құрады болады және
5. Әлемдік тәжірибеде қосылған құн салығының ставкалары тек деңгейі
6. Дүниежүзілік тәжірибеде бұл салық артық өндіріс дағдарысын алдын
Қазақстан Республикасында жанама салықтар бойынша екінші орынды акциздер алады.
Акциздер жанама салықтардың бір түр. Акциздер жанама салық салу
Акциздердің бюджет кірісіндегі салықтық түсімдер құрамындағы үлесін келесі 10-шы
Кесте 10 - Акциздер бойынша түсімдердің бюджет кірісіндегі орны
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
млн. тг % Млн. тг % Млн. тг %
Салықтық түсімдер 524 058 100 724 321 100 792
Оныі ішінде акциздер 19 285 3,7 21 830 3
Басқа да салықтар 504 773 96,3 702 491 97
Кестеден көргенді талдасақ, онда 2006 жылы мемлекеттік бюджеттегі жалпы
Ол өнім бағасына немесе тарифке үстеме түрінде белгіленеді, яғни
Бұл ставкалар көлемі әр жыл сайын өзгеріліп отырылуы мүмкін.
Кесте 11 - Қазақстанның жалпы ішкі өніміне қатысты акциздердің
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Жалпы салықтық түсімдер 29,1 28,3 32,7
Акциздер 0,9 0,8 0,8
Салықтық емес түсімдер 2,9 1,6 1,4
Жалпы ішкі өнім, млрд тг 2 485,4 2 797,9
Кестеден көрінген жағдай мәз емес, ал бір жағынан бұл
Бұл салық Қазақстанда тауарлар мен қызметтердің бірнеше түріне (алкогольді
Дегенмен, мемлекет акциздердің бюджетке толық және уақытылы түсуіне үлкен
Ал енді біз жанама салықтардың (акциз және қосылған құн
Сурет 3 - Қазақстан Республикасының республикалық бюджетінің жанама салықтар
Бұл суреттің сандық көрінісі 12-ші кестеден бейнеленген. Ал егер
Мысалы, 2006 жылы жоспар 37 691 млн теңгеге немесе
Кесте 12 - Республикалық бюджеттің жанама салықтар бойынша орындалуы
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Жоспар Нақты Жоспар Нақты жоспар Нақты
Барлық жанама салықтар
130705
168396
138135
170503
213315
228179
Оның ішінде: қосылған құн салығы
114144
150824
136533
166414
208599
222160
Акциздер 16561 17572 1602 4089 4717 6019
2009 жылы қосылған құн салығы бойынша жоспар 13 561
Жоғарыда біз республикалық бюджет бойынша жанама салықтардың түсуінің орындалуын
Сурет 4. Жанама салықтардың Қазақстан Республикасының жергілікті бюджетіне түсу
Жанама салықтардың жергілікті бюджеттегі үлесі республикалық бюджетке қарағанда әлде
Кесте 13. Жанама салықтардың жергілікті бюджетте алатын орны
Көрсеткіштер 2007 2008 2009
млн. теңге Үлес салмағы
% Млн. теңге Үлес салмағы
% млн. теңге үлес салмағы
%
Салықтық түсімдер 322 360 100 294 558 100 343
Оның ішінде:
Қосылған құн салығы
9 089
2,8
9 522
3,2
9 177
2,7
Акциздер 4 258 1,3 21 354 7,2 20 967
Басқа да салықтар 309 013 95,9 263 682 89,6
Кестеден көріп отырғандай, 2006 жылы қосылған құн салығы 2,8%-ды,
Мемлекеттік бюджет кірісін қалыптастыруда маңызды рөлді атқаратын, әсіресе дамушы
Кеден баждары – тауарлардың экспорты мен импортына салынатын салықтар.
Бұл 1947 жылы 23 ел қол қойған сауда мен
Экономикасы дамыған елдерде 90-шы жылдары өнеркәсіп тауарларға кеден бажы
Қазақстан республикасында және жалпы әлемдік тәжірибеде кеден баж тарифтерінің
Қосарлас кедендік баж тарифі ← тауарлардың әкелінетін жеріне байланысты
Тыйым салу тарифі ← белгілі бір тауарды ішкі нарықтан
Дифференциалды кеден тарифі ← әзірленген еліне байланысты тауарларға артықшылықтар
Салықтың бұл түрі негізінен сыртқы экономикалық қызмет кезінде қолданылады.
Халықаралық тәжірибеде ең көп таралған импорттық және экспорттық кеден
Кесте 14. 2004-2008 жылдар аралығындағы Республика бойынша кедендік төлемдердің
2005 2006 2007 2008 2009
Қаңтар 1 808 3 493 5 322 11
Ақпан 1 773 3 878 5 687 10 428
Наурыз 2 754 4 196 6 017 9 986
Сәуір 2 702 4 371 7 076 12 361
Мамыр 2 596 4 764 8 108 12 611
Маусым 3 172 5 050 8 563 12 279
Шілде 3 230 4 834 8 746 13 295
Тамыз 3 235 5 205 9 768 13 701
Қыркүйек 3 703 5 631 10 352 13 787
Қазан 4 100 5 935 11 162 14 088
Қараша 4 447 6 137 11 765 14 368
Желтоқсан 4 668 5 275 9 949 17 353
Барлығы 38 188 58 769 102 515 155 335
Бұл мәліметтерге қарап, келесідей тұжырым жасауға болады: соңғы бес
Енді ең негізгі макроэкономикалық көрсеткіштегі үлесін қарасақ, онда 2005
Халықаралық тәжірибеде импорттық кеден бажы елге сырттан келген тауарларға
Кеден бажы=ТҚ* (КБС/100)
Мұндағы: ТҚ – импортталатын тауарлардың кедендік құны;
КБС – импорттық кеден баж ставкасы, %
Кедендік құнды Ұлттық валютаға айырбастау кеден декларациясын қабылданған күнге
Кесте 15 - Импорттық кеден баж ставкаларын белгілеу тәртіптері
Елдің статусы Ставкалар
Жағымды ұлт режимін қолданылатын елдер үшін Базалық ставкалар
Дамушы елдер үшін Екі есеге төмендетілген базалық ставкалар
Жағымсыз ұлт режимін қолданылатын елдер үшін Екі есеге көбейтілген
Төмен дамыған елдер үшін Баж төленбейді
Экспорттық кеден баждарына келсек, онда олар Үкімет бекітетін ставкалар
Кеден бажы = ЭКБ* (Сэб/100)
Мұндағы: ЭКБ – экспорттық кеден бажы;
Сэб – экспорттық кеден құнының ставкасы,%
Кеден заңдарына байланысты кеден баж ставкалары келесідей түрлерге бөлінеді:
- адвалорлық – тауарлардың кеден құнына процент ретінде белгіленіп,
КҚ * АҚ = КБ
Мұндағы: КҚ – қолданылып жүрген кеден заңдарына сәйкес тауардың
АҚ – кеден бажының адвалорлық құны;
КБ – кеден баж сомасы.
- спецификалық – тауардың физикалық көлеміне (салмағына, санына, мөлшеріне)
Кесте 16. Қазақстандағы кеден бажы мен салықтарды төлеу тәртібі
№ қ.қ. Төлеу талабы мен сипаты Есептеу және төлеу
1 А. Б.
1 Тауар тасымалдайтын тұлғалар – төлеушілер Төлеуді төлеуші өзі
2 Тауарларды ҚР-ң кеден аумағынан тасымалдаған жағдайда және т.б.
1) Кеден бажы;
2) Кедендік рәсімдеу үшін кедендік алым;
3) Тауарларды сақтаған үшін кедендік алым;
4) Кеден ілесіп алып жүру үшін кеден алымы;
5) Қазақстан республикасы кеден органдарының лицензия беру алымы;
6) Кеден рәсімдеуі жөніндегі маманның біліктілік аттестатын беру алымы;
7) Алдын ала шешім үшін төлемақы.
3 Төлеу мерзімін ұзарту -өнеркәсіптік қайта өңдеу үшін арналған
4 Кеден төлемдерін және салықтарды төлеуді қамтамасыз ету -
5 Төлемдерді төлеудің уақыты өтіп кетуіне байланысты пайда болған
6 Кеден төлемдерін, айыппұлдарды, өсімпұлдарды қосымша есептеу Төлеушімен төленеді,
7 Қарыз, айыппұл және өсімпұл сомасын өтеу Салық заңдарында
8 Артық төленген төлемдерді қайтару Салық заңдарындағы тәртіппен жүргізіледі.
- төлеушінің келісімімен артық соманы болашақта төленетін төлем ретінде
- төлеушінің арыз берген күннен бастап 20 жұмыс күні
ТС * КС = КБ
ТС – тауардың физикалық көлемі;
КС – кеден бажының спецификалық ставкасы;
КБ – кеден баж сомасы.
аралас – жоғарыда айтылған екі түрін де қамтиды.
Кеден заңдарына сәйкес кеден баждарын төлеудің кейбір тәртіптерін 16-ші
Дегенмен, кеден төлемдерінен босатылатын жағдайлар да болады. Атап өтсек:
тауарларды (адамдарды, жүкті) тұрақты уақытта халықаралық тасымалдайтын көлік
Қазақстандық кәсіпорындардың өндірістік қызметін қамтамасыз ететін Республика аумағынан шығарылатын
Ұлттық валюта, сонымен қатар, акциялар, облигациялар, ипотекалық куәліктер.
Кеден қатынастарын реттеуге Үкімет белсенді араласатынын айтып өтейік.
Кеден баждары бекіту тәсілдері бойынша бөлінеді:
автономды баж. Ешқандай халықаралық келісімсіз бір мемлекетпен белгіленеді. Әдетте,
конвенсиондық баж. Олар халықаралық келісімдермен бекітіледі. Әдетте, мұндай баждар
Енді Республикалық маңызы бар екі қала бойынша, яғни астана
Сонымен 4 жыл (2005; 2006; 2007; 2008) және 2009
2005 жыл мен 2006 жылдарды қарастырғанда кему тенденциясы байқалады,
Кесте 17 - 2005-2009 жылдар аралығындағы Алматы қаласы бойынша
2005 2006 2007 2008 2009
Қаңтар 1 509,7 922,1 1 394,8 1 714,7 2
Ақпан 1 154,4 830,0 1 521,5 1 909,0 3
Наурыз 1 371,9 969, 5 1 440,0 1 873,7
Сәуір 1 617,9 1 314,4 1 430,7 2 087,3
Мамыр 1 405,3 1 048,5 1 503,3 2 335,7
Маусым 1 631,5 1 310,0 1 610,2 2 105,4
Шілде 1 499,3 1 279,8 1 549,6 2 104,9
Тамыз 1 642,7 1 220,0 1 705,5 2 200,4
Қыркүйек 1 242,0 1 561,4 1 811,3 2 157,8
Қазан 1 132,8 1 630,0 1 943,3 2 134,0
Қараша 1 238,3 1 789,0 1 930,6 3 250,1
Желтоқсан 1 628,2 1 762,1 1 313,7 2 358,0
Барлығы 17 073,9 15 636,7 19 054,5 26 231,0
Ал 2006 жылы Қазақстан Республикасы бойынша 38 188 млн
Кесте 18. 2005-2009 жылдар аралығындағы Астана қаласы бойынша кедендік
2005 2006 2007 2008 2009
Қаңтар 44,1 83,4 158,2 174,2 539,5
Ақпан 41,7 74,6 152,4 226,2 434,9
Наурыз 43,6 95,7 162,8 214,1 422,8
Сәуір 69,0 96,7 165,4 300,2 462,0
Мамыр 69,6 118,0 150,4 401,0 581,8
Маусым 66,8 165,7 180,9 482,5 652,1
Шілде 69,5 155,7 151,5 399,9 684,6
Тамыз 93,5 159,1 129,3 459,2 686,7
Қыркүйек 101,5 153,4 193,2 471,4 -
Қазан 84,8 155,9 198,6 598,2 -
Қараша 96,0 146,2 222,5 599,9 -
Желтоқсан 91,8 249,4 218,1 473,0 -
Барлығы 872,0 1 653,8 2083,3 4 799,8 4 464,5
Кестеден немесе суреттен көріп отырғандай Астана қаласы бойынша кедендік
Қазақстан Республикасының 10 жыл тәуелсіздігі ішінде кеден баждар бойынша
Бүгінгі таңда жалпы жұрт қабылдаған болып, салықтардың экономиканы мемлекеттік
3 Қазақстандағы жанама салықтар жүйесін жетілдіру
3.1 Жанама салықтарды жетілдірудегі проблемалар
Салықтық ауыртпалық мәселесі әр түрлі шаруашылық етуші агенттерді, яғни
Мемлекет Қазақстанның салықтық ауыртпашылық ауырлығын басқа мемлекеттердегі салықтық ауыртпалықпен
Жеке және заңды тұлғалардан алынатын жиынтық салықтардың нақты бағалануы
Жоғарыда айтып кеткеніміздей еліміздің салық жүйесінде екі жүйе: жанама
1. Егер жанама салықтарды рационалды және тиімді қолданса, олар
2. Жанама салықтар азғантай үлеспен алынады, сондықтан
3. Егер жанама салықтар бірінші қажеттегі заттарға түспесе,
4. Жанама мемлекет үшін салық төлеушілер олардан бас тарта
5. Жанама салықтар тікелей салықтарға қарағанда өте оңай
Жанама салықтардың мұндай артықшылықтары олардың көп масштабта қолдануына әкелуі
Жоғарыда айтылып кеткен артықшылықтарға байланысты жанама салықтар мемлекеттік реттеудің
Бүгінгі таңда жалпы жұрт қабылдаған болып, салықтардың экономиканы мемлекеттік
Өзі реттелетін экономиканың қызмет етуінің тәжірибесі көрсеткендей, олар кейбір
Салық арқылы экономикаға әсер етіп, мемлекет ең алдыңғы қатарда
Жанама салықтар – ол салық ауыртпашылығын басқа тұлғаға (субъектіге)
Жанама салықтар, барлық салықтарға тән фискалды мақсатқа ғана ие
Жанама салықтарды қолдану нәтижесі инфляциялық процестерге әкелуі мүмкін, яғни
Жанама салықтар елдің салық жүйесінде мәні бойынша екінші
Жанама салықтарды бұрыс қолдану немесе ғылыми дәлелсіз салық ставкасын
Акциз - салық салу субъектісінің оның нақты төлеушісі ретінде
Тұтынудың барлығына емес, белгілі бір бөліктеріне салық салуға бағытталған
Жеке алғанда, ең алдымен қосымша қажеттілер акциздерге жатқызылуы тиіс.
Акциздердің таралуы мен олардың ауқымдылығын қайшы қолданудың қажеті жоқ,
Акциздерді өндіріп алуды жетілдіру үшін Ресей Федерациясы мен Ұлыбританияның
Жанама салықтардың мұндай түрі Ресей Федерациясында бұрын мұнда қолданылмаған
Салық салу объектісі ретінде акцизделетін тауарларды өткізу бойынша айналымдар
90 жылдардың ортасындағы алкоголь өнімдеріне акцизді жоғарылатуы неге алып
1997 жылдан бастап бұйымдар қатары бойынша акциздер барлық жылдардағыдай
Ресей Федерациясының алкоголь өнімін мысалға ала отырып акциздерді өндіріп
Бюджетке салық түсімдерінде акциз үлесі (Ресей Федерациясының Салық және
Алкоголь өнімдерінің заңсыз айналымын болдырмау мақсатында оны қолдану орны
- алкоголь өнімдерін өндіруге, импорттауға және көтерме өткізуге лицензиясы
- алкоголь өнімін өндіруге не өткізуге квота тек сол
- квота беру – акциздерді уақытылы төлеуді болжайды. Алкоголь
- Алкоголь өнімін астыртын өндірудің жолын кесу мақсатында өндіріс
- салық органдары осы аймақта өткізілетін алкоголь өнімінен акциздерді
- алкоголь өнімін сатушылар түрлі акциздік маркалармен қатар өнімнің
- акциздердің аймақтық үлестері сәйкесінше алкоголь өндірілетін аймақтың бюджетіне
- Кеден органдарының экспортты жүзеге асыруды растағаны кезінде ғана
3.2 Жанама салықтарды жетілдіру бағыттары
ТМД елдеріне экспорттау кезінде қосымша бақылау шаралары енгізіледі. Өндіруші
Алкоголь өнімдеріне акциздермен қатар бюджетке түсімдердің маңызды көзі қазіргі
Мұнайға мөлшерлемелер ерекше сипатқа ие, олар шегермелі тау рентасын
Экспортталатын минералды шикізаттарға акцизді өндіріп алуда да ерекешеліктер баршылық.
Ресей Федерациясының акциздерді өндіріп алу жүйесін қарастырайық, мысалға мұнай
Соған байланысты, Ресей Федерациясының Салық және алымдар Министрлігі жуық
Қазіргі кезде Ресей федерациясының Салық және алымдар министрлігі қолданыстағы
Жаңа жылдың қаңтарының аяғында ғана Ресей Федерациясының Салық және
Бұдан әрі Ұлыбританияның акциздік саясатын қарастырайық. Ұлыбританияда акциздер жанама
Көлік құралдары үшін жанармай ретінде қолданылатын минералды майлар басқа
Темекіге акциз темекіге есептелген белгілі бір сома ретінде бөлек
Үкімет жыл сайын темекі өнімдеріне алымды кемінде темекі шегуге
Көлік құралдарын иеленгені үшін жыл сайынғы алым автомобильді, жеңіл
Таксилер мен автобустарға салық салынатын акциздік алым отыру орындарының
Осылайша Ресей Федерациясы мен Ұлыбританияның акциздік салық салу ерекшеліктерін
- бақылак тапсырмаларын жоспардан орындағаннан түскен және өндіріп
- қазынашылық органдардың бақылауы үшін осы жүк құжатты бірыңғай
- олардың бәсекелестері алкогольдік өнімдерге акциздерді дұрыс төлеу үшін
- салық саясатының тиімділігін арттыру мақсатында Қаржы полициясы агенттігі
Мұндай салықтарды, әсіресе акциздерді тауардың сапалық және бағалық параметрлеріне
Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
- Мемлекет балалар мен жас өсіпірімдер арасындағы темекі шегуге
- Темекі бұйымдары, аталарымыздан қалған стратегиялық ресурс емес. Оған
Міне бұл ұсынымды сіздер қосымшадан көре аласыздар.
ҚР-ның үкіметі заңсыз айналымды болдырмау мақсатында кейбір акцизделетін өнімдер
Жанама салықтардың келесі түрі – қосылған құн салығы 16%-дан
Қосылған құн салығының тез арада тарауы өте танытарлық болды
Бұл - өндірістің әрбір кезеңінде болған тауар сатулардан ұсталатын
Қосылған құн салығын енгізердің алдында, ішкі жанама салықтар алкоголь
Жанама салықтар немесе тұтынуға салықтар дамыған елдердің салық салуында
ҚР Үкіметі негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық
- Жеңілдетілген ставкалар – олардың мөлшері 0-ден 10%-ға дейін.
- Жоғарғы ставка – оның көлемі 19%-ды құрау керек.
2006 жылдың желтоқсанында Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі екі жақты
Қорытынды
Атқарылған жұмысты қорытындылай келе келесідей тұжырым жасауға болады. Қазақстан
Дегенмен, КСРО-ғы құлдырап Қазақстан Республикасы жеке, тәуелсіз мемлекет болғаннан
Қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өндіру және олардың
Жанама салық салу жүйесінде екінші орныға акциздер ие. Акциздер
Бюджет кірісінде елеулі орынды алатын түсімдердің бірі – ол
Осылардың үшеуі де тауарлар мен қызметтердің шектеулі тізіміне салынады
Біріншіден, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көзі;
Екіншіден, белгілі бір тауарларға сұраныс пен ұсынысты реттейтін ең
Сонымен қатар, қазіргі кезде салық жүйесіндегі жанама салықтарға үлкен
Жалпы айтқанда соңғы жалдардағы бюджет кірісіндегі салықтық түсімдерге назар
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да
2. 2005 жылдың 28-ші қаңтарынан №137 «ҚР-да өндірілетін және
3.Баймуратов, Ж. Елубаева анализ мирового опыта функционирования НДС и
4. З.Берденова Порядок постановки на учет плтельщиков игорного бизнеса.//
5. И.А.Давыдова Порядок уменьшения суммы акциза, подлежащей уплате по
6. Р.О.Данияров порядке исчесления и уплаты акциза.// Бухгалтер, 2007
7. Н.Н.Ильясов Налоги и налогообложение., Алматы, 1995 жыл.
8. Е.Исабеков Исполнение доходной части государственного бюджета РК за
9. 2004 жылдың 1-ші сәуірінен «Бюджет жүйесі туралы» ҚР-ның
10.И.В.Караваева, И.В.Архипкин Косвенное налогообложение в России начала ХХ века:
11. В.Г.Князев, Д.Г. Черник Налоговые системы зарубежных стран. Москва
12. Н.Князев Международные проблемы налогообложения.// Финансы, 2007 жыл, №6
13. Н.Князев Налогообложение, Москва, 2004 жыл.
14. А.Н. Козырин Акцизы в системе таможенных платежей.// Финансы,
15. Б. Мамыталиев Анализ поступления акцизов с розничной реализации
16. Н.И. Малис НДС: практика применения // Финансы, 2006
17. Мельников, Ильясов Н. Финансы., Алматы, 2006 жыл
18. А. Миляков Налогообложение., Мәскеу, 2005 жыл
19. Н.Нұралиева Налоги: история и современность // Деловой мир
20. Налоги как инструмент совершенствования экономических отношений.// Вестник по
21. Государственного регулирования в сфере производства и оборота
22. О маркировке отдельных видов подакцизных товаров нормами акцизного
23. С.Омирбаев О соотношение прямого и косвенного налогообложения.// Финансы,
24. В.Г. Пансков Акцизы ипроблемы государственного регулирования рынка
25. Правило реализации этилового спирта производителям алкогольной продукции (кроме
26. К.В.Рудый Финансово-кредитные системы зарубежных стран. Москва ООО «Новые
27. В.А. Сапа НДС акцизы: компьютерная бухгалтерия //
28. Н.В. Седова Акцизное налогообложение // Финансы 2006 жыл,
29. К. Сейдахметова Налоги в Казахстане. Алматы, 2007 жыл
30. К.Сержантов Об уплате акцизов при реализации бензина и
8
Салықтардың жіктелуі
Жанама салықтарды есептеу және төлеу механизмі және олардың бюджеттегі орны
Акциздің экономикалық мәні
Фискалдық монополиялық жанама салықтар
Жанама салықтарды есептеу және төлеу механизміжәне олардың бюджеттегі орнын талдау (Алматы қаласы Медеу ауданы бойынша Салық Комитетінің мәліметтері негізінде)
Жанама салықтар есебін ұымдастырудың теориялық негіздері
Жанама салықтарды салудың шетелдік тәжірибесі
−жанама салық нәтижелерін талдау
Жанама салықтардың топталуы
Жанама салықтардың қазіргі кездегі жағдайы мен олардың жаһандану жағдайындағы даму перспективалары