Жасөспірімдердің ата - ана және мұғаліммен қарым
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................3
І. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАСЫН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДІ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДА НЕГІЗДЕУ
1.1 Жасөспірімдер тұлғасы және олардың даму динамикасы.................................6
1.2 Жасөспірімдердің танымдық ерекшеліктері және темпераменті...................17
ІІ. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАСЫН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДІ ДИАГНОСТИКАЛАУ
2.1 Жасөспірімдердің ата – ана және мұғаліммен қарым
2.2 Жасөспірімдермен ересектердің қарым – қатынасын жақсарту жолдары......................................................................................................................41
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................49
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................51
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында қоғам өмірін
ХХІ ғасырдың басында жаһандану мен ұлттық тенденциялардың бірлігі
Жеке тұлға мен қоғам құндылықтарының жандануы адам өмірінің
Қоғам өміріндегі барлық салалардағы өзгерістер психология ғылымы алдында
Жасөспірімдердің құрбы-құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынасқа түсуін, олардың тұлғалық
Өзінің идеалдары бойынша өмір сүруге ұмтылуда, өзінің жүріс-тұрыс
Жасөспірімдік шақта балалар үлкендерден алыстайды және құрбы- құрдастарының
Психологтардың (Л.С. Выготский, А.Р. Лурия, Н.Н. Обозов, С.Л.Рубинштейн,
Жоғарыда атап көрсеткеніміздей тұлғааралық қарым – қатынаста жасөспірімдер
Зерттеу мақсаты: Жасөспірімдер мен ересектердің қарым-қатынасының теориялық
Зерттеу нысаны: Жасөспірімдер мен ересектердің қарым – қатынас
Зерттеу пәні: Жасөспірімдер мен ересектердің қарым – қатынас
Зерттеу міндеттері:
жасөспірімдердің тұлғалық ерекшеліктерін теориялық тұрғыда негіздеу;
жасөспірімдер мен ересектердің қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтау;
жасөспірімдердің ата-аналар және мұғалімдерімен қарым-қатынасын жақсартудың әдіс-тәсілдерін ұсыну
Зерттеудің болжамы: Егер, оқу-тәрбие процесінде ата-аналар, мұғалімдер
І. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАСЫН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДІ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДА НЕГІЗДЕУ
1.1 Жасөспірімдер тұлғасы және олардың даму динамикасы Жасөспірімнің
Акселерацияға байланысты жеткіншектік кезеңнің шектері төмендейді де, қазір
Ежелгi дәуiрлерден бастап зерттеушiлер адамдардың дене құрылымы және
1. Лептосоматик - бойшаң, нәзiк денелi, көкiрек тұсы
2. Пикник - мығым, семiзшең, кiшi немесе орта
3. Атлетик - бұлшық еттерi күштi дамыған, денесi
4. Диспластик - дене бiтiмi қисынсыз. Бұл адамдар
Аталған дене құрылымы типтерiне үш темперамент типi сай:
Жоғарыда баяндалған конституциялық типология теориясының негiзiн қалаған -
Ал ғылым шындығына келетiн болсақ, адамдағы психикалық процестер
Жасөспірімдік кезең балалық пен ересектік арасындағы өтпелі кезең
Қазіргі жас классификациясына сай жасөспірімдік кезең шекаралары орта
Жасөспірімдік кезеңде жыныстық жетілу қалыпты құбылыс болып табылады.
Жасөспірімдік кезең – балалық жастың ішіндегі ең күрделісі.
Жасөспірім – бұл маңызды сапалардың қалыптасу кезеңіндегі тұлға:
Есею кезінде ересек қоғамда өмір сүруге дайындық, өзін
Бұл жаста жасөспірім өз отбасынан, мектептен алшақтай бастайды.
Осы жаста жасөспірімдерде ересек адамдармен, әсіресе, ата-аналарымен проблемалар
Жасөспірімнің бойында есею сезімі пайда болады. Бұл құбылысты
Осы жаста жасөспірім үшін үлгі болатындай кейіпкер таңдайды
Мұның барлығы эмоционалды-еріктік сфераның өзгеруімен қатар жүреді. Жасөспірімнің
Жасөспірімнің қызығушылықтары бұдан кішірек жастағы балаларға қарағанда
Олар кез-келген қарым-қатынасқа еліктейді. Мысалы, егер отбасында қандай
Бұл жастағы баланың ішкі дүниесінде де өзгерістер пайда
1. Барлығы да оған теңдей қатынаста болуын қалағанымен,
2. Дербестікке ұмтылу. Осыған орай ол бақылау мен
3. Өзіндік көзқарастардың, бағалаулардың, мінез-құлық қырларының пайда болуы.
Балалар тезірек есейіп, өз ата-аналарынан ерекшеленгісі келеді. Жасөспірім
Жасөспірімдердің қоғамын екі топқа бөлуге болады. Олар: ресми
Жасөспірімдердің ресми топтарына оқушылар ұжымын жатқызуға болады. Олар
Ресми түрде ұйымдастырылған әлеуметтік қатынастарға қатысу мүмкіндігі әлсіз,
Кейбір оқушылар жоғарыда қарастырылған жүйелердің ішінен достардың бейресми
Жүргізілген зерттеулерге (З.Фрейд, К.К.Левин, М.И.Лисина) сүйенсек, жасөспірімдер ортасында
-бір – бірін қолдау;
-барлық жағдайда да көмек көрсету;
-қарым-қатынастағы эмоционалды ахуал (комфорт);
-құпияны сақтау;
-сынның болмауы;
-үйретудің болмауы;
-қызғаншақтық қатынастың болмауы;
-басқа біреудің ішкі әлемін сыйлау;
Жасөспірімдік жыныстық толысудан басталып, ересектіктің басталуымен аяқталатын даму
Жыныстық даму жөнінен жігіттер мен қыздардың көбі бұл
Қазіргі уақытта нарықтық экономикаға өту және оны басқару
Жеткіншектің өзі-ақ өзін көрсетуге барынша ұмтылуымен өзінің «мені»
1.2 Жасөспірімдердің танымдық ерекшеліктері және темпераменті
Жасөспірім шақта адамда жан қуатының сапалық жаңа құрылымдары,
Бұл кезең бала балиғатқа толып, организмде анотомиялық және
Психологтар жастық шақтың хронологиялық шекарасын түрліше көрсетеді. Жастық
Бұл кезеңде жасөспірім достықты, топтағы қарым-қатынасты бастан кешіреді.
Эмоционалды жатсыну - бұл жағдайда отбасындағы ата-ана баланың
Авторитарлы бақылау, бұл жағдайда тәрбие - ата-ана өмірінің
Жасөспірім шақта тәрбие дұрыс ұйымдастырылмаған жағдайда балалар бойында
Көптеген авторлардың пкірілері бойынша (Е.Личко, Э.Шнейдман, Э. Дюргейм)
Өзін - өзі өлтіру, суицид (латын тілінен енген
өзіндік сиуцидтік іс - әрекеттер;
сиуцидтік көрінулер (ойлар, қалау, сезім, айту, ишарамен айту).
Сонымен қатар, сиуцид бір уақытта ішкі және сыртқы
Суицидтік іс - әрекет – сиуцидтік мүмкіндіктерді және
Суицидтік тәртіпке кіруі:
суицидтік ойлар
суицидтік істер туралы ойлану
суицидтік қалау
Суицидтік пассив ойлар өзін өлімі туралы қиялдар, елестетулермен
Суицидтер үш негізгі топқа бөлінеді: шынайы, көріністік,
Шынайы суицид - өлу тілегімен бағатталады, аяқ асты
Көріністік суицид - өлу тілегімен байланысты емес, ол
Жасырын суицид – оның белгілеріне жауап бермейтін суицидтік
Осыған байланысты танатолог Э.Шнейдман тұлғаның екі мінездемесін ажыратады:
А.Е. Личконың ойынша, жасөсіпірімдерде суицидтік тәртіп демостративті, аффективті
Э. Дюргейм өзін-өзі өлтіруді индивидтің әлеуметтік байланыс ерекшеліктеріне
Суицид ерекшеліктеріне жас аса үлкен әсер етеді. Мысалы,
А.Г. Амбрумованың зерттеулер белгілері бойынша 770 балалар және
Сиуцидтің пайда болуына қорқыныш пен депрессивті күй сәйкес
Суицидті жүзеге асыруды көздеп жүрген жасөспірімге тән сипаттамалар
1. Болашақ суицидент өз жағдайы жайлы кем дегенде
2. Оқуға деген қатынасы өзгереді. Жасөспірім өз үлгеріміне
3. Қызығушылықтар мен хобби азаяды. Өз құрдастарымен қарым-қатынасы
4. Жасөспірім болашаққа жоспар құрмайды. Жаңа мүмкіндіктерге қызығушылық
5. Көп жағдайда болашақ суициденттер өз сырт келбетіне
6. Жасөспірім өлім жайлы кітаптарға, өлеңдерге қызығушылық танытады.
Жоғарыда айтылған сипаттарға сүйене отырып, біз жасөспірімдердің өмірлік
Жасөсіпірімдер арасында өзін-өзі өлтіру мүмкіндігі балаларға қарағанда жиі
Жалпы жасөсірімдер арасындағы суицидтік тәртіпке тұлғааралық қатынастар қатарласымен
14 жастан кейін суицидтік тәртіп ұлдар мен қыздарды
Балалық инерция бойынша жасөспірімдердің көпшілігі өздерінің қабылдауларына, есіне,
Егер түйсік сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке
Қабылдауда заттар мен құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі, иісі
Қабылдау – ми қабығының күрделі анализдік және синтездік
Сөйтіп қабылдау – түйсіктегідей бір анализатордың бірлесіп қызмет
Зейінді болу үшін қандай да бір іс -
Зейін сөзі сонымен бірге біздің ой–санамыздың белгілі іс-әрекетке
Психикалық іс-әрекеттің мақсат бағдары және нәтижелі болуы үшін
Ойлау адам миы қызметінің нәтижесі. Ой - түйсіну,
Мінез – адамның негізгі өмірлік бет алысын және
Мінезді даралық өзгешеліктің өзегі, адамның негізгі тіршілік бағытының
Мінез адамның басқа психологиялық қасиеттерімен, атап айтқанда, қабілет,
Адам мінезінің қалыптасуы қоғамдық болмыспен, әлеуметтік ортамен (мектеп,
Мінез түрі өзінің құрамындағы бітістерінің жалпы сипатына тәуелді
Сонымен, темперамент - адамның психикалық әрекетiнiң нақты динамикасын
Темперамент түрлерiнiң жақсы не жаманы болмайды. Олардың әрқайсысы
Мұндайда бала өмірі ең қымбат құндылық мәнін жоғалтады.
№1 кесте
Жасөспірім шақтағы таным процестерінің даму жағдайы
№ Таным процестері Даму жағдайы
1. Түйсік, қабылдау Жасөспірімдердің түйсіктері мен қабылдауларының өзара
2. Зейін, қиял Зейіні ырықсыз, жасөспірім оны өзі
3. Ес процесі Ес процесі ойлау әрекетімен тығыз
4. Ойлау Теориялық немесе логикалық ойлауы индукция
5. Мінез-құлық Жасөспірімдердің көпшілігінде мінез-құлық акцентуациясы байқалады. Жасөспірімнің
6. Темперамент Жасөспірімдердің темпераменті олардың қимыл іс-әрекетінен, көңіл-күйінен,
ІІ. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАСЫН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДІ ДИАГНОСТИКАЛАУ
2.1 Жасөспірімдердің ата – ана және мұғаліммен қарым
Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгенге байланысты Елбасының «2030 жылғы
Адам қоғамнан тыс өмір сүре алмайды. Оның психикасы
Кез–келген адам дүниеге келісімен екінші бір адаммен қарым-қатынасқа
Тәуелсіз қазақ елі үшін бүгінгі күні ұрпақтың дені
Отбасылық тәрбие, отбасының тұрмысы қазіргі кезде тек қана
- адамның әлеуметтік өмірі басталатын және оны әлеуметтендірудің
- қоғамда қабылданған ұстанымдар, нормалар, ережелер негізінде өмірдің
- барлық мүшелерінің нақты статустары мен рөльдері анықталған
Қарым–қатынас мәдениеті дағдыларын қалыптастыру үрдісі адамгершілік және ізгілік
Жасөспірімдер қарым-қатынас тәсілдерін, мінез-құлықтарды өз бақылауларына, эмпирикалық тұжырымдарға
Отбасы бозбалалар мен бойжеткендер арасындағы қарым-қатынас мәдениеті дағдыларын
Көптеген ата-аналар бала тәрбиесіне уақыттарының жетіспеушілігін қазіргі әлеуметтік–экономикалық,
Кейбір ата-аналар бала тәрбиесіне уақыт жеткіліксіз деп жұмыстың
Отбасындағы үлкендердің өз іс-әректтеріндегі бірізділік, моральдық тұрақтылық, адамгершілік
Отбасында қарым-қатынастар шын ниетпен, кең пеілмен құрылған болса,
Педагогика, психология ғылымдарының даму үрдісінде отбасының тәрбие мәселелері
Қай жерде болмасын адамдар арасындағы қарым-қатынастың басты мақсаты
Оқушы мен мұғалім қарым-қатынасын қалыптастыру тікелей оқыту порцесінде
Арнайы жүргізілген зерттеу нәтижесіне қарағанда басым көпшілігі өзінің
Педагог еңбегінің әсерлілігі тікелей қарым-қатынас өнеріне байланысты. Педагог
Психолог М.И. Лисина “Қарым-қатынас дегеніміз – ортақ нәтиже
Әміршілдік – қол астындағылармен қатал, олар тек орындаушылар
Демократиялық – ұжым алдындағы міндеттерді талқылып
Либералды – жетекші мен сеніммен шектеледі. Талап қоюшылық
Жасөспірімдер мен ұстаздар арасындағы өзара қарым-қатынас жасау мәселесі
Жасөспірім мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас жасауда осы қажетті
Жасөспірімдер мен мұғалім арасындағы өзара қарым–қатынас жасау мәселесі
Жасөспірімдік кезең балалық шақ пен ересек адамдар арасындағы
Оқушылармен мұғалім арасындағы қарым-қатынас сипаттамасы:
-мұғалім мен оқушы тең құқылы болуы керек;
-оқушының еркін таңдауына мүмкіндік құқығы болуы керек;
-қателесу құқығы;
-өзіндік көзқарасы құқығы;
Адамның қарым-қатынас мәдениеті оның мінез-құлқын реттейді. Қарым-қатынаста қас-қабақ,
1. Өзгелермен қарым -қатынас орнатуға ниет білдіру.
2 .Қатынас жасайтын әріптестерінің кімдер екенін танып білуге
3. Қатынас жасаушы серіктері жайында өзара тілдесіп, ұғынысудың
4. Қарым-қатынас жасап, тілдескен әріптестер нендей істерді атқара
Ата-аналар жасөспірімдерді белсенділікке ынталандырулары, оларды тек бағынышты субъектіге
Ата–аналар мен жасөспірімдер арасындағы қарым-қатынастар барысында мынандай ерекшеліктер
- ата-аналардың коммуникативтік мүмкіншіліктері;
- ата–ана және бала арасындағы қалыптасқан қарым–қатынас сипаттары;
- ата–аналардың қарым–қатынасты шығармашылықпен ұйымдастыра білу қабілеттері;
- жас өспірімдердің дербес ерекшеліктері;
Ата–аналар үшін қарым–қатынас өнерін меңгерулері жасөспірімдерді ашық әңгімеге
Қарым–қатынас мәдениеті дағдыларын қалыптастыру төменде көрсетілген балалар мен
- мектеп, мұғалім, сынып оқушыларымен тығыз байланыс жасау;
- ашық әңгіме–сұхбаттар;
- ата–аналардың жеке үлгі-өнеге көрсетуі;
- бірлесе өткізген демалыс уақыттары;
- бірлесе істеген еңбек нәтижесін талдау;
Өмірдегі сан алуан тыныс тіршілікте адамдар бір–бірімен тікелей,
Бүгінгі таңда мұғалімдер мен жас өспірімдер арасындағы қарым–қатынас
Жасөспірімдер мен мұғалімдер арасындағы өзара қарым–қатынас жасау мәселесі
Жасөпірімнің мұғаліммен қарым – қатынасы оның психикалық дамуының
Л.Я. Коломинский қарым-қатынасқа «Бұл процесс барысында жүзеге асып
Адамның дамып–жетілуіндегі ерекшеліктерге байланысты ұстаздар жасөспірімдерге ілтипатпен көңіл
Мұғалімнің ұстаздық қызметіндегі даралық қасиеттері мен мамандық біліктілігіне
Бірінші топқа ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым–қатынастағы мұғалімнің
Екінші топқа мұғалімнің ұстаздық шеберлігіне байланысты қойылатын талап-тілектер
Үшінші топқа ұстаздың жасөспірімдердің бірімен-бірінің өзара қатынасына, олардың
Төртінші топ, мұғалімнің жеке басына тән мінез–құлықтарының ерекшеліктері.
Жасөспірім мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты қалыптастыру тікелей оқыту
Ресейдің атақты педагогы Л.И. Рувинский қарым-қатынас тәсілінде төмендегі
Мұғалімнің коммуникативтік мүмкіндіктерінің ерекшеліктері
Педагог пен тәрбиеленушінің өзара қарым –қатынасында жеткен деңгейі
Педагогтың шығармашылық дербестілігі
Оқушылар ұжымының ерекшеліктері
Педагогтың жасөспірімдермен қарым-қатынас стилі- бұл маңызды әлеуметтік және
Жасөспірім мен мұғалімнің арасындағы қарым-қатынасқа кері әсер ететін
Педагог – зерттеуші А. Кенжанова «Қарым–қатынас жасаудың өзі
Мұғалім мен жасөспірім арасындағы қатынастарда, біріншіден, жасөспірімдерді іріктеп
Қазақстанда әсіресе қазақ мектептері мен арнаулы білім беретін
Сонымен қатар, жағымды, үйлесімді қарым-қатынас орнату үшін ата-аналар
1- кесте. Жасөспірімдермен жағымды қарым-қатынас орнату
2.2 Жасөспірімдермен ересектердің қарым–қатынасын жақсарту
жолдары
Қазіргі кезде жасөспірімдік жастың нақты шекараларын анықтауда елеулі
Жасөспірімдердің ортасында көптеген себептерге байланысты тұлғааралық проблемалар пайда
Бұл аспекті анализдеу үшін Сарқант ауданы, Қойлық ауылындағы
І кезең - анықтаушы. А.К.Исабекованың қарым-қатынас қажеттілігін анықтау
1. Мені алқымнан алған жағдайда да, менің таныстарыма
2. Қиын сәттерде өзімді ойламай, жақын адамдарым туралы
3. Өзіме көп қиындықтар әкелсе де, маған басқаларға
4. Мен адамдар арасында болғанға қарағанда, жалғыздықта мазасыздану
5. Мен өмірдегі басты қуаныш қарым-қатынас деп есептеймін.
6. Мен адамдар ортасында болғанда ұнатамын
7. Жақындарыммен болған ұрыстарға мен ұзақ қиналамын.
8. Достыққа қарағанда, менде жетістікке жетуге деген ұмтылыс
9. Біреу туралы басқа сырт адамның айтқан пікірлеріне
10. Мен адамдармен қуанышты қарым-қатынас жасағанға қарағанда, олардың
ІІ кезең – қалыптастырушы. Экспериментальды топтағы жасөспірімдердің тұлғааралық
Экспериментальды топта А.К. Исабекованың әдістемесін қайта өткізу
Зерттеудің нәтижесінде келесідей қорытындылар жасалды:
Коммуникативті қабілеттерге және қарым–қатынасқа түсу білігіне зерттеушілердің тұлғалық
Көп жағдайда жасөспірімдер өзгелерден бұрын ең алдымен өздерін
Мысалы: берілген экспериментальды топта келесідей тұлғалық ерекшеліктер анықталды:
Топтағы тұлғааралық кикілжіңнің алдын алуға және оны шешуге
Ата–аналарға төмендегідей сұрақтар қойылды:
Сіз кез-келген уақытта жасап жатқан жұмысыңызды тастап, балаңызбен
Балаңызды жасына қарамастан, сіз онымен кеңесесіз бе?
Сіз балаңыздың алдында қателігіңізді мойындайсыз ба?
Егердебалаңыз сізді қатты ашуландырса, сіз өзіңізді-өзіңіз ұстай аласыз
Егерде сіздікі дұрыс емес болса, балаңыздан кешірім сұрайсыз
Өзіңізді балаңыздың орнына қоя аласыз ба?
Сіз 1 минутқа өзіңізді қайырымды сиқыршы ретінде сезіне
Сіз балаларға өзіңіздің балалық шағыңыздан бір жағымсыз сәтті
Балаңыздың жанына тиетін қатты сөздерді айтпауға тырысасыз ба?
Балаңыздың тәртібі, сабағы жақсы болса, оның тілегін орындаймын
Сіз балаңызға ойына келгенін істей алатын бір күн
Егерде сіздің балаңыз екінші бір баланы ұрып, итеріп
Балаңыздың орынсыз еркелігіне, көз жасына, сұрауына төтеп бере
Ата-аналардың (6) 40% ең бірінші дәрежеде тұратын мәселе
Ата–аналардың пікірлерінен кейін біз мұғалімдердің де ойын, олардың
Сіздің ойыңызша қарым – қатынасқа түсу деген не?
Қарым–қатынас түрлері туралы не айта аласыз?
Адам қоғамдағы қарым-қатынас барысында дамиды және қоғамнан тыс
Жасөспірімдермен жағымды қарым–қатынас орнату дегенді қалай түсінесіз?
Өз пәніңізді өткізу барысында оқушылармен жағымды қарым-қатынас орната
Жалпы қарым-қатынасқа түсудің тұлға дамуына әсері бар деп
Қазіргі жасөспірімдер мен ересектердің арасындағы қарым–қатынас деңгейін қалай
Мұғалімдердің жауабын талқылайтын болсақ, мұғалімдердің (8) 53,3% қарым–
Қалыптастырушы эксперименті наурыз-сәуір айларында жүргізілген болатын. Мұндағы қалыптастырушы
Енді осы айтылған пікірлерді саралай келе, біз жасөспірімдеріміздің
№ Экспериментке қатысушылар Анықтаушы Қалыптастырушы
жоғары орташа төмен жоғары орташа төмен
1 Ата–аналар
40%
(6) 33,3%
(5) 26,7%
(4) 46,7%
(8) 40%
(6) 13,3
(2)
2 Мұғалімдер
53,3%
(8) 33,3%
(5) 13,4%
(2) 66,6%
(10) 26,7%
(4) 6,7%
(1)
3 Жасөспірімдер
27,8 %
(4) 44,4 %
(8) 33,3%
(6) 38,9%
(7) 38,9%
(7) 22,2%
(4)
Жоғарыдағы кесте көрсетілген «жоғары», «орташа», «төмен» деген көрсеткіштер
Жоғары - бұл жасөспірімдер мен ересектердің арасында демократиялы
Орташа - бұл жасөспірімдер мен ересектердің арасында авторитарлы
Төмен - бұл жасөспірімдер мен ересектердің арасында немқұрайлы
Анықтаушы экспериментіндегі нәтижелерді қалыптастырушы экспериментінде біршама жақсарта алдық.
1. Жасөспіріммен сыйласымды түрде қарым-қатынаста әңгімелесу қажет. Оған
2. Баланы тыңдай отырып, оның жағдайын, сезімдерін түсініп
3. Баланы тыңдай отырып, оның жестары мен мимикасына
4. Балаға сөзсіз қолдау көрсетіңіз. Жимыңыз, құшақтаңыз, көзіңізді
5. Баланың сұрақтарына қандай ырғақпен жауап беретіңізге назар
6. Балаға қолдау көрсете отырып, әңгімені жалғастырыңыз, оның
7. Қайырымды әрі қатал болуға тырысыңыз. Әрекет тәсілін
8. Бақылау әрекеттерін азырақ қолданыңыз. Әрекет тәсілін жоспарлау
9. Жасөспірімге қолдау көрсетіңіз, оның ұмтылыстары мен жетістіктерін
10. Кей жағдайда өз мінез-құлқыңызды өзгертуге тырысыңыз. Бұл
11. Жасөспірімді тұлға ретінде сыйлайтындығыңызды, оған сенетіңізді білдіріңіз.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі заманда отбасы тәрбиесінің жағдайына әлемдік деңгейде мән
Оқушылармен қалыпты қатынас ортанудың тиімді әдісі–оларды ұжымдық өмірдің
Сонымен, бала толығымен дамуы үшін ересектермен қарым-қатынасқа түсіп
Психологиялық қолдау – бұл ересек адамның жасөспірімнің мінезі
Қорыта келе, адамдар арасындағы қарым-қатынас, шын мәнісінде, өте
Оқып үйрену
Тәжірибеде алмасу
Әдіс-тәсілдерді іс жүзінде қолдану
Әр үйренген нәрсені қай жерде, қалай пайдалану
Ерік-жігерді талап ету
Үлгі алу
Көңілге ықыласпен тоқу
Қазіргі қоғамда қарым-қатынас сауаттылығы маңызды сипат алып отыр.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Қазақстан Республикасының «Білім беру» туралы заңы
2. Выготский Л.С. Психология. М., 1997. 123-145 б.
3. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. СПб 2000,
4. Фрейд З. Введение в психоанализ. М., 1991.
5. Павлов Б.С. Матери, отцы, дети: Соц. очерк
6. Кречмер Э. Возрасты жизни. М., 1992. 56-65
7. Стреляу Я. Роль темперамента в психическом развитии
8. Лисина М.И. Проблема онтогенеза общения М., 1986.
9. Пиаже Ж. Психология развития. М., 1993.12-19 б.
10. Личко А.Е. Подрастковая психология. М. , 1985.
11. Шнейдман Э. Особенности поведения. М., 1989, 325-351
12. Шир Е. Психология возрастных кризисов. М., 1992.
13. Дюргейм Э. Кризисы жизни. М., 1991. 400-405
14. Амбрумова А.Г. Возрастная психология. М., 2000. 55-66
15. Макаренко А.С. Коллектив и воспитание личности. М.,
16. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы ,1998. 33-54
17. Сухомлинский В.А. Коллективтің құдыретті күші. Алматы., 1991.
18. Левин К. Психология детей и подростка. Санкт
19. Леонтьев А.А. Личность. Сознание. Деятельность. М., 1993.
20. Ломов Б.Ф. Особенностей вербального общения. М., 1991.
21. Панферов В.Н. Проблема онтогенеза общения М.,
22. Коломинский Л.Я. Психология общения. М., 1988. 456-459
23. Рувинский Л.И. Личность и общение. М., 1991.
24. Насырова А. Қарым-қатынас психологиясы. Алматы., 1992. 56-62
25. Алтынбекова Л. Әлеуметтік психология. Алматы, 1998. 121-132
26. Кенжанова А. Әлеуметтік педагогика. Алматы., 1999. 225-264
27.Обухова Л.Ф. Возрастная психология: теории, факты, проблемы М.,
28. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в
29. Поливанова К.Н. Психология возрастных кризисов М., Академия
30. Практикум по возрастной и педагогической психологии /под
31. Психологическая диагностика: проблемы и исследования /под редакции
32. Мухина С.В. Возрастная психология. – М., 1998.
33. Мудрик А.В. Социальная педагогика М., 2000. 41-50
34. Мұқанов М.И. Жас және педагогикалық психология
35. Н.С. Глуханюк, Е.В. Дьяченко, С.Л. Семенова –
36. «Общая психология» Учебник для студентов педагогических институтов.
37. Слободчиков В.И., Исаев Е.И., Психология человека М.,
38. Столяренко Л.Д. Основы психологии. Ростов – на
39. Адлер А. Практика и теория индивидуальной психологии.
40. Ананьев В.Г. Избранные психологические труды. Т.1. М.,
41. Асмолов А.Г. Психология личности. – М., 1989.107-115
42. Бодалев а.А. Личность и общение М., 1994.
43. Зейгарник Б.В. Теория личности К. Левина М.,
44. Богословский В.В. Жалпы психология Алматы., 1980. 112-126
45. Сәбет Бап – Баба. Жантану негіздері. Алматы.,
46. Елеусізова А.Н. Қарым–қатынас психологиясы. Дарын . 1998.
47. Елеусізова А.Н. Қарым–қатынас және ортақтасу психологиясы. Алматы.
48. Бурменская Г.В., Карабанова О.А., Лидерс Г.А. «Возрастно
49. Гамезо М.В., Петрова Е.А., Л.М. Орлова
50. Абрамова Г.С. Возрастная психология М., 2005. 46-49
51. Овчарова Р.В. Практическая психология образования М., 2003.
52. Лидерс А.Г. Психологический тренинг с подростками М.,
53. Немов Р.С. Психология М., Владос 2003. книга
54. Карабанов О.А. Возрастная психология. Конспект лекций М.,
55. Гуткина Н.И. Психологические проблемы общения учителя с
56. Талдыбаева А. Ата–анамен бала қарым–қатынасы
57. Тұрсынбекова Б. Адамдар арасындағы қарым–қатынаста жетістікке жету
58. Мұқашқызы С. Қарым–қатынас психологиясы пәнін жүргізудің әдістемелік
59. Наубаева Қ. Өзара қарым–қатынас және өзін-өзі бағалау
60. Бердібаева С. Адамаралық қарым–қатынастың психологиялық аспектлері
61. Қыстаубаева Н. Мұғалім мен баланың қарым–қатынас
62. Сейдалиева Н. Мектептегі қарым–қатынас психологиясы //Хабаршы
63. Әбеуова И.Ә. Баланың қарым–қатынас мәдениетін қалыптастырудың кейбір
10
- мектеп, мұғалім, сынып оқушыларымен тығыз байланыста болу;
- ашық әңгіме сұхбаттарды жүргізу;
- ата-ананың жеке үлгі-өнеге көрсетуі;
- демалыс уақыттарын бірге өткізу;
- жасөспірімнің психо логиялық ерекшелігін жетік
- психикалық даму ерекшеліктерін ба- қылай отырып,
- мұғалімнің білікті маман ретінде танылуы ;
Ата–ана
Мұғалім
Жасөспірімдермен жағымды қарым-қатынас орнату
Кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдердің психологиялық дамуының теориялық сипаттары
Оқушылардың оқуға үлгермеу себептері және оларды жеңу мен ескерту жолдарының педагогикалық сипат
Бастауыш сыныптағы қиын балалар психологиясы
Жасөспірімдер мен ересектердің қарым - қатынас психологиясы
Жасөспірімдердің қоршаған ортамен қарым – қатынасының психологиялық, педагогикалық негіздері
Мектеп оқушыларының үлгермеуіне мұғалімнің қарым- қатынас стилінің әсері
Қиын оқушылармен және ата – аналармен өткізілетін жұмыс ерекшелігі
Қиын балалар мәселесін туындататын негізгі себептер
Қиын балалар
Тілсіз қарым қатынасқа деген қызығушылық ежелгі дәуірден бастау алған