Ағартушы ғалым Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың өмір
Ж о с п а р
Кіріспе.
І. Тарау.
ХІХ ғасырдың ІІ жартысындағы
1.1 Ағартушы ғалым Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың өмір
1.2 Халыққа білім беру жайлы
ІІ. Тарау
2.1 Орыс-қазақ мектептерінің кейінгі халі
2.2 Шоқан Уәлихановтың ғылымға сіңірген халі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
ХІХ ғасырдағы қазақ халқының болашақ
Абай да патшалық дара биліктен орыс халқын айыра
Абай әндері, өлеңдері қазақ даласына кең тарады. Алайда
Абайды - әдебиетті дамытушы
XIX ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНІПІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚСТАН МӘДЕНИЕТІ
Орыс демократиялық мәдениеті және қазақтың
ұлы ғалымы Шоқан Уәлиханов
XIX ғасырдың екінші жартысы — орыс демократиялық мәдениетінің
Орыс ғалымдарынық қазақ халқы тарихын, материалдық мәдениеті мен
М. Красовский «Сібір қырғыздарынын, облысы» деп аталатын өз
Қазақ жерлерінің Ресей құрамына қосылу дәуірін біршама толық
Украинанық ұлы ақыны Т. Г. НІевченконын, шығармашылығында да
Қазақ халқының қоғамдық ойы мен мәдениетінің дамуында мәдени
XIX ғасырда халықтың жақаша сауатын ашып, тіл білімі
Қазақстан тарихын зерттеуді ғылыми жолға қоюда 1845 жылы
XIX ғасырдың екінші жартысында ұйымдастырылған облыстық статистикалық комитеттер
Қоғамдық кітапханалар жергілікті халықты ағарту ісіне тартуда бірқатар
Шоқан Уәлихановтың шын есімі — Мұхаммед Қанапия, ал
1835 жылы қараша айында Құсмұрын бекінісінде туған. Шоқан
Шоқанның жас шағынан ғылымға ден қоюына әкесінің алдыңғы
1847 жылдың күзінде он екі жасар Шоқан туған
Белинский мен Герценнің азаттыққа шақырған идеялары Шоқан білім
Пушкин мен Лермонтовтық поэзиясы Шоқанға да әсер етті.
Батыс және шығыс елдерінің бірқатар тілін жетік білген
1857 жылы Ш. Уәлихановтың Алатау қырғыздарына сапары Қашғар
Петербургте болған жылдар (1859—1861) Шоқан өміріндегі ең бір
Шоқаннық достары ішінде аса көрнекті орыс жазушысы Ф.
1861 жылдың көктемінде белгілі ғалым болып танылған Уәлиханов
1865 жылдың "Русский инвалид" газетінің 51 санында
Қазақстандағы халық ағарту ісі
1867—1868 жылдардағы әкімшілік-территориялық реформалар, біртіндеп қарқын ала бастаған
XIX ғасырдың 60—70-жылдарынан ұйымдастырыла бастаған ғылыми қоғамдар, көпшілікке
Облыстық орталықтарда ашыла бастаған халыққа хат таныту қоғамдары
Қазақстанды зерттеуге, бірқатар еңбектер жариялауда пәрменді рөл атқарған
Осы қалаға жер аударылған А. Блек, Е. П.
Қоғамдық ақысыз пайдаланатын кітапханалар Торғайда, Орынборда ашылды. XIX
Қазақстанда халыққа білім берудің басты бағыттары "Орал, Семей,
Ал мұсылман дін өкілдеріне қазақ ауылдарында мешіттердің жанында
Мектеп, медреселерде қазақ жастарының білім алуына мейлінше қарсылық
XIX ғасырдың аяғында Қазақстанда ағарту ісінің төмендегідей жүйесі
XIX ғасырдың соңына қарай өлкеде екі сегіз класты
Патша үкіметінің кедергі жасауына қарамастан, мұсылмандық мектептер мен
Шын мәнінде мұсылмандық, әрине, діни мазмұндағы оқу орындарында
Жалпы алғанда, ірі медреселерде төмендегідей пәндерді оқыту ісі
Шығыс Қазақстанда түсті металлургия өндірісінің, Батыс Қазақстанда мұнай
Қазақстанда халық-ағарту ісінің дамуын артқа тартқан құбылыстардың бірі
Ыбырай Алтынсарыұлы және
Абай Құнанбайұлы
Ыбырай Алтынсарыұлы (1841—1889). Көрнекті ағартушы, қоғамдық қайраткер, жаңашыл
1857 жылы Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепті алтын
Мектепті үздік бітіргеннен кейін 1857 жылы Ыбырай өзінің
Ыбырай Алтынсарыұлының тарихи сахнаға келуі, кейінгі ұрпақтарға есімінін,
1879 жылы Ыбырай Торғай облысындағы мектептердің инспекторлығына қызметке
Патша үкіметінің халыққа білім беру саласындағы отаршылдық саясаты
Ы. Алтынсарыұлының ісін жолға қоюдағы тереқ із қалған
Ыбырай қазақ өлкесінде қыздарға білім берудің негізін салушы.
Қазақ аулында педагогикалық істін, әлсіз дамуы, арнайы көмекші
Ыбырай Алтынсарыұлы педагог, жаңашыл ағартушы болып қойған жоқ,
Ыбырай сонымен қатар қазақ халқының ауыз әдебиетінің үлгілерін
Абай Құнанбайұлы (1845—1904)— қазақ халқының жазба әдебиетінің
Алғашында Абай өз аулында жалдамалы молдадан білім алды.
Ақынның маңайына топтаса бастаған ірі ру басылары, ақсүйектер
Абай да патшалық дара биліктен орыс халқын айыра
Орыс демократиялық мәдениетінің көрнекті өкілдері А. С. Пушкинге,
Тек ақын емес, сонымен қатар сазгер болған Абай
Абайдың балалары да әкесінің ақылымен орыс мектептерінен білім
Абай әндері, өлеңдері қазақ даласына кең тарады. Алайда
Қорытынды
Қорыта келетін болсақ, Шоқан
Сондай – ақ ол Қазақстандағы
Орыс ғалымдары қазақ халқының тарихын,
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ә. Сыздықов «Ы. Алтынсариннің
2. Мұхамедрахым Жармұхамедов «Ыбырай Алтынсарин
3. Ә. Ламешов Ы. Алтынсарин Алматы, 1991 ж.
4.Педагогика тарихы Ж. Әбиев Алматы,
5. «Таңдамалы шығармалар» Ы. Алтынсарин Алматы,
6.Ж. Қасымбаев «Қазақстан тарихы»
7. Ұ. Есназаров Қазақстанның
Алматы, 2001 ж.
8. Т. Тұрлығұлов Қазақ елінің қысқаша
Алматы, 1995 ж.
9. Ш. Уәлиханов Сабақ - әдістеме Алматы,
10. Мырзахметұлы Мекемтас «Қазақстан тарихы»
Алматы, 1994 ж.
11. Абай дәстүрі ХХ ғасыр әдебиеті
Алматы, 2007 ж.
12. Рамазан Тоқтаров Абайдың жұмбағы 1999
13. Ы. Алтынсарин «Ек і томдық
Алматы, 2003 ж.
14. Ә.Ж.Дербісәлин Ы. Алтынсарин жазушылық қызметің туралы Алматы,
15. А. Құнанбаев «Таңдамалы шығармалар
Сілтемелер
[1] Шоқан Уәлиханов 114-118 б.
[2] Ыбырай Алтынсарин 119 – 123 б.
[3] Абай Құнанбаев 123 – 127 б,
[4] Ә. Сыздықов «Ы. Алтынсариннің
идеялары мен ағартушылық
[5] Ә. Сыздықов Ы. Алтынсариннің педагогикалық
[6] Мұхамедрахым Жармұхамедов «Ы. Алтынсарин тағлымы»
[7] Қазақстанның физикалық географиясы Ұ.
29 – 31 б.
[8] Қазақстан тарихы Ж.
162 – 165 б.
[9] Қазсқатан тарихы Ж. Қасымбаев Алматы,
148 – 152 б.
Ш.Уәлихановтың өмірі, қызметі, саяхаттары, ғылыми еңбектері
Шоқан Уалиханов тұңғыш қазақ ғалымы
Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов жайлы
Шоқан Уәлиханов - ұлы ағартушы
Қазақтың тұңғыш ғалымы Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов
Уәлиханов Шоқан (шын аты-Мұхаммедханафия) Шыңғыс ұлы
Қазақтың тұңғыш ғалымы Ш. Уәлихановтың қазақ тарихын зерттеудегі зор мұрасының бүгінгі күндегі маңыздылығы
Шоқан Уалихановтың қазақ тарихындағы орны
Ш.Уалихановтың қазақ тарихындағы орны
Уәлиханов шығармашылығын