Несие көлемі Қарыз алушының өмірі
МазмҰны
КlРlСПЕ……………………….………………….....……………………………………3
1 Нарықтық экономика жағдайындағы ТҰТЫНУ НЕСИЕСIНIҢ жалпы негiздерi
1.1 Тұтыну несиесi ұғымы, оның мәнi мен
1.2 Тұтыну несиесiнiң бағасы және сыйақыны (мүдденi) есептеу әдiстерi........13
1.3 Тұтыну несиесiн берудегі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтаудың
2 Қазақстан республикасының ТҰТЫНУ НЕСИЕСI нарығының қазіргі кездегі жағдайы
2.1 екiншi деңгейлi банктердiң тұтыну несиесi нарығының ағымдағы
2.2 ''ТұранӘлембанк'' аҚ тұтыну несиесi нарығындағы қызметін талдау.........46
3 екiншi деңгейлi банктерде тұтыну несиесiн берудегі
3.1 Банктегі тұтыну несиесі қоржынын қалыптастырудағы тәуекелдiлiк және оны
3.2 екiншi деңгейлi банктерде тұтыну несиесiн берудi
ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………....….....……….....71
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТlЗlМl……………….........……...…....….73
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев ұсынған “Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша
Соңғы жылдары ел экономикасында, жалпы алғанда және қаржы секторында
Нарықтық экономика жағдайында коммерциялық банктер клиенттерiне әртүрлi
Тақырыптың тағы бiр маңыздылығы, қарастырылып отырған коммерциялық банктер
Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға көшуiмен бiрге тұтыну несиесi мен
Тұтыну несиесi түрлi мақсаттарға берiледi: қозғалатын мүлiк (автокөлiк, жиїаздар,
Тұтыну несиесi мен ипотекалық несиенiң ұқсастығы сонда, екi жағдайда
Ипотекалық несиенiң маңызы ''тұтыну несиесiне'' қарағанда кеңiрек, себебi ипотекалық
Сонымен, бүгiнгi таңдағы тұтыну несиесi мен ипотекалық несие беру
Осы кешегi күнге дейiн отандық банктер үшiн тұтыну несиесiн
Сонымен, коммерциялық банктердiң қызмет аясы кеңейген сайын тұтыну несиесi
Жұмыстың мақсаттары. Жұмыстың мақсаты болып тұтыну несиесiн беру саласындағы
Қойылған мақсат жұмыстың келесi мiндеттерiн анықтайды:
тұтыну несиесiнiң теориялық сұрақтарын оқып бiлу, мәнiн ашып көрсету,
Ел экономикасындағы тұтыну несиесiн беру барысына талдау жасап, оның
Талдау нәтижелерi бойынша қорытындыларды қалыптастыру және отандық банктер үшiн
Жұмыстың пәнi және объектiсi. Жұмысытң пәнi ретiнде тұтыну несиесiн
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кiрiспеден, негiзгi үш бөлiмнен және қорытындыдан
1 Нарықтық экономика жағдайындағы ТҰТЫНУ НЕСИЕСIНIҢ жалпы негiздерi
1.1 Тұтыну несиесi ұғымы, оның мәнi мен
Тұтыну несиесi тұрғын халықтың мәдени-тұрмыс қажеттiлiгiн өтеудегi маңызды құрал
Тұтыну несиесiнде қарыз алушылар жеке тұлғалар, ал қарыз берушiлер
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде тұтыну несиесi экономикада үлкен рөль
Нарықтық экономика жағдайында банк тарапынан шаруашылық субъектiлерiн несиелеудiң әдiстерi
Тұтыну несиесiнiң экономикалық категория ретiндегi мәнiн тереңдей ұғыну несиелеудiң
- несиенiң мақсаттылығы;
- несиенiң мерзiмдiлiгi немесе қайтарымдылығы;
- несиенiң ақылығы;
- несиенiң қамтамасыз етiлуi.
Несиенiң мақсаттылығы несиелеудiң басты қағидасы ретiнде несиенiң қандай мақсатқа
Мерзiмдiлiк - бұл белгiлi экономикалық категория ретiндегi мәнiне негiзделетiн
Несиенiң қайтарымдылық қағидасы оны экономикалық категория ретiнде, басқадай тауарлы
Несиенiң мерзiмдiлiгi - несиенiң тек қана қайтарылып қоймай, яғни
Несиенiң ақылығы - бұл қарыз берушiнiң қарыз алушыға берiлетiн
Несиелеудiң келесi бiр қағидасы, берiлетiн несиелердiң материалдық жағынан қамтамасыз
Әр елдiң жеке тұлғаларды несиелеу саласында әртүрлi заңдары болады,
Бiздiң елiмiзде (1987 жылға дейiн) тұтыну несиесiнiң көбiне екi
Қозғалмайтын мүлiктi кепiлге қойып жеке тұлғаларға берiлетiн банк
Тұтыну несиесi мен ипотекалық несиесiнiң ұқсастығы сонда, екi жағдайда
Қарыз алушылардың тұтыну несиесiн банк тәжiрибесiнде бiрiншi белгiлерi бойынша
1.Несиенi пайдалану бағыттары бойынша елiмiзде тұтыну несиесiн азаматтардың кезек
Несие келiсiмiнiң субъектiлерi бойынша:
банктiк тұтыну ссудалары;
тұрғын халыққа сауда ұйымдарының беретiн ссудалары;
банктiк емес типтегi несие мекемелерiнiң беретiн ссудалар (ломбардтар, несие
қарыз алушылардың жұмыс iстейтiн орындарында берiлетiн тұтыну ссудалары;
жеке адамдар беретiн жеке тұтыну ссудалары.
Несиелеу мерзiмдерi бойынша тұтыну ссудаларын:
қысқа мерзiмдi (1 күннен 1 жылға дейiн)
орта мерзiмдi (1 жылдан 3-5 жылға дейiн)
ұзақ мерзiмдi (3-5 жылдан жоғары)
талап еткенге дейiнгi несиелер деп бөледi.
Несиенi беру тәсiлдерiне қарай тұтыну ссудалары:
мақсатты
мақсатты емес (овердрафт, кiдiртуге болмайтын қажеттiлiктерге) деп екiге бөлiнедi.
Қамтамасыз етiлуiне байланысты:
Кепiлмен қамтамасыз етiлмеген (бланктiк)
Қамтамасыз етлiген (кепiл, кепiл болушылық, кепiлдеме, сақтандыру) деп бөлiнедi.
Өтеу әдiстерiне байланысты:
бiр мезгiлде өтелетiн ссудалар және төлемдердiң мерзiмдерiн ұзартып отыру
Сыйақы ставкаларын алу әдiстерiне қарай:
қарыз берген кезде сыйақыны ұстап қалатын ссудалар;
несиенi толығымен өтеу кезiнде алынатын сыйақы ставкалары;
несиенi пайдалану мерзiмiнде тең бөлiктермен сыйақы ставкаларын төлеп отыратын
8. Қаржылардың айналым сипатына қарай ссудалар бiр жолғы және
Сонымен, жоғарыда көрсетiлген тұтыну несиесiнiң жiктелуi оның түрлерiнiң сан
Төлемдердiң мерзiмi ұзартылған несиелердi тiкелей және жанама банк несиесi
Тұтынушылардың қажеттiлiктерiн тiкелей және жанама түрде банктен несиелеудiң өзiндiк
Қозғалмайтын мүлiктi кепiлге қойып жеке тұлғаларға берiлетiн банк
Екiншiден, банктiң тiкелей несиелеуiмен байланысты терiс жақтарына жанама түрдегi
Бiрiншiден, елiмiзде жеке азаматтарды несиелеудiң қазiргi кездегi тәжiрибесi бiрқатар
а) ссуданы беру алдындағы кезеңде, жеке клиенттердiң несиенi қайтару
Екiншiден, елiмiздегi қалыптасқан макроэкономикалық жағдай (экономикалық, саяси, әлеуметтiк тұрақсаздық,
Тұрғын халықты жанама түрде несиелеу банкке тәуекелдердiң (несиелiк, валюталық,
Жанама түрде несие берген кезде рыноктың қатысушыларына өарай дилерлiк
Несие құралдарына байланысты тұтыну несиесi чекпен және несиелiк карточкалармен
Тұтыну несиесiнiң тағы бiр түрi – банктiң несиелiк карточкалары.
Құжаттарды несиелеу барысын ұйымдастырудағы маңызды кезең - олардың несиелiк
Табыс көздерi көбiне үш бағыт бойынша анықталады:
еңбек ақы
жинақтар мен бағалы қағаздардан алатын табыстар
басқа да табыстар.
Қарыз алушының негiзгi шығындарына банк табысқа салынатын және басқа
Ссуда беру мүмкiндiгiн анықтайтын негiзгi көрсеткштердiң бiрi қарыз алушының
Заңды және жеке тұлғаларға берiлетiн қысқа мерзiмдi несиелердiң әрбiр
1. Несиелеу әдiстерi мен ссудалық шот нысандары
2. Банк мекемесiне ұсынылатын несие құжаттамасы
3. Несиенi рәсімдеудің iс-жосығы мен барысы (Сурет 1[6, 99
4. Несиенi өтеу тәртiбi
5. Несиелеу барысында жүргiзiлетiн бақылау
Жоғарыда қарастырылған несиелеу кезеңдерi белгiлi бiр мiндеттi жұмыстардың орындалуындағы
Банктiң несиелеу жүйесiндегi негiзгi элементi несиелеу әдiстерi болып табылады,
Клиент
Менеджер
Несие комитетi
Сурет Тұтыну несиесiн рәсімдеудің скорингтік жүйесі
Банктің сарапшы маманы
Сурет 2- Банктің сарапшы маманының несиенi беру мүмкiндiгi
1.2 Тұтыну несиесiнiң бағасы және сыйақыны (мүдденi)
Ссудалық сыйақы (мүдде), төлем мөлшерiн өлшеу үшiн қолданылатын өлшем
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде ссудалық сыйақының (мүдденiң) бiрнеше түрлерi қалыптасқан,
Банктiк сыйақы (мүдде) несие қатынастарының субъектiлерiнiң бiрi банк болғанда
Мұндағы ескерте кететiн бiр жағдай, Қазақстан Республикасындағы банк жүйесiнiң
Сыйақы нормасын есептеу кезiнде әрбiр нақты келiсiмде коммерциялық банктер
- негiзгi сыйақы мөлшерлемесiнiң деңгейi. Ол қамтамасыз етiлген несиелер
- әрбiр жеке келiсiмдегi жағдайды ескере отырып, тәуекелдiлiкке орнатылатын
Негiзгi сыйақы мөлшерлемесi несиелiк салымдардың шамамен алынған өзiндiк құнына
Негiзгi сыйақы ставкасы=О1 + О2 + Тж
Мұндағы,
О1 – жоспарланған кезеңдегi барлық несие
О2 – банк қызметiнiң қалыпты жұмысын қамтамасыз
Тж – банктiң ссудалық операцияларының табыстылығының жоспарланған деңгейi.
Кесте 1 - Ссудалық сыйақы (мүдде) түрлерiнiң жiктелуi
Жiктелу белгiлерi Ссудалық сыйақы түрлерi
Несиенiң нысандары бойынша Коммерциялық сыйақы, банктiк сыйақы, тұтынушылық сыйақы,
Инвестиция түрлерi бойынша Айналым қаржыларына несие берудiң сыйақысы, негiзгi
Несиелеу мерзiмдерi бойынша Қасқа мерзiмдi ссудалар бойынша сыйақы, ұзақ
Несие мекемелерiнiң операцияларының түрлерi бойынша Депозиттiк сыйақы, ссудалық сыйақы,
Несие ресурстарының орташа нақты бағасы ресурстардың жеке түрлерiнiң бағасы
ДС
СД = ---------------------------------- х 100 %
1 - мiндеттi резерв нормасы
Мұндағы,
СД – банктiң тартатын мерзiмдi депозиттерiнiң орташа нақты
ДС – депозиттiк сыйақының орташа рыноктық деңгейi.
Осылайша талап еткенге дейiнгi салымдар мен басқа да ресурстардың
Тәуекелдiлiкке қойылатын үстеме келесi белгiлерге байланысты ажыратылады:
- қарыз алушының несиелiк қабiлетi
- ссуданың қайтарымын қамтамасыз ету
- берiлетiн несие мерзiмi
- сыйақыны белгiлеу әдiстерi
- несиелеу мерзiмдерiн қарыз алушының сақтауы
- банк пен клиенттiң өзара қарым-қатынасының берiктiгi.
Банктiк сыйақыны (мүдденi) қолданудың қазiргi кездегi механизмi төмендегi жағдайлармен
Сыйақы (мүдде) деңгейi несие ресурстарына деген сұраныс пен ұсыныстың
Ссудалар бойынша сыйақыны (мүденi) коммерциялық банктер несиелiк келiсiмнiң нақты
Сыйақыны төлеудiң көзi қазiргi жағдайда несиелiк салымдардың бағытына қарай
Сыйақыны қазiргi кезде пайдаланудың механизмiнiң ерекшелiгi, сыйақымен байланысты банктiң
Қазiргi жағдайда, экономикадағы нарықтық қатынастардың даму процесi, соның iшiнде
Сыйақыны қолдану саясаты ақша-несиелiк реттеу құралдарының маңызды құрамды бөлiгi
Банктiк сыйақыны (мүдденi) қолдану механизмi дегенiмiз банктiң сыйақыны қолдану
- сыйақы деңгейiнiң қалыптасу әдiстерi;
- сыйақы ставкаларын жеке ыңғайда келу белгiлерi;
- орталық банк тарапынан сыйақы нормасын реттеу әдiстерi;
- сыйақы бойынша төлемдердi белгiлеу және алу тәртiбi;
- сыйақыны төлеу көздерi;
- несие мекемесiнiң кiрiстерi мен шығыстарын қалыптастырудағы сыйақының алатын
Ссудалық сыйақыны қолдану механизмi, бiр жағынан алғанда, тауарлы өндiрiстiң
Макроэкономикалық деңгейiнде нарықтық қатынастардың дамуы мен несиеге деген төлемдердiң
- банктiң активтi операциялары бойынша сыйақы деңгейiне
- тартылатын депозиттiң көлемi мен мерзiмiне
- банк тұрақтылығына байланысты болып келедi.
Банктiң активтi операциялары бойынша сыйақы деңгейiне әсер ететiн жеке
- ссуда көлемi мен оны өтеу мерзiмi;
- несиенi қайтарудың қамтамасыздығы мен оның сипаты;
- қарыз алушының несиелiк қабiлетi мен оның банкпен қарым-қатынасының
Банктiң ссудалық капиталының өзiндiк құны мына формула бойынша анықталады
Ссудалық капиталдың
өзiндiк құны
жұмыс iстеп тұрған
активтер
Банк шығындары негiзгi екi элементтерден құралады:
ресурстарды қалыптастырумен байланысты шығындар;
банктiң қалыпты жұмысын қамтамасыз етумен байланысты шығындар.
Шығындардың бiрiншi тобына, әдетте, тартылатын депозиттер бойынша төлем жасау,
- банк құжаттары мен құндылықтарын тасымалдау үшiн автокөлiк құралдарын
- бланктiк материал және тағы басқа да материалдарды дайындау,
есептеу орталықтарының қызметiне төлем жасаумен байланысты шығындар;
- пошта және телеграф шығындары;
- амортизациялық аударымдар;
- несие мекемелерiнiң қызметкерлерiне еңбек ақы төлеумен байланысты шығындар;
- банк ғимаратын жөндеу және ұстаумен байланысты шығындар және
Жоғарыда қарастырылған шығындар банктiң уақытша бос ақшаларды шоғырландыратын делдалдық
lс жүзiнде ссудалық капиталдың өзiндiк құны банктiң активтi операциялары
Ссудалық сыйақының жоғарғы деңгейi нарықтық жағдайларға байланысты болса, төменгi
Сыйақы мөлшерлемесi – белгiлi бiр кезең iшiнде, әдетте бiр
Тiркелген немесе кеiсмделген сыйақы мөлшерлемесi – қарызға алған қаржыларды
Еркiн сыйақы мөлшерлемесi – орта және ұзақ мерзiмдi несиелер
Банк тәжiрибесiнде сыйақы мөлшерлемесiн белгiлеудiң әртүрлi әдiстерi мен тәсiлдерi
Жәй сыйақы мөлшерлемелерi ең алдымен, қысқа мерзiмдi несиелеуде
S=P (1+n i)
Мұндағы,
S – бастапқы қарыз сомасын қосқандағы несие бойынша
Р – бастапқы қарыз
i – сыйақы (мүдде) мөлшерлемесi
n – ссуданың жылдармен есептегендегi ұзақтығы немесе
Банк тәжiрибесiнде сыйақыны белгiлеудiң iс-жосығына керi операцияны жүзеге асыру
S
P = ----------------
1+ni
Мысалы, банк келесi шартпен вексель шығарды делiк: Номинал бойынша
1000
Р= ------------------ =769 тенге
1+1,2* (90/160)
Вексельдердi есепке алудың iс-жосығында мерзiмi өткенге дейiнгi төлемдер
S = P (1-nd)
Мұндағы, d – жәй есептiк мөлшерлеме
Мысалы, банк вексельдi мiндеттеменi өтеудiң белгiленген күнiнен 20 күн
Р=1000 (1-1,3 * (20/360)) =930 тенге
Банк тәжiрибесiнде күрделi сыйақы мөлшерлемесiн, әдетте, ұзақ мерзiмдi несиелеу
Бұл әдiстi пайдалану барысында белгiленген қаржылар мөлшерi қарыз сомасына
1.3 Тұтыну несиесiн берудегі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтаудың
Қазақстандық коммерциялық банктердiң қызметтерiнiң тiзiмiнде, әлемдiк тәжiрибеде кең қолданыс
Тұтыну несиесi мәселелерiн ашып көрсету үшiн, отандық екiншi деңгейлi
Нарықтық экономикаға көшудiң алғашқы жылдарында отандық банктер тәжiрибесiнде
Бiрақ, бiртiндеп жаңа технологиялар, жаңа операциялар отандық банктердiң жетiстiгi
Жалпы айтқанда, елiмiзде отандық коммерциялық банктердiң қызметтерiнiң жаңа
Тұтыну несиесiн беруде әлемде қолданылып жүрген классикалық түрiн отандық
Шет елдерде банктер тұтыну несиесiн берудiң көптеген әдiстерiн қолданып
Бiздiң елiмiзде осы күнi бүгiнге дейiн тұтыну несиесi бойынша
ҚР Орталық Банкiнiң сыйақы ставкалары арқылы реттеп отыру қабiлетi
Банктiк қызмет көрсету рыногына маркетингтiк зерттеулер жүргiзудiң және шет
Әлемдiк банк тәжiрибесiнде тұтыну несиесiн берудегi несие құралдарына байланысты,
Тұтыну несиесiнiң тағы бiр түрi – банктiң несиелiк карточкалары.
Бүгiнгi таңда әлемдiк банк тәжiрибесiнде банк тұрғысынан тұрмыс жағдайы
- тұтыну несиесiн беру;
- ипотекалық несие беру.
Тұтыну несиесiнiң басты қағидасы, ол әрбiр адамның қолы несиеге
Бiрнеше ондаған жылдың iшiнде немiстердiң тұтыну несие беруiнiң жүйесi
Германияның тәжiрибесiне қанық көптеген мемлекеттер тұтыну несиесiн беру жүйесiне
Шет мемлекеттерде қаржы мекемелерi тұтыну нарығын шартты түрде келесi
шағын несиелеу - тұрмысқа қажеттi техника мен үй жиһаздарын
автокөлiк құралдары мен тұрғын үй алуды несиелеу (кесте 2)
Шет елдiң тұтыну несиесiн беру тәжiрибесiнде бiрiншi топ сегментi
Тұтыну несиесiн рәсiмдеудiң екiншi бiр белсендi уақыты – ол
Кесте 2- Шетелдiк банктердiң тұтыну несиесiн берудегi шарттары
Банк Тұтыну несиесi бойынша ставкалар
Ұлттық валютада
(% жылдық) АҚШ долларымен
(% жылдық)
Ферст Репаблик банк 27 19
М банк 19 дан 24 дейiн* 8,3 дан13,3 дейiн*
Бэнк оф нью Ингланд 30 18–20
Континентал Илинойс 30 (1 айға дейiн) —
Фэрст Сити Бэнк 30 (1 айға дейiн) —
Техас Америкэн бэнк 26 —
Нью-Йорк бэнк оф Сэйвингс 15–24** 5–15**
Ферст Нэшнл бэнк 26–28 (2 жылға дейiн) 17–18,5
Ферст Америкэн бэнк 25–27 14–16
Юнайтед Америкэн бэнкс 10,5 —
Правэкс-банк — 25
*мерзiмдерiне байланысты
**несиелеу түрлерiне байланысты
Несиелік скоринг техникасын Дюран тұтыну несиесі бойынша қарыз
Дэвид Дюранның баллдарды есептеу жүйесі кестеде келтірілген (Кесте
Кесте 3 - Дэвид Дюранның ұпайларды
Көрсеткіштер Ұпай
20 жасқа дейін (әр жылға) 0,01 ден 0,3 дейін
Жынысы:
Ер
Әйел
0
0,4
Осы елді мекеде тұру мерзімі (әр жылға) 0,042
Мамандығы:
Төменгі тәуекел деңгейі
Жоғары тәуекел деңгейі
Басқалары
0,55
0
0,16
Мемлекеттік мекемелерде жұмыс істеуі 0,21
Осы мекемеде істеген жұмысының әр жылына 0,059 ден
Қаржылық көрсеткіштері:
Банктегі шотының болуы
Қозғалмайтын мүлікті иемденуі
Сақтандыру полисінің болуы
0,45
0,35
0,19
Қорытынды: несиелеу мүмкіндігінің шегі 1,25 дейін тәуекел қалыпты, одан
Сонымен, қорытындылай келгенде халыққа тұтыну несиесін беру олардың ағымдағы
2 Қазақстан республикасындағы ТҰТЫНУ НЕСИЕСI нарығының қазіргі
2.1 екiншi деңгейлi банктердiң тұтыну несиесi нарығының ағымдағы
Қазақстандағы бастапқы әлеуметтік-экономикалық жағдай мен институттық ерекшеліктерге қарай экономикалық
Соңғы жылдары ел экономикасында, жалпы алғанда және қаржы секторында
Еуропа Одағы мен АҚШ-тың Қазақстан экономикасын нарықтық экономика деп
Қаржы институттары одан әрі нығайды. Заңнаманы жетілдіру және банктердің,
Алайда, аймақтық және әлемдік экономиканың дамуының қазіргі кезеңі экономиканың
Президент елдегі реформаларды ретті жүргізу арқылы әлемдегі ең мықты
Қазақстан Республикасының қаржы нарығының қазіргі бағыты бүкіл дүниежүзілік Экономикалық
Қаржы рыногының қатысушылары және мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының Президенті
Қазақстанның ӘСБ-не енуіне орай, Қазақстанның қаржыгерлер ассоцициямен
2007 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республиканың банк секторында
Екінші деңгейдегі банктер кірістерінің жиынтық сомасы өткен жылмен салыстырғанда
Кесте 3 - Қазақстанның банк секторының дамуының негізгі параметрлері
Банк секторын негізгі параметрлері
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006*
ЕДБ активтері, млрд. тенге 341,1 527,9 784,0 1 144,9
Активтердің ІЖӨ қатынасы, % 16,9 20,3 23,9 30,6 37,7
ЕДБ меншікті капиталы млрд. тенге 69,00 97,60 122,20 161,20
Меншікті капиталдың ШЖӨ қатынасы, % 3,4 3,8 3,7 4,3
Меншікті капиталдың ЕДБ активтеріне қатынасы, % 20,2 18,5
Үмітсіз несиелер үлесі,% 5,5 2,0 2,1 2,0 2,1 2,9
Несиелер бойынша провизия көлемінгің несиелердің жалпы сомасына қатынасы 9,5
Дерек: Қазақстан Қаржыгерлері Ассоцияциасы, Астана 2006 жыл
Банк заңнамасын бұзғаны үшін 2006 жылы банктерге орындауға міндетті
Жеке тұлғалармен жүргізілетін операциялар бойынша 2001-2006 жылдардағы орташа құралдар
Сурет 3 - Несиелер мен депозиттер бойынша сыйақы
Банктік емес заңды тұлғалар көрсететін ұлттық валютамен жүргізілетін операциялар
Банктік емес тұлғалармен жүргізілетін операциялар бойынша спрэд, керісінше, 2003
Кесте 4 - Банкаралық депозиттер көлемі
теңгемен
АҚШ долларымен
1998
2,9
0,4
1999
102,6
3,9
2000
192,2
10,5
2001
241,5
17,1
2002
277,9
24,5
2003
454,9
43,8
2004
577,9
26,9
2005
2 279,1
131,9
2006
7 981,9
129,1
2006 жылдың 9 айы ішінде ұлттық валютадағы депозиттер бойынша
Сурет 4 - Банкаралық депозиттер
Банкаралық теңгедегі депозиттер бойынша орташа алынған сыйақы ставкасы динамикасының
Кесте 5- Банкаралық депозиттер бойынша сыйақы ставкалары (%-бен)
теңгемен АҚШ долларымен
1998 11,9 5,5
1999 11,8 5,1
2000 7,1 6,3
2001 5,7 4,1
2002 5,2 2,0
2003 3,8 1,3
2004 2,6 2,2
2005 2,6 3,3
2006 3,8 4,9
Тұтастай алғанда 1999 жылдан 2004 жыл аралығында теңгемен де
Сурет 5- Банкаралық депозиттер бойынша сыйақы ставкалары (%-бен)
Тиісінше, өткен жылдарға тəн, ресми ставкаларды жүйелі төмендету саясаты
Кесте 6 - Банкаралық несиелелер бойынша сыйақы ставкалары (%-бен)
теңгемен АҚШ долларымен
1999 13,9 7,8
2000 10,1 7,3
2001 7,8 7,7
2002 6 5,2
2003 4,6 5,4
2004 5,4 3,4
2005 4,9 4,4
2006 5,8 5,9
Сонымен қатар, 2006 жылдың 11 айында 3 172,2 млрд.
Сурет 6- Банкаралық несиелер бойынша сыйақы ставкалары
Сыртқы міндеттемелердің өсу үрдістерінің сақталуымен қатар Қазақстан банктері несиелерінің
Ұлттық валютадағы несиелердің өсуі біршама дəрежеде шетел валютасындағы несиеле
Сурет 7 - Банктер несиелерінің мерзімдері және
Сонымен қатар 2004-2005 жылдар ішінде алдыңғы 2 жылдық кезеңмен
2006 жылы теңгенің АҚШ долларына шаққандағы 1 жартыжылдықта жылдам
Сурет 8 - Халықтың 2006 жылдың
Басқа жағынан қарағанда, халықтың қаржылық мүмкіндігі төмендеген жағдайда міндеттемелер
Кесте 7- Халықтың 2006 жылдың 4 тоқсанындағы
Ошибка! Ошибка связи.
Сурет 9- Халықтың 2006 жылдың 4 тоқсанындағы
Жеке тұлғалардың иелігіндегі кірістері мен депозиттерінің өсуімен салыстырғанда банктердің
Кесте 8- Үй шаруашылықтарының борыштық ауыртпалығын бағалау
Ошибка! Ошибка связи.
Халықтың еңбекпен қамтылуы мен табысының қолайлы динамикасына қарамастан, жеке
2000-2005 жж. халықтың орташа жылдық 19,5 % өсіммен жан
Дерек көзі: ҚРҰБ, ҚРСА
Сурет 10 - Үй шаруашылықтарының борыштық ауыртпалығын бағалау
Өткен 2005 жыл екінші деңгейдегі банктердің ресурстық базасының одан
Халықтың жай-күйінің, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған жаңа банктік өнімдерді
Халықты кредиттеудің ұлғаюы банктердің несие портфелін əртараптандыру дəрежесіне қолайлы
Тұтыну кредиттері сапасының төмендеуі кредитті алу бойынша шектеулердің азаюына,
Экономиканың өсуі, сонымен қатар халықтың əл-ауқатының жақсаруы, атап айтқанда
Сурет 11 - Жеке тұлғаларға берілген несиелер
Халыққа қызмет көрсету технологияларын жетілдіру жəне жеке тұлғаларға арналған
Жеке тұлғаларды кредиттеудің өсуімен қатар оларды шетел валютасымен ұсыну
Экономикалық өсумен бірге болатын халықтың кірісінің өсуі, жылжымайтын мүлікке
Дерек көзі: ҚҚА, ҚРСА
Сурет 12- Жеке тұлғаларға берілген несиелердің рөлі
Тұрғын үйге халықтың нақты сұранысы ипотекалық кредиттер беру көлемінің
Кесте 9 - Кепіл құнының 60 %-ынан аспайтын ипотекалық
01.10.2006ж.
млрд. теңге пайызбен
Заемдар, барлығы, 4 629,80 100
Ипотекалық тұрғын үй заемдары, оның ішінде: 344,4 7,43
кепіл құнының 60%-ынан аспайтын ипотекалық тұрғын үй заемдары 8,8
*ипотекалық тұрғын үй заемдарының жалпы сомасындағы үлесі
Дерек көзі: ҚҚА, ҚРСА
Бұл ретте ипотекалық тұрғын үй заемдарының үлесі берілген ипотекалық
Сурет 13- Қайталама нарықтағы жайлы тұрғын үй бағалары (1шаршы
Пайдалануға берілетін тұрғын үй көлемінің ұлғаюына қарамастан жылжымайтын мүлікке
Оқиғалардың бұлай дамуы кепіл мүлкінің арзандауына жəне өтімділігінің төмендеуіне
Тұтыну мақсатына берілген, əлемдік практикада неғұрлым тəуекелді болып бағаланатын
Сурет 14 - 2001-2006 ж.ж. аралығында жеке тұлғаларға
Тұтыну несиелеріне қатысты, əдетте, əлемдік практикада бұл неғұрлым
Өз кезегінде, қолма-қол жасалмайтын есеп айырысулар жүйесінің дамуы жəне
Кесте 10- Төлем карточкалары бойынша мерзімін ұзартулар
01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007
Карта ұстаушылардың жалпы санының үлесі 6,3 7,5 6,0 6,4
* Төлем карточкаларын ұстаушылардың жалпы санының %-ымен кредиттерді кешіктіруге
Сурет 15 - Төлем карточкалары бойынша мерзімін ұзартулар
Төлем карточкаларын ұстаушылар санының ұлғаюымен кредиттік лимит бойынша заем
Халыққа арналған кредиттік ресурстарға қол жеткізу өлшемдерінің жұмсаруы, сондай-ақ
Кесте 11- Жеке тұлғаларға берілген кредиттерінің сапасы
01.01.2001 01.01.2002 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007
Стандартты 81,3 84,8 86,8 89,6 86 83,4 72,8
Күмәнді 17,1 13,5 12,2 9,1 12,7 15,5 25,5
Үмітсіз 1,6 1,6 1 1,3 1,3 1,1 1,8
Дерек көзі: ҚҚА
Сурет 16- Жеке тұлғаларға берілген кредиттерінің сапасы
Өз кезегінде, қалыптасқан экономикалық ахуалды жəне клиент үшін бəсекелестік
Халықтың төлем жасау қабілетінің төмендеуіне, жылжымайтын мүлік бағасының төмендеуіне
Облыс банктері тұтыну несиелерін беру шарттарын жетілдіруді жалғастыруда. Мəселен,
«Қазақстан Халық Банкі» ПОФ, Қазкоммерцбанк АҚ-ның, ЦентрНесие Банкі АҚ-ның,
Халықтың қалың көпшілігін қол жетерлік тұрғын үймен қамтамасыз етуді
2.2 ''ТұранӘлембанк'' аҚ тұтыну несиесi нарығындағы қызметін
''ТұранӘлембанк'' аҚ — өз клиенттерінің игілігі үшін табысты қызмет
''ТұранӘлембанк'' аҚ активтері мен меншікті капиталының көлемі жағынан
«ТұранӘлемБанк» АҚ – бүгінде нарықтың барлық саласына қатысушы,
''ТұранӘлембанк'' аҚ -ның бөлшек несие беру қоржынының көлемі қазақстандық
Қазіргі таңда бұл банктің елдегі ипотекалық несие беру нарығындағы
ТұранӘлем Банкі негізі қаланған уақыттан бері бірнеше марапаттарға ие
Банктердің бөлімшелеріне келетін болсақ, ООО «ТуранАлем Финанс»
Банктердің жеке тұлғалар үшін мынадай қызмет түрлері
Несиелер
Салымдар
Ақша аударымдары
Төлем карточкалары
Жол чектері
Сейфте сақтау
Шоттармен жургізілетін операциялар
«ТұранӘлемБанк» АҚ тұтынушылық несиелендіру бағдарламалары – бұл
«ТұранӘлемБанк» АҚ қызмет көрсетудің артықшылықтары мынада:
Қаржыландыру құнының төмендігі. Банк кешенді несиелендірудің әртүрлі схемаларын пайдалана
Аймақтарды қаржыландыру. Біздің банкіміздің қызметтерін Республиканың барлық облыс орталықтарында
Кесте 12- Автокөлік алуға берілетін несиелер
Несиелеу мерзімі 3 жылға дейін - USD, KZT
Несие көлемі 500 дан 30 000 USD (KZT балама)
Сыйақы ставкасы 20 % жылдық – KZT
16 % жылдық – USD
Қамтамасыздығы Алынатын автокөлік
Банк салымдары
Жылжымайтын мүлік
Заңды тұлғаның кепілдемесі
Сақтандыру Қарыз алушының өмірі
Кепілге қойылатын мүлік
Дерек көзі - автор құрастырған
Кесте 13 -Тұтынушылық мақсатта берілетін несиелер
Несиелеу мерзімі 3 жылға дейін - USD, KZT
Несие көлемі Клиенттің төлем несиелік қабілетіне байланысты
Сыйақы ставкасы 20 % ұзақ мерзімді қолданыстағы тауарлардың
Қамтамасыздығы 20 % жылдық – KZT
18 % жылдық – USD
Сақтандыру Банк салымдары
Жылжымайтын мүлік
Қозғалатын мүлік (автокөлік)
Сатып алынатын тауар
Несие көлемі Қарыз алушының өмірі
Кепілге қойылатын мүлік
Дерек көзі- автор құрастырған
Банк тәжiрибесiндегi контокоррент деп аталатын шот банктердiң тұрақты, несиелiк
Автонесиелеу.банктердің жаңа және тиімді үлгідегі автонесиелендіруді ұсынады.
Сурет 17- «ТұранӘлемБанк» АҚ жалпы несиелік
Суреттен көріп отырғанымыздай жалпы ссудалық портфельдің 44,1% корпоративтік клиенттерге
“Қайнар” ЖШС, оның қарызы – 330 000 мың теңге
Корпоративтік клиенттрді тарту банк аралық бәсекелестің өсуінен қиындай түсуде.1000000
Экспресс-несиелеу (жалақы жобасы үшін). Аз құжаттар, берілген құжаттарды жылдам
CREDO несие картасы (Шымкент). Credo несие картасы кепілдіксіз беріледі,
Тұтынушылық несиелендіру бойынша портфель көлемі негізінен ипотекалық несиелендіру мен
ТұранӘлем банкі ТМД елдерінде өзінің аумағын кеңейте отырып, 2006
3 екiншi деңгейлi банктерде тұтыну несиесiн берудегі
3.1 Банктегі тұтыну несиесі қоржынын қалыптастырудағы тәуекелдiлiк және оны
Қазақстандық коммерциялық банктердiң қызмет аясы кеңейген сайын, банк қызметiндегi
Несиелiк портфельдiң сапасына бақылауды банк несиелердi жiктеу арқылы жүзеге
I. Арнайы ескерiлетiн несиелер – ''әлеуетi төмен несиелер'' ретiнде
II. Қалыпты (стандартты) емес несиелер – банктiң нақты шығындарының
III. Күмәндi несиелер – несиенiң барлық сомасын өндiрiп алу
IV. Шығынды несиелер – несиелердiң құны болмайды.
Сонымен бiрге, ''заңнамалық нормалар бойынша нашар несие'' деген ұғым
Кесте 14- Банктің несиелiк портфелін жiктеу және олар
Несиелер Қарыздың негізгі сомасына қатысты есептелініп алынатын провизиялар
Қалыпты 0
Қалыптыдан төмен 5 – сыйақы (мүдде) сомасын дер кезінде
10 – сыйақы (мүдде) сомасын кешіктіріп төлеген жағдайда
Қанағаттанарлықсыз 20- сыйақы (мүдде) сомасын толығымен төлеген жағдайда
25- сыйақы (мүдде) сомасын кідіртіп төлеген жағдайда
Қатер деңгейі жоғары күмәндi несиелер 50 – барлық жағдайларда
Арнайы ескерiлетiн (''әлеуетi төмен'') несиелер 100 –
Ссуданы өтеу барысын және сыйақы төлеу барысы бақылау процесiнiң
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерiнiң тәжірибесімен танысу барысында несие берiлiп
Банктiң проблемалы ссудалармен жүргiзетiн жұмыстары деп – банктiң берiлген
Несие сапасына баға беру үшiн отандық коммерциялық банктер әдетте
қалыпты
күмәндi
Қалыптыдан төмен
қанағаттанарлықсыз
жоғары тәуекелдiлiг бар күмәндi
үмiтсiз.
Белгiлi бiр қалыптасқан белгiлер негiзiнде несиенi қарастырып болған соң,
Отандық тәжiрибеде несиенi мерзiмiнде қайтармаудың басты себебi – кепiлге
Бүгiнгi күнде проблемалы ссудаларды басқару бөлiмдерiн құру несиесi басқарудағы
Проблемалы ссудаларды қайтару мақсатында банктерде келесi жұмыстар ұйымдастырылуы тиiс:
қарыз алушы кәсiпорынды сырттан басқару тәртiбiн енгiзу;
қарыздарды қайта қарастыру мөделiн жасау;
потенциалды инвесторларды iздестiру;
қарыз алушының (борышкердiң) дебиторлық қарызын басқару;
кепiл, кепiлдеме базасын нығайту;
қарыз алушының құрылтайшыларымен бiрiге отырып қарызды өтеу көздерiн анықтау
Потенциалды проблемалы ссудаларды байқаған кезден бастап, олардың алдын алу,
ссуданы қайтару әрекеттерiн клиентпен келiсе отырып шешу
iстi сотқа беру; кепiлдi сату; клиенттi банкрот деп табу
''Проблемалы ссудалардың'' алдын алу жұмыстарына жатады:
проблемалы ссудаларды тани бiлу
алдын ала талдау
проблемалы ссудалардың алдын ала және кешiктiрiлген белгiлерiн анықтау.
Банктегi тәуекелдердi тұрлi белгiлерi бойынша жiктеуге болады, алайда бiз
Қаржы тәуекелi банктiң тұрлi себептерден табыс деңгейiнiң төмендеуi, пайдасының
Қазiргi кездегi Қазақстандық банктердiң тәуекелдi басқару саласындағы басты проблемаларының
Банк тәуекелiн бiрнеше кезеңдерде жүзеге асыру қажет:
банк қызметiн жүзеге асырумен байланысты пайда болатын тәуекел түрлерінiң
тәуекел деңгейiн анықтауға көмектесетiн ақпарат көздерi мен ауқымын анықтау;
тәуекелдiң пайда боуының ықтималдылығына баға берудi қамтамасыз ететiн белгiлерiн
тәуекелдi сақтандыру әдiсiн таңдау немесе жасау;
банктiң тәуекелiн басқару нәтижесiн сараптау және жоғарыда айтылған кезеңдерге
Банктiң Несиелік портфелiн басқару жүйесi, банк саясатының
Банктiң несиелік портфелiн басқару жүйесi. Банктiң Несиелік
Несиелік тәуекел, несиелер рыногында қолайсыз жағдайлар (банктiң сырттан тартатын
Ресурстарды сомалары, мерзiмдерi және клиенттердiң тобына қарай жiктеу;
Несиелердiң түрлері бойынша олардың тұрақты бөлiктерiнiң мөлшерiн анықтау;
Несиелік ресурстардың номиналдық және нақты бағасын есепке
Несиелердiң топтары бойынша орташа бағасын анықтау.
Активтi операциялар бойынша тәуекелдiң маңызды деген түрлерін анықтап
Несиелік операциялар бойынша тәуекелдi бағалау әдiстерi.
Қазiргi кездегi банктердiң несиелік операцияларынан туындайтын тәуекел
Несиелік қоржынды басқару жүйесіне мыналар кіреді:
a) Несиелік тәуекелді анықтау әдісін таңдап алу;
б) Несиелік қоржынның құрылымын талдау;
в) Несиелік тәуекелді реттеудің түрлі әдістерін қолдану.
Несиелік тәуекелді бақарудағы бірінші орынды несиелік тәуекелді қарыз алушылардың
Қарыз алушылардың несиелік тәуекелін бағалау деп оның экономикалық
1 кезең. Қарыз алушылардың қызметіндегі сандық көрсеткіштерді
2 кезең. Қарыз алушылардың қызметіндегі сапалық көрсеткіштерді
3 кезең. Жиынтық болжамдық бағалау мен талдау нәтижелерін
Сонымен қарыз алушының несиелiк қабiлетiн талдаудың негiзгi мақсаты, клиенттiң
Әлемдiк және отандық банк тәжiрибесiнде көптеген жылдар бойы клиенттiң
Capacity - Қарыз алушының iс-әрекетке, қимылға қабiлеттiлiгi
Charakter - Қарыз алушының жоғары беделi
Capital- Капиталдың болуы
Collateral - Несиенiң қайтарылуының қамтамасыздығы
Conditions - Экономикалық коньюнктура жағдайы.
Қарыз алушының iс-әрекетке, қимылға қабiлеттiлiгi. Іазiргi кездегi елiмiздiң жер-жерлерiндегi
Қарыз алушының жоғары беделi. Мұнда әңгiме клиенттiң заңды тұлға
Капиталдың болуы немесе қарыз алушының табыс табуға қабiлетi.
Бiрiншi факторды талдау барысында қарыз алушының қарызды толығымен өтеуге
Мысал ретiнде акцияларды сатуды алатын болсақ, ол қор биржасының
Сонымен бiрге қарыз алушының табыс табу қабiлетi бiлiм деңгейiне,
Ссуданың қайтарылуының қамтамасыздығы деп несие келiсiм шартында қаралған қарыз
Несиелiк келiсiмнiң маңызды элементтерiнiң бiрi – клиенттiң келiсiмдi қамтамасыз
кепiл бағасын анықтаудағы жеңiлдiк, кепiл құнын әр мерзiмде қайта
кепiлдiң қолма-қол ақшаға айналудағы жеңiлдiгi, яғни өтiмдiлiгi
бақылауға жеңiлдiгi, яғни кепiлдiң тұрған жерiн бiлу
амортизация немесе моральдық тозу
Экономикалық коньюнктура жағдайы – бұл фирмалар және жеке тұлғалар
Ұлыбританияда да қарыз алушының “Parts” деген атаумен қолданыс
-Amount- Ссуданың мөлшері.
-Repayment – Қарызды өтеу.
-Term – Мерзімі.
-Security – Ссуданың қамтамасыздығы.
Ағылшын тәжірибесінде несиелік қабілетті анықтаудың басқа да тәсілдері
PARSER
-Repayment – Қарызды өтеу.
-Security – Ссуданың қамтамасыздығы.
-Expediency – Несиенің мақсатты бағытта қолданылуы
-Remuneration – Банктің сыйақысы
CAMPARI
-Ability – Қарыз алушының бизнесін бағалау
-Means – Ссуда алу қажеттілігін талдау
-Purpose – Несие алудың мақсаты
-Repayment – Қарызды өтеу мүмкіндігі.
Жеке қарыз алушылардың несиелік қабілетін бағалау барысында батыс елдерінің
1. Personal capacity – қарыз алушының кәсіби
2. Revenues – клиенттің табысы, жанұяның табысы.
3. Material capacity – ссуданың қамтамасыздығы.
Қарыз алушының несиелік қабілеті несиелік скорринг әдісімен анықталады.
Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде клиенттің негізгі қарызы мен сыйақы сомасын
Ссуда бойынша ай сайын төлем жасау сомасы
К1= --------------------------------------------------- (1)
Айлық табыс мөлшері
К2 коэффициенті ссуда бойынша ай сайын төлем жасау
Тұтыну несиесін берудің қазіргі кездегі тәжірибесін талдау нәтижелері көрсетіп
Алайда, жеке клиенттердің несиелік қабілетін анықтаудың оңтайлы, жалпыға бірдей
-Банктер өз қызметін атқаратын аймақтық жағдайлардың ерекшеліктері;
- Олардың басшылыққа алатын несиелік саясатының дербестігі;
- Аймақтардың демографиялық ерекшеліктері мен экономикалық даму деңгейі;
- Бәсекелестік деңгейі және басқа да факторлар.
Сонымен бірге, отандық коммерциялық банктердің аз ғана бөлігі жеке
Тұтыну несиесіндегі несиелік тәуекел деңгейін түрлі коэффициенттерді
1) Мерзімі өтіп кеткен тұтыну несиесінің берілген жалпы
Төлем жасау мерзімі өтіп кеткен тұтыну несиесі
К1= ---------------------------------------------------------- *100
Берілген жалпы несиелер көлемі
Несиелік тәуекел деңгейін есепке алатын банктегі тәуекелді менеджментті бағалау
2) Тұтыну несиесі түріндегі несиелік салымдардың өсу қарқыны
Тұтыну несиесінің сомасы (2005 ж.)
К1= --------------------------------------------------- *100
Тұтыну несиесінің сомасы (2006 ж.)
Несиелік салымдардың өсімі (соның ішінде тұтыну ссудасын беру
Қазақстандық банктер тұтыну несиелерiн тартудың бағдарламасын әзiрлеу қажет, яғни
3.2 Екiншi деңгейлi банктердің несие саясатын оңтайлы етудiң
Шетелдік сарапшылардың болжамына сүйенсек, Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің көпшілігі
Әлемдік рейтинг агенттіктері және халықаралық қаржы институттары, оның қатарында
Банктердің несиелік портфельдерін әртараптандыру, қарыз үлесін ұзақ мерзімдік етіп
Несиелеуді ұлғайтуға байланысты несиенің жорықсыз көп болып кетуі тұтастай
ХВҚ сарапшыларының ұсыныстары да өтімділікке тосқауыл қою үшін резервтік
Осылай реттеуші органдар жасаған қауіпсіздік шаралар арқылы қазақстандық банктердің
Қазіргі кезде банк секторын ары қарай дамыту бағытында отандық
Сонымен бірге, Ресейдегі «Сбербанктің» капиталы біздегі барлық банктердің қаржылық
Ресейдің Сбербанкі барлық көрсеткіштер жағынан Қазақстанның барлық банк
Біздің банктеріміздің қаржы рыногында нық тұрғанын, экономиканың басқа барлық
Банктік бизнес айқын, жоғары сараланған болуы, жаңа технологияларды және
Шетелдік банктердің қызметі үшін алынып тасталған шектеулерден басқа олардың
ЕҚ талаптарына сәйкес шетелдік банктердің тарапынан бәсекелестікті дамыту үшін
Банк секторында айқындылықты қамтамасыз ету мақсатында шоғырландырылған қадағалау, меншік
Коммерциялық банктердің дамуындағы тағы да бір маңызды мәселе, ол
Қазіргі кезде ең төменгі резервтік талап есебінің өзгертілуінің ақша
Банктердің осалдық элементтері:
активтер валюталарының жəне экономиканың корпоративтік секторы мен халықтың міндеттемелерінің
жинақтаудың салыстырмалы төмен деңгейі аясында халықтың қолындағы кірістерінен асып
банктердің негізгі қарыз алушыларының, атап айтқанда құрылыста, тұтыну сұранысын
тəуекел деңгейі барынша жоғары елдерге банк капиталын экспорттаумен байланысты
Бүгінде ҚР ҰБ екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеуге
Халықаралық қаржы институттары қаржы секторын реттеу деңгейіне жақсы баға
Сонымен бірге, Агенттік Басқармасының 27.12.2004 жылғы № 397 қаулысымен
Схема бойынша қаржы жүйесінің тұрақты диагностикасы, қадағалау шеңберінде қаржы
Қаржы нарығының əр түрлі секторларында қаржы жүйесінің тұрақтылығына теріс
Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету сондай-ақ шоғырландырылған қадағалауды
1) депозиторлардың құқықтарын қорғауға, банктердің қызметінің айқындығын арттыруға, банктердің
2) филиалдар мен өкілдіктер ашу рəсімдері бөлігінде қаржы ұйымдарын
3) шетелдік қаржы институттарының Қазақстанның қаржы нарығына кіруіне қатысты
Шоғырландырылған қадағалау туралы заңды іске асыру мыналарды:
Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында қаржы ұйымдарын
банктік конгломераттарға банктік конгломераттың құрамына кіретін ұйымдардың жəне олардың
қаржы ұйымдарының аффилиирленген тұлғалары туралы барынша толық ақпарт алуды
банктік конгломераттың құрамына кіретін ұйымдардың жəне олардың аффилиирленген тұлғаларының
Банктердің сыртқы нарықтардағы белсенділігі банк секторының елдік тəуекелге ұшырауын
Қазақстандық банктердің шетелдік, атап айтқанда ТМД елдері жəне Ресей
Сондай-ақ бағалы қағаздар нарығын дамытуды ынталандыру жəне екінші деңгейдегі
Банктердің сырттан қарыз алуының өсу үдерісін басқару жəне пруденциалдық
Бұдан басқа, банктердің кейіннен ұзақ мерзімді жобаларды қаржыландыру үшін
Екінші деңгейдегі банктердің жылжымайтын мүлікпен операцияларды кредиттеуге байланысты кредиттік
- қамтамасыз етудің бағалау құны 7000 айлық есептік көрсеткіштен
- қамтамасыз етудің бағалау құны 7000 айлық есептік көрсеткіштен
Бұдан басқа, жылжымайтын мүлік құрылысына қатысушылардың бір заемшысына, оның
Екінші деңгейдегі банктерді капиталдандыруды нарықтық жəне операциялық тəуекелдерге барабар
А) нарықтық тəуекелді Банктерді қадағалау жөніндегі Базель комитеті ұсынған
Б) капиталдың жеткіліктілігін есептеуге Капитал жөніндегі жаңа Базель келісіміне
В) банктердің меншікті капиталының есебіне Капитал жөніндегі Базель келісіміне
Сонымен қатар, Қазақстанның банк секторына қаржы жағдай тұрақсыз жəне
Банктердің ақпараттық айқындылығының ерекше рөліне байланысты 16 банкпен Қызметтің
Банктік құпия институтын, депозиттерді сақтандыру жүйесін ендіру халықтың банк
Сонымен, банктер бүгiнде сырттан қаржыларды тартып, оларды өзiнiң ресурстары
I. Қарыз берушілерді ынталандырушы ең маңызды фактор,
Коммерциялық банктiң несиелік саясатын жетiлдiру мақсатында бiрқатар жағдайларды ескерген
Жоғарыда қозғалған мәселелер банктiң оңтайлы несиелік саясатын қалыптастыру
Несие бойынша белгiленетiн сыйақы (мүдде) деңгейi банкте салымдарды
Сыйақы (мүдде) деңгейi банк қызметiнiң рентабельдiлiгiн қамтамасыз ету және
II. Банктердiң несиелік саясатынжүзеге асырудағы шешушi жағдай
III. Банк пен оның клиенттерiнiң арасындағы өзара тиiмдi қарым-қатынас
IV. Несиелік саясатты одан әрi жетiлдiрудiң банк
V. Осы айтылған мәселелерден басқа, несиелік саясат
Несиелік ресурстар мерзiмi мен сомасы бойынша пассивтi
Несиелік операцияларды банк өзiне барынша жоғары табыс
Несиелер арасында мерзiмдi несиелерге қаржы беру мәселесiне көбiрек көңiл
қосымша қызмет түрлерін көрсету мен жеңiлдiктер беру арқылы несиенiң
Банкте ақша қаржыларының түсуi мен жайғастырылуына бақылау жасап отыратын
VI. Қазiргi кездегi Қазақстандық және шет елдiк банк тәжiрибесiн
Отандық коммерциялық банктер үшiн зерттеушiлердiң ойынша, шет елдiк банктерге
“Несиелік саясат”
“Ресурстарды беру Ережесi”
Сонымен, несиелік саясаттың фукционалдық нысандарына банктегi Несиелік
Сонымен, диплом жұмысын жазу нәтижелерiн қорыта келе бiз төмендегiдей
Несиелік саясатты жүзеге асырудың негiзiнде оңтайлы несиелік
Қазiргi кезде Қазақстандық коммерциялық банктердiң табысының құрамы операциялар мен
Шет елдiк коммерциялық банктер комиссиондық төлемдердiң табыс көлемiндегi үлесiне
Кесте 15- Қазақстандық коммерциялық банктердiң табысының құрамы
Базалық банк өнiмдерi Парабанктiк өнiмдер Банктiк емес өнiмдер
1 2 3
Депозиттер
Кеңестiк қызмет Сақтандыру
Несиелер Жеке клиенттiң балансын жасау Лизинг
Төлемдер мен есеп айрысулар Банкоматтар Факторинг
Басқа да қызмет түрлері Төлемдердiң электрондық жүйесi Сатып алу-сату
Ал Қазақстандық банктерде бұл комиссиондық төлемдердiң үлес салмағы небәрi
Банк тарапынан клиенттерге банк қызметтерін ұсыну әдiстемесi
(банктiк ұсыныс құрылымы)
Банктiң базалық қызметi немесе операциясы (проценттiк табыс
немесе комиссиондық төлемдер)
Пакеттiк ұсыныс = Базалық өнiм + Парабанктiк өнiм
Жалпы ұсыныс = Базалық өнiм + Парабанктiк өнiм +
емес өнiм
Банк жүйесi мамандарының ойынша тұтыну несиесі саласында осындай
Инвестициалау үшін рыногте қаржы құралдардың жеткіліксіздігінен банктердің таратуының
Жалпы, Қазақстаның банк саласындағы жағдайды сипатай отырып, бүгінгі күнде
Біздің ойымызша стратегиялық негізде ең алдымен банктің ұзақ мерзімдегі
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерделенген материалдар, жүргiзiлген талдау мен зерттеу нәтижесiнде келесiдей қорытындылар
Тұтыну несиесi тұрғын халықтың мәдени-тұрмыс қажеттiлiгiн өтеудегi маңызды құрал
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде тұтыну несиесi экономикада үлкен рөль
Бiздiң елiмiзде (1987 жылға дейiн) тұтыну несиесiнiң көбiне екi
Халықтың жай-күйінің, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған жаңа банктік өнімдерді
Халықты кредиттеудің ұлғаюы банктердің несие портфелін əртараптандыру дəрежесіне қолайлы
Тұтыну несиелерінің сапасының төмендеуі несиені алу бойынша шектеулердің азаюына,
Шынында да, банк жетекшілері пайданы
Мұның барлығы белгілі бір шамада
Қарыз алушының несиелік қабілеті несиелік скорринг әдісімен анықталады.
Тұтыну несиесіндегі несиелік тәуекел деңгейін түрлі коэффициенттерді
Несиелік салымдардың өсімі (соның ішінде тұтыну ссудасын беру
Қазақстандық банктер тұтыну несиелерiн тартудың бағдарламасын әзiрлеу қажет, яғни
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 – 2009 жылдарға арналған бағдарламасы
“Қазақстан қаржыгерлерінің V1 конгресі”, Астана қ.,2006 ж.
"Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi туралы" Қазақстан Республикасының Заңы
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 – 2008 жылдарға арналған бағдарламасы
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын одан әрі іске
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми веб-сайты ww.nationalbank.kz
2007 – 2011 жылдар аралығында №1284 Қазақстан Республикасының қаржы
8. ҚР Ұлттық Банкiнiң заң және нормативтiк актiлерiнiң жинақтары
2006 г.
9. Қaзақстанның Ұлттық Банкiнің жылдық 2006 есебi.
10. 2006 жылдағы Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң жылдық есебi.
11. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң статистикалық бюллетенi 2006
12. Қaзақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң Жаршысы 2006 ж.
Лаврушин О.И. Банковские операции- М.: Инфро,1998
Банковский портфель – 1. Книга банкира. Книга клиента. Книга
Банковский портфель – 1. Книга менеджера. Книга банковского финансиста.
Лаврушин О.И. Банковское дело– М.: БиБНКЦ,1998
Колесникова В.И, Кроливецкая Л..П. Банковское дело– М.: Финансы и
Белоглазова Г.Н. Коммерческие банки в условиях формирования рынка- Л.:
Белугин М.И. Сберегательное дело. Есептiк-несие техникумдарына арналған оқулық -
Бор М.З., Пятелко В.В. Стратегическое управление банковской деятельностью.-М.: Приор,1998
ОҚО ұлттық банк филиалының дайындаған статистикалық мәлiметтерi, 2003,2004,2005,2006.
Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті ФК-32 (сК)
тобының студентi М.А.Шаинованың «Тұтыну несиесі және
ПlКlР
Студент М.А.Шаинованың «Тұтыну несиесі және оның
Дипломант жұмысты жазу барысында қазіргі кездегі банк секторының
Екiншi бөлімде екінші деңгейлi банктердiң тұтыну
Жұмыстың үшiншi бөлiмiнде екінші деңгейдегі банктердің қызметіндегі тəуекелдерді
Дипломант зерттеу жүргiзу барысында банктердің қызметі саласының қызметін
Жалпы, жұмысты жазудың мақсаты орындалып, жұмыс диплом жұмысын
Ғылыми жетекшiсі
Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті ФК-32 (сК)
тобының студентi М.А.Шаинованың «Тұтыну несиесі және
РЕЦЕНЗИЯ
Студент М.А.Шаинованың «Тұтыну несиесі және оның
Бүгiнгi таңдағы тұтыну несиесi мен ипотекалық несие беру халықтың
Дипломант жұмысты жазу барысында қарастырып отырған мәселелері атап айтқанда:
Дипломант талдау мен зерттеу жүргiзу барысында тұтыну несиесi мәселелерiн
Жұмыстың үшiншi бөлiмiнде екінші деңгейдегі банктердің қызметіндегі тəуекелдерді
Жалпы, жұмысты жазудың мақсаты орындалып, жұмыс диплом жұмысын
Рецензент
76
Несие комитетi
мамандарының
несиенi беру мүмкiндiгi туралы қорытындысын қалыптастыруы
Қауiпсiздiк қызметкерінің
несиенi беру мүмкiндiгi туралы қорытындысын қалыптастыруы
Несие беру
Толықтыру керек
Иә
Қажетті құжаттар топтамасы толық па?
Клиенттің скорингтік баллын анықтау
Қорытынды
Қосымша ақпарат алу қажеттілігі
Иә
Жоқ
Несиенi беру мүмкiндiгi туралы қорытындыны қалыптастыруға ақпараттар жеткілікті
Өтінішті және басқа да қажетті құжаттар топтамасын қарастыру
Несие беруден бас тарту
Өтініш беру
Кеңес беру
Несие беру туралы арызды қабылдау
Несие алу үшiн қажеттi құжаттар топтамасы
Құжаттарды тексеру
Тұрғын үй-жайды ипотекалық несиелеу
Несиелік процесс
Коммерциялық банктерде жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастырудың теориялық негіздері мен ерекшеліктері
Коммерциялық банктердің тұтынушыларды несиелеу
Ұзақ мерзімді ипотекалық несие берудің алғышарттары
Екінші деңгейдегі банктерде жеке тұлғаларды несиелеу қызметін талдау
Қазақстан банкілерінің тұрғын үй несиелеу саласындағы тәжірибесі
Ипотекалық компанияның несиелік қызметтерін басқару
Тұтыну несиесі
Ипотекалық несие тәуекелдігі