Мұғалім және балалар ұжымы

М а з м ұ н ы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ұжымды қалыптастыру және оның оқушы тұлғасына ықпалы..................3
1.1. Ұжым-тәрбие құралы....................................................................................4
1.2. Ұжымның даму кезеңдері, олардың бір-бірімен сабақтастығы ..............4-6
1.3. Даму кезеңдерінде оқушылардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасын ұйымдастыру
1.4. Мұғалім және балалар ұжымы...................................................................9-13
1.5. Активпен жұмыс ......................................................................................15-17
1.6. Қос ықпал принципі..................................................................................17-19
Арнайы бөлім
2. А. С. Макаренконың педагогикалық ойлары мен тәлімі
2.1. Тәрбие мәселесі туралы ...........................................................................22-23
2.2. Тәрбиенің негізгі принциптері ................................................................23-26
2.3. Еңбек тәрбиесі ...............................................................................................26
2.4. Саналы тәртіп ................................................................................................27
2.5. Отбасы тәрбиесі ........................................................................................28-29
Қорытынды ...........................................................................................................31
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы: «Ұжым-тәрбие құралы».
Курстық жұмыстың мақсаты – ұжымда жеке адамды тәрбиелеудің
Негізгі бөлімде жалпы, ұжымның тәрбие құралы екенін, ұжымның
Арнайы бөлімде А. С. Макаренконың педагогикалық ойлары мен
Ұжым мен адам проблемасы өткір әлеуметтік проблемалардың және
Марксизм-ленинизм классиктеріне сүйенген А. С. Макаренко, жұп ұғымы
Ұжым дегеніміз қоғамның құрамдас бөлігі болып табылатын адамдар
Ұжымның тәрбиелеуші міндеттерін аша отырып, А. С. Макаренко,
Ұжымды әлеуметтік ағзаға теңей отырып, А. С. Макаренко
Тәрбие мақсаты, балалар ұжымын қалыптастыру мәселесі отандық педагогика
1. Ұжымды қалыптастыру және оның оқушы тұлғасына ықпалы
1.1. Ұжым – тәрбие құралы
Оқушылар ұжымы – тәрбиенің шешуші факторы және біздің
Қоғамда ұжымдарды ортақ іс-әрекеттерінің түрлеріне қарай ажыратады. Мысалы,
Осы жағдай талабына сай ұжым балаларды қоғамдық өмір
Ұжым проблемасын педагогика ғылымының қайраткерлері және халық ағарту
А. В. Луначарский жаңа адамды қалыптастырудың негізгі жағдайы
Н. К. Крупская тұлғаның дамуы мен қалыптасу ортасы
Ұжым – адамдарды белгілі бір мақсатты іс-әрекет негізінде
Мектеп оқушылар ұжымы адамдардың ұжымдық бірігуінің ерекше ұйымдық
Әрбір мектеп ұжымы барлық оқушыларды ең алдымен, оқу
Сондықтан, бүкіл мектептің оқушылар ұжымын ортақ оқу ісі
А. С. Макаренко ұжымда жеке адамды тәрбиелеудің бірізді
А. С. Макаренко ұжымда жеке адам тәрбиесінің қоғамдық
1. Ұжым – тәрбиенің мақсаты және объектісі, жеке
2. Ұжым – адамдарды жалпы мақсатқа, еңбекке және
3. Ұжым – барлық ұжымдармен табиғи байланысты қоғамның
4. Ұжымның өзін-өзі басқару органдары және өкілдері –ұйымдастырушылары
Әрбір ұжым – бұл топ, бірақ әрбір топ
Қазіргі кезеңде А. С. Макаренко идеясын дамытуда И.
Сонымен, ұжым – бұл көзделген мақсатқа жетудегі ұйымшылдық
В.А. Сухомлинский балалар ұжымын, дамыту теориясына айтарлықтай үлес
В.А. Сухомлинский пікірі бойынша, әрбір бала тәрбиесі ұжымда
Біздің елімізде қазіргі қоғамның маңызды ұясы – мектеп
Мектеп ұжымының негізінде бірнеше өзара байланысты оқушылар ұжымдарының
Оқушылар ұжымы балаларды ұжымшылдыққа тәрбиелеудің маңызды құралы. Ұжымшылдық
Адам ұжымда өз күшінің, өз қабілетінің керек екенін
1.2. Ұжымның даму кезеңдері, олардың бір-бірімен сабақтастығы
Оқушылар ұжымы үш кезеңнен өтеді. Ұжымның даму кезеңдерін
Бірінші кезеңде оқушылар ұжымы жеткіліксіз ұйымдастырылған топ. Сондықтан,
Бұл кезеңде ұжым іс-әрекетінде белсенді, ынталы, оқушыларға сүйенуі
Бірінші кезең аяқталу үшін мына мәселелерді еске алған
ұжымды нығайтуға бағытталған мақсаттарды анықтау;
ұжым іс-әрекетінің дамуы;
жеке адам арасындағы қарым-қатынас іскерлік және гуманистік қатынастардың
барлық ұжым мүшелері қолдайтын белсенділер тобының бөлінуі.
Бұл кезеңден мұғалімнің негізгі қызметі – оқушылардың ұжымдық
әрекетін ұйымдастыру, оларды әртүрлі іс-әрекеттеріне қатыстыру, ұжымды балаға
Екінші кезеңде ұжым өзін-өзі басқаруға, яғни, сынып жетекшісінің
Мұғалімнің қызметі- коммуникативті, яғни, балалармен байланыс жасау,
Үшінші кезең – бұдан былай белсенді топтың және
Ұжым өмірінде, оқушылар арасында жалпы істі бірлесіп орындаудың
Ұжым қоғамдық пікірімен сипатталады. Қоғамдық пікір – бұл
Оқушылар ұжымын нығайту мен қалыптастыруда аса маңызды мәселелердің
Орта перспектива – бұл ұжымның немесе жеке адамның
Қоғам адамдары қашық перспектива арқылы мүмкіндігінше ұжымға, Отанға
Осы перспективаларды оқу және тәрбие барысында тиімді пайдалануда
Ұжым өмірінде дәстүрдің үлкен тәрбиелік маңызы бар. А.
Дәстүр бұл тарихи қалыптасқан, бір буыннан екінші буынға
Оқушылардың құрылған ұжымын біріктіре түсу және, әсіресе, сол
Қазіргі кезде мектептің жұмыс тәжірибесінде дәстүрлердің кем дегенде
Бұл дәстүрлердің кейбіреуін олар бүкіл мектептік дәстүрлерге айналу
Мұндай дәстүрлердің бәріне ортақ жайлар: олардың балалар ұжымы
1.3. Даму кезеңдерінде оқушылардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасын ұйымдастыру
Педагогика ғылымында оқушылар ұжымын ұйымдастыру қажеттілігін, оның тәрбиелік
Мұндай психологиялық күш – болашық үміт дүниесі. Адамның
Педагогикалық тұрғыдан болашақ үміт дүниесі деп тұтас ұжым
Оқушылардың тәрбие ұжымын және тұлғалық мәндерін қалыптастыру мақсатында
міндетті ұжым болып орындау жолындағы күрес бейнесінің қиялдан
туындайтын тікелей бала қызығуына, қуанышына негізделген істердің еліктіруі;
нақты істер міндеттерінің, мақсаттарының қоғамдық пайдалы
құндылығы және олардың біздің халқымыздың бүкіл күресімен байланысы,
оқушылардың бойында нақты моральдық сапаларды тәрбиелеудің
педагогикалық мақсатқа сәйкестілігі.
Мұғалімнің міндеті болашақ үміт дүниесі жүйесін құру, яғни,
Ұжымның жасампаз істері – қазіргі кезде тәрбие жұмысы
Мектеп тәжірибесі болашақ үміт дүниесін алға қоюдың төмендегідей
оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеріп, мұғалімнің өзі олардың
алдына болашақ үміт дүниесін міндет етіп қояды және
өздеріне болашақ үміт дүниесі ретінде алдына қойған мақсатқа
жөніндегі оқушылар бастамасын мұғалім қуаттап, оған жету жолдарын
Түрлі болашақ үміт дүниесін ұйымдастырудағы негізгі әдістемелік тәсіл
Белгіленген болашақ үміт дүниесі жүйелерін жүзеге асыруда, әсіресе
Бұл жерде қойылған талаптың сыйымды, балалар шамасына сай
Бірыңғай педагогикалық талаппен қатар, балалар тәрбие ұжымының жетекші
Оқушылар ұжымын қалыптастырудың пәрменді құралы олардың өзін-өзі қызмет
Оқушылар іс-әрекеттері туралы біраз пікірлер айтылады.
Іс-әрекеті – бұл қарым-қатынас, ұжымның өздігінен істеушілік және
Қарым-қатынас – бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру. Сондықтан,
Балалар қарым-қатынасты бағалайды. Осы тұрғыдан қатынастың тұрақты жүйесін
Бірақ, барлық балалар қарым-қатынас жасауды керек етеді. Әсіресе,
Кіші топтың құрам тұрақты немесе тұрақсыз болуы мүмкін.
Балалардың дербес аралық қатынастарын және олардың мақсаттылығын сынып
Өзара жауапкершілік қатынас жүйесінде қабылданған мақсатқа сәйкес жалпы
Өзара жауапкершілік қатынастың мынадай жағдайларын еске алған жөн:
ұжым мүшенлері тең құқықты болады;
басқарушы міндетін орындаушы ұжым мүшелері тарапынан
оқушыларға қысым жасалмайды;
жауапкершілік және өзара тәуелділік жүйесінде жалпы істі орындаудың
Осындай жағымсыз жағдайларды болдырмау үшін әрбір ұжым
мүшесінің әлсіз және әлді жақтарын есепке алып, оның
сергектік стиль – ширақтық, белсенділік, қайырымдылық, ұжым
мүшелерінің достық бірлігі, бір-біріне ілтипатты болу, өзара жәрдем
балалар арасында бақталастық, өз қамын көздеушілік, тұйықтық,
бөлектенушілік, лидерлік болмауы тиіс.
1.4. Мұғалім және балалар ұжымы
Тәрбиеші тарапынан ақылмен басшылық жасау жағдайында ғана ұжым
жеке адамды қалыптастырудың маңызды құралы бола алады.
Ұжымды тиімді басқару тәрбиешінің ұжым мәселелерін: әсіресе, өзін-өзі
Әр мұғалімнің кез келген сыныппен жұмысы мұғалімнің өз
Мұғалімнің бүкіл жұмысының табысты болуы көп жағдайда сыныптың
Мұғалім барлық жағдайларда да балалар ұжымын ұйымдастырушы ролінде
Бастауыш сынып мұғалімі ұжымда оқушылардың өзара қарым-қатынасының қалыптасуында
Осындай ықпал жасаудың маңызды шарты – балаларға көзқарастағы
Мұғалімдердің мектеп ұжымдарына басшылық жасауының табысты болуы, көбінесе,
Әрбір сынып жетекшісінің сынып ұжымын құру және оны
Сынып ұжымын бүкіл мектеп өмірімен сабақтастыру үдерісінің екі
1.5. Активпен жұмыс істеу
Оқушылар ұжымын құру және топтастыру жөніндегі жұмыста активті
Балалар ұжымын құру жөніндегі жұмысты жаңа бастаған әрбір
Әдетте, мұғалім алдын ала сыныппен танысады, оқушылар арасында
Оқушыларды осылай алдын ала зерттеу мұғалімнен көп көңіл
Алғашқы кезде бұл актив өте үлкен болмауға тиіс.
Өзінің сыныппен жұмысында мұғалім өне бойы бұл активке
Оқушылардың нашар немесе жақсы үлгерімін атап өту үстінде
Сыныптағы активтің ролін қолы жетіп, активтің пікірімен сынып
Бұл үшін қоғамдық жұмысқа мүмкіндігінше көбірек оқушыларды тартқан
Жоғары сыныптарда, әдетте, активке староста, редколлегия, денешынықтыруды ұйымдастырушы,
Кең активті құру арқылы бірнеше мақсатқа қол жетеді:
Мұғалім активпен бірге тұрақты және уақытша қоғамдық тапсырмаларды
Жауапкершілік сезімін тәрбиелеу және қоғамдық жұмысқа ынталандыру үшін
1.6. Қос ықпал принципі
Ұжымды құру және топтастыру жөніндегі жұмыста А. С.
Активтің беделі мен ролін нығайту жөніндегі мұғалімнің жұмысы
А. С. Макаренко қос ықпал принципін практикада қалай
Сыныптағы тәртіпсіздік үшін активтен жауап алып отыру қажет.
Бұл принципті жеке адамға тек қана ұжым арқылы
А. С. Макаренко жұмыс тәжірибесінде жалпы жиналыстар үлкен
Жиналыстың жеке оқушыларға осындай ықпал тағы бір өзіндік
Мұғалімнің міндеті – шешім қабылдау үстінде ұжым өзіне
Қос ықпал принципін жолдастық сезімді қате түсіну салдарынан,
Жекелеген оқушыларға ұжым арқылы жанама жолмен ықпал етудің
Қос ықпал принципі жеке оқушының тәртіпсіздігіне бүкіл ұжымның
Жеке оқушылардың табысы үшін ұжымның сезімін бастан кешуі
Қос ықпал принциптерінде жатқан тәрбиелік мүмкіндіктерді мұғалімнің табысты
2. А. С. Макаренконың педагокикалық ойлары мен тәлімі
Аса көрнекті кеңес ғалымы, педагогы А. С. Макаренко
А. С. Макаренконың педагогикалық қызметі 1905 жылы, бүкіл
Темір жол училищесінде оқытушылық қызметі кезінде А. С.
А. С. Макаренко өзінің естеліктерінде: «Максим Горький мен
Қазан революциясынан кейін А. С. Макаренко біраз жыл
Кейіннен А. М. Горький атымен аталған осы колонияда
1928-1935 жылдарда А. С. Макаренко Харьковтағы Ф. Э.
Ф. Э. Дзержинский атындағы коммунаның өмірін А. С.
Ұлы жазушының бұл өте жоғары да орынды берілген
Ата-аналар үшін кітап және «Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялар»
1939 жылы 1 ақпанда Кеңес үкіметі А. С.
1939 жылы 1 сәуірде тамаша ізгі адам, педагогика
А. С. Макаренко өзінің артына өлмейтін бай педагогикалық
2.1. Тәрбие мәселесі туралы
А. С. Макаренко балалар ұжымымен тәрбие жұмысын жүргізудің
А. С. Макаренко теориясының негізі маркстік – лениндік
Ал, оның кейінгі жұмысындағы тәжірибелері қылмыс жолына түскен
А. С. Макаренко педагогикалық жұмыстың жемісті болуының ең
А. С. Макаренко тәрбиенің міндет-мақсатын адамды қалыптастырудың кең
Тәрбиенің алдына А. С. Макаренко ұжымшыл, алғыр және
2.2. Тәрбиенің негізгі принциптері
Тәрбиенің негізгі міндет-мақсаттарына байланысты А. С. Макаренко кеңестік
А. С. Макаренко адамға зор талап қоюды құрметтеп
А. С. Макаренконың шығармашылығында кеңес адамы үшін намыс
А. С. Макаренконың барлық тәжірибесі оның осы өзі
«Қашан болсын адамның жақсы жақтарын жобалау керек, педагог
А. С. Макаренконың ескертуінше адамды тәрбиелеу – бұл
«Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік
А. С. Макаренко тәрбие жұмысын жүргізуде бала ұжымының
Өзінің тәжірибелік тәрбие жұмыстарында бірімен бірі байланысты түрде
А. С. Макаренко бастапқы жақын болашаққа балалардың
Мектеп бітіргеннен кейін іске асуға тиісті балалардың бүкіл
Ол болашақ жолдардың балалар ұжымының тек қана қуанышы
А. С. Макаренконың көрсетуінше, ұжым – адамдардың жай
А. С. Макаренко мектеп ұжымының маңызын барынша жоғары
А. С. Макаренко ұжымды сипаттайтын негізгі ерекшеліктерді анықтады,
А. С. Макаренко өзінің өте мол тәжірибесіне сүйенне
А. С. Макаренко өзінің Горький атындағы колониядағы және
А. С. Макаренко тәрбие үдерісінде тәртіп бұзушы тәрбиеленушіге
А. С. Макаренко ұжымды тәрбиелеуде сол ұжымнан шыққан
А. С. Макаренко педагогтар ұжымының оқушылар ұжымын құруда
2.3. Еңбек тәрбиесі
А. С. Макаренконың үйретуінше, адам еңбек үстінде тек
Атақты педагог еңбектің ең зор пайдасы – адамның
А. С. Макаренко балалар еңбегін ұйымдастыру үстінде мынадай
Горький атындағы колонияда және Дзержинский атындағы коммунада тәрбиеленушілер
А. С. Макаренко тәрбиенің бұл түріне баланың әр
2.4. Саналы тәртіп
Атақты педагогтың қалдырған мұраларында қоғамды өмірдегі адамдардың саналы
Біздегі тәртіпті адам деп А. С. Макаренконың сөзімен:
А. С. Макаренконың айтуынша мұндай тәртіпті балаларды тәрбиешілерге
А. С. Макаренкотәртіпті тәрбиелеуде оның құралы болып есептелетін
Балаларға қолданылатын жазаны А. С. Макаренко тәртіпті орнатудағы
Өз тәжірибесінде тәртіп бұзушылардың мінезін үнемі тәрбиеленушілер жиналыстарында
А. С. Макаренко тәрбиеленушілердің тәртіптілігі мен өндірістегі табыстары
А. С. Макаренко саналы тәртіп мәселесіне тығыз байланысты
Сонымен бірге, ұжым мүшесінің әрбір мүшесінің ар-намыс сезімі
2.5. Отбасы тәрбиесі
А. С. Макаренконың отбасы тәрбиесі теориясына қосқан үлесі
А. С. Макаренконың пікірінше, отбасы тәрбиесіне керекті басты
Ал, шын беделге негіз болатын жағдайлар: отбасындағы ересектердің
А. С. Макаренконың педагогикалық идеялары мен балаларға еңбек
А. С. Макаренконың педагогикалық теориясы – бұл кеңес
А. С. Макаренконың құнды педагогикалық құнды педагогикалық ұсыныстарын
А. С. Макаренко «Педагогикалық поэма», «Мұнара үстіндегі ту»,
«Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялары» – балаларды отбасында тәрбиелеу
Оның айтуынша, «жеке тұлғаны дамытудың жолдары – ұжымшылдық,
Қорытынды
Қорытындылай келсек, ұжым ішінде, ұжым үшін, ұжым арқылы
А. С. Макаренконың көрсетуінше, ұжым – адамдардың жай
А. С. Макаренко мектеп ұжымының маңызын барынша жоғары
А. С. Макаренко өзінің өте мол тәжірибесіне сүйене
Жалпы, А. С. Макаренко ұжым мүшелері болашаққа жетуде
Пайдаланылған әдебиеттер
Н. В. Савин. Педагогика. Алматы, 1987.
Т. А. Ильина. Педагогика. Алматы, 1977.
Б. Айтмамбетова. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. Алматы,
М. П. Павлова. Педагогическая система А. С. Макаренко
б. Аманғалиев, Е. Әбдильдина, Т. Жанаев. Адамгершілікке тәрбиелеу
Н. Д. Ярмаченко. Педагогическая деятельность и творческое наследие
И. Ф. Харламов. Педагогика. Алматы, 1992.
Л. Ю. Гордин. Поощрение и наказание в воспитании
С. Әбенбаев. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. Алматы, 1999.
1

Ұқсас жұмыстар

Балалар ұжымы дамуының негізгі сатылары және оның қалыптасуы

Оқушылар ұжымы және оның ерекшеліктері

Балалар ұжымы дамуының негізгі сатылары және қалыптасуы

Мұғалім мен балалардың педагогикалық процестегі ынтымақтастығы

Балалар ұжымының психологиялық ерекшеліктері

Педагогикалық үрдістегі балалар ұжымы

Ұжымның даму кезеңдері

Оқушылар ұжымы балаларды ұжымшылдыққа тәрбиелеудің маңызды құралы

Оқушылар ұжымы – мектептегі тәрбиені ұйымдастырудың негізгі формасы