Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдарының бухгалтерлік есебін
Мазмұны
Кіріспе
1. Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдардың теориялық түсінігі
Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдары туралы түсінік және
Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдарын бағалау және қайта
Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу
Ұлттық стандарттағы негізгі құралдарының теориясы
2. Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдарының бухгалтерлік есебін
2.1 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімінің Негізгі құралдардың қозғалысынң есебі
2.2 Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым мөлшерін
2.3 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімінің негізгі құралдардың жалға
2.4 Қызылқоға аудандық қаржы бөліміндегі бухгалтерлік есептің автоматтандырылу жүйесі
3. Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдарын қолдануына талдау
3.1 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдармен қамтамасыз етілуінің
3.2 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі қорының қарқынды және
3.3 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі өндіріс күшінің қолданылуы және
3.4 Қызылқоға аудандық қаржы бөліміндегі негізгі құралардың бухгалтерлік есебін
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Диплом жұмысының өзектілігі. Қоғамдық даму нәтижесінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына
Нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден
Еліміздің егемендік алып, өз алдына ел болғанына да он
1995 жылдың 26 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп
Өндіріс процесінде өнім өндіру және қызмет көрсету үшін керекті
Елімізде 1997 жылы 1 қаңтардан бастап 2003 жылдың 1
Негізгі құралдар, олардың жіктелуі, түгенделуі және бағалануы;
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру;
Негізгі құралдардың қолданылуына талдау.
Бұл тараулардың міндеттері:
1) Негізгі құралдар туралы түсінік беріп, олардың түрлерін білу.
болуы себепті бағалаудың түрлерінің: бастапқы құнының, баланстық
құнының, ағымдағы құнының, қалдық (жойылу) құнының және келісілген
құнының ара жігін көрсетіп, әрқайсысының қалыптасу жағдайларымен
танысу. Негізгі құралдардың көсіпорынға келіп түсуінің, ішкі қозғалысының
қүжаттарымен танысып, толтыруларын үйрену және олардың есепке алыну
тәртібін білу;
2) Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым
мөлшерін есептеу әдістерін көрсету, негізгі құралдарды жөндеу есебінің
ерекшеліктерін, қайта бағалау және жал есебінің ережелерін білу,
оларды түгендеу, есептен шығарылуының синтетикалық және аналитикалық
есебінің ұйымдастырылуын және қаржылық есептіліктегі негізгі құралдар
туралы ашылымдарды анықтау.
3) Негізгі құралдардың жағдайын, құрамын және динамикасын талдау.
Диплом жұмысымды жазу барысында Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексі, Ел
1. ТОО «» негізгі құралдардың теориялық түсінігі.
1.1 Кәсіпорынның негізгі құралдары туралы түсінік және олардың жіктелуі
Кез-келген өндіріс өз қызметіне құрал – жабдықтарын тартса ғана
Осы негізгі құралдарға: жер; үйлер; ғимараттар; көп жылдық екпе
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады,
Өндірістік емес негізі құрал – жабдықтар – түтынуға арналған
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп тұрған,істемей тұрған
Заттық сипатына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсынының құрамына енетіндер:
жер – кәсіпорын меншігіне сатып алған жердің көлемі мен
үйлер – халыққа еңбек етуге, түруға,әлеуметтік – мәдени қызмет
ғимараттар – еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
өткізгіш тетіктер (қондырғылар) - электр, жылу немесе механикалық энергияны
машиналар мен жабдықтар –күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы
күш беретін машиналар және жабдықтар – жылу және электр
жұмыс машиналары мен жабдықтары – еңбек өнімдерін жасау процесінде
өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар -
есептеу техникасы – процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар,
басқадай машиналар мен жабдықтар –машиналар, аппараттар және басқа құрал
көлік құралдары – адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс
құрал – сайман – қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған
өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды
шаруашылық мүлік – кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары (орындықтар,
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал – ат, өгіз,
көп жылдық өсімдіктер- қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер(жеміс және
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) - ауыл шаруашылық
басқа да негізгі құралдар – кітапхана қорлары, спорт мүлкі
Негізгі құрал –жабдықтардың бастапқы, ағымдағы, баланстық, сату, жою, тозу
Бастапқы (тарихи) құны – негізгі құралды сатып алуға немесе
1.2. Кәсіпорынның негізгі құралдарын бағалау және қайта бағалау,
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор болып
Негізгі құралдардың бастапқы құны мынадай жолмен анықталады:
жер учаскелері бойынша меншік немесе тұрақты пайдалану қүқығы актіде
қозғалмайтын мүліктер бойынша агенттерге берілетін сыйақы;
сатып алу- сату келісімін рәсімдеу бойынша көрсетілген қызметтердің төлемі;
жерді мақсатты пайдалануға дайындау бойынша (ескі үйлерді бұзу, тазалау,
қүрастырады және орналастыруды қажет ететін немесе қажет етпейтін сатып
Мысалы: кәіпорын жер учаскесін және сол жерде орналасқан үймен
Машиналар мен құрал – жабдықтарды құрастыру кезінде олардың бұзылғандарына
Ағымдағы қүн – бұл негізігі құралдардың белгілі бір мерзімдегі
Баланстық қүн – бұл бугалтерлік есепте және қаржылық есеп
Сату (өткізу) құны – бірін – бірі жақсы білетін
Жою құны- тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды
Амортизацияланған қүн – негізгі құралдардың бастапқы және болжанған жою
пайдалы кезең қызметі –бұл кезең ішінде негізгі құралдарды пайдаланудан
нормативтік қызмет кезеңі- бұл кезең ішінде белгіленген нормаға сәйкес
1.3 Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында. Олардың аналитикалық есебі әрбір
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және оларды
Негізгі құралдар бұзылуына, басқа ұйымдар мен адамдарға берілуіне, сатылуына
Кәсіпорындарды бухгалтериясында негізгі құралдардың әрбір объек-тісіне типтік ведомстволық түгендеу
Негізгі құралдары көп емес шағын ұйымдар бірлестіктер өздерінің негізгі
Кәсіпорындарда түгендеу карточкалар немесе түгендеу кітапшалар қабылдау-тапсыру, ауыстыру актілері,
Түгендеу карточкалар мен кітапшалар аналитикалық есептің негізгі түрі болып
Негізгі құралдардың сақталып және жұмыс істеп тұрған жері бойынша
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндірістік өнімнің өсуі ондағы
Кәсіпорындарға негізгі құралдар сатып алу, салу, қүрылтайшылардың үлес қосуы,
Келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға кәсіпорын үлгілі түрі
объектінің аты;
объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
құрылыстың салынып біткен уақыты;
амортизатциялық аударым мөлшері;
бастапқы құны;
басқа да шарты белгілері;
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы бас
Негізгі құралдарға толтырылатын қабылдау тексеру актісі кейіннен ұйымның бухгалтериясына
Д-т: «Негізгі құралдар» шоты,
К-т:«Ақшалар» шоты,
«Еншілес (тәуелді) серіктестерге қарыз» шоты,
«Қоюшы мердігерлер мен есеп айырысу» шоты,
«Төленбеген капитал» шоты,
«Үкімет орындарының субсидиялары» шоттрының тиістілкрі»
Егер кәсіпорынға келіп түскен, яғни кіріске алынған негізгі құралдар
Д-т: «Негізгі құрал» шоты,
К-т:«Негізгі құралдардың тозуы» шоты,
Бухгалтерлік есеп пен есеп беру тәртібі (ережесі) бойынша барлық
Негізгі құралдарды жоғарыда көрсетіліп жазылған мерзімдерден бұрын, яғни жиі
негізгі құралдарға жауапты адам қызметінен ауысқанда;
негізгі құралдар үрланған, жоғалған жағдайда;
өрт немесе басқа да кенеттен болған табиғи апат жағдайларына
ұйым бір бағынышты органнан екінші орган қарамағына
ауыстырылғанда және т. б. жағдайларда.
Түгендеу жұмысы басталмас бұрын әрбір объектіге жауап беретін түлғадан
Кәсіпорындарда негізгі құралдарға түгендеу жұмысын жүргізу үшін тағайындалған комиссия
түгендеу (инвентарлық) карточкалардың, түгендеу кітапшалардың, түгендеу тізімінің түгелдігін және
негізгі құралдардың төлжұжаттарының немесе техникалық құжаттарының түгелдігін және олардың
жалға алынған немесе жалға берілген, уақытша пайдалануға және сақтауға
Егер ондай тиісті қүжаттар болмаған жағдайда негізгі құралдарға жауапты
Кәсіпорындарда негізгі құралдарға түгендеу жұмысы жүргізілген уақытта басқа жақта
Біртектес, құндары бірдей, бір уақытта кәсіпорынға келіп кіріске алынған
Д-т: «Негізгі құралдар» шоттарының тиістісі,
К-т: «Негізгі емес қызметтен алынған басқадай кірістер» шоты түріндегібухгалтерлік
Д-т: «Негізгі құралдар» шоттарының тиістісі,
К-т: «Негізгі құралдардың тозуы» шоттарының тиістісі түріндегі бухгалтерлік жазуы
Түгендеу барысында жоғалған, бұлінген негізгі құралдарға жауапты (кінәлі) адам
Д-т: «Жұмыскерлер мен басқа да тұлғалардың борышы» шоттарының
тиістісі,
К-т: «Негізгі құралдар» деп аталатын шоттың тиістісі түріндегі бухгалтерлік
1.4 Ұлттық стандарттағы негізгі құралдарының теориясы
Негізгі құралдар – бұл материалды активтер, яғни:
өндірісте қолдану үшін немесе тауарды жеткізу және қызмет ,
сонымен қатар бір кезеңнен көп уақыт қолданыста болады.
Сақталым қоры бөлімі және қызмет көрсететін жабдықтар әдетте сақталым
Негізгі құралдардың кейбір бөлімдері тең аралықтағы уақытта ауыстыруды талап
Негізгі құралдар объектісі пайдаланылуының жалғасуы шартымен ақауы бар заттарды
Жер мен ғимарат бөлек актив болып табылады және бөлек
Негізгі құралдар объектісінің бірінші мойындауы кезінде кәсіпорын объектінің деректерін
Өзіндік құнның элементі және өлшеуі
Негізгі құралдар объектісінің өзіндік құны мыналардан тұрады:
1) оның сатып алу құны, оған қоса импорттау бажы
2) кез келген шығын, активтің орналасқан жеріне жеткізілуі және
3) шығынның бастапқы есепті құны бөлшектеу және объектінің әкетілуі
Төмендегі шығындар шығындар болып табылмайды, негізгі құралдар объектісінің өзіндік
1) шығындар, жаңа өндіріс күшінің ашылуымен байланысты;
2) нарыққа жаңа тауар мен қызмет (жылжу мен жарнамаға
3) жаңа орында бизнестің жұмыс жасауы немесе жаңа клиенттермен
4) әкімшілік және басқа да жалпы жөнелтпе құжат шығындары.
Пайда және олармен кездейсоқ операция бойынша шығындар, яғни негізгі
Негізгі құралдар объектісінің құны, өзімен бірге мойындау күнінің мерзімін
1) айырбас бойынша операция жеткілікті көлемде коммерциялық мазмұнды қамтымайды;
2) сатып алынған активтің дұрыс құны да, айырбасталған активтің
Бастапқы тану күнінен кейінгі өлшеу
Бастапқы танудан кейін кәсіпорын негізгі құралдардың барлық объектісіне кейінгі
1) ҰС - ның 279 бабына сәйкес шығынды капиталдау
2) ҰС - ның 280 бабымен сәйкес құнды қайта
Нақты шығын бойынша есеп моделі
Кәсіпорын негізгі құралдар объектісінің құнын оның амортизациядан жиналған барлық
Құнды қайта бағалау бойынша есеп моделі
Кәсіпорын, құнды қайта бағалау бойынша есеп моделін таңдап Халықаралық
Негізгі құралдардың амортизациясы
Кәсіпорын соманы бөле білу керек, негізгі құралдар объектісімен қатынаста
Амортизациялық шегерім әрбір кезеңде пайдада немесе шығында танылуы керек,
Амортизацияланған құн және амортизация кезеңі
Активтің амортизацияланған құны оның пайдалы қолдану мерзімінің ұзақтығына жүйелік
Кәсіпорын жойылу құнын және пайдалы қолдану мерзімін талдау керек,
Актив амортизациясы басталады, актив пайдалануға дайын болған кезде, яғни
Активтің пайдалы қолдану мерзімі анықталған кезде кәсіпорын келесі факторларды
1) актиті (жүктемені) қолданудың болжалды режимі. Жүктеме болжалды күштен
2) болжалды физикалық тозу, өндіріс факторларынан тәуелді, ауысым мөлшері
3) техникалық және коммерциялық көзқарасынан моральды тозу , өндірістің
4) активті қолдануға заңды немесе осындай шек қою, жал
Амортизация әдістері
Субект амортизация әдістерінен активтен болашақта экономикалық пайда болатындай сипаттағы
Кәсіпорын аз мөлшерде амортизация әдісін қолдануды талдауы керек, әрбір
Құнсыздану
Әрбір есепті кезеңнің соңында кәсіпорын шаралар қабылдауы керек, ҰСның
Кәсіпорын пайдасының немесе шығының құрамына тәркілеу, негізгі құралдар объектісі
Мойндауды тоқтату
Кәсіпорын негізгі құралдар объектісін мойндауды тоқтатады:
объектінің істен шығу кезінде; немесе
оның қолданылуынан немесе істен шығуынан болашақ экономикалық пайда еш
Пайда және шығын, негізгі құралдар объектісінің мойындау тоқтатылған кезде
Кәсіпорын объектінің істен шығарылу күнін анықтау кезінде критериді қолдану
Пайда және шығын, негізгі құралдар объектісін мойындауды тоқтанқан кезде
Негізгі құралдар, сату үшін ұсталған
ҰС ның 627-628 бөлімінде сату үшін ұсталған негізгі құралдар
Ақпараттарды ашу
Кәсіпорынінің қаржылық есебімен негізгі құралдардың әрбір сыныбы үшін келесі
1) өлшеу базасы, балдық баланс құнын анықтау үшін қолданылады;
2) амортизатцияны есептеуге қолданылатын әдістер;
3) пайдалы қолдануға немесе амортизатция нормасына қолданылатын мерзіміне;
4) кезеңнің басымен аяғына балдық баланс құны және амортизатциядан
5) кезең басы мен аяғында баланс құнын келесі көрсеткіштер
түсім;
актитің істен шығуы, бұған қоса актив сияқты сыныпталған активтердің
бизнестің бірігуінен сатып алынған;
ҰС ның 26 бөліміне сәйкес пайда немесе шығынға шығрылған
амортизатция;
таза курстық айырмашылық, атқарымдық валютадан ұсынылған есеп валютасына қаржылық
басқада өзгерістер.
Кәсіпорыні сонымен қатар ашуы керек:
міндеттемелерді қамтамасыз ету сапасында жалға берілген, жеке меншікке құқық
негізгі құралдарды сатып алу бойынша келісілген міндеттемелер сомасы; және
негізгі құралдар объектісі бойынша үшінші жақтан тәркілеудің сомасы, құнсыздандырылған,
Сату үшін ұсталған негізгі құралдар объектісі, кәсіпорын басқа да
2. Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі құралдарының бухгалтерлік
2.1 Негізгі құралдар қозғалысының есебін ұйымдастыру
Кәсіпорынінің шаруашылық іс - әрекетінде бедгілеу бойынша пайдалану мақсатымен
Кәсіпорынілер пайдалы қызмет ету мерзімін ( негізгі құралдарды қолданудан
Негізгі құралдарды тұрғызу, салу немесе алу жөніндегі барлық нақты
Негізгі құрал объектілері кәсіпорынінің бухгалтерлік балансынан мыналардың нәтижесінде есептен
• физикалық немесе сапалық тозу;
• шаруашылық қызметінде пайдаланылмайтын объектілерді өткізуде;
• басқа кәсіпорынілерге негізгі құралды жарғы капиталына салым түрінде
• басқа заңды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз беру;
• объектілерге ұзақ мерзімді (қаржыландыратын) жалға беру;
• кем шығу, табиғи апат және басқа себептер.
Негізгі құрал объектілерін өтеусіз беру туралы шешім шаруашылық жүргізуші
2.2 Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым мөлшерін
Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде бірте-бірте тоза бастайды, яғни өзінің
Негізгі құралдардың тозуын «табиғи» және «сапалық» тозу деп екіге
Негізгі құралдардың сапалық тозуы олардың толық табиғи тозуы жетпей-ақ
Осы жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, негізгі құралдардың тозуы дегеніміз,
Негізгі құралдардың сапалық тозуының бірінші себебі - өндіріс салаларында
Негізгі құралдардың сапалық тозуының екінші себебі - ғылыми-техниканың өркендеуіне
жерге;
кітапхана қорларына;
фильм қорларына;
архитектуралық және өнер ескерткіштеріне;
өнімді малдарға;
мүражайлық құндылықтарға (заттарға).
Сонымен қатар амортизациялық аударым мынадай жағдайларда есептелмейді:
Қайта қүру, жаңарту (реконструкция) және техникалық қайта
қорландыру (перевооружения) жұмыстары жүргізіліп жатқан уақытта;
негізгі құралды уақытша тоқтатып қойған мезгілде.
Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте-бірте тозуларына
Амортизациялық аударым мөлшері дегеніміз негізгі құралдардың бастапқы құнынан белгіленген
Ұйымдарда негізгі құралдағы ай бойы есептелген амортизациялық аударым сомасы
Кәсіпорындарға жаңадан келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға амортизациялық
№ 6 Қазақстандық және № 16 халықаралық бухгалтерлік есеп
Құнды бірқалыпты (тура жолды) есептен шығару әдісі.
Құнды орындалған жұмыстың, өндірілген өнімнің көлеміне тепе-тең
мөлшерде есептен шығару әдісі (өндірістік әдіс).
Жылдамдатып есептен шығару әдістері:
а) қалдық құнының кему (қалдықты азайту) әдісі;
ә) сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару (коммулятивтік әдіс)
Амортизациялық аударым есептеудің таңдап алынған әдісі кәсіпорынның есеп саясатында
Құнды бірқалыпты (тура жолды) есептен шығару әдісі.
Құнды бірқалыпты (тура жолды) есептен шығару әдісі бойынша объектінің
Мысалы: станоктың бастапқы құны бір миллион (1 000 000)
1000 000-100 000-900 000 900 000/5 = 180 000
Бұл станоктың барлық амортизацияланатын сомасы 900 000 теңге (1
900 000 * 20% =180 000
Бұл кестеден үш жағдайды көруге болады:
негізгі құралдардың пайдалану мерзімі ішінде, яғни 5 жыл бойы
жинақталған тозу сомасы бірқалыпты өсіп (көбейіп) отырады;
негізгі құралдардың қалдық құны бірқалыпты азайып отырады.
Құнды орындалған жұмыстың көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен шығару әдісі
Бұл әдіс объектінің пайдаланған уақытына емес, оны пайдалану нәтижесіне
Бастапқы құны - қалдық құны / Жалпы өндірілуге тиісті
Егер станок бірінші жылы 3 миллион;
екінші жылы 3 миллион;
үшінші жылы 2 миллион;
төртінші жылы 1 миллион;
бесінші жылы 1 миллион өнім өндірсе, онда оған әр
бірінші жылы 270 000 тг = 3 миллион *
екінші жылы 270 000 тг = 3 миллион *
үшінші жылы 180 000 тг = 2 миллион *
төртінші жылы 90 000 тг = 1 миллион *
бесінші жылы 90 000 тг = 1 миллион *
Бұл әдісті (өндірістік әдісті) қолдануда әр жылғы амортизациялық аударым
Жылдамдатып есептен шығару әдісі.
Жеделдетілген амортизациялық аударым әдістері негізгі құралдарды ездерінің мөлшерленген пайдалану
Сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару әдісі (коммулятивтік әдіс).
Бұл әдістің коммулятивтік, яғни сандардың қосынды жиынтық сомасы деп
АА= Қалған жылдар саны / Пайдаланатын жылдар санының қосындасы
Мысалы: станоктың пайдалану мерзімі 5 жыл деп қарастыратын болсақ,
бірінші жылы 5/15;
екінші жылы 4/15;
үшінші жылы 3/15;
төртінші жылы 2/15;
бесінші жылы 1/15-ге тең болады.
Станоктың бастапқы құны бір миллион (1 000 000) теңге,
1-жыл АА - 5/15 * (1 000 000 -
2-жыл АА = 4/15 * (1 000 000 -
3-жыл АА = 3/15 * (1 000 000 -
4-жыл АА = 2/15 * (1 000 000 -
5-жыл АА = 1/15 * (1 000 000 -
Сандардың қосындысын, яғни коммулятивтік сан неғүрлым жылдам анықтап табу
S = N*(N+1) / 2
Мүндағы, S - сандардың қосындысы;
N - негізгі құралдардың пайдалану мерзімі (жыл).
Біздің мысалымыз бойынша
S = 5* (5 + 1) /2 = 5*6/2=
егер негізгі құралдардың пайдаланылу мерзімі 10 жыл болатын болса,
S = 10*(10 + 1) /2=10* 11/2 =55
Жоғарыда айтылған мысалымыз бойынша сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен
Қалдық құнының кему (қалдықты азайту) әдісі.
Бұл әдіс бойынша негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеу алдымен
Осыған дейінгі әдістерде мысалға алынған станоктың амортизациялық аударымын осы
Кестеде көрсетілгендей есеп беретін жылы екі еселеніп алынған амортизациялық
Амортизациялық аударым негізгі құралдарды қайта қүру және техникалық қайта
2.3 Кәсіпорынның негізгі құралдардың жалға алу және беру есебі
Көсіпорындар өздеріне керекті, яғни уақытша қажет болған негізгі құралдарды
қысқа мерзімді жалдағы негізгі құралдар;
орта мерзімді жалдағы негізгі құралдар;
ұзақ мерзімді жалдағы негізгі құралдар.
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды қысқа мерзімді жалға алу немесе беру
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды үш жылдан артық уақытқа жалға алу
Ұйымдар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда «Негізгі құралдар»
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға бергенде «Негізгі құралдарды есептен
Кәсіпорындар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда оларға есептелетін
Ал бұрын пайдаланылған негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға бергенде
Ұйымдардың ұзақ мерзімге жалға алған негізгі құралдарына жасалған келісімшарттағы
Жалгерде: Келісімшарт бойынша әзірге төленбеген жал төлеміне «Жалдық міндеттеме»
Жалға берушіде: Жалгер қайтарып берген негізгі құралдардың қалдық сомасына
Шаруашылық жасаушы кәсіпорын үшін өзінің қаржылық жағдайын және төлем
Жалға жасалатын келісім шартта: жалға берілетін мүліктің қүрамы мен
Негізінен алғанда, жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, демек,
Жал келісім-шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Жал мерзімі - көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен ерекшеленеді
Ағымдағы жалгерлік.
Ағымдағы деп қаржыландырылатын жалгерліктен басқа кез келген жалгерліктің түрін
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім шартқа сәйкес 2160
Жалға берілген мүліктер жалға берушінің балансында көрініс табатын болғандықтан,
Жалақысы келіп түссе тиесілі ақша қаражаттарынң шоттары дебеттеліп, 2160
Жалақысы тиесілі өндіріс шоттарында, яғни келесі шоттардың дебетінде:
8047 - егер де негізгі құралдар әлеуметтік сферада пайдаланылса;
7110 - егер де негізгі құралдар тауарды сатумен байланысты
7210 - егер де негізгі құралдар жалпы шаруашылық қажеттілігі
Жалға алынған негізгі құралда жалға алушышың талаптарына сай келе
Жалға алушының жүргізген күрделі жөндеу жұмыстарының есебі жалға алған
Қаржыландырылған жалгерлік.
Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға алушының есебінен ұзақ
Қаржыландырылатын жал-мүлікке меншіктік қүқымен байланысты, жалға берушінің олжасымен қоса,
Жалға алушының қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс:
Жалға берушінің қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс.
Жалға берілген мүліктің пайдалану қүқының басым бөлігінің мынадай жағдайда
Егер де жалға берілген мүліктің пайдалану қызметінің мерзімі 80%
Егер де негізгі құралдың жал мерзімі біткен кезде бастыпқы
Бүкіл жал кезеңінде оның дисконтталған құны төленетін
жалақысының 90% қүраса;
Жал мерзімі біткен соң жалға алушы жалға берушіден негізгі
Қаржыландырылатын жал мерзімінің ішінде жалға берілген мүлік баланста бір
Жал төлемі екі төлемнен тұрады: қаржыландырудан және жалгерлік міндеттемсінен,
Жалгерлік төлем ағымдағы бағасы бойынша немесе дисконтталған қүн бойынша
Қарастырылған пайыздың мөлшерлемесі ақша ағынының болашақтағы құнын анықтайтын арнайы
ҒV-РV(1+r)
Мұндағы:
ҒV- жылдарынан кейін ақша ағынының боашақтағы құны
РV - есептеу кезінде салынған сомасы
R - пайыздық мөлшерлемсі
N - есептеу кезіне алынған жылдар саны
Жалға алушының қарыз капталына өсіп отыратын пайыздық мөлшерлеме -
Жалгерлік мерзімнің барысында келісім шартқа сәйкес жалға берушіге минималды
Минималды жалақысы - бұл төлем түрі оны жалгерлік мерзімнің
Қаржыландыратын жал жағдайында қабылданған жалгерлік актив 12 бөлімшенің тиесілі
Жалгерлікке берілген активтер үшін пайыздар сомасына 7310 «пайыздар бойынша
Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған активтердің
8045 - егер де негізгі құралдар мен материалдық емес
7110 - егер де негізі құрал тауарды сату процесі
7210 - егер де негізгі құрал жалпы шарушылық қаттілігіне
Жал мерзімінің барысында жалға алушы жалға алынған активтерді мерзімінен
1260 Басқа да шоты, «Түсетін жал міндеттемесі» субшоты
2170 «есептелген пайыздар»,
6120 «акция бойынша дивиденттер мен пайыз түріндегі табыстар» болашақта
Егер де жалға алушы жалға берілген активті өз мерзімінен
Мысал. Жал төлемінің аз дисконтталған құнын есептеу үшін қарастырылған
Қаржылық лизинг - бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын
лизинг беруші
лизинг алушылар болып табылады
Басқа сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг - бұл инвестициялық қызметтің
мерзіммен шамалас немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс.
шарта қарастырылған болса.
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-жабдықтар, транспорт құралдары, жер
Лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты және олар әр
Қайтарылатын лизинг - лизингтің бір түрі, онда сатушы осы
Банк лизингі - лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші
Толық лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг беруші
Таза лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг алушы
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі
Қозғалмайтын мүліктер бойынша жасалатын келісім шарттары міндетті түрде заң
Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісті пайдаланады: не
Бухгалтерлік есепте қаржылық есеп бойынша жасалатын операциялар онда қарастырылған
Енді біз бір мысал келтіріп көрейік. Бұл мысалдың шарты
2.4 Қызылқоға аудандық қаржы бөліміндегі бухгалтерлік есептің автоматтандырылу жүйесі
Тіркелген активтермен жұмыс . электронды түрдегі салық есептемесі.
Қадам 1. Тіркелген активтің келіп түсуі.
Бухгалтерлік есеп бойынша тіркелген активпен жұмыс орындалуы үшін мыналар
Құжат – тіркелген актив есебі – тіркелген актив келіп
Кестедегі тіркелген актив бөлімінің жолдарын толтырған кезде Кеңселік жиһаз
Алынған шот-фактураны тіркейміз, Провести батырмасын шертеміз, содан кейін
Қағазға басылған күйін алу үшін Басып шығару батырмасын шертеміз.
Сақтаймыз, жүргіземіз және құжатты жабамыз. 3-суретте көрсетілгендей Операциялар
Қадам 2. Бухгалтерлік есеп бойынша амортизацияны есептеу.
Құжат – реттемеленген – амортизациялық есептеу командасын орындаймыз. Ашылған
Тіркелген актив үшін амортизацияны бөлек есептеудің мүмкіндігі бар, әртүрлі
Сақтаймыз, жүргіземіз және құжатты жабамыз, ОК батырмасын
Кеңселік жиһаз объектісі үшін бағдарлама амортизациялық есеп шегерімін тек
Есептің нәтижесін баспаға шығару және қарау үшін Есептеме
Қадам 3. Регламенттелген есептеме.
Регламенттелген есептеме – бұл салық және бухгалтерлік есептеме, салық
Менюдегі Есептеме – Регламенттелген командасымен 2006 жыл 3 тоқсан
1. Қаржылық есептеме (бухгалтерлік баланс, ақша қаражаттарының қозғалысының
2. ЭФНО, ИСИД, ИС ҚҚС бағдарламасында ҚР кірістер Министерствасы
- жеке табыс салығы бойынша есеп, нысан 201.00;
- жеке табыс салығы бойынша есеп, нысан 201.03;
- ҚҚС бойынша декларация, нысан 300.00;
- шот-фактура тізілімі, нысан 307.00;
- акциз бойынша декларация, нысан 400.00;
- әлеуметтік салық бойнша декларация, нысан 600.00;
- жер салығы бойынша ағымдағы төлемнің есебі, нысан 701.00;
- транспортқа салығы бойынша ағымдағы төлемнің есебі, нысан 701.01
- мүлікке салығы бойынша ағымдағы төлемнің есебі, нысан 701.02
- мүлікке салығы бойынша ағымдағы төлемнің есебі, нысан 701.03
3. Мемлекеттік статистикалық есептеме, өзіне статистикалық есептеменің формасын қосады:
- нысан №1-Т айлық. Еңбекақы бойынша есептеме;
- нысан №1-Т тоқсандық. Еңбекақы бойынша есептеме;
- нысан 2-МП тоқсандық. МП қызметінің негізгі көрсеткіштері;
- нысан ОС-11 (жылдық). МЕА және НҚ қозғалысы және
4. басқалар:
- жеке табыс салығын бірқалыпты есептеу бойынша есеп;
- зейнетақы жарнасының есептелуі туралы куәлік;
- әріптестік бойынша міндетті зейнетақы жарнасының есептелуі туралы анықтама;
- нысан Т-1. Есептік тізімдеме;
- нысан Инв-10. Есепті түгендеу актісі.
Есептеме құжатын алудан бұрын есепті кезеңнің жабылу операцияларын орындаймыз.
Бағдарлама сақтайды, өткізеді және құжатты жабады.
Ертерек орындалған операциялардың нәтижесінде Операциялар журналы келесі түрге
Регламенттелген есептеменің тізімінен қаржылық есептеме тобынан Бухгалтерлік баланс есептемесін
Қаржылық есептеме тобынан басқа да регламенттелген есептемені форматтауға болады.
Салықтық есептеме тобынан тізімінен кезкелген бір құжатты ашамыз, мысалы,
Мемлекеттік статистикалық есептеме және Басқалар тобындағы
Қадам 4. Барлық уақытта жасағанымызды талдайық.
Жұмыстың сызбанұсқасы анық және барынша қарапайым. Менюден қажетті құжатты
Сонымен, берілгеннен біз ақпараттық базаның бастапқы дайындығын қарастырдық, кассалық
Біздің пікірімізше, жұмыстың осындай салыстырмалы түрде үлкен емес
3. Қызылқоға аудандық қаржы бөлімінің негізгі құралдарын қолдануына талдау
3.1 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімінің негізгі құралдармен қамтамасыз етілуінің
Талдау үшін деректер көзі: ұйымның бизнес-жоспары, техникалық жетілдіру жоспары,
Негізінде талдау негізгі құралдардың көлемі және оның динамикасы мен
Бухгалтерлік есептеме деректері (нысан №5) бойынша жүргізілетін негізгі өндіріс
Жаңару коэффициенті (Кжаң), олардың жыл соңындағы жалпы құнындағы жаңа
Кжаң= (келіп түскен негізгі құралдардың құны)/(кезең соңындағы негізгі құралдардың
Кесте 1. негізгі құралдар құрылымының талдауы
Негізгі құралдардың түрлері Өткен жыл Есепті жыл Өзгерістер (+,
Сома, мың тг. Үлес салмағы, % Сома, мың тг.
Ғимараттар 4900 28 6500 26 +16000 -2,0
Жүк көліктері 210 1,2 250 1,0 +40 -0,2
Жұмыс көліктер 10850 62 16000 64,0 +5150 +2,0
Өлшейтін құралдар 280 1,6 400 1,6 +120 -
Есептейтін техника 420 2,4 750 3,0 +330 +0,6
Транспортық құралдар 490 2,8 650 2,6 +160 -0,2
Аспаттар 350 2,0 450 1,8 +100 -0,2
Барлық өндіріс қоры 17500 100 25000 100 +7500 -
Өндірістік емес негізгі құралдар
-
- - -
барлығы 17500 100 25000 100 +7500 100
негізгі құралдардың жаңаруының уақыты (Тжаң):
Тжаң=(кезең басындағы негізгі құралдардың құны)/(келіп түскен негізгі құралдардың құны);
істен шығу коэффициенті (Кі.ш):
Кі.ш=(істен шыққан негізгі құралдардың құны)/(кезең басындағы негізгі құралдардың құны);
өсу коэффициенті (Кө):
Кө=(негізгі құралдардың өсу сомасы)/(олардың кезең басындағы құны);
Тозу коэффициенті (Кт):
Кт=(негізгі қор тозуының сомасы)/(сәйкес күндегі негізгі қордың бастапқы құны);
жарамдылық коэффициенті (Кж):
Кж=(негізгі қордың қалдық құны)/(негізгі қордың бастапқы құны).
Негізгі құралдардың жөнделуі, жаңа объектінің қолданысқа енуі және жаңа
Қорлар моральды тозу және өсу құрамының сипаттпмасы үшін пайдалану
Кесте 2. негізгі құралдардың техникалық жағдайы және қозғалысы туралы
Көрсеткіштер Көрсеткіштер деңгейі
Өткен жыл Есепті жыл Өзгерістер
Жаңару коэффиценті, % 12,6 15,1 +2,5
Жаңару мерзімі, жыл 7,4 6,1 -1,3
Істен шығу коэффицеті, % 5,0 7,0 +2
Өсу коэффиценті, % 8,6 9,3 0,7
Тозу коэффиценті, % 38,0 36,5 -1,5
Жарамдылық коэффиценті, % 62,0 63,5 +1,5
Жабдықтың орташа уақыты, жыл 4,2 4,0 -0,2
2 кестеде ұйымның негізгі құралдарының техникалық жағдайы есеп жылында
Ұйымның әртүлі түрдегі машиналармен, механизмдермен (тетіктермен), жабдықтармен, үй-жаймен қамтпмасыз
Жалпы еңбектің қормен жарақтандырылуының көрсеткіші орташа жылдық құнның ең
Еңбектің техникамен жарақтандырылуының деңгейі өндірістік жабдықтардың құнының ең көп
Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі негізгі қорының қарқынды және тиімді
Негізгі өндіріс қорларын қолданудағы қарқындылық пен тиімділіктің талдауы. Негізгі
Қор пайдалылығы (пайданың негізгі құралдардың орташа жылдық құнына қатынасы);
Негізгі өндіріс қорының қор қайтарымы (өндірілген өнім құнының негізгі
Негізгі өндіріс қорының актив бөлімінің қор қайтарымы (өндірілген өнім
Қор сийымдылығы (негізгі өндіріс қорының орташа жылдық құнының есепті
Негізгі қордағы салыстырмалы үнем:
Энөқ= НӨҚ1 - НӨҚ 0*ІВП ,
Мұндағы, НӨҚ 0 , НӨҚ1 - базистік және есепті
ІВП – өнім өндіру көлемінің индексі.
Талдау процесінде аудару серпінінің көрсеткіші, олардың деңгейі бойынша жоспардың
Негізгі қорларды пайдаланудың тиімділігінің ең жинақтаушы көрсеткіші қор пайдалылығы
Rнөқ=ҚҚнөқ*Rвп .
3кестедегі деректер НӨҚ-дың пайдалылығының нақты деңгейі жоспардағыдан 3,77 пайыз
Қор пайдалылығының өзгерісі:
НӨҚ қор қайтарымы есебінен:
∆Rнөқ = ∆ҚҚ * RВПжос = (4,24-4,00) * 19,346
Өнімнің пайдалылығынан:
∆Rнөқ = ҚҚқ * ∆RВП = 4,24 * (17,361-19,346)
Сызба1
НӨҚ қор қайтарымына әсер ететін бірінші деңгейлі фактор болып
ҚҚнөқ = Үла * Үлқ * ҚҚқ.
Кесте 3. Қор қайтарымдылығы мен қор пайдалылығын талдау үшін
Көрсеткіштер жоспар факт ауытқу
Тауарды сатудан түскен пайда, мың.тг. 15477 17417 +1940
Шығарылған өнім көлемі, мың.тг. 80000 100320 +20320
Орташа жылдық құн, мың.тг.
НӨҚ
20000
23660
+3660
Олардың актив бөлімі (НӨҚа) 13600 16562 +29262
Қолданыстағы жабдық (НӨҚқ) 12500 14906 +2406
Жабдықтың бірлігі, мың.тг. (Ө) 250 276 +26
НӨҚ актив бөлімінің үлес салмағы (Үла) 0,68 0,7 +0,02
НӨҚ актив бөліміндегі қолданыстағы жабдықтың үлес салмағы (Үлқ)
0,919
0,9
-0,019
Қор пайдалылығы (Rнөқ), % 77,38 73,61 -3,77
Өнімнің пайдалылығы (RВП), % 19,346 17,361 -1,985
НӨҚ қор қайтарымдылығы (ҚҚнөқ), тг. 4,0 4,24 +0,24
Қордың актив бөлімінің қор қайтарымдылығы (ҚҚқ)
6,4
6,73
+0,33
Қолданыстағы жабдықтың орташа жылдық мөлшері (М), дана. 50 54
Жыл ішінде жабдықтармен жұмыс істелді (Т), машина-сағ 175500 165240
Сонымен бірге жабдық бірлігі:
Сағат (Тбір)
3510
3060
-450
Ауысым (Ау) 450 408 -42
Күндер (Кү) 250 240 -10
Жабдықтың жұмыс ауысымының коэффициенті (Кау)
1,8
1,7
-0,1
Ауысымның орташа ұзақтығы (Ұ), сағ 7,8 7,5 -0,3
Өнім шығару 1 машина-сағ (ВЧ), тг. 455,84 607,12 +151,28
3 кестедегі деректер бойынша факторлардың ықпал етуне абсолютті айырмашылық
∆ҚҚҮла = ∆Үла * Үлқ жос * ҚҚқ жос
∆ҚҚҮлқ = Үла қ * ∆Үлқ * ҚҚқ жос
∆ҚҚқққ = Үла қ * Үлққ *∆ ҚҚқ жос=0.70*0.9*(+0.33)=+0.208
__________________
Барлығы +0,24 тг.
Берілген фактордың өндірілген өнім көлеміне ықпалы НӨҚ қор қайтарымының
∆ӨШнөқ = ∆НӨҚ * ҚҚНӨҚжос = (+3660) * 4,0
∆ӨШҮл а = НӨҚнақ *∆ ҚҚҮл а = 23660*0,117
∆ӨШҮл қ = НӨҚнақ *∆ ҚҚҮл қ = 23660*(-0,085)
∆ӨШҚҚ қ = НӨҚнақ *∆ ҚҚҚҚ қ = 23660*(+0,208)
Осыдан кейін қолданыстағы жабдықтау қор қайтарымының өзгеріс факторларын барынша
ҚҚқ = (М*Тбір*ЧВ)/( НӨҚқ)
Жабдықтау қор қайтарымының факторлық моделін кеңейтуге болады, егер жабдықтың
Технологиялық жабдықтаудың орташа жылдық құны өндірілген мөлшерге (М) және
ҚҚқ = (М*Кү*Кау *Ұ*ЧВ)/(М*Ө) = (Кү* Кау *Ұ*ЧВ)/Ө.
Жабдықтау қор қайтарымының өсуіне ықпал ететін факторлардың есебін тізбекті
ҚҚқжос = (Күжос* КАУ жос *Ұжос*ЧВжос)/Өжос= (250*1,8*7,8*0,45584)/250= 1600/250= 6,4тг.
Қор қайтарымының бірінші шартты көрсеткішін анықтау үшін жоспарлымен қатар
ҚҚқш1 = (Күжос* КАУ жос *Ұжос*ЧВжос)/Өнақ= (250*1,8*7,8*0,45584)/276= 1600/276=5,8 тг.
Жабдықтаудың өзгеріс құнының нәтижесінде қор қайтарымының деңгейі 0,60 тг.
Енді әрі қарай жабдықтаудың нақты құнында және жұмыспен өтелген
ҚҚқш2 = (Күнақ* КАУ жос *Ұжос*ЧВжос)/Өнақ=(240*1,8*7,8*0,45584)/276= 1536/276=5,57 тг.
Қор қайтарымының 0,23 тг. (5,57-5,80) төмендеуі жабдықтаудың жоспардан тыс
Қор қайтарымының үшінші шартты көрсеткіші оның нақты құнында, өтелген
ҚҚқш3 = (Күнақ* КАУ нақ *Ұжос*ЧВжос)/Өнақ=(240*1,7*7,8*0,45584)/276= 1450,66/276= 5,26 тг.
Жабдықтау жұмысының ауысым коэффициентінің төмендеуінен оның қор қайтарымы 0,31
Қор қайтарымының төртінші көрсеткішін есептеуде тек орташа сағаттық өндірім
ҚҚқш4 = (Күнақ* КАУ нақ *Ұнақ*ЧВжос)/Өнақ=(240*1,7*7,5*0,45584)/276= 1395/276=5,05 тг.
Ауысымның нақты ұзақтылығы жоспарлыдан 0,3 сағатқа төмен болымен байланысты
Жабдықтаудың нақты өндірімінде қор қайтарымы құрады:
ҚҚқнақ = (Күнақ* КАУ нақ *Ұнақ*ЧВнақ)/Өнақ=(240*1,7*7,5*0,60712)/276= 1858/276=6,73 тг.,
мұнда жоспарлы өндірімге қарағанда 1,68 тг. жоғары (6,73-5,05).
Осы факторлар НӨҚ қор қайтарымына қалай әсер еткенін білу
НӨҚ қор қайтарымының өзгерісітері:
Жабдықтаудың құны бойынша (-0,60*0,63) = - 0,378 тг.;
Күндік қарапайымдылық (-0,23*0,63) = -0,145 тг.;
Ауысым коэффициенті (-0,31*0,63) = -0,195 тг.;
Ішкі ауысым қарапайымдылығы (-0,21*0,63) = -0,132 тг.;
Орташа сағаттық өндірім (+1,68*0,63) = +1,058 тг.
___________________________
Барлығы (+0,33*0,63) = +0,208 тг.
Қор қайтарымының неге байланысты өзгергенін біле отырып, олардың қор
∆Rнөқ = ∆ҚҚ хі* RВПжос
4 кесте негізгі факторлардың негізгі қорларға әсер етуі
факторлар ҚҚ өзгерісі, тг. Қор пайд. ықпалының есебі Қор
Бірінші тәртіп бойынша
Қордың актив бөлімінің үлесі +0,117 0,117*19,346 +2,26
Қордың актив бөліміндегі қолданыстағы жабдықтың үлесі -0,085 -0,085*19,346 -1,64
Қордың актив бөліміндегі қайтарым +0,208 0,208*19,346 +4,02
барлығы
+4,64
Екінші тәртіп бойынша
Жабдықтаудың құны -0,378 -0,378*19,346 -7,31
Күндік қарапайымдылық -0,145 -0,145*19,346 -2,81
Ауысым коэффициенті -0,195 -0,195*19,346 -3,77
Ішкі ауысым қарапаймдылығы -0,132 -0,132*19,346 -2,55
1 машина-сағаттағы өндірілім +1,058 +1,058*19,346 +20,46
барлығы +0,208 +0,208*19,346 +4,02
Осы есептің негізінде НӨҚ пайдалылық деңгейінің жоғарылауындағы қолданылмаған резервтертері
3.3 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімі өндіріс күшінің қолданылуы және
Ұйымның өндіріс күшінің қолданылуының талдауы. Негізгі қорды тиімді қолданудың
Өндіріс күшіндегі ұйым өндіріс ұйымының, технология және техниканың жоспарланған
Өндіріс күшінің қолданылу дәрежесі (Ккүш) келесідей болып анықталады:
Ккүш = Нақты (жоспарлы) өнім өндіру көлемі / ұйымның
Оның жоғарылау өзгерісінің факторын, ұйымның толық және шығарылатын өімнің
Ка =Кб+Кқұр+Кқ.қ+Кұтш+ДКас-Кш ,
Мұндағы, Ка , Кб – кезеннің басы мен аяғындағы
5- кесте. Өндіріс күшінің қолдалануының талдауы
Көрсеткіштер Өткен жыл Есептік жыл Өзгерістер
Салыстырымдық бағадағы өнімнің шығарылуы, мың тг.
73940
78375
+4435
Салыстырымдық бағадағы өніріс күші, мың тг.
85000
9200
+7000
Өндіріс күшінің өсуі мыналар бойынша:
іске жаңа және жаңғыртылған жабдықтың кірстірілуі
+4200
цехтарды қайта құру
+2800
Күштің қолдану деңгейі, % 87,0 85,2 -1,8
Өндіріс алаңы, м2 500 540 +40
1м2 өндіріс алаңына шығарылған өнім, мың тг.
147,88
145,1388
-2,7412
Қордың пассив бөлімінің қолдану деңгейін сипаттау үшін 1м2 өндіріс
5-кестеге қарап талданған ұйымның есепті жылында өндіріс көлемі мыналар
Ұйымның өндіріс алаңы
Д ВП = (+40)*147,88=+5915 мың тг.;
1м2 алаңда шығарылған өнім
Д ВП = 540*(-2,7412)= -1480 мың тг.
Осы бойынша ұйымның тек қана актив бөлімін емес, сонымен
Осыдан кейін жабдықтар мен машиналардың жеке түрлерлерін қолдану анық
Технологиялық жабдықтауды қолданудың талдауы
Жабдықтаудың жұмысын талдау кезінде оның қолдану мөлшері, жұмыс жасау
Жабдықтау келесі топтарға бөлінеді:
- қолда бар (белгіленген және белгіленбеген );
- белгіленген (пайдалануға берілген);
- өндірісте нақты қолданатын;
- жаңғыртудағы және жөндеудегі;
- сақталым қорындағы;
Егер басындағы үш топ өсуі бойынша шамамен бірдей болса,
Өндірске қолда бар жабдықтауды жұмылдыру деңгейі келесі көрсетіштермен сипаталады:
қолда бар жабдықтау жиынтығының қолдану коэффициенті (Кқб):
Кқб = қолданыстағы жабдықтың саны / қолда бар жабдықтың
белгіленген жабдықтау жиынтығының қолдану коэффициенті (Кб):
Кб= қолданыстағы жабдықтың саны / белгіленген жабдықтың саны.
Қолда бар мен белгіленген жабдықтаудың мөлшері арасындағы айырмашылық, орташа
Жабдықтаудың экстенсивті жүктеу деңгейін сипаттау үшін оның жұмыс уақытының
- уақыттың күнтізбелік қоры – жабдықтың жоғарғы жұмыс жасау
- уақыттың атаулы қоры (белгіленген жабдық бірлігінің мөлшері есепті
- жопарлы қор – жабдықтың жұмыс уақыты жоспар бойынша.
- нақты қор істелген жұмыс уақыты (есептегі деректер бойынша).
Жабдықтаудың жұмыс уақытының қолдануы сипаттау үшін келесі пайдаланылады:
Уақыт күнтізбелік қорының қолданылу коэффициенті (Кукқ):
Кукқ =Уқ/Ук;
уақыттың атаулы қорының қолданылу коэффициенті (Куақ ):
Куақ =Уқ/Уа;
Жоспарлы қор уақытының қолданылу коэффициеті (Кжқу):
Кжқу =Уқ/Уж;
Мұндағы, Уқ, Уж, Уа, Ук – жабдықтаудың жұмыс уақытындағы
Жабдықтаудың интенсивті жүктеуінде өнім шығару орташа есеппен уақыт бірлігі
Ки.ж = CӨн /СӨжос,
Мұндағы, CӨн ,СӨжос – нақты және жоспарлы орташа сағаттық
Жтнақтаушы көрсеткіш, жабдықтың қолданылуын кешенді сипаттайтын, - интеграциялық жүктеме
КІ = Кжқу * Ки.ж .
Талдау жүйесінде осы көрсеткіштердің динамикасы зерделенеді, сонымен қатар олардың
ВПі = Мі *Күі *Кауі *Созі *СӨі ,
Мұндағы, Мі – і-жабдықтың мөлшері; Күі – жұмыс жасалған
Бұл факторлардың әсерінің есебі детерминді нақты талдаудың бір тәсілімен
Тізбекті қондырма тәсілінің есебінің әдісі (3 кестедегі деректер бойынша):
ВПжос = Мжос *Күжос *Каужос *Созжос *СӨжос = 50*250*1,8*7,8*0,45584=
ВПш1 = Мнақ *Күжос *Каужос *Созжос *СӨжос = 54*250*1,8*7,8*0,45584=
ВПш2 = Мнақ *Күнақ *Каужос *Созжос *СӨжос = 54*240*1,8*7,8*0,45584=
ВПш3 = Мнақ *Күнақ *Каунақ *Созжос *СӨжос = 54*240*1,7*7,8*0,45584=
ВПш4 = Мнақ *Күнақ *Каунақ *Сознақ *СӨжос = 54*240*1,7*7,5*0,45584=
ВПнақ = Мнақ *Күнақ *Каунақ *Сознақ *СӨнақ = 54*240*1,7*7,5*0,6071284=
Өнім шығарылуының мыналар бойынша өзгеруі:
а) қолданыстағы жабдықтың мөлшері
Д ВПм = ВПш1 - ВПжос = 86400 –
ә) жабдықтау бірлігіндегі жұмыс жасалған күннің орташа мөлщері
Д ВПкү = ВПш2 – ВПш1 = 82944 -86400
б) жабдықтау жұмысының ауысым коэффициенті
Д ВПКау = ВПш3 – ВПш2 = 78336 –
в) ауысымның орташа созылымы
Д ВПсоз = ВПш4 – ВПш3 = 75323-78336= -
г) орташа сағаттық өндірім
Д ВПсө = ВПнақ – ВПш4 = 100320-75323= +
Жабдықтаудың орташа сағаттық өндірімінің өзгерісінің себебі және олардың өнім
6 кесте. Жабдықтаудың орташа сағаттық өндірімінің өзгерісінің талдауы.
шаралар Машина-сағ.,өндірілім, мың тг. Шаралар өткізілгеннен кейін жұмыс уақыты,
мың тг. Д СӨ,
мың тг.
(ДВП/Унақ)
дейін кейін
Ескі жабдықты ауыстыру 0,90 0,4 20000 +10000 +60,52
Қолданыстағы жабдықты жаңғырту 0,65 0,4 18000 +4500 +27,23
Технологияның жетілдірілуі 0,60 0,4 45000 +9000 +54,47
Басқалар
+1497 +9,06
барлығы - - - +24997 +151,28
1 машина-сағ. өнім өндіру және жабдықтаудың мөлшерінің жоғарлауы есебімен
Қор пайдалылығы және қор қайтарымжылығы, өнім өндірімінің жоғарлауының сақтаулы
Талдаудың қорытындысы қор қайтарымының және өнім шығарылуының жоғарлауының сақтаулы
Жаңа жабдықтың жұмысқа кірісуі есебінен өнім шығарудың жоғарлау сақтаулы
Р↑ӨШм = Р↑М*ЖҰнақ = Р↑М*Күнақ*Каунақ *Сознақ * СӨнақ .
Жабдықтаудың күні бойғы қарапайымының қысқаруы оның әрбір жылдық бірлігіне
Р↑ӨШКү =Кв* Р↑Кү*КүҰнақ = Кв* Р↑Кү*Каунақ *Сознақ * СӨнақ
Өндірістің ең жақсы ұйымының нәтижесінде ауысым коэффициентінің жоғарлауы есебінен
Р↑ӨШКау = Мм * Күм * Р↑Кау * АуӨ
Ішкі ауысым қарапайымының қысқаруы есебінен орташа созылмалылық жоғарылайды, ал
Р↑ӨШжай = Аум * Р↑Соз*СӨнаақ= Мм * Күм *
Жабдықтың орташа сағат өндірімінің жоғарлау есебінен өнім шығарудың өсуінің
Р↑ӨШСӨ = Тм * Р↑СӨі = Мм * Күм
Осыдан кейін қор қайтарымы өсімнің сақталу қоры анықталады:
Р↑ҚҚ=( ӨШнақ + Р↑ӨШ) / (НӨҚнақ + НӨҚКү -
Мұндағы, ӨШнақ – жалпы өнімнің жалпы көлемі; Р↑ӨШ –
Қор пайдалығының өсім сақталым қорын анықтау үщін қор қайтарым
Р↑Rнөқ= Р↑ ҚҚ* Rөшнақ
Талдаудың қорытындысы бойынша нақты шаралыр анықталған сақталым қорын игеру
3.4 Қызылқоға аудандық қаржы бөлімінің негізгі құралардың бухгалтерлік есебін
“Қазақстан үшін 1С: бухгалтерия 8.0” – есептің автоматтандырылған жаңа
Әртүрлі үлкен программалардың ортасында, бухгалтрлік есеп жүргізу үшін бекітілген,
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» мүмкіндігі орыс тілінде де қазақ
Жаңа бағдарламалық өнімді сіздер өз қалағандарыныздағы 1С фирмасының серіктестерінен
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» -бен танысуды және оның мүмкіндіктерін
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келе айтканда, негізгі құралдар кәсіпорын қызметіне жағдай туғызу
Бухгатерлік есептің қазақстандық №6 стандартына және оған арналған әдістемелік
57
Кәсіпорынның негізгі құралдарын бағалау және қайта бағалау
Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары
Бюджеттік көрсеткіштерді экономикалық талдау
Жaңaқaлa aудaндық ветеринaрия бөлімі мемлекеттік мекемесінің мәліметтері негізінде aудaн бюджетінің жұмсaлу қызметін жaн-жaқты тaлдaп, оның жұмысын болaшaқтa жетілдіру мүмкіндіктерін көрсету
«Қазығұрт ауданының экономика және қаржы бөлімі» мемлекеттік мекемесі
Жергілікті бюджет кірістерін қалыптастыратын салықтар
Қазақстандағы мұнай – газ кешендерінің дамуы: Құлсары, Сағыз қалалары
І. ММ «Зайсан аудандық жер қатынастар бөлімі»-нің қаржылық жағдайының мазмұны мен әдістерін талдау
Қаржыларды басқару
Қатты тұрмыстық қалдықтар