ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИГРАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ


БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ
ЖӘНЕ МИГРАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Қазақстанның демографиялық жағдайына жалпы сипаттама
1.2 Еңбек ресурстары және экономикалық белсенді халық
1.3 Әлеуметтік және кәсіптік құрылымы
2 ҚАЗАҚСТАН АЙМАҚТАРЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАҒДАЙ
2.1 Қазақстан аймақтарындағы әлеуметтік жағдайға жалпы сипаттама
2.2 Экономикалық жағдайы жоғарғы деңгейдегі аймақтар
2.3 Экономикалық жағдайы орта деңгейде дамыған аймақтар
2.4 Экономикасы артта қалған аймақтар
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИГРАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ
3.1 Қазақстандағы көші-қонның жалпы сипаттамасы
3.2 Қазақстан көші-қонының халықаралық миграцияда алатын орны
3.3 Көші – қонның Қазақстанның демографиялық жағдайына әсері
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қосымша А
Қосымша В
КІРІСПЕ
Социалистік даму моделінен әлеуметтік – нарықтық даму моделіне өту
Қарастырылмақ тақырыптың өзектілігі республикамыздағы демографиялық және миграциялық ерекшеліктердің
Зерттеу мақсаты осы күнгі халық демографиясы жағдайы мен
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі бірқатар сұрақтар қарастырылды:
- Қазақстанның демографиялық даму кезеңдерінің сипаттамасы;
- Аймақтардағы демографиялық жағдай;
-Халықтың жастық жыныстық құрамы, оның құрылымы;
-Халық санына жасалған болжам;
-Қазақстан бойынша миграциялық үрдістердің даму перспективалары мен тенденциялары;
- 20 ғасыр қарамағындағы миграцияның жаңа типінің сараптамасы;
- Халықтың миграциялық қозғалысының құқықтық қадағалануына жасалған бағалау;
- Көші-қон ағындарына жасалған болжам;
-«Көші-қонның» теориялық ұғымы, олардың негізгі түрлері мен типтері;
-Қазақстандағы көші-қонның заңдылық базасының жай–күйі мен проблемаларын салыстырмалы талдауды
- Көші-қон процесінің аймақтық ерекшеліктері;
-1990-шы жылдардағы көші-қон процесінің динамикасының негізгі факторларын ашып көрсету;
- Көші - қондардың қазақтың әлеуметтік – кәсіби құрамына
- Көші - қон процестері тенденциялары бағыттарының өзгерістері және
- Шетелдердегі қазақтарды ата - қонысына қайтару саясатындағы сөзсіз
- Зерттеу нәтижесінде түйінделген қорытындылар бойынша Қазақстандағы көші-қон процесінің
Қазақстандағы миграциялық процестердiң жаңа тенденциялары және даму мүмкiндiктерi қарастырылған.
Жүргізілген зерттеу нәтижесінде Қазақстан халқының демографиялық дамуы мен көші-қон
Бітіру жұмысы үш бөлімнен тұрады.Бірінші бөлімде Қазақстан Республикасының демографиялық
Зерттеулер негiзiнде келесiдей қорытындыға келуге болады:
1990-1997 жылдар аралығында республикамызда табиғи өсім көрсеткіші төмен болды,
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Қазақстанның демографиялық жағдайына жалпы сипаттама
Демография (грек. demos және grapha) – белгілі бір
Егемен Қазақстан – біртұтас мемлекет. Оның аумағының көлемі –
Бүгінде Қазақстан құрамында 14 облыс, республикалық бағыныстағы 2 қала
Қазақстан Республикасының халқының саны 15 219 291 адам. Қазақстан
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет болуына орай демография ғылымына жүктелетін жауапкершілік
Екiншi кезеңде (1970-1987 жж.) туу мөлшерi тұрақталып, кей жылдары
Үшiншi кезеңде (1987-1999 жж.) туудың кезектi құлдырауы басталып –
2000 жылы демографиялық дамудың төртiншi (қазiргi) кезеңi басталды. Оның
Облыстар мен iрi қалаларды халықтың табиғи өсiмi (қазақстандық өлшеммен
Республикамыздың белгілі демографы академик М.Тәтімов Қазақстандағы табиғи өсім құбылысында
Кесте 1 Қазақстан Республикасының халық саны (жыл басына, адам)
2004 2005 2006
Қазақстан Республикасы 14951200 15074767 15219291
Ақмола 748930 747185 746652
Ақтөбе 671812 678607 686698
Алматы 1571194 1589751 1603758
Атырау 457215 463466 472384
Батыс Қазақстан 603832 606534 609291
Жамбыл 985552 992089 1001094 Қарағанды 1330927 1331702 1334438
Қостанай 913435 907396 903178
Қызылорда 607491 612048 618249
Маңғыстау 349668 361754 374430
Оңтүстік Қазақстан 2150256 2193556 2233568
Павлодар 745238 743826 742411
Солтүстік Қазақстан 674497 665936 663126
Шығыс Қазақстан 1455412 1442097 1431180
Астана қ.ә. 510533 529335 550438
Алматы қ.ә. 1175208 1209485 1247896
Мемлекетіміздегі екінші демографиялық толқын социализмнің шарықтау кезеңінде болды. Баласы
Сурет 1 Қазақстан Республикасының халқының саны
Бiздiң елiмiзде 1000 қыз балаға есептегенде 1045 ер бала
Қазiргi уақытта Қазақстандағы әйелдер саны еркектерден 560 мыңға артық.
Бiздiң елiмiздегi еркектер саны басым жерлер – ШҚО Тарбағатай
еркектер
Сурет 2 Халықтың жас-жыныс пирамидасы жыл басына, пайызбен
Әкiмшiлiк аудандарда әр түрлi арақатынастар: әйелдердiң басым болуы, жыныстардың
Жасына қарай халықты үш топқа бөледi: бiрiншiсiне – 0-ден
Қазақстан халқының құрылымы жас бойынша өзгеруде: ересек және егде
Қазақстан әлемдегi көп ұлтты мемлекеттердiң бiрi. Онда тегi, мәдениетi
1) негiзiнде бiздiң елiмiзде тұратын қазақтар
КСРО –ның бұрынғы республикаларына жататын адамдар тобы
алыс шетелдерге жататын адамдар тобы (немiстер, поляктар, еврейлер, кәрiстер,
Қазақстан халықтары саны бойынша ерекшеленедi. Қазақтар (8,7 млн. адам)
Қазақтардың республикадағы жалпы саны 7,073 мың адам. Ал осы
Таяуда республиканың парламенті «көшіп келу туралы» Заң қабылдады. Мемлекеттің
Әрине, қай жерде өмір сүру - әр адамның жеке
Демографиялық процестерге ықпал әлеуметтік-экономикалық, рухани, мәдениет танушылық, саяси құқықтық
Бүгінгі таңда Қазақстан халқының 57% қалада, 47% ауылда тұрады.Соңғы
Елбасымыздың 2001 жылғы желтоқсанда бір топ қазақ ғалымдарымен және
Аумақтың ауданы бойынша Қазақстан 9-шы орында екендiгi белгiлi. Бiрақ
“Қазақстан-2030” стратегиясына меже – 25 млн. адам деп аталған.
Iшкi себептерге елдегi ең саны көп ұрпақтың (400 –
Халықтың механикалық өсiмiнiң маңызды көзi – әруақытта түрлi себептермен
Сонымен, 21 – ғасыр басында Қазақстанның салыстырмалы түрде алғандағы
1.2 Еңбек ресурстары мен экономикалық белсендi халық
Халықтың ең өндiрушi бөлiгi – еңбек қорларын анықтауда оның
“Еңбек ресурстары” деген түсiнiк ғылым мен практикаға алдымен Кеңестер
Қазақстан халқының жартысынан астамы экономикалық белсендi (7,7 млн.адам). Олардың
1.3 Әлеуметтiк және кәсiптiк құрылым
Қоғамдық құрылыс пен экономика дамуы деңгейiнiң маңызды көрсеткiштерi –
Кесте 2 Қазақстандағы және шет елдердегi халықтың әлеуметтiк құрылымы
Адамдардың әлеуметтiк топтары Қазақстан Экономикалық жағынан
Дамыған елдер Дамушы елдер
Франция Сирия
Кәсiпкерлер 1 4 5
Ұсақ меншiк иелерi 38 10 30
Көмектесетiн отбасы мүшесi 1 4 13
Жалдамалы жұмыскерлер 60 82 52
Барлығы 100 100 100
Оның негiзiн ең саны көп класс – жалдамалы жұмыскерлер
Қазақстандағы нарықтық экономиканың қалыптасуы, барлық жердегi сияқты, қоғамның әлеуметтiк
Кеңестiк Қазақстанда жұмыскерлер көбiнесе қызметтiң индустриалдық түрлерiнде - өндiрiс
1) жұмыс орны үшiн бәсекелестiк тудыратын еңбек өнiмдiлiгi мен
2) маманданған кадрларды (керектi мамандықтарға “Әлеуметтiк тапсырыс“ беру арқылы)
3) жұмыс күшiнiң қозғалысын көтеруге әсерiн тигiзедi.
Ол елдiң еңбек ресурсын неғұрлым тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк бередi.
Қоғамдық құрылыстың және экономиканың даму деңгейiнiң маңызды көрсеткiштерi болып
Елдiң әр бөлiгiндегi жұмыссыздықтың жағдайы әр түрлi. Ол өндiрiстiң
2 ҚАЗАҚСТАН АЙМАҚТАРЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ - ӘЛЕУМЕТТІК АХУАЛ
2.1 Қазақстан аймақтарындағы әлеуметтік жағдайға жалпы сипаттама
Қазақстанның жаңа даму этаптары мен экономикалық өсуінің қалыптасуы мемлекет
1997 жылға дейін республика аумағы 19 облысқа бөлініп келді.
Қазақстан ішкі ұлттық өнімнің , ішкі жалпы өнімнің көлемі
Қазақстанның нарықтық экономикаға көшуіне байланысты өндірістік күштердің кеңістіктік дамуына
а) дамушы (артта қалған) аймақтар. Олар еңбек ресурстары өнімін
б) дамыған аймақтар. Мұнда капиталдың мол қоры болғандықтан капитал
Бұл кестеден Қазақстанның аймақтарының экономикалық дамуының әркелкілігі көрінеді.Егерде
Кесте 3 Қазақстан аймақтар топтары бойынша жалпы аймақтық өнімнің
Жан басына шаққандағы орташа қазақстандық ЖІӨ-ге қатысты аймақтар тобы
150 Атырау, Маңғыстау облыстары, Астана, Алматы қалалары 33,3
100-150 Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай облыстары 39,8
50-100 Солтүстік Қазақстан,Батыс Қазақстан, Ақмола облыстары 11,5
50 Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстары 15,4
2.2 Экономикалық жағдайы жоғары деңгейде дамыған аймақ
Бұл топқа экономикасы жақсы дамыған Павлодар, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан,
2.3 Экономикалық жағдайы орта деңгейде дамыған аймақтар
Бұл топқа негізінен агроөнеркәсіптік кешендері республиканың өндірістік фоны құрылуына
Кесте 4 Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша 2005 жылғы халықтың
орташа жан басына 1 айға шаққандағы атаулы ақшалай табысын
Қазақстан Республикасы 12814
Ақмола 11476
Ақтөбе 16225
Алматы 9738
Атырау 36517
Батыс Қазақстан 17225
Жамбыл 8155
Қарағанды 16204
Қостанай 12193
Қызылорда 11724
Маңғыстау 35656
Оңтүстік Қазақстан 7639
Павлодар 16126
Солтүстік Қазақстан 12104
Шығыс Қазақстан 13674
Астана қ.ә. 26196
Алматы қ.ә. 24235
Сурет 3 Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша 2005 жылғы
2.4 Экономикасы артта қалған аймақтар
Бұл топқа топырақтық-климаттық жағдайлары экстримальді, экономикалық мүмкіншілігі нашар дамыған
Мемлекеттегі аймақтық саясат мемлекеттің және оның экономикалық кеңістігінің біртұтастығына
Адамдардың қоныс аударуының ең көп таралғаны әлеуметтiк-экономикалық себептер, яғни
Әр адамның өмір мағынасы жайлы түсінігі субъективті, бұл сипаттаманы
Халықтың орналасуының географиялық бейнесiн оның табиғи қозғалысындағы айырмашылықтар өзгертедi.
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИГРАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ
Қазақстандағы көші-қонның жалпы сипаттамасы
Халық миграциясы (латынның migratio – қоныс аудару) – бұл
Елiмiздiң тарихында 10 жалпы халық санағы жүргiзiлдi: бүкiлресейлiк (1897
Кесте 5 Халық көші-қоны, адам
Келген
Кеткен Сальдо
2004 2005 2004 2005 2004 2005
Қазақстан Республикасы 386247 373434 383458 350766 2789 22668
Ақмола 19955 20364 23115 21636 -3160 -1272
Ақтөбе 16032 15064 14850 13436 1182 1628
Алматы 47003 40728 41677 39017 5326 1711
Атырау 5053 7905 4703 5911 350 1994
Батыс Қазақстан 13650 15422 14493 15843 -843 -421
Жамбыл 19323 16932 24995 20811 -5672 -3879
Қарағанды 36461 31957 37603 31624 -1142 333
Қостанай 26147 25682 32342 29310 -6195 -3628
Қызылорда 4828 6919 9882 9954 -5054 -3035
Маңғыстау 11791 12845 6446 9954 5345 5573
Оңтүстік Қазақстан 30337 23797 29979 25767 358 -1970
Павлодар 19470 16576 22851 18990 -3381 -2414
Солтүстік Қазақстан 13288 18117 21171 20457 -7883 -2340
Шығыс Қазақстан 30826 26566 45140 38066 -14314 -11500
Астана қ. 24542 26754 10356 11075 14186 15679
Алматы қ. 67541 67806 43855 41597 23686 26206
Республика Конституциясы Қазақстандағы көші-қон мәселелерін құқықтық реттеудің негізі болып
Көшіп келушілердің құқықтық жағдайын реттейтін алғашқы нормативті акті –
«Көші-қон туралы» Заң этникалық қазақтардың көшіп келуінің ұйымдық мақсатын
Сурет 4 Қазақстан Республикасының халық көші - қоны
Қазақстан Республикасында көші-қон процесін реттеу үшін 1990 жылдары төмендегідей
Қазақстандағы көші-қонының халықаралық миграцияда алатын орны
Халықаралық миграция адамзат дамуының көптеген этаптарына тән болды. Және
Дамушы мемлекеттерден дамыған мемлекеттерге бағытталған миграция бұрын да, қазір
Кесте 6 Халықаралық мигранттардың әлем елдері бойынша қоныстануы
Аудан Мигранттар саны (1990 ж),
млн адам Ауданның жалпы халқының санына мигранттардың үлесі, %
(1995 – 2000 жж)
Шетелдік Еуропа
Шетелдік Азия
Африка
Солтүстік Америка
Латын Америкасы
Аустралия және Мұхит аралдары 24,9
43,0
15,6
23,9
7,5
4,7 4,5
1,4
2,5
8,6
1,7
17,8 +400
-900
-100
+880
-380
+100
Шетелдік жұмысшылардың көбі Азияның жаңа индустриалды мемлекеттерінде еңбек етуде.
Сурет 5 ХХ ғ. 80-ші ж. – 90
Заңға қатысты халықаралық миграция заңды және заңсыз деп екіге
Қазақстанның сыртқы көшi-қоны ТМД елдерiмен тығыз байланыс ұстайды. Қазiр
Әлемнің қазіргі жағдайында басты рөлді, әрине, еңбек миграциясы ойнайды.
«Миграциялық саясат» деген ұғым бұрыннан қалыптасқан, бірақ әдетте ішкі
Миграцияның әлеуметтік экономикалық себептері түрлі мемлекеттер үшін әртүрлі. Жұмысшы
Нарықтық экономикаға өту Қазақстан Республикасының ашықтығына ықпал етiп, оны
Елiмiздiң алғашқы даму кезеңдерiнде жұмысшы күшiнiң сыртқы миграциясында қатты
Қазiргi уақытта халықаралық еңбек рыногын тек бiлiмдiлердiң кетуi мен
Халықтың белсендi қозғалысын негiзгi ынталандырушы – экономикалық мүдде болып
Бiлiмдiлердiң кету процесiн реттеу еларалық ынтымақтастық жүйесiн құрмай жүзеге
Миграция – диалектикалық процесс, сондықтан да оны екi жақтан:
Анықтамаға сәйкес, Еңбек миграциясы дегеніміз – бұл еңбе көзін
Осы күнде Қазақстанда әлі нақты ғылыми талданған, еңбек мигранттарының
Мемлекетте жаңа экономикалық байланыстар мен әлеуметтік-экономикалық қатынастар құру үрдісі
Эмиграцияның маңызды факторларының бірі еңбек ақысына қатысты саясат болып
Көші-қонның Қазақстанның демографиялық жағдайына әсері
Миграция халық қозғалысының әлеуметтік және экономикалық тұрғысынан бағаланады. Жүйелі
Миграция халық санымен территориялық аудандастырылуға әсер ететін факторлардың бірі.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстандағы демографиялық және миграциялық жағдай бүгінгі таңда айтарлықтай жақсарып,
Халық демографиясына мемлекеттің әлеументтік-экономикалық жағдайы қаншалықты ықпал ететіндігін анықтау
Сонымен қорытындылай келе Қазақстан Республикасындағы көші-қон жағдайы біршама тұрақты,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Тәтімов М. Дербестігіміз демографияда / М. Тәтімов, Әлиев Ж.
2. Галиев А.Б. Этнодемографические и эмиграционные процессы в Казахстане
3. Алексеенко А.Н. Фронтьерские миграции / Website http //
4. Абланова Э.А. Қазақтар динамикасы / Э.А.Абланова – Алматы:
Ғали Ә. Этнодемография және саясат сыры / Ә.Ғали.
6. Аяғанов Б. Тенденции и динамика изменений нацианального состава
7. Татимов М.Б. Грозит ли Казахстану демографический кризис? /
8. Найманбаев Б.Р. Қазақстандағы 1970-1999 жж.аралығындағы көші- қон процестерінің
9.Тәтімов М.Б. Динамика численности Казахского народа / М.Б.Тәтімов //
10. Концепция миграционной политики Республики Казахстан.Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000
11. Макеев И.Ю. Миграция русскоязычного населения из Казахстана /
12. Шығыс Қазақстан облысының демографиялық жылнамасы.- Өскемен, 2000.-167 бет.
13. Кушербаев К.Е. Динамика этнической структуры населения Казахстана /
14. Құдайбергенов А.И. Қазақстан халқының әлеуметтік және ұлттық құрамындағы
15. Дүние жүзі қазақтарының құрылтайы. – Алматы: Ата-Мұра –
16. Еңсепов Қ. Қазақстандағы көші-қон процестері және оның зерттелуі.
17. Тәтімов М.Б. Демографиялық болжам – келешекке көзқарас /
18. Тәтімов М.Б.Влияние демографических и миграционных процессов на внутренюю
19. Татімов М.Б. Демографическая депопуляция / М.Б.Татімов // (Стратегические
20. Ковалев В.А. География населения. / В.А.Ковалев, И.Я.Ковальская
21. Қазақстан және ТМД елдері. Квартал сайын шығатын журнал.-
22. Погосяна Г.Р. Экономика труда: ЖОО арналған оқулық /
23. Осколкова О.Н. Миграции рабочей силы в странах Азии
24. Садовская Е.Ю. Миграции в Казахстане на рубеже 21
25.Тәтімов М.Б. «Бэби –бум» по-казахстански / М.Б.Тәтімов – Казахстанская
26. Егемен казахстан
27. Матаев
28. «Регионы Казахстана 2006» статистикалық мәліметтер жинағы, Алматы, 2006.-111
ҚОСЫМША
Қосымша А Егеменді республикалардың ішінде және шетелдегі
қазақтардың саны
Егеменді республикалардың ішінде қазақтардың саны
Шетелдегі Қазақтар саны
Өзбекстанда
Ресей Федерациясы
Түрікменстанда
Қырғызстанда
Украинада
Тәжікстанда
Белорусьте
Грузияда
Молдовада
Әзірбайжанда
Латвияд
Эстонияда 850 мың
655 мың
89 мың
40 мың
14 мың
12 мың
5 мың
3 мың
2 мың
2 мың
0,8 мың
0,7 мың т.с.с.
Қытайда
Монғолияда
Ауғанстанда
Түркияда
Иранда
АҚШ-та
Германияда
Канадада
Францияда
Пәкістанда
Англияда
Швецияда
Австрияда
Арабияда
Австралияда
Аргентинада
Үндістанда
1,270 мың
150 мың
40 мың
25 мың
15 мың
10 мың
7 мың
5 мың
4 мың
3 мың
2 мың
1 мың
0,9 мың
0,8 мың
0,6 мың
0,4 мың
0,3 мың
Қосымша В ТМД мемлекеттерінде 2001 жылғы ішкі еңбек миграциялары
2000 2001
мың адам жалпы мың адам жалпы
Ресейге еңбекке тартылған шетелдік азаматтар саны:
Барлығы
Оның ішінде
ТМД мемлекеттерінен
Олардың ішінде
Қазақстан
Әзербайжан
Армения
Белорусия
Грузия
Қырғызстан
Молдова
Тәжікстан
Түркменстан
Өзбекстан
Украина
Басқа шетел мемлекеттерінен
213
106,4
2,9
3,3
5,5
5,2
0,9
11,9
6,2
0,2
6,1
64,2
106,9
100
49,9
1,4
1,6
2,6
2,4
0,4
5,6
2,9
0,1
2,9
30,1
50,1
238,7
148,6
3,6
4,4
8,5
5,0
1,7
13,3
10,0
0,1
10,1
91,9
135,1
100
52,4
1,3
1,6
3,0
1,7
0,6
4,7
3,5
0,1
3,5
32,4
47,6
2




Ұқсас жұмыстар

---

Жұмысшы күшінің халықаралық миграциясы

---

Миграциялық саясатты зерттеудің теориялық-әдістемелік аспектілері

---

Орталық азиядағы миграциялық үрдістер, соның ішінде Қазақстанның миграциялық статистикасына талдау

---

Миграциялық саясаттың түсінігі мен мәні

---

Демография және әлеуметтану

---

Қазіргі көші - қон процестерінің мәселелері

---

Қазақстан Республикасындағы еңбек миграциясының динамикасы мен себептері және оның елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайына әсері

---

Миграциялық процестерді мемлекеттік реттеу: жағдайы, мәселелері және басымдылықтары

---

Көші - қонның шарықтау шегі

---

Еңбек күшінің халықаралық миграциясы

---