Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1. Мемлекеттің құрылымы, механизмі, қызмет қағидалары 5
1.1 Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру,
1.2 Саяси билік, қоғам арасындағы негізгі проблемалар 9
2. Мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі мен азаматтық қоғам
2.1 Мемлекет пен қоғамның өзара қатынасы 15
2. 2 Мемлекет пен құқық байланысы 18
ҚОРЫТЫНДЫ 22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 24
КІРІСПЕ
Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі
Мемлекеттің құрылымы, механизмі, қызмет қағидалары
Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру,
Мемлекетті сан қилы қызметін атқаратын механизмі болады. Мемлекеттің механизмі
Негізінен, олар – құқықтық тәртіпті сақтайтын, мемлекеттің ішкі қауіпсіздігін,
Мемлекетттік органдар өкіметтік қызметтерін жүзеге асырудың барысында өзара тығыз
Мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың биліктік өкілеттіліктері болмайды. Олар экономика,
Мемлекеттік қызметкерлер – бұлар басқару ісімен арнайы түрде айналысатын
Демократиялық құқықтық, әлеуметтік мемлекет ғасырлар сынағынан өткен принциптерге негізделіп
Өкілдік органдар. Қазақстан Республикасында өкілдік органдар екіге бөлінеді:
Жоғары өкілдік орган – Парламент. Парламент – бірден –бір
Жергілікті өкілдік органдар – оюлыстық, аудандық, қалалық мәслихаттар.
Мемлекет басшысы. Қазақстанда мемлекет басшысы – Президент.президент мемлекеттік
Атқарушы орган. Қазақстанда жооғары атқарушы орган – Үкімет. Жергілікті
Орталық басқару органдары. Қазақстанда оларға: министрліктер, мемлекеттік комитеттер, агенттіктер,
Сот органдары. Қазақстанда оларға: Жоғары Сот, жергілікті соттар, әскери
Прокуратура. Ол заңдардың біркелкі орындалуын қадағалайтын орган.
Әскер. Оған мемлекеттің әр саладағы қарулы күштері жатады.
Барлау, қарсы барлау органдары.
Абақты, бас бостандығынан айырылған адамдарды ұстап тұратын орындар.
Мемлекеттік механизмінің негізгі құрылымдық бөлімі – мемлекеттік орган. Мемлекеттік
Мемлекеттік органның биліктік өкілеттері болады. Олар:
атқарылуы міндетті болып келетін нормативтік- құқытық актілерді қабылдау үшін
мемлекетік органдар қабылдаған актілерді басшылыққа алып, алуан түрлі әдістерді
Мемлекеттік органдар түрлі негіздер бойынша жіктеледі:
Туынды тәсілдер бойынша:
а) Бастапқы (өкілдік берілген) органдар, мысалы, мұрагерлік монархия,
б) Туынды (үкімет, прокуратура,т.б). Бұларды бастапқы органдар құрады
2. Биліктік өкілеттіктердің көлемі бойынша:
а) Ең жоғары (үкімет);
б) Жергілікті (әкімшілік);
3. Құзырларының ауқымдылығы бойынша:
а) Құзырлары жалпылама болып келетіндері (үкімет);
б) Құзырлары арнайы түрде белгіленіп берілетіндері (ішкі істер органдары).
4. Билік бөлінісі қағидаттары бойынша:
а) Заң шығару органдары (Парламент);
б) Атқарушы(Әділет және т.б. министірліктері);
в) Сот органдары (соттар);
5. Шешім қабылдау тәртібі бойынша:
а) Алқалыоргандар, яғни шешімді алқалы түрде қабылдайттындар (Папламент,Үкімет
б) Жеке дара басшылық органдар, яғни шешімді жеке дара
Мемлекеттік аппаратты ұйымдастыру мен оның қызметін атқаруын белгілеуде
Талаптар – мемлекеттік органдарды құру және олардың қызмет атқаруларын
Принцип түрлері:
Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының басымдылығы қағидаты –
Демократиялық қағидат – азаматтардың мемлекеттік ооргандарды құру және олардың
Билік бөлінісі қағидаты – үкімет органдары мен лауазымды
Заңдылық қағидаты – Конституцияны, заңдар мен заң актілерін барлық
Жариялық қағидаты – құқық субъектілерінің белгілі бір нақты
Шынайы кәсіпқойлық қағидаты – мемлекеттік аппарат қызметтерінде кәсіби біліктілігі
Істерді атқаруда алқалылық пен жеке- дара шешім қабылдауларды
Сайланбалылдық пен тағайындаулардың үйлестірілуі қағидаты – мемлекеттік басқару ісінде
Иерархиялық (сатылық) қағидаты – мемлекеттік аппартта мемлекет органдары әртүрлі
Саяси билік, қоғам арасындағы негізгі проблемалар
Қоғам өзінің саяси жүйесінде әлеуметтік міндеттерді билік арқылы, құқықтық
– бұқаралық билікті жүзеге асыратын адамдардың ұйымы, ол үшін
– елдің барлық территориясын қамтитын жағдайда салықтарды алып отыратын
Әр түрлі қоғамда мемлекеттің билігі де өзгеріп отырады, қызметінің
– мемлекет адамзат қауымының немесе азаматтық қоғамның дамуына және
– бұл процесс өз мүдделеріне сәйкес жаңа әлеуметтік топтардың
– бұл бөлінудің өзі ортақ мүдделерді жүзеге асыру үшін
– қарама-қайшы топтар арасындағы шиеленісті туғызып, олардың кейбіреуін басу
– ортақ мүдделер мен функцияларды атқару қажеттігі шығады.
Осы аталғандардан келіп биліктің төмендегідей маңызды функциялары шығады:
– мемлекеттің жалпыға бірдей мүддесін қорғау және белгілі бір
– басқару арқылы ортақ мүддені қанағаттандыру – бүкіл қоғамның
Бірінші міндет қоғамның ыдырауына жол бермейтін қажеттіліктен туады. Бірақ
Мемлекеттің сыртқы дұшпандардан қорғалуындағы биліктің рөлі ерекше болып отыр,елдің
Жалпы теория мен практикада биліктің функцияларын: заң шығарушы, соттық
– штабтар – өзі орындай алатын шешімдерді қабылдайтындар;
– жедел қызметтер – штабтардың шешімдерін жүзеге асырушылар;
– көмекші қызметтер – штабтар мен жедел қызметтердің қажетіндегі
Барлық мемлекеттік ұйымдар екі түрге бөлінеді: үкіметтің мемлекеттік органдары
Бір сөзбен айтқанда, басқарушы, егеменді мемлекеттік органдар – саяси
Саясат ғылымында атқарушы билікке ерекше мән беріледі. Әкімшілік қызметтің
1 Егемендікті жүзеге асыру функциялары: а) мемлекеттің сыртқы жағдайдағы
2 Экономикалық функциялары туралы айтатын болсақ қазіргі уақытта бір
Саясаттанушы Д. Кейнстің идеясы бойынша, нарықтық экономикадағы елдерде жұмыс
– байланыс және коммуникациялық функциялар;
– әлеуметтік функциялар;
– мәдени-тәрбиелік функциялар.
Мемлекеттік аппараттың әкімшілік функциялары:
– жағдайды, терең әлеуметтік құрылымдардың жағдайын талдау;
– бағдарламалық шешімдерді жасау;
– заңдық қызмет – бағдарламаларды заңдарға сәйкестендіру арқылы талдау.
– финанстық қызмет – жеке бағдарламалардың бюджетін анықтау, мемлекеттің
Жеделдік (оперативтік) функцияларына:
– кадрлық қызмет;
– ұйымдастыру қызметі;
– ақпараттық-психологиялық жұмыс;
– бақылаушылық қызмет.
Ендігі бір маңызды мәселе мемлекеттік аппараттың жетекші партиямен байланысына
Жергілікті өзін-өзі басқару мәселесін түсінуде азаматтық қоғам мен жергілікті
Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік қызметкерлердің мәртебесі туралы мәселе де
Қоғам дамуында әлеуметтік процестердің техникалық, экологиялық, экономикалық, саяси, құқықтық,
Мемлекеттік құрылымның жүйесін айқындау екі түрлі жолмен белгіленеді: субординациялық-әкімшілік
Мемлекеттік жүйелердің бірнеше типі бар: құл иеленуші, феодалдық, буржуазиялық,
Олигархия – мемлекетті басқару тетігінің азғана топ адамның қолына
Охлократия – қара тобыр халықтың билігі. Саяси режимнің қолға
Биліктің халық тобырының қолына өтуі қоғам мен мемлекеттің дамуының
Плутократия – байлыққа кенелген алпауыттардың биілігі. Біріншіден, саяси құрылыстың
Сонымен қатар қызмет жасауы (функционирование) жағынан субординациялық-әкімшілік және өкілдік-демократиялық
Мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі мен азаматтық қоғам
2.1 Мемлекет пен қоғамның өзара қатынасы
Мемлекет пен қоғамның өзара қатынасы құқықтық мемлекеттің дербес қағидасы
Құқыққа бағына отырып, мемлекеттік органдар ондағы ерсжелерді бұза алмайды
Жалпы қауымның мемлекеттік құрылымдардың өз міндеттерін орындауды бақылауының нысандары
Тұлғаның мемлекет алдындағы жауапкершілігі де дәл осы құқықтық бастамалармен
Қоғам - бұл, кең мағынада, адамдардың бірлескен қызметінің тарихи
Мемлекет - бұл саяси биліктің саяси-аумақтық, егеменді түрде ұйымдастырылуы.
Мемлекет қоғамда орталық орынды және басты рөлді иеленген. Мемлекеттің
«Азаматтық қоғам» түсінігін Аристотель, Цицерон, Гроций, Т. Гоббс, Дж.
Азаматтық қоғамның құрылымына мыналар кіреді:
1) мемлекеттік емес, әлеуметгік-экономикалық қатынастар мен институттар (меншік, еңбек,
2) мемлекеттен тәуелсіз өндірушілердің жиынтығы (жеке фирмалар және т.б.);
3) қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер;
4) саяси партиялар мен қозғалыстар;
5) тәрбиелеу мен мемлекеттік емес білім беру саласы;
6) мемлекеттік емес бұқаралық ақпарат құралдарының жүйесі;
7) отбасы;
8) шіркеу және т.б.
Азаматтық қоғамның белгілері:
- адам мен азаматтың құқықтар мен бостандықтарының мейлінше толық
- өзін-өзі басқару;
- оның құрылымдары мен адамдардың әртүрлі топтарының бәсекелестігі;
- еркін түрде қалыптасатын қоғамдық көзқарас пен плюрализм;
- жалпы ақпараттану мен адамның ақпаратпен танысу құқығының шын
- өмір сүру координация қағидасына негізделеді (мемлекеттік аппарат кезінде
- экономиканың көпжақтылығы;
- биліктің заңды және демократиялық сипаты;
- кұқықтық мемлекет;
- адамдардың жақсы өмір сүру жағдайын қамтамасыз ететін мемлекеттің
2.2 Мемлекет пен құқық байланысы
Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің пайда
Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің ішкі
Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде адамдардың рулық
3. Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір дәрежеде
4. Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар,
Марксизм мемлекетті тек бір ғана топтың – байлар тобының
Марксизм мемлекеттің осы аталған үш түрін де қанаушылардың, езушілердің
Алайда мемлекет жағдайындағы маркстік ілімінің осал жерлері бар. Айталық,
Марксизм-лининизм капиталистік мемлекеттердің құритындығының және жаңа тұрпатты социалистік мемлекеттің
Құқық дегеніміз мемлекетте қолданылатын барлық құқықтық нормалардың, құқықтық ғұрыптардың,
Заңдар адамның құқықтық дәрежесін анықтайды. Құқық тек заңдардан ғана
Сөйтіп құқық туралы сөз қозғалғанда, нақты мемлекеттегі қолданылып жүрген
Құқықтың алғашқы элементі – құқық нормасы. Құқық нормасы дегеніміз
Құқықтық нормалардың жиынығы ретіндегі құқық, қоғам тіршілігінде маңызды рөл
Құқық қоғамның саяси өмірінде маңызды рөл атқарады. Мемлекеттік органдардың
олардың билік аясы (өкілеттілігі), іс-әрекеттерінің түрлері мен әдістері т.т.
Қоғамдық тәртіп (демократиялық немесе халыққа қарсы бағытталған) тек қана
Құқық қоғамның әлеуметтік өмірінде де зор рөл атқарады. Құқықтық
Сөйтіп, құқық дегеніміз адамдардың өміріне қалыпты жағдайлар туғызуға, қоғамның
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен әр мемлекеттің механизмі оның тарихи, әлеуметтік, ұлттық, экономикалық,
Негізінен, олар – құқықтық тәртіпті сақтайтын, мемлекеттің ішкі қауіпсіздігін,
Әр түрлі қоғамда мемлекеттің билігі де өзгеріп отырады, қызметінің
– мемлекет адамзат қауымының немесе азаматтық қоғамның дамуына және
– бұл процесс өз мүдделеріне сәйкес жаңа әлеуметтік топтардың
– бұл бөлінудің өзі ортақ мүдделерді жүзеге асыру үшін
– қарама-қайшы топтар арасындағы шиеленісті туғызып, олардың кейбіреуін басу
– ортақ мүдделер мен функцияларды атқару қажеттігі шығады.
Құқық дегеніміз мемлекетте қолданылатын барлық құқықтық нормалардың, құқықтық ғұрыптардың,
Сонымен мемлекеттік құрылымның ұлтаралық қатынасы, оның тиімділігі мемлекеттің конституциясы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. – Алматы:
Саясат . 2007 . №8 .
3. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007
4. Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Арын –
2
Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру, қызмет қағидалары
Мемлекет механизмі туралы
Мемлекеттік билік экономикалық және саяси жүйенің қалыптасуына ықпал етуші негізгі фактор ретінде
Мемлекет механизмінің құрылымы мен аппаратты ұйымдастыру, қызмет қағидалары туралы ақпарат
Мемлекет механизмі түсінігі және сипаты
Мемлекет механизмі
Мемлекет пен жеке тұлғаның өзара жауапкершілігі
Мемлекет механизмі түсінігі
Мемлекеттің механизмі
Атқарушы билік органдарының жүйесі және құрылымдары