Банктің несиелік саясатының қағидалары

Кіріспе......................................................................................................................3 1.Коммерциялық банктердің несиелік саясаты және оның банктің
1.1 Коммерциялық банктердің несиелік саясаты және оның
негізгі мазмұны .......................................................................................................
1.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын құру
қағидалары................................................................................................................12
1.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастыратын
негізгі факторлар......................................................................................................20
2. «ТуранАлемБанк» АҚ -ның қаржылық тұрақтылығын және
табыстылығын қамтамасыз ету мақсатындағы банктің несиелік
саясаты.....................................................................................................................26
2.1. Банктің қаржыны тарту саясаты және оның негізгі
элементтері................................................................................................................26
2.2. Банктің қаржыны орналастыру саясаты және оның
негізгі элементтері…..………………………………………..................................40
2.3. Несие беру және оның қайтарылуын қамтамасыз ету
саясаты.......................................................................................................................56
3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын жетілдірудің негізгі
бағыттары.................................................................................................................74
3.1. Несиелік саясатты құру және оны іске асырудың
шетелдік тәжірибесі..................................................................................................74
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын
жетілдіру бағыттары.................................................................................................76
Қорытынды..............................................................................................................81
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................83
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары Қазақстанда жаңа экономикалық қатынастарға көшу жүзеге асты,
Коммерциялық банктің несие саясатын зерттеу тақырыбы етіп таңдауымыздың себебі:
Біріншіден, банк жүйесінің құрылымы өзгерді. Банк шығармашылығындағы белсенді процесс,
Екіншіден, экономикадағы ескі әкімшілік-басқару жүйесінің түбірімен бұзылуы банк саясатының
Үшіншіден, несие нарығының дамуы (ұлттық және халықаралық) нарық талаптарын
Төртіншіден, нарықтық шаруашылықтағы банктердің әлеуметтік –экономикалық ролі клиентке көрсетілетін
Соңғы жылдардағы банктердің жабылуы да клиенттердің банктерге сенімсіздігін тудырды.
Дегенмен де қазiргi таңда банке деген сенiм күшейiп келедi.
Жоғарыда аталғандарға сәйкес бiтiру жұмысының тақырыбы республика экономикасының шаруашылық
Бiтiру жұмысымның мақсаты қазiргi кездегi коммерциялық банктiң қызметiндегi несиелiк
Осы аталған мақсатқа сай алдыма мынандай мiндеттердi қойдым:
коммерциялық несиелiк саясатының үстiнгi, мәнi,мазмұны және оны жасау қағидалары
«Банк Туран Алем» АҚ-ның несиелiк саясаты, мiндеттерi және процедуралары
Қазақстан Республикасының екiншi деңгейiндегi банктердiң несиелiк саясатын жетiлдiру жолдары.
Бiтiру жұмысымның зерттеу обьектiсi болып «Банк Центр Кредит» АҚ-ның
Бiтiру жұмысымның теориялық әдiстемелiк негiзiне: «Банктер және банктiк
1. Коммерциялық банктердiң несиелік саясаты және оның банктің
1.1.Коммерциялық банктердiң несиелік саясаты және оның
негізгі
Несиелік саясат банктің несиелік қызметінің міндеттерін, оларды іске асыру
Несиелік саясат - банктің несиелік жұмысын ұйымдастыру негізін және
Кең мағынасында алғанда, несиеліқ саясатты несие беруші банк пен
Тар мағынасында, несиелік саясат - бұл несиелік процесті ұйымдастыру
Несиелік саясат банктің несиелік жұмысын, оның жалпы стратегияларына ,
құжаттар жүйесін (ұйымдастыру) жасау шарттарын белгілейді.
Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта болуы тиіс:
• Нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды;
• Несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауға
• Нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше ережелерін
• Оны іске асыруды қамтамасыз ететін стандарттар
Несиеліқ саясат банктің стратегиясын, оның тәуекелді басқару облысындағы
саясаттарын ескере отырып жасалады.
Несиелік саясат несиелік қызметтің мынадай негізгі бағыттарын анықтауға мүмкiндік
1. Несиенің берілуіне және несиелік портфельді басқаруға жауап беретін
2. несиелеу облысындағы
3 . сыртқы аудит
4. ішкі бақылау қағидаларын;
Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы іс-әрекеттердің кешенді
Несиелік саясат, банк қызметкерлерінің бүгінгі таңда несиелеуге болатын
Несиеліқ саясаттың маңызды элементі банктеғі бақылауды ұйымдастыру табылады (потенциалды
Iшкi несие саясатын жасау банк
Несиелік нұсқаулықтар мен
Несиелік саясат нссиелеу лимиттерін, тәртібін, кейде несиелеу бойынша жекелеген
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ережеде қамтылады. Несиелік
Отандық банктер тәжірибесіндегі несиелік комитетің шешетін мәселелері мынадай:
• несие алуға берген клиенттін өтінішін және
• несие беру немесе одан бас тарту
• несиелік
• несие сомасы мен мерзімін аныктап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
• несиені кайтаруды
• несиелеу шарттарын бекітеді (несиелік лимит, несиелік
• берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
• банктін несиелік стратегиясын жасайды;
• несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
• несиелік комитеттің мәжілісінін хаттамаларына қол қояды
Несиелік саясатта карыз алушылардың негізгі қызметіне байланысты тәуеклдігі
Банк қызметкерлерiн несиелік саясатпен таныстыру, оларды соған сай
Несиелік саясат несиелік
Несиелік саясатта мынадай элементтер көрсетілуге тиіс:
• несиелік қызметті ұйымдастыру;
• несиелік портфельді басқару;
• несиелеуге бақылау жасау;
• құзыретті бөлу принциптері;
• несиелеуді таңдаудыц жалпы критерийлері;
• несиелеудін жекелеген бағыттары бойынша шектеулер;
• несиелермен жасалатын ағымдық жұмыстардын принциптері;
• несиелер бойынша зиян шегу жағдайларына резерв
Iс жүзінде несиелік саясатты іске асыру тәсілдері мен әдістерін
1.несиелеу саясаты;
2. несиелеу стандарты;
3. несиелеу нұскаулыктары;
сондай-ақ аталмыш үш кұжат ерекше бір қүжатта -
Ңесиелеу саясатында
Несиелеу стандарты - бұл банкте
Несиелеу стандартында мынадай сұрақтар қарастырылады:
• карыз алушының каржылық ақпараттарын жинау және
• несиенің кепілхаттар
• әкімшілік стандарттар
• қарыз алушының несиелік қабілетін талдау тәртібі;
• кұжаттардың толтырылуына койылатын талаптар;
• несиелеудің айрықша түрлері бойынша ережелер (мысалға,
Барлық банктер бойынша қүжаттар айналымын стандарттау
Несиелік нүскаулық
алгоритмін анықтайтын іс-әрекеттер кезегін суреттеуді білдіреді.
Басқаша айтқанда, ол несиелік кызметтің нақты бір бағыттарына жатады.
Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқарады:
• банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға
• несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің кызметкерлері үшін
• несиелік бөлімдердін
• Несиелік талдау және аудит бөлімі жұмыскерлерiнiң
Коммерциялық банктердің несиелік саясатын іске асыру процесінде проблемалық несиелермен
Несие саясатының бірқатар элементтері несие саясатының түрлері туралы айтуға
1-кесте Комерциялық банктің несие саясатының критерийлері
Несие қатынастарының субъектісі бойынша Заңды тұлғаларға қатысты саясат
Халықпен өзара қарым-қатынастағы несие саясаты
Несие нысаны бойынша Тұтыну несиеін ұсыну бойынша
Мемлекеттік несие бойынша
Ипотекалық несие бойынша
Банк несиеі бойынша
Халықаралық несие бойынша
Мерзімі бойынша Қысқа мерзімді несие бойынша
Ұзақ мерзімді несие бойынша
Тәуекелділік дәрежесі бойынша
Агрессивті несие саясаты ;
Дәстүрлі, классикалық
Бағасы бойынша Мақсатты несие ұсыну бойынша
Мақсатсыз несие ұсыну бойынша
Рынок түрі бойынша Ақша рыногында
Қаржы рыногында
Капитал рыногында
Географиясы бойынша Банк жүргізетін несие саясаты:
Жергілікті, аймақтық деңгейде
Ұлттық деңгейде
Халықаралық деңгейде
Салалық бағытталу бойынша Несие берудегі несие саясаты;
өнеркәсіп кәсіпорны (ауыр, жеңіл, тамақ өнеркәсібі);
сауда ұйымы;
құрылыс ұйымы;
көлік кәсіпорны;
ауыл шаруашылық ұйымы;
өткізу-жабдықтау ұйымы;
байланыс кәсіпорны және т.б.
Қамтамасыз ету бойынша Қамтамасыз етілген несие беру бойынша
Қамтамасыз етілмеген несие беру бойынша
Несие бағасы бойынша Төмендегідей несие берудегі саясаты:
-стандартты несие
жеңілдікті несие
проблемалық несие (жоғары пайызбен)
Несие беру әдісі бойынша Қалдығы бойынша несие бергенде
Айналымы бойынша несие бергенде
Ескерту-Автормен құрастырылған
Несиелік саясат түрлерін сыныптамалаудың негізінде түрлі критерийлер жатыр. Бұл
Несиелік саясат банктердің ең алдымен банк пен оның клиенттері
Түрлеріне қарамастан банктің несие саясатының ішкі құрылымы болады. Біздің
Шетелдік экономикалық оқулықтарда несиелік процесті ұйымдастырудағы банктің стратегиясы
Мысалы, Дүниежүзілік банктің «Банк ісі және инвестицияны қаржыландыру» (Н.
Несиелік саясаты әдістемелік тұрғыда оңтайландырудың отандық және әлемдік тәжірибесін,
Несиелік саясаттың жалпы ережелері мен мақсаттары.
Несиелік операцияларды басқару аппараты және банк қызметкерлерінің өкілеттілігі.
Несиелік келісім-шарттың әр түрлі кезеңдерінде несиелік процесті ұйымдастыру.
Банктік бақылау және несиелік процесті басқару.
Несиелік саясатты қалыптастыру және несиелік процесті ұйымдастыру барысындағы әдістемелік
Банктің несиелік саясаты, біріншіден, клиенттер мен несиелік құралдарды таңдаудың
Жалпы, несиелік саясатын стратегиясы нақты банктің несие рыногындағы басым
1.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының құру
қағидалары
Банктердің несиелік саясаты және стратегиясы. Қазіргі нарықтық экономиканың дамуы
Несиелік саясат - банктің жалпы даму стратегиясының ішінде несиелік
Қазақстан Республикасының несиелік қызмет туралы заңдарына, соның ішінде Қазақстан
Тұрақты жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілерді несиелеудің нәтижесінде сапалы
Баланстан тыс міндеттемелерді, несиелік портфельдің мөлшері мен құрылымының тиімділігін
Банк активтерін орналастырудың табыстылығы мен қауіпсіздігінің жоғары деңгейін қамтамасыз
Несиелеу мерзімділік, қайтарымдылық, төлемділік, қамтамасыз етушілік және несиелерді мақсатты
Банк несиелік қызметін Қазақстан Республикасының заңдарына, Үкімет қаулыларына, Ұлттық
Несиелік нарықта қаражаттарды орналастыру үшін, банк өз қаражаттарын, депозиттік
Банктер тұтынушылық, коммерциялық және инвестициялық несиелеу жүргізеді, сонымен қатар
Банктің даму стратегиясына сәйкес және республикада қалыптасқан экономикалық жағдайларға
- қысқамерзімді коммерциялық несиелеу аумағында:
сауда, өндіріс және т.б. сфераларындағы шағын және орта бизнестің
дамуы;
сауда;
өнеркәсіп, энергетика, байланыс, көлік және тұтынатын тауарларды өндіру;
денсаулық сақтау;
ауылшаруашылық өнімдерді өндіру және өңдеу;
қысқа мерзімді банкаралық несиелерді ұсыну;
- құжаттамалық несиелік операциялар аумағында:
гарантияларды ұсыну және банк-контрагенттерден гарантияларды алу, аккредитивтерді ашу және
клиенттердің вексельдерін авалирлеу;
клиенттердің вексельдерін есепке алу;
- инвестициялық несиелеу аумағында:
күнделікті сұраныстағы тауарлардың өндірісін дамытудың қысқа мерзімді және орта
әлемдік стандарттардың сапасына сай өнімдердің өндірісін дамытудың орта мерзімді
Инвестициялық несиелеудің аумағындағы басымды проектілер болып мыналар табылады:
өтеу мерзімі қысқа;
көлемді және сенімді өткізу нарығы бар, шикізат және қосымша
жабдықтың қаржылық лизингті қолданылуымен;
жеңіл, тамақ, полиграфиялық, фармацевтикалық және басқа да өнеркәсіп салаларын,
Қазақстан Республикасының Үкіметімен және халықаралық ұйымдармен ұсынылатын рентабельді проектілерді
Банктер негізінен несиелік саясатта аймақтық басымдылықтарды орнатпайды.
Банктің несиелік стратегиясы мыналарды қарастырады:
Банктің тәуекелдерді оларды түбегейлі талдағаннан кейін ғана алуы;
Тәуекелдерді болдырмау;
Несие, активтердің және пассивтердің сапасын жақсарту және негізгі капиталға
Несие беру туралы шешімді қабылдау тек кепілді бағалаудың негізінде
Тәуекелдерді азайту мақсатында несие алушылардың қызмет түріне, салаларына және
Тәуекелдерді қабылдаудың нәтижесінде банкті үлкен шығындарға алып келуді болдырмау.
Несиелік комитетпен несиелік тәуекелдің шектерін орнату және оларға бақылау
Банкпен халықаралық несиелік рейтингті алу.
Ішкі несиелік саясатты жүргізетін негізгі мүше – банктің Несиелік
Несиелік саясат несиенің бағасы мен валютасы сияқты несиелеудің басты
Несие бағасы нарықтағы сыйақы ставкілерінен қалыптасуынан(басқа қаржылық институттармен ұсынылатын
Сыйақы ставкісі (мүдде) Несиелік комитетпен, Басқарма немесе директорлар Кеңесімен
Несие валютасы. Банктің несиелік тәуекелдерді басқару ұстанымдарына сәйкес, ол
Несие валютасы қаржыландырылатын жобаның мазмұнына және ағымдағы (болашақтағы) валюталық
Банктің несиелік саясатын оптимизациялау қағидалары және белгілері. Банктің несиелік
Несиелік саясаттың қағидалары несиелік процестің негізі болып табылады. Демек,
Несиелік саясаттың астарымен біз оны жасау мен тәжірибеде жүзеге
Несиелік саясат макроэкономикалық деңгейде орталық банктің мемлекеттік несиелік саясатына
Банктің несиелік саясатының қағидалары бір жағынан несиелік қатынастар субъектілерінің
Банктің несиелік саясатының маңызды жалпы қағидалары несиелік саясаттың ғылыми
Коммерциялық банктің несиелік саясатының арнайы қағидалары болып табыстылық,
Осылайша, несиелік саясаттың қағидаларының жүйесі былайша сипатталмақ:
2-кесте. Банктің несиелік саясатының қағидалары
Жалпы
ғылыми негіз
оптималдық
тиімділік
бірлік, несиелік саясат элементтерінің байланысы
табыстылық, пайдалылық
қауіпсіздік, сенімділік
Ескерту-Автормен құрастырылған
Осылайша, несиелік саясат критерийлерін, коммерциялық банктің тиімді несиелік саясатының
Несиелік байланыстарды реттеудегі мүмкіндіктердің кең кешені несиелік саясаттың оптималды
Осылайша, коммерциялық банктің оптималды несиелік саясатын жалпы банктің шығыстарын
Теориялық тұрғыдан статикалық және динамикалық оптимумды ажыратқан жөн. Статикалық
Коммерциялық банктің оптималды саясаты - бұл нәтижесінде банк табыстары,
Жалпы қоғамдағы экономикалық қатынастарды оптимизациялау проблемасы экономиканың субъекттері ретінде
Пайданы ұлғайтуда көрінетін табыстылық қағидасы банк дамуының бөлек уақыттық
Төмендегі графикте коммерциялық банк жұмысының табыстылығына қатысты бекітілген параметрлерге
пайда
Кезен
Сурет-1. Коммерциялық банктің табыстылыққа жетудің жолдары
Ескерту- Автормен арнайы мамандану әдебиет көздерінен алынған
Әдетте дамудың мүмкін болжамдысы ортаңғы нұсқа болып табылады. Дегенмен
"Коммерциялық банктің несиелік саясаты баға-пайда-процент механизміне негізделеді. Несиеге деген
Банктің саясатты жүргізуден келетін пайданы арттыру үшін (соның ішінде
Осылайша банктің несиелік саясаты несиелік саясаттың қағидаларын ескеріп және
Банктік несиелік саясаттың ел экономикасына жалпы әсер етуі оң,
Тиімді несиелік саясат экономиканың дамуына оң ықпал тигізеді, бірақ
Банктік қадағалау органдары коммерциялық банктің несиелік саясатын келесі позициялардан
Міне, сондықтан коммерциялық банктің несиелік саясатының элементтерінің шарттастығы яғни
Банктің депозиттік саясаты (тар мағынасында банктің жалпы несиелік саясатының
Батыстың дамыған елдерінің экономикалық әдебиетінде депозиттік саясат соның ішінде
Депозит банктің едәуір маңызды ресурстарының бірі болып табылады, себебі
Бұл ретте бюджеттік қаржыландыруға жүгіну қажетсіз болып қалады. Депозит
1.3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастыратын негізгі факторлар
Несиелік операциялар банк үшін де, ол қызмет көрсететін аймақ
Капиталдың болуы
Несие түрлерінің тәуекелділік және табыстылық дәрежесі
Депозиттердің тұрақтылығы
Ел экономикасының жалпы жағдайы
Ақша-несие саясаты мен қаржы саясатының әрекеттестігі
Банк персоналының қабілеті мен тәжірибесі
Банк қызмет көрсететін аймақтың несиеге мұқтаждығы.
Банк капиталы салымшылар мүдделерін қорғауға бағытталған. Капитал мен депозиттердің
Банктің жемісті жұмыс істеуі үшін пайда (таза табыс) қажет,
Өзінің несиелік саясатын тұжырымдай отырып, банк депозиттердің категориясы мен
Несиелік саясатқа банк қызмет көрсететін аймақ экономикасы ықпал етеді.
Банктердің ссудалар ұсыну қабілеті ақша-несие саясатына және фискалдық
Банктің несиелік саясатын жасауда несиелік операцияларды жүзеге асыратын кәсіби
Әрине, коммерциялық банктердің несиелік саясатына қызмет көрсетілетін аймақтың өзіне
Банктің ішкі несиелік саясатын анықтайтын факторлар (банктің өз іс-әрекетін
Банктің несиелік әлеуеті;
Несиелердің жеке түрлерінің тәуекелділігі мен табыстылығының дәрежесі;
Депозиттердің тұрақтылығы;
Орындалған операциялар мен көрсетілген қызметтер спектрі;
Ссудаларды қамтамасыз ету;
Банк персоналының кәсіби дайындығы, кәсіби біліктілігі мен тәжірибесі;
Банк клиентурасы;
Несиелік портфельдің сапасы;
Риск-менеджмент деңгейі.
Коммерциялық банктің несиелік әлеуеті банкте (жинақталған) мобилизацияланған қаражаттар мен
өтімділіктің қажетті минимумы қамтамасыз етілгенде;
несиелік әлеует қаражаттарының барлық жиынтығы қолданылғанда;
несиелік әлеуетте жоғары табысқа қол жеткізілгенде
Аталмыш заңдылықтарды банк өтімділігі мен несиелік әлеует қаражаттарын үлестіру
Несиелік әлеует қаражаттарының сандық және сапалық келімі мен кетімі
Банктің несиелік әлеуеті банктің несиелік және проценттік саясатын анықтайтын
Несиелеу тәуекелдігінің дәрежесі коммерциялық банкте коммерциялық банктің түрі, заем
Шынында, коммерциялық банктер қызметінде күнделікті ұшырасатын банктік тәуекелдер коммерциялық
Банк клиенттерінің құрамы банктің тәуекелдікті және оның дәрежесін есептеу
Тәуекелдікті уақытқа телу нарықтық уақыт жағдайында маңызды фактор болып
Несиелік тәуекелді сипаттауда коммрциялық банк депозиттердің тұрақтылығын, депозиттердің ауытқу
Қызметінің осы кезеңінде берілген банктің ұсынатын операциялары мен қызметтерінің
Банктік қызметтер мен операциялар нарығының қазіргі нарығын және
Коммерциялық банктің несиелік саясатының өзіндік шекаралары бар. Несиелік саясаттың
коммерциялық банктердің іс-әрекетінің экономикалық нормативтері, шектеулері және басқа көрсеткіштері
"Несиелік саясат жөніндегі нұсқаулық" түрінде айшықталған коммерциялық банктің дербес
Несиелік саясат шекараларының шартты бөлінісі мынадай: экономикалық шекаралар, олар
Банктің несиелік стратегиясы терең талдауды қажет етеді. Орын алған
персоналды таңдау және даярлау (несиелік саясатты жүргізу аясындағы персоналдың
несиелік портфельдің ахуалын бағалау және бақылау;
тәуекелдік дәрежесін ескергендегі баға құралу;
банк операцияларын диверсификациялау: экономика секторлары, аймақтар, операциялар мен қызметтер
бухгалтерлік есеп және салық салу ережелеріне келісті несиелер бойынша
проблемалы ссудаларды мұқият бақылау және қадағалау.
Алынған талдау нәтижелерін ескеріп, банк кейінгі даму стратегиясын жасай
Бұл ретте коммерциялық банктің сыртқы саясаты несиелік процесті ұйымдастыруға
елдегі экономикалық және саяси жағдайлардың ахуалын және оның динамикасына
нарықтардың қандай мақсатты нарықтары мен сегменттерін банк несиелеу үшін
әлеуетті заем алушылар олардың несие қабілеттігін талдау позициясынан алғанда
нормативтік база, қадағалау және реттеу органдары талаптарынан, сондай-ақ акционерлердің
Банктің ішкі саясаты мыналарды қамтуы керек:
несиелеу процесін басқару орындары мен бөлімдерінің құрылымы;
несиелік комитеттің құрылымы мен уәкілеттігін бекіту;
параметрлеріне қарай несиелерді бекіту процедурасы;
несиенің сапасына байланысты банк үшін мүмкін табыстылық пен тәуекелдік
банк өзіне тиімді деп тапқан капиталдың өтімділігі, табыстылығы мен
банк міндетті деп есептейтін несиелік технологиялар;
несиелік департамент қызметкерлеріне қойылатын талаптар және т.б.
2. «ТУРАНАЛЕМБАНК» АҚ-НЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН ЖӘНЕ ТАБЫСТЫЛЫҒЫН
2.1. Банктің қаржыны тарту саясаты және оның негізгі элементтері
Тәуелсіз Қазақстанның экономикасы сыртқы экономикалық конъюнктураның өзгеруі мен реформалардың
"Банк Туран Алем" жабық акционерлiк қоғамы 1997 жылдың 15
"Банк Туран Алем" жабық акционерлiк қоғымының аты 1998 жылдың
2001 жылдан бастап Банк акционерлерiнiң құрамына мынадай iрi-iрi
Европаның Реконструкция және Даму Банкi. (EBRD)
Райффайден Централ Банк (RZB)
Халықаралық Қаржылық корпорация (IFC)
Германия Үкiметiнiң инвестициялық компаниясы (DEG)
Голландияның Даму Банкi
ЕРДБ. Европаның Реконструция және Даму Банкiмен қарым-қатынас Банк үшiн
2003 жылдың бiрiншi жартысында ЕРДБ 4 жылдық синдицирленген қарыз
Ауыл шаруашылығын дамыту мақсатымен БТА және ЕРДБ бiрлесiп 25
Бiрiншi кезең "несиелiк линия" деп аталады, ол 25 млн
RZB (Raiffeizen Zentralbank Desterreich AG, Vienna, Austria) шетелдiк акционерлердiң
RZD-ның өкiлеттi адамы Банк Директорлары кеңесiнiң мүшесi болып табылады
IFC, банк акционерi бола отырып БТА-ның ұзақ мерзiмдi жобаларын
DES- KFW-мен аффилирленген немiс инвестициялық компаниясы банктiң 5 акционерiнiң
Қазiргi кезде Банк KFW/DEG-мен БТА Ипотеканы қаржыландыру мәселелерi жөнiнде
Негiзгi жетiстiктер.
Бүгiнгi күнгi–АҚ "Банк Туран Алем"
Корпоративтiк клиенттердiң iрi базасы.
(30000-нан астам)
Депозиттiк базаның дамуы бойынша бiрiншi орында
(500000-нан астам жеке шоттар)
Қазақтан және бiрнеше мемлекеттерде (Ресей, Украина, КНР, Беларусь, Қырғызстан)
Пластикалық карталар нарығында бастылардың бiрi (iшкi нарықтың 20-30% айналымын
Банк сауданы қаржыландыру нарығының 31% құрайды.
Рейтингтер.
Банк екi халықаралық реймингтiк агенттiктермен бағаланады: Moody’s және Standart
3-кесте. Standart & Poor`s берген рейтингтік бағамы:
Standart & Poor’s 8 маусым 2004 жыл
Контрагенттердiң несиелiк рейтингi BB–/B
Ұзақ мерзiмдi депозиттiк рейтингi BB–
Қысқа мерзiмдi депозиттiк рейтинг B
Мiндеттемелiк бағалы қағаздары бойынша рейтингi,
Болжау Позитивтi
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
4-кесте. Moody’s ,берген рейтингтік бағамы:
Мoody’s 19 тамыз 2004 жыл
Ұзақ мерзiмдi депозиттiк рейтингi B a1
Қысқа мерзiмдi депозиттiк рейтингi NP
Қаржылық тұрақтылық рейтингi D–
Мiндеттемелiк бағалы қағаздары бойынша рейтингi Baa2
Болжау позитивтi
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Банк администрациясының сөздерi бойынша «ТуранАлемБанк» АҚ республикадағы iрi филиалдық
2003 жылдың 31 желтоқсанында банк автивi 373064 млн теңгенi
Жалпы айтқанда «ТуранАлемБанк» АҚ -ның рейтингтерi жылдан-жылға жақсаруда
Негізгі міндеттер былайша сипатталды:
банктің қызметін экономиканың өнеркәсіп, транспорт (көлік), телекоммуникациялар, минералды шикізатты
жеке тұлғалар - ірі компаниялардың қызметкерлеріне қызметтердің кең спектрін
банктің бағдарламалық-техникалық базасын толық жаңарту.
Осы міндеттерге сәйкес банк бөлімшелері ссудалық портфельді диверсификациялау мен
Банктің бірден-бір маңызды бәсекелестік артықшылықтары республиканың барлық өңірлерін қамтитын
Банктің активтері мен міндеттемелері соңғы жылдар ішінде біршама артты,
5-кесте. 2004-2005 жылдардың 31 желтоқсанына сәйкес «ТуранАлемБанк» АҚ
Көрсеткіштер
2004ж 2005ж % өзгерісі
Жалпы активтер 373,064 618,302 6 5,7
Жарғылық капитал 20,979 28,320 34,99
Меншікті капитал 30,683 50,328 64,02
Негізгі құралдар 6,745 9,396 30,62
Берілген несиелер 239,847 409,517 70,74
Несиелік мекемелердің несиелері 117,051 143,256 22,38
Халық салымдары 140,318 226,710 61,52
Бөлінбеген табыс 7,182 14,099 96,31
Бір акцияға базалық табыс 3,246 3,862 1 8,97
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Жоғары келтірілген кестеге қарасақ «ТуранАлемБанк» АҚ жалпы активтері 2005
Қазақстан тәуелсіздік алып жатқан жылдары халық өз қаржыларын жинақтау
Жалпы алғанда аталмыш көрсеткіштердің оңтайлы өзгерісін айта отырып, «ТуранАлемБанк»
«ТуранАлемБанк» АҚ ең алғаш iрi корпоративтi клиенттер үшiн қызмет
Соңғы 5 жыл iшiнде шоғырлану деңгейi бiршама төмендеген, алайда
Ескерту-Мәлiметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Екiншi себебiн айтсақ, iрi клиенттердiң санының шектеулiлiгi болып отыр.
3-сурет 2003-2005ж несие алушылар бойынша несие портфелінің
Ескерту-Мәлiметтер www.bta.kz сайтынан алынған.
Банктiң ортамерзiмдiк мақсаттарына сәйкес шетелдiгi және ел iшiндегi активтердiң
Табыстылығы жоғары елдердiң бiрi болып Ресей және ТМД болып
4-сурет 2005 жылғы БТА АҚ саудалық қаржыландыру
бойынша нарықтағы үлесі
Ескерту-Мәлiметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Банк қызметiнiң басқа сегментерi болып жеке тұлғаларға несиелер мен
Қазiргi таңда банктiң деңгейi жоғары екенi барлығына мәлiм, ол
5-сурет 2005ж БТА АҚ несиелік
географиялық
Ескерту-Мәлiметтер www.bta.kz сайтынан алынған
Жалпы алғанда банк басқарушыларының ойынша, нарықтың ең басты сегменттерi
Қызметтiң бұрынғыларымен қоса жаңа түрлерiн көрсету.
Арнайы маркетингтiк бағдарламаларға сәйкес жоғары табыстылықты қамтамассыз ететiн клиенттердi
Банкноттар жүйесiн әрi қарай жетiлдiру мен кеңейту.
Интернет-банкингтi дамыту.
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшiн банкке үлкен қаржылық салымдар
Қазіргі таңда банкпен іс-әрекетінің негізгі мақсаттары мен бағыттары және
Осыған байланысты қазіргі уақыттағы жаңа технологияларды қолдана отырып, банктік
Басқару икемділігін арттыру, өкілеттіктерді тиімді үлестіру және бөлімшелер қызметін
Орталықтандырылған басқаруды сақтай отырып, стратегиялық даму, құрылымдық саясат, тәуекелдіктерді
Ұйымдастырушылық құрылым және филиалдық желі клиенттердің аймақтық ерекшеліктері мен
Маңызды бағыттардың тағы бірі банктің техникалық жарақтануын жоғарылату ІТ
Персоналдың кәсіби біліктілігін бағалау ісі қайта қарастырылмақ, бастапқы звено
Халықаралық іс-әрекетте жуырда едәуір агрессивті бәсекелестік саясатты жүргізу көзделіп
Халықаралық капитал нарығында қаржыландыруды тартумен қатар, активті операцияларды арттыру
Өз қызметтерінің тартымдылығын арттыру үшін Банк салым өнімдерін несиелік
Қаржыландыру мен несиелеуді ұсынуда Банк клиенттеріне кеңестер беру мен
Жоғарыда аталған мақсаттарға жетуге деген нық сенімділік аяғына дейін
«ТуранАлемБанк» АҚ өз клиенттеріне банктік қызметтердің барлық түрін ұсынатын
«ТуранАлемБанк» АҚ табыстарының құрылымын қарастырып көрейік, ол төмендегі кестеде
6-кесте. 2004-2005 жылдарға «ТуранАлемБанк» АҚ -ның табысын талдау.
№ Бап 2004ж 2005ж %
1 Пайыздар бойынша табыстар, барлығы
-несиелер
-бағалы қағаздар
-басқа банктегі салымдар бойынша 30,818
26,263
4,257
298 49,827
45,444
3,682
701 61,68
73,03
- -13,5
135,23
2 Комиссиялар мен салымдар түріндегі табыстар
3 Пайыздық емес табыстар, барлығы
-сататын бағалы қағаздарға кеткен шығындар-
ды алып тастағаннан кейінгі табыстар
-шетел валютасымен операцияларға кеткен шы
ғындарды шегергеннен кейінгі табыстар:
1.дилинг
2.бағамдық ауытқулар
Сақтандырудан табыстар(шығындар) 3,884
589
1,517
573
-260 7,722
38
1,980
6,078
-478 98,81
30,52
-9327
83,8
Басқа да табыстар 1,002 567 56486,8
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Мәліметтерге жүгінсек, онда пайыз бойынша табыстар 2004 жылы 30,818
Пайыз табыстарына жатпайтын табыстарды қарастырсақ, ол көрсеткіш оңтайлы болып
Сақтандыруға кеткен шығындар жылдан жылға көбеюде, және ол 2004жылы
Айта кететін жайт ол басқа да табыстардан түскен табыс
7-кесте. 2004-2005 жылдарға «ТуранАлемБанк» АҚ -ның шығыстарын талдау.
№
1 Пайыздар бойынша шығыстар, барлығы
- Шығарылған міндеттемелік бағалы қағаздар
- Халық салымдары
- Несие мекемелерінің салған салымдары мен
берген несиелері
5,711
6,177
3,875 24,867
10,395
8,730
5,742 57,75
82,01
41,33
48,18
2 Комиссиялар мен салымдар түріндегі шығыстар 137
3 Пайыздық емес шығыстар, барлығы
- Жұмыскерлерге жалақы мен басқа шығыстар
- Әкімшілік және операциондық шығыстар
- Тозу және амортизация
-Табыс салығын есептемегендегі салық шығыс-
тары
- Басқа да резервтер 10,021
3,432
3,919
926
955
338 14,222
4,388
4,537
1,029
1,604
2,293 41,92
27,85
15,76
-8899,02
- 5853,8
- 1374,05
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Жалпы кестедегі мәліметтерді талдай келе пайыз бойынша шығыстар 2004
Комиссиялар мен алымдар бойынша шығыстар 2003 жылы 137
Пайыздық емес шығыстар 2004 жылы 10,021 млн.тг. болса,2005 жылы
Жалпы алғанда 2004-2005 жылдарды алатын болсақ «ТуранАлемБанк» АҚ жұмысы
Сату департаменті. Сату департаменті банктің жеке құрылымдық бөлімі болып
Департамент құрылымы. Департамент аумақтық менеджерлер мен тарту бөлімінен тұрады.
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің мамандарын оқыту;
оқу материалдарын құрастыру;
жүйелі аттестацияны өткізу жұмыстарын ұйымдастыру;
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің қызметкерлерінің кәсіби шеберлігін көтеру шараларын
әр менеджердің сату көрсеткішін бақылау;
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің менеджерлерінің сату нәтижелерін құрастыру және
сату нәтижесін сапа және сан жағынан тікелей бақылау;
мотивация;
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің қызметкерлерінің мотивация жүйесін құрастыру және
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің қызметкерлерін сату нәтижесі бойынша
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің менеджерлері арасында басқару аумағын бөлуді
менеджерлер жүктемесін тиімді түрде бөлу және банк өнімдерін сатудың
сату көрсеткіштерін жүйелі және дұрыс енгізу мен бақылау үшін
«клиент карточкасы» көрсеткіштері негізінде жеке менеджерлерге бекітілген және жалпы
Бизнес процестерді басқару:
банктің ақпараттық-аналитикалық бөліміне аналитикалық базаны құру және толықтыру үшін
клиентке банк ұсынатын өнімдер мен екі жақты байланысты қалыптастыру
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің менеджерлерінің банк клиенттерімен жұмыс істеу
банк филиалдарының тарту бөлімдерінің қызметкерлері тартқан клиенттер туралы барлық
Тарту бөлімдері. Бұл бөлімдер банк өнімдерін аумақтарда сату мәселесі
Бөлімнің міндеттері мен қызметтері. Бөлімнің басты міндеті - банк
банк филиалдарының клиенттерімен іскерлік қарым-қатынасты жүзеге асыру;
банк филиалдарының әуелетті клиенттері үшін банктік қызмет көрсету мен
банк филиалдарына жаңа клиенттерді тарту, филиалдар қызмет көрсететін клиенттерді
«клиент карточкасы» бағдарламасын енгізу үшін әуелетті клиенттер бойынша ақпаратты
банк өнімдерін сату мен маркетинг мәселері бойынша аймақтық бәсекелік
бөлім қызметі туралы есеп беруді бас банктің ақпараттық-аналитикалық бөліміне
заңды және жеке тұлғалар ұшін жаңа банктік қызмет көрсету
аймақтағы бас банктің қазіргі және әуелетті клиенттеріне қызмет көрсетуді
2.2. Банктің қаржыны орналастыру саясаты және оның негізгі элементтері
«ТуранАлемБанк» Акционерлік қоғамы екінші деңгейдегі банк болып табылады және
Банктің стратегиясы клиенттер үшін тиімді шарттар арқылы несиелік ресурстарды
Банк стратегиясының мақсаттары мыналар:
несиелеуден жоғары табысты қамтамасыз ету;
несилік тәуекелдерді оптимизациялау;
стратегиялық мақсаттарға сай экономика салаларын басымырақ несиелеу;
клиенттерді тарту;
тәуекелдерді диверсификациялау.
Банктің даму стратегиясына сай банктің ішкі несилік саясаты несиелік
әмбебап банк жасау мен капиталды тиімді орналастыру сфераларын кеңейту;
корпоративті несиелеуді кеңейту;
банктің тұрақты клиенттік базасын қалыптастыру;
несиелік портфелдің диверсификация деңгейін жоғарлату;
- тұрақты халықаралық байланысты қалыптастыру үшін жағдайлар жасау.
Несиелеу үшін банк салым түрінде заңды және жеке тұлғалардан
төлемділік;
мерзімділік;
қайтарымдылық;
коллегиалды шешу, яғни оларды бір тұлғамен шешу мүмкін емес;
несиелік қызметтің функцияларын банктің түрлі құрылымдық бөлімшелеріне бөлу;
координациялау және бақылау, яғни несиелік стандарттар мен процедуралардың бірлігін
Даму стратегиясына сай банк өзінің несиелік қызметінде келесі басымды
- мұнайгаз өнеркәсібі;
- қара және түсті металлургия;
- тау-кен өнеркәсібі;
- жеңіл өнеркәсіп; энергетика;
- ауылшаруашылығы;
- тамақ өнеркәсібі;
- көлік және коммуникация;
- сауда;
- құрылыс;
- қызмет көрсету саласы.
Банк келесілерді несиелендірмейді:
химикалық, биологиялық, ядерлық, термоядерлық қаруландыруды өндіру мен шығару;
сыртқы ортаны ластайтын, экологиялық зиян өндірістерді;
қоғамдық қорларды, саяси ұйымдарды және дауыс беру алдындағы кампанияларды
8-кесте. «ТуранАлемБанк» АҚ өз клиентерiне ұсынған несиелерiне талдау. (млн.
Көрсеткіштер 2004
Клиенттерге несие
Қаржылық лизинг
Овердрафт
Факторинг
Жай вексельдер
252,774
1,718
293
278
55 429,906
7,158
593
754
739 70,07
316,64
102,38
171,22
225,45
Барлығы 233,118 439,150 72,13
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеге талдау жасасақ, клиенттерге несие 2005 жылы 2004-мен
9-кесте. 31.12.2005.ж бойынша несиелер бойынша % мөлшерi.
Несие
мөлшерлемесі
2003
11-25% 2004
20-33% 2005
12-30% 2003
9-22% 2004
12-26% 2005
12-24%
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Мұнда 2004 жылдары 2003 жылмен салыстырғанда бiршама өскенiн атауға
10-кесте. Несие- несие алушылардың келесi түрлерiне берiлген
( млн. тг)
Несие алушылар түрлерi 2003
Жеке компаниялар
Жеке тұлғалар
Мемлекеттiк компаниялар
Жергiлiктi басқару органдары немесе мемлекеттiк бюджет
Басқалар
121,186
12,765
801
706
2,433 219838
27,222
7,506
518
34 378,226
37,405
2,829
282
368
Барлығы 137,913
235,118 439,150
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеге мұқият қарасақ, «ТуранАлемБанк» АҚ негiзi iрi компаниялар
Жоғарыда «ТуранАлемБанк» АҚ бiрнеше жылға несие көлемiн, оны алған
11-кесте. Негiзгi несиелендiрiлген экономика секторлары.
2003 2004 2005
Көтерме сауда
Жеке тұлғалар
Ауылшаруашылығы
Тамақ өнеркәсiбi
Жол және өндiрiс субъектiлiрiн салу
Мұнай және газ өндiру
Тұрғын үй салу
Таукен өнеркәсiбi
Көлiк
Энергетика саласы
Химиялық сала
Машина жасау өнеркәсiбi
Бөлшек сауда
Жылжымайтын мүлiкпен операция
Жеңiл және терi илеу өнеркәсiбi
Баспа iсi
Телекоммуникация
Қонақ үй бизнесi
Металлургиялық сала
Пластмасса мен резинкадан өнiмдер өндiру саласы
Жобалау мен зерттеу
Қағаз өнеркәсiбi
Басқалар 27,583
12,765
14,547
11,661
8,495
11,710
177
6,124
10,400
10,161
3,061
2,319
6,303
3,291
45
994
335
595
1,134
1,195
1,413
1,546
2,059
53,538
27,222
32,506
30,350
10,759
29,841
7,104
15,242
3,541
9,254
3,558
1,991
1,480
7,173
688
549
4,612
362
7,125
1,243
–
–
6,980 86,582
57,405
45,271
41,030
40,478
37,295
21,806
20,924
20,001
12,160
8,874
5,631
5,174
4,678
4,675
3,860
3,857
3,607
1,865
1,301
516
8
12,152
Барлығы 137,913 255,118 439,150
Ескерту-Автормен «Туран АлемБанк» АҚ-ның мәліметтері негізінде құрастырылған
Бұл кестеде көрсетiлгендей банк 2005 жыл бойынша көтерме сауда
Заңды және жеке тұлғаларға несиелік өнімдерді ұсыну шарттары. Банк
Банктің кең аймақтық жүйесі Қазақстан Республикасының барлық аумағындағы шағын
Банк жеке тұлғаларды несиелеуде келесі басымдылықтарды анықтайды:
жеке тұлғаларды бизнес-мақсаттарға несиелеу үшін аймақтық бағдарламаларды кеңейту;
жеке тұлғалардың тұтынушылық несиелеу бағдарламасын іске асыру;
ипотекалық несиелеудің бағдарламасын дамыту;
жеке тұлғаларды несиелеудің басқа бағдарламаларын іске асыру.
Банк қайта құрылған ұйымдарды несиелейді, бірақ ол міндеттемелер сомасын
Банк жаңа бизнесті құру проектілерін, клиенттің өз капиталымен қатыспайтын
- Несие алушылар сыныптары бойынша негізгі талаптар:
банктер:
Әлеуетті несие алушы – банктерге қатысты міндетті алдын ала
басқа заңды тұлға:
жақсы несиелік тарихы;
несие алушы–ұйымның ретроспективті жобада жақсы даму динамикасы;
ауқымды мерзімнен асқан несиелік қарыздың болмауы;
маңызды мерзімі өткен кредиторлық қарыздың болмауы немесе банкпен несиелік
тұрақты қаржылық жағдайы, төлем қабілеттілігі репутациясы және несие алушының
несие алушының өндіретін өнімі немесе қызметтері, тұрақты өткізуді және
- банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалар:
банк белгілі бір тұлғамен келесі мақсаттарға мүмкіндік беретін
банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаның алдында міндеттемелерін төлеуге;
банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғадан белгілі бір мүлікті сатып
банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғамен шығарылған бағалы қағаздарын сатып
Банк банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға жеңілдік шарттарын ұсынбайды.
банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғамен мәмілеге қатысу, ал басқа
сыйақаны алу және банктік операцияны көрсеткені үшін төлем немесе
Банк банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға кепілсіз(бланктік) несиелік
Егер банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлға, басқа тұлғаның банк
Банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалардың несиелік тәуекелдердің сомасы, банктің
Басқарма қызметкерлерінің өздеріне;
қандайда бір оның жақын туыстарына;
ол немесе оның қандайда бір оның жақын туыстары басқаратын
Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің
- жеке тұлғалар:
Несиелік өнімдер, тұрақты тұрғын үйі және табысын қамтамасыз ететін
Несиелік өнімді ұсыну туралы шешімді қабылдау үшін негізгі ұстаным
- Несие алушыны бағалағанда келесі белгілер пайдаланылады:
несие алушының ісінің репутациясы;
активтердің құндылығы және өтімділігі;
менеджмент сапасы;
меншікті капиталының жеткіліктілігі;
ретроспективті және болжамды төлемділігі.
- Несиелік өнімді алу үшін несие алушы банкке, келесі
проектінің резюмесі(мазмұны);
сұранатын қаржыландырудың шарттары;
несие алушының қызметінің құрылымы және тарихы;
дайын өнімді немесе тауарды өткізудің жобасы (жұмыс нәтижелерін пайдалану
өндірістің, тауарларды сатып алу немесе жұмыстың істелуінің жобасы, оны
қаржылық жоба және болжамдар;
тауарлар нарығын маркетингтік талдауы;
тәуекелдер және тәуекелді азайтатын факторлар;
бизнестің даму болашағы.
Синдикаттық (консорциалдық) несиелерді беру ерекшеліктері:
Синдикаттық несиелерді бергенде банк-агент пен банктер-несие берушілер келесі талаптарды
консорциум құру туралы келісімге қол қойылған, синдикаттық несиені ұсыну
өзінің несиелік портфелінің жалпы сомасында 25% аз, жоғары тәуекелмен
жақсы репутациясының болуы.
Бір несие алушыға келетін максималды тәуекелдің мөлшерін сақтау мақсатында,
Келесі заңды және жеке тұлғалар банктің несие алушылары бола
басқа банктердегі несиелер бойынша және салықтық төлемдер бойынша мерзімі
жаман атаққа ие болған серіктестіктер;
санацияда болатындар немесе банкроттық процедураға шалдыққандар.
Банк қызметкерлеріне банктік несиелерді ұсыну шарттары. Банк қызметкерлерін несиелеу
Несиелік комитеттердің құрылымы, қызметтері және міндеттері. Несиелік комитеттердің негізгі
несиелік өнімді ұсыну туралы шешім;
несиелеу шарттары туралы шешім (несиелеу мерзімі, сомасы, сыйақы ставкасы,
несиелеу шарттарының өзгеруі туралы шешім;
несиелік өнімді ұсынудан бас тарту туралы шешім;
проектіні жетілдіруге жіберу туралы шешім.
Несиелік комитеттің қызметтері:
бекітілген лимиттер және қатысты банк бөлімшелерінің қажетті сараптау қорытындылары
сомаларды, мерзімдерді, сыйақы мөлшерін (соның ішінде комиссиялық), қарызды қайтару
бұрын ұсынылған несиелік өнімдер бойынша несиелеу жағдайларын өзгерту туралы
банктің несиелік портфелінің сапасы бойынша, бас банктің несиелік комитетімен
өзінің құқы шегінде несиелеу мониторингіне бақылау жүргізу, соның ішінде
банк басқармасының төрағасы алдында несиелік комитет туралы қаулыларды бұзған
банкте несиелеу процесіне жататын басқа сұрақтарды қарастыру.
Сонымен қатар бас банктің несиелік комитеті келесі қызметтерді жүргізеді:
несиелік досьелерді қалыптастыру бойынша стандарттарды және несиелік өнімдерді ұсыну
банк-контрагенттермен операциялары үшін жеке лимиттерді бекіту;
келесі несиелеу лимиттерін бекіту (банк басқармасымен бекітілетін, жеке тұлғалар
несиелік өнімдердің түріне және мазмұнына талаптарды бекіту;
100% клиенттің ақшасымен қамтамасыз етілген банктік кепілдікті беру туралы
банктің облыстық филиалдарының несиелік комитеттерінің құрамын бекіту;
бас банктің несиелік комитеті орнатқан несиелеу лимиттерінен асатын қаржыландыру
несиелік өнімдер бойынша несие алушылардың қарыздарын бас банктің (филиалдың)
ай сайын кіші несиелік комитеттің жұмысы туралы есептерді тыңдау;
банктің несиелік тәуекелге шалдыққанына, активтер сапасына, үнемі түрде үлкен
банктегі несиелеу процесіне қатысты басқа да сұрақтарды қарастыру.
Несиелік комитеттің мүшелері, несиелік өнімдерді ұсыну туралы шешім қабылдаған
Несиелік тәуекелдердің түрлері және несиелеу лимиттері.
Банктің несиелік портфелімен байланысты тәуекелдер:
Өтімділікті жоғалту тәуекелі – банктің несиелік қызметінің сипатына тәуелді,
Проценттік тәуекел – сыйақы ставкаларының жағымсыз өзгерулерінің нәтижесінде шығыстардың
банктің орналастырылған активтері мен тартылған міндеттемелерін қайтару мерзімдері мен
активтері бойынша бір жағынан және міндеттемелері бойынша екінші жағынан
басқа бірдей жағдайларда бағалық ұқсас сипаттары бар, құралдар реті
Валюталық тәуекел – банк несиелік қызметті жүргізгенде, шетелдік валюталардың
Бағалық тәуекел – қаржылық құралдардың құнына әсер ететін, қаржы
Операциялық тәуекел – банктің ішкі бақылауды ұйымдастыратын талаптарды бұзғаны
Бөлек несиелік өнімдер бойынша тәуекелдер:
Клиенттің тәуекелі – клиенттің құқықтық статусы және қаржылық жағадайын
Мәміле тәуекелі – құқықтық және экономикалық сараптауды өзіне енгізген,
Қамтамасыз ету тәуекелі – банктің алдындағы өз міндеттемелерін дұрыс
Валюталық тәуекел - банк несиелік қызметті жүргізгенде, шетелдік валюталардың
Қаражаттарды мақсатсыз пайдалану тәуекелі – клиентпен несиелік ресурстарды мақсатсыз
Банк өзінің несиелік қызметінде несиелік тәуекелдерді шектеу үшін келесі
несиелеудің жалпы лимиті;
несиелік өнімдерге орналасуы мүмкін болатын, банкпен тартылған ақшалардың үлесіне
ұсынылатын несиелік өнімдердің әр түріне қатысты лимит;
экономика салалары мен аймақтардың кескінінде банктің несиелік өнімдерді шоғырландыруына
бір қарыз алушыға лимит;
несиелеу мерзімдері бойынша лимит;
валюта түрлері бойынша лимит;
қамтамасыз ету түрлері бойынша лимит;
несие алушылар бойынша лимит;
банк филиалдары бойынша лимит;
банк-контрагенттермен операциялар үшін жеке лимиттер;
банктің несиелік тәуекелдерін диверсификациялау болатын, шектеулердің басқа түрлері.
Несиелік өнім ұсыну туралы келісім-шартты бекіту процедуралары. Банктің несиелік
несиелеуде несие алушының нақты қажеттіліктері анықталынады;
несие алушымен сараптау қорытындысын дайындау үшін қажетті мәліметтер ұсынылады;
банк үшін тиімді және несие алушы үшін тиімді жағдайларды
несиелік қабілеттілігін, сонымен қатар сұранатын несиелік өнімді қайтару мүмкіндігін
несие алушыдан клиенттің несиелік қабілеттілігін бағалау, несиелік өнімнің қайтарымдылығы;
Проектіні сараптаудан өткізу үшін несие алушымен келесі құжаттар ұсынылуы
несиелік өнім ұсыну үшін арыз;
несие алушының анкетасы;
заңды тұлғаның қаржылық құжаттары (бухгалтерлік баланс, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі
дебитордың және кредитордың атауымен, шығу уақытысымен және жобаланатын төлеу
ссудалық қарыздың болуы немесе болмауы туралы анықтама қағаз;
бюджет алдындағы қарыздың болуы немесе болмауы туралы анықтама қағаз;
бизнес-жоспар;
заңды тұлғаның құрылтайшы құжаттары (жарғы, құрылтай келісім-шарты), сонымен қатар
қажет уақытында контрактілер, тауарларды алу, жабдықтау үшін сатып алу-сату
кепіл нысанына құқық беретін құжаттар немесе кепілдік пен кепіл
проектінің қатысушылары туралы мәліметтер, жылдық есебі, серіктің жарнамалық заттары,
заңды тұлғаның қызметкерлер саны туралы анықтама қағаз;
басқа да керекті құжаттар.
Банк қызметкері жоғарыда аталған құжаттарды алғаннан кейін, несие алушының
әлеуетті несие алушыға және онымен байланысты тұлғаларға ұсынылған, қазіргі
әлеуетті несие алушының қызметінің түрі, әлеуетті несие алушының бизнесінің
Бизнесті басқару сапасымен, иелердің құрамы, акционерлер мен менеджмент арасындағы
Несие алушының нарықтағы алатын орны: негізгі бәсекелестерге келетін нарықтың
өткізу көлемі;
банктегі және басқа банктердегі шоттар бойынша айналыстың мөлшері;
әлеуетті несие алушының кепілді мүліктің сипаттамасы;
ұсынылатын мәміленің тәуекелдерін талдау.
Банк әлеуетті несие алушыдан алынған құжаттар негізінде, әлеуетті несие
Проектіні сараптаудан өткізгеннен кейін, банк қызметкерімен әлеуетті несие алушыны
Сонымен қатар несиелік өнім ұсыну туралы келісім-шарт міндетті түрде
несиелік өнімнің мақсаты;
несиелік өнімнің жалпы сомасы;
несиелік өнімнің валютасын;
несиелік өнімді қайтару мерзімі (банктік несие ұсынған кезде);
несиелік өнімді қайтару тәсілі (банктік несие ұсынған кезде);
несиелік өнімді қамтамасыз ету (түрі, сомасы);
сыйақы ставкаларының мөлшері;
банкке несие алушы-заңды тұлғамен ұсынылатын есеп берудің түрлері және
Несиелік қызметті ұйымдастыру. Егер Қазақстан Республикасының заңдарымен басқа жағдайлар
Несиелік өнімді бағалау ұстанымдары. Несиелік өнімді бағалау, несиелік қабілеттілігін
Салалық аспект. Компанияның саладағы алатын орнын және саланың даму
Қаржылық аспект. Несие алушының қажетті ақшаларды алу қабілеттігін анықтайды.
Басқарушылық аспект. Менеджменттің сапасы компетенттікпен, ұйымды басқаратын мененджерлер тобының
Несиелік өнімді қаматамасыз ету сапасының аспектісі. Банк жағынан міндеттемелердің
Жоғарыда аталып өткен аспектілер негізінде, банк қажетті табыстылықты және
Ұлттық валютаның құнсыздануынан болатын банктің шығыстарын азайту үшін, несиелік
келісім-шарт бойынша төлемдердің индексациялану механизмі, төлемдерді жасау уақытысына ұлттық
төлемдердің индексациялану механизмінің басқалары, инфляцияның қарқынына, қалқамалы сыйақы ставкасына,
Несиелік өнімді қамтамасыз ету бірнеше түрлерде ұсынылуы мүмкін, соның
несие алушының немесе үшінші тұлғалардың кепілі (ақшалар, жылжымайтын мүлік,
жоғары несиелік рейтингісі бар банктің кепілдігі, немесе банктермен бекітілген
Қазақстан Республикасының заңдарына қарсы келмейтін несиені қамтамасыз етудің басқа
Бір несие алушымен бір уақытта несиелік өнімді қамтамасыз етудің
Кепіл нысанына анықталынатын негізгі талаптар келесі:
кепіл нысанының объективті нарықтық құның анықтау мүмкіншілігі;
несиелік өнімді ұсыну туралы келісім-шарттың мерзіміндегі өтімділігі;
бақылау астында болуы, яғни кепіл нысаның сақтығын бақылау мүмкіндігі;
кепіл нысанына үшінші тұлғалардың құқықтарының болмауы.
Қамтамасыз етудің барлық түрлерінің құндық бағалануы және өтімділігін анықтау,
Кепіл нысанын бағалау оның нарықтық құны бойынша жүргізіледі. Несиелеу
несиелік тәуекелдің мониторингі;
несиелік өнімдердің жіктеу және несиелік қызметтен болатын шығыстарды жабу
түзейтін іс әрекеттер.
Несиелік тәуекелдің мониторингі: мақсаты және міндеттері.
Несиелік тәуекелдің мониторингісінің мақсаты – бастапқы кезден несиелік өнімді
Несиелік тәуекелдің мониторингісінің басты міндеті – дұрыс ақпаратты жинау
Несиелік өнімдерді жіктеу. Банк несиелік тәуекелдерді жіктейді, несиелік өнімдерден
Банк несиелік портфелді жіктеудің екі түрін қолданады:
банктің несиелік өнімдерін жіктеу, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің нормативті
несиелік портфелдің жіктелуі, халықаралық стандарт бойынша банктің аудитін жүргізетін,
Проблемалық несиелік өнімдер бойынша банктің стандартты реттейтін іс әрекеттері:
проблемаларды және оларды шешу жолдарын табу үшін ұйымның басшылығымен
консультанттарды тарту (техникалық, маркетингтік немесе қаржылық сұрақтар бойынша);
несиелік өнімді қайта құрылымдау үшін бағдарламаларды шығару;
қосымша кепілді алу;
басқа қаржылық институттармен бірге қаржыландыруды ұйымдастыру;
ұйым басшылығында кадрлық алмастыру ұсыныстар (басшылықты ауыстыру, банк атынан
ұйымды қайта құру (сотсыз);
міндеттемелер орындалуын қамтамасыз ететін нысанды өткізу;
ұйым активтерін сату;
банкрот процедураларын ұйымдастыруын ұсыну.
Банк несиелік портфелдің көлемін, баланс құрылымының тиімділігін және өтімділік
Несиелік өнімнің бағасы екі құрамнан құралады:
әр несиелік өнімге несиелік ресурсты пайдалану үшін жылдық сыйақы
несиелік өнімге қызмет көрсеткені үшін бірыңғай ставкасынан, клиенттің бизнес-жоспарын
Белгілі бір несие алушыға несиелік өнімді ұсыну үшін сыйақы
Сыйақы ставкасы тұрақты және белгілі бір сыртқы негізге байланысты
2.3. Несие беру және оның қайтарылуын қамтамасыз ету саясаты
Елiмiз егемендiк алғаннан кейiн Қазақстанның экономикасы ауыр күйге түстi.
Кестеге талдау жасасақ, экономикадағы несиелер жылдан жылға өсуде, ол
Банк жүйесi бойынша банктер саны 2003 жыл 48-ден 2004
12-кесте. Қазақстанның 2001-2005 жылдар арасындағы банк жүйесi, экономикадағы несиелер
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005
Экономикадағы несиелер
Жалпы көлемi млрд. тг
Оның iшiнде кiшi бизнес бойынша
Ұлттық валютамен несиенiң % мөлшерлемесi
Шетел валютамен несиенiң % мөлшерлемесi
276,6
74,2
19,1
14,9
498,8
122
15,9
13,6
499,8
129,1
15
13,1
523,2
211,2
14,1
13,2
546,6
293,3
14
13,1
Банк жүйесiндегi депозиттер
Резидентердiң депозиттерi млрд. тг.
млн. доллар
Халық салымдары млрд. тг
Резидент еместердi қосқанда млн. доллар
290,6
2011
91,7
634,5
437,9
2915,7
185,5
1234,8
498,3
3120
199,2
1331,2
598,6
4981,2
210,3
2314,2
624,9
3297,2
414,2
3297,2
Банк жүйесi
Банктер саны
Өзiндiк капитал млрд.тг
млн. доллар
Активтер млрд. тг
млн. доллар
48
97,6
675,4
528
3668
44
121,1
806,4
818
5446,1
44
153,2
911,2
1102,3
6987,2
45
169,3
998,3
1321,2
8110,4
35
Ескерту-Автормен кестедегi мәлiметтер – "Банки Казахстана"№1 2005ж журналынан алынған.
6-сурет Қазақстан Республикасындағы несиелендіру көлемінің өсуі
Ескерту-Мәлiметтер ҰБ статистикалық көздерінен алынған
Несие беру жүйенiң тәуекелдiлiгiн жоғарлата отырып өсу қарқынын сақтап
Келесi кестеде Қазақстан бактерiнiң экономика салалары бойынша банк несиелендiру
13-кесте. Қазақстан банктерiнiң экономика салалары бойынша несиелендiру құрылымы.
Сала 2003ж соңы 2004ж соңы 2005ж соңы
Млрд.тг % Млрд.тг % Млрд.тг %
Сауда 191,5 23,3 292 25,0 389,7 24,9
Ауылшаруашылығы 77,9 10,3 118,2 10,1 156,5 10
Мұнай және газ өндiру салалары 61,2 8,1 74,3 6,4
Тамақ өнеркәсiбi 41,9 3,5 70,1 6,0 93,3 6,1
Металлургия өнеркәсiбi 21,8 2,9 25,6 2,2 32,9 2,1
Құрылыс 41,4 5,5 95 8,1 139,3 8,9
Қаржылық қызмет 34,4 4,6 26,3 2,3 37,6 1,4
Басқа да салалар 187,8 29,9 243,9 29,3 433,5 27,7
Жеке тұлғаларға тұтыну несиелерi 30,0 4,0 58,3 5,0 81,4
Жеке тұлғаларға ипотекалық несие 8,3 1,1 37,7 3,2 59,5
Барлығы 717,4 100 1072 100 1365,14 100
Ескерту-Кестедегi мәлiметтер автормен www.nationalbank.kz сайтынан алынған
.
Халықтың басым бөлiгiнде банктің шоттың жоқтығына қарамастан iрi банктердiң
Халықтың табыстарының жоғарлау тенденциясы азаматтардың тұтынушылық мақсаттарын несиелендiрудi жоғарлатып
Сонымен коммерциялық банктердiң несиелiк саясаты болып қысқа мерзiмдi несие
Ендi «ТуранАлемБанк» АҚ несие қайтаруына тәуекелiн азайту тақырыбына оралсақ:
Банк несиелік тәуекелді азайту мақсатында несиені қайтарудың екінші көзі
Банк кепіл мүлкінің келесі түрлерінің процедураларын, бағалаудың регламентін және
тұрғын-үй, өндірістік емес және өндірістік мақсаттағы жылжымайтын объектілерінің;
құрал-жабдықтар;
автокөліктер;
өндірістік топтардың тауарларын;
азық-түлік топтарының тауарларын;
айналыстағы тауарлардың;
мүліктік құқықтардың.
Мүлікті бағалауды бағалаушы мамандар жүзеге асырады, олардың білімін анықтайтын
кепіл берушіге болашақта түсетін мүлік бойынша, оның меншігіне енуінен
айналымдағы тауар бойынша айына бір рет, банктің құзырлы органы
басқа мүлік бойынша – үш айда бір рет, банктің
«проблемалық» несие бойынша айына бір рет, несиенің «проблемалық» сыныпқа
Егер бағалауды іске асыруда қиындықтар туса (мысалы аффирнирлерген бағалы
Кепілге алынатын мүлік тізімі. Кепіл мүлігі ретінде банк азаматтық
Өндірістік мүліктік кешендері, өндірістік және қойма базалары, элеваторлар, мұнай
Үйлер, коттедждер, пәтерлер, саяжайлар.
Жер учаскілерін (кепілге берушінің жеке меншігінде немесе әрдайым пайдалануға
Өндірістік желілер, машиналар, станоктар, жабдықтар.
Автокөліктер, әуе, теңіз және өзен көліктері, ауыл шаруашылық және
Өндірістік топтардың тауарлары мен дайын өнімдері: түсті металдар, мұнай
Азық-түлік топтарының тауарлары мен дайын өнімдері: қант, темекі өнімдері,
Мүліктік құқықтар: жер қойнауын пайдалану құқығы, жер учаскісін аылшаруашылық
Басқа да Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін өтімді мүлік
Кепілге алынатын мүлікке қойылатын жалпы талаптар.
Кепіл ретінде ұсынылған мүліктің құнын анықтауға қажетті құжаттардың болуы.
Кепілге ұсынылатын мүлікке қойылатын жалпы талаптардан басқа, жылжымайтын мүлік
обьектілер сейсмотұрақтылық талаптарына сай болуы қажет;
жылжымайтын мүлік кепіл ретінде, кепіл берушінің жылжымайтын мүлік орналасқан
ғимараттар құрылысы толық аяқталған кейін, құзырлы мемлекеттік органдардан техникалық
егер мемлекеттік меншіктің үлесі бар болса, құзырлы мемлекеттік органдардың
Кепіл ретінде алынбайтын объектілер:
бағалау кезінде толық жөндеуді қажет ететін, толық косметикалық жөндеуді
құрылысы аяқталмаған, қайта құрылыста немесе көлемді жөндеуде жатқан объектілер,
физикалық тозуы 65% асатын болса;
егер баспанаға тиісті жер учаскісі 5 соткадан аз болса;
бағаланатын объектіге таяу жерде жергілікті қолайсыз факторлар болса.
Жылжымайтын мүлікті бағалау әдістері.
Кепілге ұсынылған мүлікті бағалау құжаттардың түпнұсқасы ұсынылған жағдайда іске
шығын (мүліктік);
табысты;
салыстырмалы (нарықтық);
Түрлі әдістерді қолдану бір объектінің құнының түрлі көлемін алуға
Жылжымайтын мүлікті бағалаудың шығын жолы жағынан қарау.
Шығын жолы жағынан (мүліктік) қарау құрылысқа кеткен шығындары мен
Шығын жолын қолданумен бағалаудың негізгі кезеңдері:
жер учаскісіне меншік құқығының құнын анықтау;
ұқсас ғимаратты салу құнын есептеу, толық қалпына келтіру құнын
ғимарат пен құрылыстың физикалық, функционалдық және сыртқы тозу көлемін
ғимараттың қалдық құнын анықтау үшін оның тозу сомасына қарағанда
ғимараттың есептелген құнына меншік құқығы құнын қосып, жылжымайтын объектінің
Жер учаскесінің құнын анықтау.
Кепіл ұсынушыға меншік құқығы негізінде жердің ғана құны есептелетінін
Бағалауды жүзеге асырған кезде жердің құнына әсер ететін факторларды
физикалық факторлар – учаскі көлемі, тұрғылықты жердегі орнының жоспары,
экономикалық факторлар – жер тапшылығы, учаскіден түсетін табыс, сол
әкімшілік факторлар – жер меншігі құқығы мен пайдалану құқығын
Сонымен қатар келесі әдістер қолданылуы мүмкін:
салыстырмалы сатулар бойынша – соңғы кезде сатылған ұқсас учаскілер
капитализациялық рента әдісімен – бұл арендалық төлемдер есебінен алынған
даму әдісі (игеру) – жеке учаскелерге бөлуге, жарамды учаскінің
жер учаскесін жеке меншікке немесе пайдалануға сатып алу құны
Ғимараттың және құрылыстың толық қалпына келтіру құнын анықтау.
Ғимараттың және құрылыстың толық қалпына келтіру құны келесі әдістер
салыстырмалы бірлік әдісі – бағаланатын объектінің ағымдағы құнын есептейтін
элементтік әдіс – өлшем бірлігінің жеке құнын, жер, құрылыс-монтажды,
сметалық әдіс – объект құрылысының объектілік және жиынтық сметасын,
индекстік әдіс – бухгалтерлік есеп көрсеткіштері мен қалпына келтіру
Ғимарат құрылысының құнын есептеуге негіз болатын факторлар:
дайын үй, кеңсе ғимараты, пәтер, қонақ үй, дүкен мен
құрылыс объектісі қабылдағаны туралы мемлекеттік актілердің болуы;
жоспарлы-сметалық құжаттар.
Жылжымайтын мүліктің тозу көлемін анықтау.
Ғимараттар мен құрылыстар іске қосылғаннан кейін тозады, яғни олардың
физикалық тозу – объектінің алғашқы техника-эксплуатациялық қасиеттерін эксплуатация мен
функционалды тозу – объект өз қажеттілігі жағынан қазіргі стандарттарға
сыртқы (экономикалық) тозу – сыртқы ортаның өзгеруіне, экономикалық, саяси
Ғимараттың жалпы тозуы физикалық, функционалды, сыртқы тозудың сомасымен анықталады.
Физикалық және функционалды тозу элементтік тәсілмен анықталады:
Ai x Gi
И = ∑
100%
И – объектінің физикалық (функционалды) тозуы (%),
Ai – ғимараттың конструкциялық элементінің физикалық (функционалды) тозуы,
Gi – ғимарат құнынан конструктивті элемент құнының үлес салмағы.
Физикалық тозу (толық қалпына келетін және қалдық қалпына келетін
Жылжымайтын мүлік объектісінің қалдық қалпына келтіру құнын жер учаскесін
Қалдық қалпына келтіру құны толық қалпына келтіру мен жалпы
Жылжымайтын мүліктің құны қалдық қалпына келтіру құны мен жер
Жылжымайтын мүлікті шығын әдісімен бағалауда қазіргі уақытта қалыптасқан жалпы
Жылжымайтын мүлікті бағалауда табысты жолымен қарау. Табысты әдіс объектіні
Бағалау құнын табысты жолымен қарауды, кең тараған әдістермен анықтауға
тура капитализациялау әдісі;
табысты дисконттау әдісі.
Бағалау құнын әдістің қай түрімен де анықтау есебі ақшаның
Тура капитализацилау әдісі арқылы құнды есептеу екі модель арқылы
Тұрақты таза табыс моделі, жүйелі түрде бірдей уақыт аралығында
С = ЧД / К
С – объектінің құны,
ЧД – таза табыс, бұл мүлікті пайдаланудан табысы мен
К – капитализациялану коэффициенті (%), бір мерзім ішінде түрлі
кумулятивті әдіске сәйкес, капитализациялану коэффициенті келесі құрамдардың қосындысымен анықталынады:
тәуекелсіз проценттік ставка – жылдық табыс стакасының ұзақмерзімді/ортамерзімді мемлекеттік
қосымша тәуекелге түзету, ол инветициялардың барлық түрінде болады (мемлекеттік
қосымша тәуекелге түзету, инвестицияларды тиімсіз басқарумен байланысты, түзету мөлшері
қорлардың төмекн өтімділігіне түзету, кейбір объектілер аз уақытта өткізілуі
капиталды қайтару ставкасы – бұл бірліктің инветицияланған капиталдың қайтарылуына
Капитализациялану коэффициенті ипотекалық тұрақты сияқты анықталынуы мүмкін. Ол несие
Бірдей уақыт аралығынан кейін жүйелі түрде алынатын үнемі өспелі
С = ЧД х (1 + ТП) / (К
С – объектінің құны,
ЧД – таза табыс (1 жыл),
К - капитализациялану коэффициенті (%), мерзімде (1 жыл),
ТП – таза табыстың өсу қарқаны (%),мерзімде (1 жыл),
Дисконтты табыс әдісі бағаланатын объектінің ағымдағы құнына анықталған мерзімде
Есеп айырысу реті келесідей болады:
Табыстарды алу мерзімі бекітіледі – ұсынылатын мерзім – 5
әр жыл бойынша табыс түсу болжамы жасалады, болжау үшін
табыс мөлшері мен оның өзгеруі:
үнемі;
өсу мен құлдыраудың белгілі қарқынымен өзгеретін;
трендсіз өзгеретін;
табысты алудың жүйелігі (ай сайын, тоқсан сайын, жыл сайын).
дисконттау ставкасы, қазіргі жылжымайтын мүлік нарығы жағдайында ұқсас объектілерге
иелену мерзімі аяғында объектіні сату арқылы табысты анықтау;
Жылжымайтын мүлікті бағалауды салыстырмалы (нарықтық) жолмен қарау. Салыстырмалы (нарықтық)
Тура салыстырмалы сатуларды талдау әдісі. Бұл әдіс келесі ұстанымдарға
Алмастыру, осыған сәйкес бірнеше ұқсас, бірдей көлемді тауарлардың, тұтыну
Сұраныс пен ұсыныс. Бағалар нарықта сатып алушылар мен сатушылар
Тепе-теңдігімен. Сұраныс пен ұсыныс нарықта тепе-теңдікті орнатуға ұмтылады. Бірақ-та,
Тура салыстырмалы сатуларды талдау әдісін қолдану аумағы жылжымайтын мүлік
Тура салыстырмалы сатуларды талдау әдісін қолданумен байланысты бағалау процедурасының
Нарықты зерттеу және бағалау объектісіне ұқсас жылжымайтын мүлік объектілеренің
Бағаланатын объектінің ұқсас әр объектілермен салыстыру және сату уақытысы,
мүліктік құқықтардың құрамы;
мәмілені қаржыландыру шарттары;
мәмілені жасасу уақыты;
объектінің орналасқан орны:
экологиялық жағдайлар;
көлік жағдайы;
инженерлік коммуникациялар;
объектінің физикалық сипаты:
физикалық параметрлер;
архитектуралық-конструктивті шешім;
құрылыс пен пайдалану сапасы;
функционалды жарамдылығы.
Бағаланатын объектінің құнын, салыстырмалы сипаттарды талдау және оларды бір
Тура салыстырмалы сатуларды талдау әдісі жылжымайтын мүлік объектісінің нарықтық
Объектінің құнын жалпы ренттік мультипликатор арқылы анықтау. Арендаға тапсырып
Бағаланатын объекті үшін жылдық арендалық ставка анықталады (жалпы түсімнің
Ұқсас жылжымайтын мүлік объектілерін соңғы сатудың нарықтық мәліметтері бойынша
Жылдық арендалық ставка (жалпы түсімнің сомасы) жалпы ренттік мультипликаторға
Жабдықтарды бағалау реті мен әдістері. Кепіл нысаны ретінде келесі
Монтажды талап етпейтін жабдықтарға, көлік құралдары, бос тұрған станоктар,
Кепілге ұсынылатын жабдық өтімді болу керек, үшінші түлғалардың құқықтарынан
Кепілге кәсіпорынның балансында бар мүліктік кешен құрамындағы жабдықтардың барлығы
Жабдықты бағалау үшін қажетті құжаттар:
Жабдыққа кепіл берушінің меншік құқын растайтын құжаттар (келісім, сатып
жабдықтың төленгені туралы құжаттар, жалға алынған жағдайда;
инвойс;
техникалық паспорт, пайдалану мерзімі бес жылдан аспаған жабдықтар үшін;
сапа және сәйкестілік сертификаты, пайдалану мерзімі бес жылдан аспаған
кепіл нысаны бойынша салық, кеден және бюджетке міндетті басқа
кепілге ұсынылатын жабдықтардың тізімі, саны, пайдалануға шыққан уақыты, баланстық
Жабдықтарды бағалау әдісі. Жабдықтарды бағалаудың ерекшелігі, әр кепіл объектісіне
Физикалық тозу – машиналар мен жабдықтардың пайдалануы немесе ұзақ
Функционалды тозу – құнының азаюы, жаңа технологиялардың шығуына байланысты;
Уникалды жабдықтың өтімділігі төмен болуы, пайдалану аумағының шектеулігімен байланысты.
алмастырудың таза ағымдық құнынан;
жабу құнынан.
Алмастырудың таза ағымдық құны, алмастырудың жалпы ағымдық құнынан тозудың
Керекті нарықтық мәліметтер болғанда, алмастырудың таза ағымдық құны, экономикалық
Нарықтық құны жабдыққа қатысты бағасы анықталынуы мүмкін, ол арқылы
Жабдықты бағалауды өткізу кезендері:
кепіл берушімен ұсынылған ақпаратты зерттеу;
ұсынылған ақпаратты тексеру;
ұқсас жабдықтың нарығын зерттеу және ақпаратты жинау;
бағаланатын кепілдің құнын анықтау.
Көлік құралдарын бағалаудың реті мен әдістері.
Кепілге алынатын автокөлік техникасына қойлатын негізгі талаптар:
техникалық тіркеудің болуы;
кепілге алынатын автокөлік техникасына кепіл берушінің меншік құқын растайтын
автокөліктер техникалық жөнделген жағдайда кепілге алыну керек (пайдаланудағы автокөліктер,
кепілге алынатын автокөліктердің, пайдалану уақытысы бес жылдан аспауы керек.
Кепіл объектісін (автокөлікті) қарау барысында мыналарды анықтау қажет:
маркасы, моделі, типі, модификациясы;
мемлекеттік нөмірі;
қозғалтқыштың нөмірі, кузов нөмірі, шасси нөмірі.
Автокөліктің дербес агрегаттарының техникалық жағдайын және оның жинақты екенін
Тура салыстыру әдісі – бағаланатын объектіге ұқсас немесе бірнеше
Өндіріс топтарының тауарларын бағалау реті мен әдістері. Өндіріс топтарының
Кепілге мұнай және мұнай өнімдерінің келесі түрлері алынады:
керосин;
мотор майлары;
бензин;
дизельдік отын;
пештік отын;
тауарлы мазут;
басқалар.
Бағалауды өткізу үшін келесі құжаттарды талап ету керек:
мұнай өнімдерін растайтын ресурстық анықтама қағаздың болуы, кепілге ұсынылатын
кепілге ұсынылатын мұнай өнімдеріне кепіл берушінің меншік құқын растайтын
келісімдер (сатып алу-сату-келісім шарттары)
инвойс,
төленгені туралы құжаттары
мұнай өнімдеріне сапа (сәйкестілік) сертификаты;
салықтар, кеден, кепіл мүлкіне тиісті бюджетке міндетті басқа
мұнай сақтайтын орынмен мұнай өнімдерін сақтау туралы келісім шарты
Мұнай өнімдерінің баланстық құнын анықтау:
бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша құнын анықтау;
баланстық құнды жабдықтаушының ұсынған құжаттарымен салыстыру (тауарлы-транспорттық инвойс, келісімдер,
Нарықтық құнын анықтау. Нарықтық құнын анықтау үшін, кепілге
Кепіл құнын анықтау үшін, мұнай өнімдерін баланстық және нарықтық
Азық-түлік топтарының тауарларын бағалау реті мен әдістері. Азық-түлік топтарының
Кепілге ұсынылатын дәнді дақылдар желілік элеваторларда сақталуы керек, өйткені
Дәнді дақылдар және олардың өнімдерінің нарығы салыстырмалы дамыған және
Кепіл мүлкін бағалау жолдары:
кепіл беруші ұсынған ақпаратты зерттеу;
кепіл беруші ұсынған ақпаратты тексеру;
ұқсас сатулар туралы ақпаратты жинау және зерттеу;
бағаланатын кепілді ұқсас объектілердің сатуларымен салыстыру;
бағаланатын кепіл мүлкінің құнын орнату;
кепіл құнын өтімділік коэффициенттерін қолдану арқылы орнату;
кепілдің бұл түріне қойылатын міндетті талап - Қазақстан Республикасының
Банктің бағалаушы-маманы бағалау қорытындысының бір тәсілін қолдануға және объектінің
арифметикалық орташа мөлшерді анықтау;
математикалық салыстыру – объектінің құнын әр бағалау қорытындысына белгілі
субъективті салыстыру – бағалау әдістерінің басымды және кемшілікті жақтарын
Кепіл мүлкінің белгілі бір қорытынды бағалау құнына дисконт қолданылады
Несие бойынша барлық төлемдерді қамтамасыз ету үшін кепілге салынған
негізгі қарыздың сомасын;
несие үшін жобалық проценттердің сомасын (егер несие мерзімі 1
айыпты санкциялар;
кепілге салынған мүліктің өткізілуі бойынша шығындар – мүліктің бағалау
аукциондық сатулардан салық - мүліктің бағалау құнынан 5%;
қосымша құнға салық, бұл салықтың төленгені салықтық заңдылықтармен талап
акциздер, заңдармен бекітілген мөлщерлерде және жағдайларда.
Кепіл мүлкінің бағалау құнын анықтаған кезінде, 0,9-дан 0,1-ге дейінгі
3. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕЛІК САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1. Несиелік саясатты құру және оны іске асырудың шетелдік
Банктің несиелік саясаты былай анықталады: біріншіден, клиенттермен операцияларға қатысты
Ең алдымен несиелік саясаттың жалпы мақсаты қалыптастырылады, мысалы сенімді
Құжатта банктің несиелік экспансиясы болуы мүмкін, географиялық аймақтар анықталынуы
Жоғарыда айтылғанның қорытындысына, американың үлкен банктерінің меморандумының сызбасы келесі
Үлкен американдық банктердің несиелік саясаты туралы меморандумның құрылымы.
- Жалпы жағадайлары:
басқару;
операциялардың сферасы;
несиелердің баланстық портфелі;
портфелді басқару;
несие/депозит коэфициенті;
бір несие алушыға несиенің жоғарғы шектеуі;
несиелерді беруде қызметтерді бөлу;
проценттік ставкалар;
несиелерді қайтару шарттары;
қамтамасыз ету;
несиелік қабілеттілігі туралы ақпарат және құжаттар;
несиелер бойынша төлемеулер коэфициенттер;
үмітсіз қарызды жабу үшін резервтер;
жабылмаған несиелерді шығару;
мерзімі өткен несиелерді ұзарту немесе жаңарту;
тұтынушыларды қорғайтын заңдар және операциялар шарттары.
- Несиелердің кейбір түрлері:
дамудың болашағы;
категориялар бойынша қажетті несиелер:
коммерциялық;
ауыл шаруашылық;
ипотекалық;
бөліп-бөліп төлеу арқылы жабылатын несиелер және банктік бөлімдердің несиелері;
«Виза» карточкалары және жаңартылған несиелер;
ипотекалық несиенің филиалдары;
аккредитивтер;
несиелік келісім-шарттар.
Керексіз несиелер.
- Несиелік саясаттың түрлі сұрақтары:
банктің жауапты қызметкерлеріне және директорларға несиелер;
жалпы қызметкерлерге несиелер;
мүдделердің конфликттері.
- Несиелер сапасын бақылау:
несиелік қабілеттілігін талдау бөлімі;
несиелік портфелдің ревизиясы;
- Комитеттер:
директорлар кеңесі жанындағы несиелік комитет;
қаржылық консультант жанындағы несиелік комитет;
несиелердің ревизиясы бойынша комитет.
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын жетілдіру бағыттары
Банк басқармасы несие портфелінің негізгі көлемін анықтау мәселесімен үнемі
Несие портфелінің тиімді көлемі туралы мәселеге бір жақты жауап
Егер қарыз/депозит, қатынасына байланысты болатын болса, несиелік портфель жоғарылайды.
Қамтамасыз етудің ең бір кең тараған әдістерінің бірі реттеуші
Несиелік саясат келесі элеметтерден тұрады :
Несиелік портфельді қалыптастыратын мақсат (яғни, жақсы несиелік портфедің белгілерін
Әрбір нақты несие инспекторы мен несиелік комитетке белгіленген несиені
Несиені басқару шегінде құқықтарды беру және ақпараттарды ұсыну бойынша
Клиенттердің несиелік өтініштері бойынша тексеру, бағалау және
Әрбір несиелік өтінішке берілетін қажетті құжаттар, сонымен бірге несиелік
Банк қызметкерлерінің несиелік істі сақтау және тексеру бойынша құқықтары.
Несиені қамтамасыз етудің негізгі қабылдау тәртібін бағалауы.
Несие мөлшерлемесін және несие бойынша сыйақыны, несиені өтеу шартын
Барлық несиелерге қолданылатын стандарттар сапасын сипаттау.
Несие салымының максималды көлемін белгілеу.
Банк қызмет көрсететін аймақтарға сипаттама.
Мәселелі несиелермен байланысты жағдайларды анықтау, талдау және шешу тәжірибесіне
Әрбір банктің несиелік досьені жүргізу үшін арнайы жүйесі болады.
қарыз бойынша құжаттар (несиелік келісім, қарыз міндеттемесінің, кепіл хаттардың,
қаржылық және экономикалық ақпараттар (баланс, табыстар мен шығындар туралы
несие қабілеттілігі туралы есептер;
несиені қамтамасыз ету бойынша материалдар; (клиентпен байланысу).
Жоғарыда айтылғандай несиелік портфель банк табысының негізгі көзі және
Несие қызметкерлері мен жоғары лауазымды тұлғалар белгілі бір салаларда
Несиелік портфельге бақылау бағдарламасы банк түріне, оның мамандануына,
Несиелік портфельдің талдау жүйесі келесі элементтерден тұрады:
Несие портфелінің құрайтын несие сапасының бағасы
Несие сапасының негізінде портфель құрылымын анықтау және осы құрылымды
Несие портфелі құрылымының негізінде қарыздар бойынша зияндарды жабуға арналған
Баллдық бағалау жүйесі есепті мерзім ішіндегі несиелік портфельдің құрылымын
Оң тренд - сапалы және жоғары сапалы несиелердің үлес
Екінші деңгейдегі банктердің несиені тиімді беруі ең алдымен несиенің
Несиенің қайтарылуы несие бөлімшелерінің барлық жүргізілген жұмыстарының қорытындысы болып
Егер қарыз алушы алған несиесін және ол бойынша есептелген
Егер несие қайтарылмаса және ол бойынша процент төленбесе, онда
Міне, осы жерде бағалаушылардың іскерлігіне, дайындығына және банкке қабылданатын
Мәселелі несиелер қарыз алушының несиенің қайтарылуын объективті және субъективті
Қарыз алушыға несие бергеннен кейінгі банктің негізгі жұмыстары,
Басты банктік тәжірибеде клиенттермен немесе жүргізілетін несиелік операцияларымен өзара
Мұндай талдау мен жалпылауды жиі жүргізу банкке осындай операцияларды
Мәселелі несие деңгейін алдын-ала анықтау және төмендету кезінде нарықтық
Мәселелі несиелердің басты белгілері, мысалы, клиентпен қаржылық есептілікті алу
Қаржылық емес сипаттағы белгілері клиент қызметінің жоспарының бірден өзгеруі,
Несиенің мәселелі болуының қаржылық белгілері қаржылық есептілікті талдау үрдісі
Ондай қарыздарға ауылшаруашылығына берілетін директивті және т.б. несиелерді жатқызуға
Несиені қайтаруда кедергілер болу, болмауына байланыссыз банктің несие бөлімінің
Қарыз алушы және кепіл болушы қарызды өздері өтей алмаған
Мысалы, қазіргі уақытта шетелдің коммерциялық банктері несиелік карталар бойынша
Тұрғындарды неселеу кезінде туындайтын келіспеушілік жағдайлар сот арқылы шешіледі.
Қарыздың қайтарылуы несие бөлімінің барлық жүргізген жұмыстарының қорытыныдысы
ҚОРЫТЫНДЫ
Коммерциялық банктің несиелік саясатының мазмұны мен қағидаларын зерттеу нәтижесінде
Банктің несиелік саясаты және несие үрдістері несиелеудің барлық кезеңдерін
Банктің ішкі несиелік саясатына активтік операцияларды жүргізу барысында
Коммерциялық қысқамерзімді несиелеуде несие ресурстарын экономикалық әртүрлі саласына жұмсау
Құжаттық несие операциялары бойынша:
кепілдік ұсыну және банк-контрагенттердің кепілдігін қабылдау, аккредитив ашу және
клиенттердің вексельдерін авальдау;
клиенттердің вексельдерін есепке алу;
Инвестициялық несиелеудің артықшылықтары ретінде төмендегілер саналады:
қысқа мерзімде өтелетін жобалар;
құрал-жабдықтың қаржылық лизингін пайдалану жоспары;
ҚР Үкіметі және халықаралық ұйымдар қаржыландыруға ұсынған жобалар;
Көлемді де сенімді өткізу нарығы және шикізат пен
Кіші және орта бизнес жобаларын қосқандағы жеңіл, тамақ, полиграфиялық,
Осылардың ішінде бірінші кезекте жақсы репутациясы бар, несиелік
Банк несиелік саясатында сондай-ақ, қарыз алушыларға қойылатын негізгі талаптарды
Несиелік саясаттың тиімділігін несиелік портфелінің сапалы құрамын салыстырмалы талдау
Жалпылай алғанда, банктің несиелік саясаты тексерілген және сенімді қарызалушылардың
Қорыта келе «ТуранАлемБанк» АҚ негізінен ірі корпорациялық клиенттермен жұмыс
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызметтер туралы» Заңы. 31.08.1995
«Қазақстан Республикасындағы Ұлттық банк туралы» Заңы. 30.03.1995 ж.
ҚР ҰБ 2002 жылғы «Пруденциалдық нормативтер туралы» ереже
«Правила начисления вознаграждения (интереса) по Кредитам,
ссудам и депозитам НБ РК» от 20.09.1999 г.
Правила ведения документации по кредитованию банками второго
уровня" от 16. 08. 1999 г. № 276
"Положение о классификации активов банка условных
Методика расчета финансового состояния заемщика и определение
его рейтинга (при текущем мониторинге), утвержденная КОМАПом
«БТА» АҚ-ның ішкі несиелік саясаты туралы ережесі. 26.12.2002 ж.
«БТА» АҚ-ның кепіл мүлкін бағалауды өткізу әдістемесі. 01.06.2001 ж.
«БТА - Стандарт» салымы бойынша операциялар жүргізу ережесі. 21.02.2003
«БТА - Балалар үшін жинақтау» салымы бойынша операциялар жүргізу
Бор М.З., Пятенко В.В., Стратегия управления банковской деятельностью. –
Винсент Дж. Лав. Послания Эрнст энд Янг. Как анализировать
Лаврушин О.И. Кредит как экономическая категория социализма. – М.:
Т.Д. Маслова, С.Г. Божук, Л.Н. Ковалик. Маркетинг. – СПб:
Общая теория денег и Кредита: Учебник для вузов /Под
Банковские учреждения в развивающихся странах. Том 1. Укрепление руководства
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. – Алматы: Қазақ
Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка. – М.: ИКЦ
Iлияс А.Ә.,Мақыш С.Б, «Банк iсi»: оқу құралы. – Алматы:
Банки и банковское дело:Учеб. пособие /Под ред. И.Балабанова. –
Банковское дело /Под ред. В.И.Колесникова. - СПб: СПб университет,
Банковское дело /Под ред. Г.С.Сейткасимова. – Алматы: Қаржы-Қаражат, 2001.
Банковское дело /Под ред. О.И.Лаврушина. – М. 2002.
Банковское дело: Справ.пособие /Под ред. Ю.А.Бабичевой. – М.: Экономика,
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане. - Алматы:
Давлетова М.Т. Современное состояние банковской системы и перспективы развития
Деньги. Кредит. Банки /Под ред. Г.С.Сейткасимова. – Алматы: Экономика,
Коммерческие банки /Рид Э., Коттер Р., Гилд Э. и
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы, 2-ші басылым.
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. -
Общая теория финансов: Учебник /Л.А. Дробозина, Ю.Н. Константинова, Л.П.
Ольшаный А.И. Банковское кредитование: Рос. и зарубеж. Опыт /Моск.
Современные деньги и банковское дело /Под ред. Миллера Р.,
Банковский терминологический словарь. - М., 2002.
Вестник Национального банка Республики Казахстан.- 2001-2003.
ҚР Ұлттық банкінің статистикалық бюллетені, №1(110) қаңтар 2005ж.
Справочник банкира. – Алматы, 2002
Ұлттық банктің Жылдық есебі. – Алматы, 2004.
12.Кучукова Н.К. Роль банков в развитии казахстанской экономики //Деньги
Сединин А. Кредитная политика и кредитная культура: отражение во
Гузов К. Формирование оптимального портфеля привлечения:
Нурсеит Н. Расширение банковского кредитования производства // АльПари. –
Хамитова К.Н. Современные проблемы и перспективы краткосрочного кредитования в
Симановский А.Ю. Резервы на возможные потери по ссудам: международный
Замуруев А.С. Кредит и ссуда: терминологический анализ, классификация и
Калимуллина Ф.Ф., Сагитдинов М.Ш. К вопросу об анализе деятельности
Касабулатова Б. Кредитная политика коммерческого банка //Поиск. – 2001.
Овчаров А.О. Организация управления рисками в коммерческом банке //Банковское
«Кредитная деятельность банков в Казахстане». Давлетова М.Т. - А.:Экономика,
«Кредитная деятельность банков в Казахстане». Давлетова М.Т. - А.:Экономика,
Роде Э. «Банки, биржи, валюты современного капитализма» под ред
Рид Э., Коттер Р., Гилд Э. «Коммерческие банки». –
Өтімділіктің жалпы резерві бірінші ретті және екінші ретті деп
Усоскин В.М. «Современный коммерческий банк: управление и операции». –М.:
87
В
А

Ұқсас жұмыстар

Несие берудегі несие саясаты

Қазіргі жағдайда коммерциялық банктердің несиелік саясатын талдау

Қазіргі кездегі коммерциялық банктің қызметіндегі несиелік саясаттың рөлін айқындау және оны жетілдіру жолдары

Коммерциялық банктердің несие ресурстарын құрудағы депозиттер: болашағы мен проблемалары

Коммерциялық банктердің несиелік саясаты және оның банктің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етудегі ролі

Коммерциялық банктердегі депозиттік саясат

Коммерциялық банктердің пайыздық саясаты

Несие туралы ақпарат

Нарықтық экономика жағдайындағы банк қарыз капиталдарын басқару жүйесi