Несие сапасы бойынша несие қоржынын жіктеу
ФМАЗМҰНЫ
КіРіСПЕ……………………………………………………………………………………
ТАРАУ 1 Несие қатынастарының мәні мен негізі ……………………….
Қазақстан Республикасында несие қатынастарының пайда болуының құқықтық негізі ………………………………………………………….
Несие қатынастарын басқарудағы несие саясатының ролі………
ТАРАУ 2 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының
2.1 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының
2.2 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының
2.3 Несие операцияларының сапасын талдау………………………………….
ТАРАУ 3 Несие қайтарымсыздығының тәуекелін төмендетудегі кемшіліктерді шешу жолдары
3.1 Проблемалық несиені басқару…………………………………………………..
3.2 Тәуекелді төмендету әдісі………………………………………………………….
ҚОРЫТЫНЫ……………………………………………………………
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………………………………………………….
КІРІСПЕ
Қазірігі кезеңде Қазақстан Республикасында банк аясы серпінді түрде дамып
Дағдарысты құбылыстардан өтумен байланысты Қазақстан экономикасының қазіргі проблемалар тұрғысында
Қазірігі банктер клиенттерге қызметтің кең ауқымды спектірін ұсынып, банк
Қазіргі банктік несиелеу жүйесі нарықтық қатынастарды қалыптастыру мен дамытуға,
Кейінгі жылдары қаржы секторының тез арада дамуы мен нығайуы
Бірақ Республикадағы банктердің қызметі әртүрлі факторлардың ықпалынан аса күрделі
Осы проблеманың маңыздылығы мен тәжірибе жүзіндегі мәнділігі дипломдық жұмыстың
Дипломдық жұмыстың объектісі болып "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік
Осы дипломдық жұмысты жазудың мақсаты тек қана теориялық аспектілер
Бұл мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр:
Несие қоржынының ролін анықтау, банктің несие саясаты тиімділігі көрсеткіштерінің
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынына талдау
Несие қайтарымсыздығы тәуекелдігін төмендету саласында жобалық шешімдерді әзірлеу, "Қазақстан
Дипломдық жұмысты орындау кезінде заңдық, нормативтік актілер, әдістемелік сілтемелер
ТАРАУ 1 Несие қатынастарының мәні мен негізі
Қазақстан Республикасында несие қатынастарының пайда болуының құқықтық негізі
Біздің елде банктердің несие қызметі Қазақстан Республикасы Президентінің құзіретіне
Қазақстан Республикасындағы несие қызметін реттейтін ең басты Заңдық акт
"Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметі туралы" Заңның 34
Банктік қарыздың қайтарымдылығын қамтамасыз ету Заңның 35 бабымен реттеледі.
Заңның 36 бабында банк қарыз алушының төлеу қабілетсіздігіне қатысты
Несиелеу саласындағы екінші деңгейлі банктер қызметінің нормативтік-құқықтық базасын жетілдіру
а) " негізгі қарыз "-банкпен қарызға берілген ақша сомасы;
ә) "банк қарызы бойынша сыйақы"-банкіге қатысты жылдық қаражат мөлшері
б) "қарыз шарты"-сыйақы мөлшері жөніндегі шартты, қарыз алушымен міндеттемелердің
Ережеде кез келген банктік қарызды беру кезіндегі қажетті құжаттамалар
Қазақстан Республикасының банк жүйесін нығайту мақсатында және несие берушілердің
а) ағымдық қаржылық ақпарат негізінде қарыз алушының қаржылық жағдайын,
ә) қарыз алушы мен банк арсындағы қарым-қатынас. Клиенттер
б) банкіге берілген кепілдік және банк қарызын
в) негізгі қарыз сомасын және ол бойынша
Банктер шаруашылық қатынастар қатысушыларының қаржы делдалы болып, республика экономикасында
Осының нәтижесінде Қазақстан Республикасындағы банк қарызы айқын түрде қайта
Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан монетарлық саясат, несие қызметі аумағындағы
Қазақстан Республикасындағы несие қатынастарының құқықтық негізін анықтаудан кейін, несие
Несие қатынастарын басқарудағы несие саясатының рөлі
Несие - қарыз капиталы қозғалысының нысаны болып саналады, яғни
Банктермен несие беру кәсіпкерлік фирмалардың, жеке тұлғалар мен мемлекеттік
Қазақстандық банктердің көбінде ссудалық шоттар жиынтық активтердің жартысынан кемін
Несие саясаты несиені орынды басқарудың көзі болып табылады. Ол
"Саясат" барлығына бірдей болуы тиіс, яғни кіші қызметкерден банк
Несие саясатының негізгі мақсаты болып барлық процедураларды сақтап, банк
Банк қызметінің сапа индикаторының кепілі активтердің сапасы және
Несие саясатын құру, соның ішінде несие жұмысын ұйымдастыру келесі
ерекшеліктерді ескеріп, жаңа банк қарыздарын (несиелерін) беру кезіндегі тәуекелді
ағымдағы мезетте қарыз алушымен қарым-қатынасқа;
қайтарылмаған банк қарызынан болған залалды өтуге адекватті резервтерді анықтауға;
бір экономикалық сегмент шамасында банк қарызының көлемін анықтау;
банк қарыздарының жеке түрлері бойынша несиелеу нормативтерін белгілеу.
Ресми құжатталған несие саясатының болмауы, ьанктің несие қызметкерлерінің банктің
Әр банк несиелеу қызметінің сұрақтары бойынша мемлекеттің Заңдарына, соның
а) тұрақты жұмыс істеп тұрған шаруашылық қызмет етуші субъектілерді
ә) несие қоржыны мен баланстан тыс міндеттемелердің оңтайлы құрылымы
б) банк активтерінің қауіпсіздігі мен орналастыру табыстылығын жоғарғы деңгейімен
Банктің несие стратегиясы келесіні қарастырады:
а) банк тәуекелін мұқият талдаудан кейін қабылдау;
ә) банктің бір немесе бірнеше ірі клиенттерінің алдында тәуелді
б) банк қарызының сапасын, активтер мен пассивтерін және негізгі
в) банк қарызын беру жөніндегі шешімді тек қана кепілдікті
г) тәуекелді қысқарту мақсатында банк қарызының мөлшеріне, қарыз алушының
ғ) банкпен қабылданатын тәуекелдер салдарынан үлкен жоғалтуларға ұшыратпау қаупін
д) алынатын табыс жалпы тәуекел сомасын жабуы тиіс;
е) несие тәуекелі лимитін Несие Комитетімен белгілеу және оған
ж) банктің халықаралық несие рейтингін алуы.
Несие саясаты несиенің бағасы мен валютасы сияқты несиелеудің маңызды
Несие бағасы басқа қаржы институттарымен ұсынылатын банктің активтері мен
Несие тәуекелін басқару принциптеріне қатысты банк берілетін несиенің валютасын
Несие саясаты бизнестің әр түрлілігіне байланысты мазмұны мен құрылымы
Сонымен қатар несие саясатын басқарылатын өзгерілім анықтайды.
Қазақстан Республикасының банктерінің тиімділік көрсеткіштер жүйесі мен несие саясатының
Несие саясатының тиімділік көрсеткіштер жүйесін таңдау мыналарға байланысты:
біріншіден, банк дамуын стратегиялық жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттеріне (табыстылықты
екіншіден, нақты уақыт кезеңіндегі нақты мақсаттарға (табыстылықты оперативті басқару).
Табысбылық сыйақының (мүдденің) пайыздық мөлшерлемесімен, өтімділік-мерзім және тәуекел дәрежесін
Баға тәрізді, сыйақы мөлшерлемесі сұраныс пен ұсыныстың нарықтық механизмі
Пайыздық саясаттың негізгі мақсаты активтер мен міндеттемелерді баланстандырылған пайдалы
Таза пайыздық маржа банкпен тартылған пассивтер құнына байланысты активтерді
Таза пайыздық маржа =алынған сыйақы-төленген сыйақы / табыс
Таза пайыздық маржа, депозиттер бойынша ең аз пайыздық мөлшерлеме
Тіркелген пайыздық мөлшерлемесі қарызды қолданудың бүкіл мерзімі бойы өзгеріссіз
Алынған пайыздық табысты детальді қарастыру үшін олардың бірнеше жылдар
Несие базасының пайдалылық формуласын қолданып, табыстылықты талдауды жалғастыру қажет.
Несие базасының пайдалылығы, % = алынған сыйақы-төленген сыйақы /
Банк табысын пайыздық және пайыздық емес табыстарға топтастыру кезінде,
Несие операцияларынан түсетін табыстың үлес салмағы = несие операцияларынан
Бұл коэффициент банкпен қолданылатын несие саясат түрін анықтауға мүмкіншілік
Демек, банк активтерінің табысты бөлігі аса тәуекелді, ол банк
Бірқалыпты төлем негізгі қарыз бен пайызды өтеумен бірге ай
РМ = Несие сомасы ( ( (1+i)(i / (
мұнда, РМ -дүркін-дүркін төлем, тенге;
i -дүркін-дүркін пайыздық мөлшерлеме, тенге;
n -несие мерзімі, күндер.
Активтердің жалпы сомасындағы несие қоржынының үлес салмағы =
несие қоржыны / баланс активтері (5)
Активтердің өсуі банк жағдайының индикаторы болып табылады. Бірақ, ол
Несие қоржынының сапасы = күмәнді және үмітсіз несие /
қоржыны (6)
Әлемдік тәжірибеде несие мекемесінде несие бойынша күмәнді және үмітсіз
Несие қоржынының сапасын жақсарту мақсатында және мерзімі өткен несиені
әр қарыз алушы мен қарыз түрі бойынша несие құрылымын
банктің несие бөлімінің проблемалық несиемен жұмыс істеудің толықтылығы мен
қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау. /10, б.153/
Несие қызметінен түсетін табысты максимизациялау мен тәуекелді төмендету мақсатында
Несиелеу саясатының тиімділік механизмінің бірі несие қоржынын басқару болып
қоржын сапасының сандық мақсаттарын анықтау;
қоржын құрылымы;
өсу;
табыстылық.
Несие қоржынын басқару әдіснамасын 1 кестеден көруге болады.
Кесте 1.
Несие қоржынын басқару әдіснамасы
№ Қоржынды басқару тәсілі Сипаттама
1 Мақсатты тәуекел Секторлық сипаттама мен географиялық шектеуді анықтау
2 Клиенттердің мақсатты сегменті Әр кәсіпорынның өндірістік саласы үшін
сату көлемі;
табыстылық;
өтімділік;
3 Несие түрі несие беру нысаны;
қарызды бөлшектеп өтеу;
баланстық немесе баланстан тыс несие;
тенге немесе шетел валютасындағы тіркелген және құбылмалы несие;
4 Несие өнімі жылжымайтын мүлікті, құрал-жабдықты сатып алуға несие,
кепіл, факторинг, форфейтинг, вексельді есептеу, лизинг;
5 Несие валютасы пайыздық және валюталық тәуекелді хеджирлеу;
6 Несиені ұзарту қабілеттілігі білікті қызметкерлердің және сенімді заңдық
7 Несие қоржынын шоғырландыру несие бойынша шектеуді белгілеу, нарықты
Несие қоржыны жіктелімге жатады. Несиелер стандартты, субстандартты, қанағаттанарлықсыз, жоғары
Кесте 2.
Несиені резервте сақтау талаптары
Резервте сақтау мөлшері, қарыз сомасынан % Несие қоржынының жіктелуі
Стандартты несие
5% Субстандартты несие
30 күнге дейін несие бойынша пайыздың төлемін кешіктіру жағдайы
20% Қанағаттанарлықсыз несие
- 30 күннен 60 күнге дейінгі несие бойынша пайыздың
50% Жоғары тәуекелді күмәнді несие
- 60 күннен 90 күнге дейінгі төлемнің кешітірілуі жағдайында
100% Сенімсіз несие
- 90 күннен жоғары төлемнің кешіктірілуі жағдайында резервте сақталады.
Несие қоржының қалыптастыру және оның жағдайын бақылау
Несие қоржыны банк табысының және активтерді орналастыру кезіндегі тәуекелдің
Несие қоржынын қалыптастыру кезінде, банк барлық инвесторларға қатысты жалпы
Несие тәуекелі-бұл қарыз алушының негізгі қарыз бен пайызды төлемеу
Пайызды төлемеу кезінде, банк өзінің табысын жоғалтады, негізгі қарыздың
Несие тәуекелін минимизациялаудың мынадай жолдары бар:
несие қоржынын диверсификациялау;
қарыз алушының несиені өтеу қабілеті мен төлем қабілеттілігіне алдын
несие қайтарымдылығын қамтамасыз ету әдістерін қолдану (кепілдік, кепілгерлік, кепіл,
қарыз бойынша мүмкін болатын жоғалтуларға резервтерді қалыптастыру.
Несие қоржынын диверсификациялау-бұл бірнеше бағыт бойынша несие тәуекелін сейілту,
Несие қоржынын диверсификациялау ережесі: несиені түрлі экономика салаларынан әр
Несие қоржынының жағдайына бақылауды жүргізеді:
несие бөлімшелерінің жауапты қызметкерлері;
несие бөлімшелерінің жетекшілері және филилдың директорлары;
Басқарма төрағасының орынбасары;
банктің Несие Комитеті;
банк Басқармасы.
Несие қоржынының жағдайы туралы есеп Несие Комитеті мен банк
Несие қоржынын бақылау бағдарламасы банк түріне, оның мамандандырылуына, несиені
Қарызды тексеру қаржылық есепті қайта талдауда, қарыз алушы кәсіпорынның
Банктердің көбі кезекті бақылау тексеріс барысында параметрлер қатары бойынша
Рейтинг бойынша қарыздың жіктеулуі банкке несие қоржынының құрамын бақылауға
Несиенің жіктелуі несиені басқарудың басты инструменті болып табылады. Себебі,
Клиенттің қаржылық-экономикалық жағдайы, оған несиенің негізгі сомасы мен пайызын
Банктің несие қызметінен болатын залалды жабуда провизияларды құру керек.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің несие қоржынын жіктеу әдістемесі;
коммерциялық банктердің несие қоржынын жіктеудің ішкі
Несиені жіктеудің критерилері болып мыналар табылады:
ағымдағы қаржылық ақпараттың, активтер сомасының, олардың айналыс жылдамдығының, өтімділік
банк пен қарыз алушы арасындағы қарым-қатынас, клиенттер несие алудың,
банкке берілген кепілдік және несиені кепілдік есебінен өтеу жағдайында
несиенің негізгі сомасын және ол бойынша пайызды уақытылы өтеу.
Келтірлген критерилер несиенің қандай класқа жататынын анықтауға көмектеседі. Несие
Несиенің жіктелуі нақтылығының сақталуы несие инспекторының ерекшеліктеріне кіреді.
Несие қоржынының жіктелуі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 1997 жылдың
Несие қоржыны екінші деңгейлі банктермен берілетін барлық несиелер бойынша
Егер айтылған критерилер бойынша жіктелетін несие бөлінген екі несие
Қарыз алушы стандартқа қатысты ұзақ мерзімді (3 жылдан жоғары)
Егер санация тәртібіндегі қарыз алушыға берілген несие сенімді және
Өзінің міндеттемелері бойынша сенімді төлеуші репутациясына ие қаржылай тұрақты
Несиенің алғашқы жіктелімі несиені беру мезетіне қарай тәуекел деңгейін
Енді құқықтық базаны, банктің несие саясатының ролін анықтап, несие
2 ТАРАУ "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие саясаты
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие саясатын іске
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие саясатының негізгі
Несие саясатын іске асыру принциптері мыналарға негізделеді:
несие қоржынын "нашар" несиелерді қайтарудың әдістері мен шараларын әзірлеу,
ағымдағы мезетте қарыз алушымен қарым-қатынас;
қайтарылмаған банк қарыздарынан болған залалды өтеуде резервтердің адекваттілігін анықтауға;
бір экономикалық сегмент шамасында банк қарыздарының көлемін анықтауға;
жек банк қарыздарының түрлері бойынша несиелеу нормативтерін белгілеу.
Несие саясатының міндеттері мен несиелудің негізгі приоритеті:
несие қоржынын алдағы уақытта сапалы жақсартылуына бағытталған, несие сұрақтарымен
банк несиесін берідің ынғайын сапалы жақсарту мен несие тәуекелін
несиені уақытылы қайтарып, ол бойынша сыйақы мен берілетін банк
банк қарызын экономика секторлары кәсіпорындарының тиімділігін дамыту мен көтеру,
Банк қызметінің сапа көрсеткіші мен айтылған мақсаттарға жетудің кепілі,
Несие ресурстарының көздері:
банктің меншікті қаражатын қосқандағы меншікті несие әлуеті;
заңды және жеке тұлғалардың мерзімді депозиттік және валюталық шоттарындағы
заңды және жеке тұлғалардың талап ету дейінгі депозиттік және
банкаралық нарығында, несие аукционы мен шетел желісінен алынатын қарыз
Заңды және жеке тұлғаларға банк қарызын берудің шарттары мен
Банк қарызды тек қана "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік
Банктің қарыз алушылары, заңды және жеке тұлғалар, Қазақстан Республикасының
Шетел валютасындағы банк қарызын Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары,
Қарызды беру кезінде банк Акционерлер, банк, шаруашылық қызметі субъектілерінің
Банк қарызы мыналарға берілмейді:
шаруашылық субъектілердің Жарғылық капиталын қалыптастыру мен көбейтуге;
адалсыз мәміле немесе қаржы махинациясын жасағаны туралы расталған мәліметтері
банкрот сатысында тұрған заңды тұлғаларға;
жоғары деңгейлі тәуекелді жобалар бойынша;
бюджеттік және бюджеттік емес қорлардың алдында қарызы бар заңды
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты жақтарды несиелеу
Банктің қосылма тұлғаларына банк қарызын беру талабы 1995 жылдың
Қосылма тұлғалары болып мыналар табылады:
Директорлар Кеңесінің төрағасы және оның жақын туысқандары, Директорлар Кеңесінің
Банк Басқармасының Төрағасы, оның орынбасары, Банктің Бас бухгалтері, оның
Банк акцияларының тура иеленудің 10, не одан көп пайызына
Банктің құрылымдық бөлімшелерінің бастықтары.
Банктің өкілеті мен лимиттері
Банк қарызын беруді рұқсат ететін уәкілетті орган Несие Комитеті
Бір айға дейінгі мерзімге 2000000 тенге шамасындағы банк қарызы
30000000 тенгеден жоғары банк қарызын беру туралы шешімді Несие
Банк қарызын валюта түрінде, 50000000 тенгеден жоғары банк қарыздарын
Банк қарызының мерзімін ұзарту Несие Комитетінің шешімі негізінде іске
Бір немесе бір-бірімен байланысты клиенттер тобының банк алдындағы ең
Несие Комитеті. Функциялары мен өкілеттілігі
Несие комитетінің негізгі мақсаты банктің несие саясатын іске асыру,
Банктің Несие Комитетінің құрамын банк Басқармасы бекітеді және ол
Несие Комитетінің функциялары:
несие қызметкерімен дайындалған және несие саясатының өкілеттілігі аумағындағы талдау
кепілдікті қабылдау мүмкіншілігі мен оны объективті бағалау;
есептеу негізінде овердрафт лимитін бекіту;
банк қарыздарының мерзімін ұзарту туралы шешімді қабылдау;
банк қарыздары бойынша сыйақыны және оларды өтеу мерзімін белгілеу;
кепілді беру және оның шарты;
мерзімі өткен банк қарыздарын қайтару бойынша конструкциялық шешім қабылдау;
белгіленген несие тәуекелі бойынша лимитті орындау.
Несие Комитетінің Төрағасы мен мүшелері Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес
Несиені жөнелту және несие құжаттмасы
Несиені жөнелту-бұл банк қарызын беру туралы шарт жасасу мезетінен
Банк қарызын қолданғаны үшін сыйақы төлемі 25 күнтізбелік күннен
Банк қарызын келісм-шартта ескертілген мерзімге дейін өтемеу кезінде 7
Банк қарызын мерзімі өткен қарыз шотына шығару жағдайында, банк
Банк қарызын қолданғаны үшін сыйақыны уақытылы, толық немесе тұрақты
Сапардың нәтижесі қысқаша жазбаша нысанда, акт немесе анықтама түрінде
Проблемалық несиені қайтару бойынша шаралар
Несие Комитетімен банк қарызын беру туралы шешімі және кепілдікті
Банк қарызын мерзімі өткен қарыз шотына шығару кезінде, несие
Проблемалық банк қарызын қайтару бойынша жұмыс, кепілдікті өткізу "Проблемалық
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие портфелін талдау
Банкпен берілетін несиелер түрлі критерийлер бойынша бөлінеді: несие сапасы,
Банк несиесі қарыз алушының несие бойынша төлем мерзімін сақтауға,
Стандартты-бұл қайтару мерзімінің келмеуі және сапасының күмән келтірмеу несиесі.
Субстандартты-негізгі қарызды немесе сыйақыны (мүддені) 30 күнге дейін қайтару
Қанағаттанарлықсыз-негізгі қарызды немесе сыйақыны (мүддені) 30 күннен 60 күнге
Күмәнді-негізгі қарызды немесе сыйақыны (мүддені) 60 күннен 90 күнге
Үмітсіз-негізгі қарызды немесе сыйақыны (мүддені) 90 күннен астам дейін
Несие сапасы бойынша несие қоржынын бағалауды 3 кестеден көруге
Кесте 3.
Несие сапасы бойынша "Қазақстан Халық Банкі" ААҚ несие қоржынын
млн. тенге
Несие тобы 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
Сома % Сома % Сома % Сома k Сома
Стандартты 42590,5 82,7 74635,2 85,2 134750,7 87,9 42044,7 0,9
Субстандартты 3502 6,8 6307,2 7,2 12723,9 8,3 2805,2 8,2
Күмәнді
Қанағаттанар
лықсыз 5407,5 10,5 6132 7 5825,4 3,8 724,5 3,2
Үмітсіз
525,6 0,6
526,6
-526,6
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 46101 1,2
Кезең бойынша жалпы 2000 жылдан 2002 жылға дейін несие
Несие сапасы бойынша несие қоржынын жіктеу 1 суретте көрсетілген.
Несие сапасы бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 1
Несиенің барлығы белгілі бір мақсаттарға беріледі. "Қазақстан Халық Банкі"Ашық
Кесте 4.
Мақсатты пайдалану бойынша несие қоржынын жіктеу
млн. тенге
Несие бағыттары 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
Тұтынушылық 7467,5 14,5 8847,6 10,1 6745,2 4,4 1380,1 6,8
Айналым қаражатын толықтыру 44032,5 85,5 78752,4 89,9 146554,8 95,6
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 36100 1,24
Жалпы үш жылдың ішінде, айналым қаражатын толықтыруға несие
Банк қарызының негізгі үлесі заңды тұлғаларға берілген. Себебі, олардың
Мақсатты пайдалану бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 2
Банк қарызын қамтамасыз ету сипаты бойынша: қамтамасыз етілген және
Кесте 5.
Қамтамасыз ету бойынша несие қоржынын талдау
млн. тенге
Қамтамасыз ету түрі 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
Жылжымайтын мүлік 14986,5 29,1 26367,6 30,1 6533,1 42,7 11381,1
Автокөлік 4429 8,6 9811,2 11,2 18549,3 12,1 5382,2 0,2
Құрал-жабдық 5201,5 10,1 17082 19,5 26520,9 17,3 11880,5 5,2
Кепіл 1648 3,2 12264 14,0 21615,3 14,1 10616 15,6
ТМҚ 16531,5 32,1 14016 16,0 16863 11,0 2515,5 0,0
Басқалары 9270 18,0 7796,4 8,9 3066 2 -1473,6 0,0
Қамтмасыз
етілмеген 463,5 0,9 262,8 0.3 1226,4 0,8 -200,7 632,2
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 40101 1,2
2001-2002 жылдар аралығында жылжымайтын мүліктің басымдылығы жоғары. Оның үлес
Қамтамасыз ету сипаты бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 3
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамында түрлі ауқымда пайыздық
Пайыздық мөлшерлеме бойынша несие қоржынын талдау 6 кестеде көрсетілген.
Кесте 6.
Пайыздық мөлшерлеме бойынша несие қоржынын жіктеу
млн. тенге
% мөлшерлемесі 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
8 тен 10 дейін 9785 19,0 21987,6 25,1 24987,9
11 дан 15 дейін 16686 32,4 23476,8 26,8 22995
16 дан 20 дейін 9939,5 19,3 23389,2 26,7 74197,2
21 ден 25 дейін 1854 3,6 4292,4 4,9 3985,8
26 дан 31 дейін 5304,5 10,3 6832,8 7,8 17322,9
31 жоғары 4892,5 9,5 7621,2 8,7 9811,2 6,4 2728,7
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 39138,5 1,2
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамында бірыңғай пайыздық мөлшерлеме
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамында барлық банктерде тәрізді
қысқа мерзімді несие-1 жылға дейін берілетін несие;
орта мерзімді несие-1 жылдан 3 жылға дейін берілетін несие;
ұзақ мерзімді несие-3 жылдан жоғары дейін берілетін несие.
Пайыздық мөлшерлеме бойынша несие қоржынының жіктелуі
Сурет 4
Аса табысты болып, қысқа мерзімді несиелер табылады. Себебі, олар
Мерзімі бойынша несие қоржынын бағалау 7 кестеде көрсетілген.
Кесте 7.
Мерзімі бойынша несие қоржынын жіктеу
млн. тенге
Мерзім 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
Қысқа мерзімді 38264,5 74,3 68503,2 78,2 124326,3 81,1 30238,7
Орта мерзімді 9630,5 18,7 10161,6 11,6 15023,4 9,8 531,1
Ұзақ мерзімді 3605 7 8935,2 10,2 13950,3 9,1 5330,2
5015,1 1,1
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 36100 1,2
Несие саласының үлкен бөлігі қысқа мерзімді несиеге келеді. Олардың
Пайдалану мерзімі бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 5
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие саясатында ескертілген
Экономика секторы бойынша несие қоржынын бағалау 8 кестеде көрсетілген.
Кесте 8.
Экономика секторы бойынша несиені жіктеу
млн. тенге
Экономика секторы 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
Өндіру өнеркәсібі 10763,5 20,9 18483,6 21,1 29280,3 19,1 7720,1
Сауда 11278,5 21,9 20148 23,0 35565,6 23,2 8869,5 1,3
Өндіріс 9630,5 18,7 13490,4 15,4 19929 13,0 3859,9 0,1
Мұнай 3656,5 7,1 6832,8 7,8 11804,1 7,7 3176,3 0,9
Ауыл шаруашылығы 9836,5 19,1 20148 23,0 36638,7 23,9 10311,5
16490,7 1,1
Энергетика 1184,5 2,3 876 1,0 1992,9 1,3 -308,5
1116,9
Құрылыс 927 1,8 1051,2 1,2 3066 2,0 124,2 2,1
Жеке тұлғалар 1545 3,0 1752 2,0 8584,8 5,6 207
Басқалары 2678 5,2 4818 5,5 6438,6 4,2 2140 2,5
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 36100 1,2
Көрсетілген ақпаратты талдаудан мынадай тұжырымға келуге болады: несие ресурстарының
Экононмика секторы бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 6
Банктердің барлығы сияқты "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамы
Кесте 9.
Субъект бойынша несиені жіктеу
млн. тенге
Субъектілер 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл Ауытқулар
2000-2001 2001-2002
сома % сома % сома % сома k сома
Жеке тұлғалар 7467,5 14,5 8847,6 10,1 6745,2 4,4 1380,1
Заңды тұлғалар:
ЖАҚ 2575 5,0 2014,8 2,3 6438,6 4,2 -560,2 1,2
ЖШС 40170 78,0 74460 85,0 136437 89,0 34290 1,2
ЖК 1287,5 2,5 1839,6 2,1 3679,2 2,4 552,1 1,3
Барлығы: 51500 100 87600 100 153300 100 35662 1,2
Несие үлесінің көбі заңды тұлғаларға келеді, яғни ЖШСі. Олар
Субъект бойынша несие қоржынын жіктеу
Сурет 7
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамның несие қоржынын талдаудан
Банк клиенттерінің қаржылық жағдайы жақсы және жұмыстары сәтті жүруде.
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамында бар проблемаларды толық
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие операцияларының сапасын
Жоғарыда айтылғандай, несие операциялары табыстың ірі көзі және активтердің
Қазіргі уақытта банк қызметін объективті талдаудан, мынадай тұжырымға келуге
Несие тәуекелі бұл клиенттің банк қарызын беру туралы келісім
Несие тәуекелі келесі көрсеткіштермен өлшенеді:
активтер сапасының коэффициенттері;
таза пайыз маржасы;
жалпы пайыз маржасы;
несие тәуекелінің маржасы;
несиені диверсификациялау пайызы мен несие қоржынының сапасы.
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынына талдау
Күмәнді несиенің өсуі.
Үмітсіз несиелер пайда болды. Бірақ олар келесі жылда өтелді.
Клиенттер санын көбейту қажет. Себебі, бұл банк активтері мен
ТАРАУ 3 Несие қайтарымсыздығының тәуекелін төмендетудегі
3.1 Проблемалық несиені басқару
Несие бойынша тәуекелдің жоғарылауы мен жіктелімді төмендету белгісінің пайда
Ұзартылған немесе жоспарлық мерзімнің өтуіне байланысты қарыз алушының сыйақы
Проблемалардың пайда болуы кезінде мынадай шаралар қолдану керек:
Сыни жағдайдың пайда болу себептерін анықтау үшін қарыз алушымен
Қарыз алушының қаржылық жағдайына тексеру жүргізу.
Сыни жағдайдың пайда болуының негізгі себептерін анықтаумен, клиент проблемаларын
Несиені мерзімі өткен қарыз шотына шығару жағдайында несиені қамтамасыз
Бланкілік несиелер бойынша қарызды өтеудің қолайлы схемасы мынадай: талаптан
Проблемалық несиелермен жұмыс істеуде 4 негізгі кезең бар:
Мәселені алдын-ала көру.
Несиелеуге қатысты мәселені шешу кезінде, маңызды қадам болып, проблеманың
Банк Басқармасы төленбеген несиелер қоржыны бойынша ақпаратты тұрақты түрде,
Мәселені алдын-ала талдау және пайда болған жағдайлардан шығудын әлуетті
Дәл осы кезеңде оперативті және тиімді шешілуге бағытталған келесі
пайда болған мәселенің себептері: нашар менеджмент, әлсіз жоспарлау, қаржыны
компаниямен банк төлемін жүргізу күнінің негізгі ақша ағымын алу
келешекте банк үшін қарыз алушының пайдалылығы;
қарыз алушының кәсіпорын ретінде, оның қаржылық ресурстарының тәжірибесі мен
өзінің банк алдындағы міндеттемелері бойынша дефолттың пайда болуы кезіндегі
кепілдіктің жағдайы;
кепілдіктің ағымдық нарықтық құны және оның жағдайы;
банкпен сұрау салынатын несиені қосымша қамтамасыз ету;
кепілдік өтімділігі (жылдам және жеңіл түрде өтуі);
несиені қамтамасыз етудің заңдық аспектілерін реттеу (кепілді иелену мен
кепілдік құндылықтарын сақтаудағы, қандай да спецификалық талаптардың бар болуы
егер кепілдік ретінде аяқталмаған жоба болып шықса, онда: жобаның/бизнес-жоспардың
сұрақтың заңдық жағы: рсми заңдық процедураларының қажеттілігі, олардың қаншалықты
қарыз алушының мүддесі: жеке жауапкершіліктен құтылу, акционерлік капиталды сақтап
банк мүддесі: қарыздың негізгі бөлігі мен ол бойынша пайызды
Проблеманы жою жоспарын әзірлеу.
Егер Қарыз алушы нарықта шынайы атқа және лайықты беделге
Егер мәселе, менеджменттің нашар болуына байланысты болса, онда жоба
Егер мәселе әлсіз қаржылық болжамға байланысты болса, онда жоба
Егер кепілдік ретінде аяқталуға жақын жоба болса, онда оңтайлы
Мәселенің сәйкестендірілуінен кейін, банк өзінің позицияларын нығайту үшін келесі
қарыз алушының мониторинг деңгейін жоғарылату;
заңдық құжаттамаларды жақсартуды талап ету (банктің қолда бар құжаттмаларының
несиені қосымша қамтамасыз етуді сұрау;
қосымша (жаңа) кепілмен бірге, кепілді талап ету;
акционерлік капиталды талап ету;
компания менеджментімен шешімді қабылдау үрдісіне қатысу.
Жоспарды орындау.
Жоспарды орындау кезінде банк жауапты тұлғаны анықтау қажет. Жалпы,
Несие меморандумын құрудан кейін, іске Заңдық Департамент кіріседі. Заңгерлер
Тәуекел және проблемалық несие Басқармасы жұмысының нәтижесі бойынша несие
банкрот процедурасы басталды, клиент банкті сотқа беруді қауіптендіреді;
клиентті табу мүмкін емес немесе клиент банкпен жұмыс істегісі
Несие ісі толығымен қауіпсіздік Департаментіне тапсырылады.
Берілген қарызбен байланысты сыни жағдайды жөндеу мүмкін емес болғанда
Бүкіл үрдіс бойы, банк клиентпен жақсы қарым-қатынасты сақтау мақсатында
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамы үшін келесілерді ұсынуға
Проблемалық несиенің болуы кезінде, міндетті түрде несиені өтеуді қамтамасыз
Егер қарыз алушы бір уақытылы есептесе алмаса, онда ол
Тәуекелді төмендету әдістері
Тәуекел біздің өміріміздің бір бөлігі болып табылады. Тәуекелдің бар
Тәуекелдің әр түрі несие қызметкерлерімен нақты бақыланады. Мәселелерді олардың
Несие тәуекелі несие рейтингін көтеру көмегімен төмендей алады. Несие
Банк қаражаты көздерін әртараптандыру тәуекелді төмендету әдісінің бірі болып
Несие тәуекелін сақтандыру, фирманың банк алдындағы несиені өтеу қабілетін
Сонымен қатар, қамтамасыз ету ретінде тәуекелді төмендету әдісі цессия
Несие менеджері әр ай сайын, оның қоржынына енгізілген
Несие тәуекелін оңайлатылған нысан түрінде былай анықтауға болады, яғни
Әлемдік тәжірибеде несие тәуекелін екі топқа бөледі:
әлуетті залал ықтималдығын анықтайтын қарыз алушымен байланысты тәуекел;
клиенттің келісім талаптарын орындамау жағдайында, ақшалай жоғалтулардың көлемін анықтайтын
Дамушы елдер банктерінің алдында несие тәукелін басқару ісінде қиындықтар
Одан гөрі, қаржылық ақпарат сенімсіз болып табылады, құқықтық құрылым
Несие саясаты несие қоржынының құрамын және оған бақылау жүргізуді
Несие тәекелін бағалау мыналарға байланысты:
компанияны басқарудың сапалылығы;
саланың жағдайы;
компанияның бәсекеге жарамдылығы;
несие жөніндегі өтінімнің сипаты;
компанияның қаржылық жағдайы;
даму келешегі.
Банк өндіріс саласындағы кәсіпорындарға берілетін қарызды, несиені дұрыс
Тәуекелді бағалаудың бес критерийлері бар:
Репутация. Қарыз алушының өзінің міндеттемелерін өтуге тілегі және шешімі.
Мүмкіншілік: а) қарыз алушының өзінің барлық операциялары
Капитал. Қарыз алушының капитал базасы және жеке капиталын
Талап. Жергілікті, аймақтық және жалпыұлттық экономиканың, сонымен қатар
Кепілдік. Кепілдік нысанындағы несиені сенімді қамтамасыз ету, басқа критерийлердегі
Қорытынды
Банк табысының негізгі көзі - несие қоржыны болып табылады.
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынының берілгендері
Несие мөлшерлемесі банктің несие саясатына сәйкес, сомасы мен мерзіміне
Банкпен жүргізілетін қарыз операцияларының сапасына байланысты оның қаржылық сәттілігінің
Банктің тұрақты қаржылық жағдайына несие саясатының либеризациясы, банк шығындарына
Несиелік үрдістің приоритеттері мен параметрлерін объективті стандарттары банктік қарыздарды
несиелеушінің клиенттер алдындағы беделі;
банк капиталын максималды тиімділікпен пайдалану;
клиентпен ұзақ мерзімді және тиімді қатынастарды орнату;
несие қоржыны сапасын төмендетуді болдырмау.
Тәуекелдерді оперативті сәйкестендіру, оларды тиімді басқару, олардың жағымсыз садарынан
банк қарызын өтеу көзі ақшалай түсім немесе таза табыс
банктің алтын ережесі қарыз алушыны қолма - қол ақшаның
тәуеклді ұғыну - банкирдің ең үлкен қатесі;
сенімсіз кепілдік әр уақытта көзделетін жүз пайыз сомасына өтпейді;
сыйақы (тәуекел үшін сыйлықақы) тәуекелдің құнына сәйкес болуы керек;
банк қарызын зерттеу, сараптау немесе бағалау тәуекелдерді оқшаулайды немесе
Тәуекелді төмендетудің нақты әдістері ұсынылуда және проблемалық несиелердің пайда
Несие тәуекелін анықтау, банк қарызы шарты талаптарындағы нұсқаулы -
Біздің экономикалық және құқықтық ортаның тұрақсыз жағдайында банктер
Осы дипломдық жұмыста айтылған нақты ұсыныстарды пайдалану, біздің көзқарасымыз
Қорытындылай келе, банк осы дипломдық жұмыста әзірленген шешімдердің
Әдебиеттер тізімі
1995 жылдың 31 тамызында шыққан №2444 Заң күші
Положение Национального Банка Республики Казахстан, утвержденное постановлением Правления Нацбанка
Томас Земерхайм. Пособие по кредитной политике и кредитным процедурам.
Питер С. Роуз. Банковский менеджмент: пер. с англ. -
Сейткасимова Г.С. Банковское дело: Учебник - Алматы: Каржы Каражат,
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамның несие саясаты.
Челноков В.А. Банки и банковские операции. Букварь кредитования. Технологии
Тинасилова М.Д. Управление банковскими рисками: Учебное - Алматы: Алагат,
Давлетов М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане: Учебное пособие
Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша - қазақша сөздік, Алматы
Маршал Джон Ф., Бансал Випул К. Финансовая инженерия -
Уайтинг Д.П. Осваиваем банковское дело: Пер. с англ. -
Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка: Учебное пособие -
Куницына Н.Н. Бизнес - планирование в коммерческом банке. -
Сатова Р.К., Сыздыкова Д.Т. Проблемы финансовой устойчивости банка. 1999
Новиков И.А. Стратегия управления банковскими рисками. - Алматы: Каржы-каражат,
Рид Э., Коттер Р., Гилл Э., Смит Р. Коммерческие
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление и операции. М.:
Смулов А.М. Некоторые аспекты работы банка с проблемными активами
Ильясов С.И. Управление активами и пассивами банков // Деньги
Худякова А.И. Банковское право республики Казахстан: Учебное пособие -
Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. -
Волков О.И. Экономика предприятия - М.: ИНФРА-М, 2001 г.
Положение "О классификации ссудного портфеля, порядке формирования и использования
Сейткасимов Г.С. Деньги, кредит, банки. Учебник, Алматы: Экономика, 1999
Калиева Г.Т. Кредитное дело, Алматы: Каржы-каражат, 1997 г.
Уткин Э.А. Словарь банковских терминов, М., 1997 г.
Черкасов В.Е. Финансовый анализ в коммерческом банке. М.1995 г.
Ольшаный А.И. Банковское кредитование, М.1997 г.
Постановление Правления НБ РК от 16 августа 1999 года
Волков О.И. Экономика предприятия. М.: ИНФРА-М. 2001 г.
Әиімбетов С., Тоқсанбаев С. Орысша - қазақша экономикалық атаулар
Банктің несиелік ресурстарын басқару,оларды қалыптастыру мен орналастыру тәртібі
Коммерциялық банктердің несиелік қызметі: талдау және даму болашағы. «Каспий банк» АҚ негізінде
Қазақстан Халық Банкі Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынының жағдайын талдау
Несие қоржыны
Активтің жіктеу санаты
Орталық банктердің несиелік ақшаларды эмиссиялауы
Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы
Несиелік процесті ұйымдастырудың теориялық негіздері
Коммерциялық банктердің несие портфелі
ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің несиелік тәуекелді басқарудың мазмұны мен құрылымдық элементтерін нақтылай отырып, несиелік тәуекелді тиімді басқару жүйесін дамыту және жетілдіру жолдарын іздестіру