Банктің меншікті капиталы

Жоспар
Кіріспе..........................................................................................................3
Банк жүйесінін қүрылымы..............................................................5
ҚР Ұлттық банкі — банктердің банкі...........................................7
Ақша-несие саясаты........................................................................14
Ашық нарықтағы операциялар........................................................17
Қазақстан Республикасындағы Банк ісін ұйымдастыру..............23
Банк қызметін реттеу әдістері......................................................33
PR жобасы...................................................................................................106
Қорытынды.................................................................................................107
Пайдаланылған әдебиеттер......................................................................108
Кіріспе
Банкілер – ақшалай қаражат пен
Олар жаратылысынан
Банктік ҚБ-ң басты
Банк жүйесінін қүрылымы
Елімізде қабылдамған банктік заңдылықтарға сәйкес Қазақстан Республикасындағы банк жүйесі
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі — мемлекеттік орталық банк ретінде
Өзге банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкісінен басқасы) - екінші
Бүгінгі таңдағы Қазақстанда қызмет ететін банктік жүйенің не бары
Қазақстан Республикасындағы соңғы жылдардағы
І-кесте
Қазақстан Республикасындағы несие жүйесі туралы мәліметтер кезеңнін соңына
Несие жүйесінің элементтері 12.2000 12.2001 12.2002 06.2003
Екінші деңгейдегі банктердің барлығы: 48
11 44 38 35
оның ішінде:
мемлекеттік 1 2 2 2
мемлекет аралық 1 1 - -
Шетел капиталының
қатысуымен. 16 16 17 16
оның Ішінде:
- 100%/50%-дан аса, 9/7 9/6
оның ішінде 12 11 11 10
еншілес банктер
* Сандық мәліметтер ҚҰБ-нің статистикалық бюллетенінен алынған N6 2003
"ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы" ҚР заңы. 31.08.1995
1-кестеден көріп отырғанымыздай, банктеріміздің саны жылдан жылға азаюда. 90-шы
ҚР Ұлттық банкі — банктердің банкі
Еліміздегі барлық несие жүйесін реттеуші ұйым рөлін атқара отырып,
Орталық банк еліміздің эмиссиялық және резервтік орталығы ретінде ақша-несие
Орталық банктің тарапынан ақша-несиелік реттеудің негізгі объектісіне экономикамыздағы жалпы
Ұлттық банк — бұл бұрынғы қарапайым клиенттерге қызмет көрсетумен
Әлемдік тәжірибеде орталық банктің қызметін ұйымдастырудың әр түрлі келесідей
- мемлекеттің 100% қатысуымен
- акцияның бір
- орталық банктің функцияларын
АҚШ-та орталық банктердің мүлкіне мемлекет қатынаспайды, олардың капиталы Федеральды
Ұлттық банк өзінің атқаратын мәні жағынан біртұтас ұйым болып
2004 жылдан бастап, "Ұлттық банкі туралы" ҚР заңына жасалған
Сол сияқты, Үлттық банкке мынадай қосымша міндеттер жүктеледі;
- мемлекеттің ақша-несие саясатын жасау;
- төлем жүйесінің қызмет етуін қамтамасыз ету;
- қаржы жүйесінін тұрақтылығын қамтамысыз ету;
- банктік қызметті
Ұлттық банктің несиелік ресурсы төмендегідей көздерден құралады:
- меншікті қаражат есебінен;
- басқа банктерден
- ҚР төңірегінде тартылған қаражаттардан;
- арнайы мемлекеттік қорлар мен бюджеттің уақытша бос
Ұлттық, банктің басқару құрылымы.
Қазақстанның Ұлттық банкі
Басқарма және Басқарма болып негізгі
ҚҰБ-нің жоғары басқару органы табылады және басқармаға
- мемлекеттің ақша-несие саясатын дайындау;
- банк қызметтіне қатысы бар ҚҰБ-нің нормативтік құқықтық
- Ұлттық банктің банктермен операциялары бойынша ресми қайта
- жекелеген банктік операциялар түрлерін жүргізуге лицензиялар беру
- банктер үшін резервтік талаптар нормасын бекіту;
- алтын валюта активтерін басқарудың негізгі қағидаларын
- ҚР валютасының айырбас бағамын анықтау тәртібін бекіту;
- ҚҰБ жұмыс туралы жылдық есепті қарау, қабылдау
және Президенттің бекітуіне беру;
- ҚҰБ-нің жылдық балансын және табыс мен зияны
- ҚҰБ туралы нүсқауды, оның жарғылық капиталы мен
- банктер үшін пруденциальдық нормативтер мен басқа да
- еңбек жағдайын, оған ақы төлеу жүйесі мен
- ҚҰБ-нің халықаралық
- Директорлар Кеңесінің
- бухгалтерлік есептін. қазақстандық стандартын
Ұлттық банктің Басқармасы тоғыз адамнан тұрады. Ұлттық банктің Басқармасының
- ҚҰБ төрағасы және бес лауазымды тұлғалары,
- ҚР Президентінен бір өкіл;
- ҚР Үкіметінен екі өкіл кіреді.
Ұлттық банктің
Ұлттық банк тек қана ҚР Президентінің алдында есеп береді.
- Парламенттің келісімімен ҚР Президенті ҚҰБ-нің төрғасын 6
- ҚҰБ төрағасының орынбасарларын да ҚҰБ терағасының ұсынуымен
- ҚҰБ-нің жылдық есебін ҚР Прзеиденті бекітеді;
- Ұлттық валютаның - теңгенің айшығының тұжырымын ҚР Президенті
- ҚҰБ-нің ҚР Президентінің сүрауы бойынша
Ұлттық банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті жерлердегі облыстық басқармасы
Ұлттық банктің функциональдық қүрылымына департаменттер мен басқа да бөлімшелерден
Ұлттық банктің орталық аппаратында мынадай департаменттер мен дербес басқармалары
• зерттеу және статистика департаменті;
• шетел операциялары департаменті;
• ішкі операциялар басқармасы;
• монетарлық операциялар департаменті
• сыртқы байланыстар бөлімі;
• заң қызметі департаменті;
• әкімшілік департаменті;
• қолма-қол ақшалармен жүмыс женіндегі басқарма;
• инженерлік қауіпсіздік жүйесін пайдалану бөлімі;
• бухгалтерлік есеп департаменті;
• есептеу жүмыс орталықтарының департаменті;
• операциондық басқарма;
• төлем жүйесі басқарамсы;
• бақылау және аудит департаменті;
• персоналдармен жүмыс жасау басқармасы;
• халықаралық қаржы
• мерзімді басылымдар және іскерлік ақпараттар бөлімі.
Сонымен қатар, ҚҰБ құрылымына мынадай дербес белімшелер де кіреді:
• Мемлекеттік сақтау қоймасы;
• Ресей Федерациясындағы Ұлттық банк өкілеттігі;
• Банкноттық фабрика;
• Монета сарайы;
• Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы
• Қазақстан ипотекалык компаниясы;
• Ипотекалық несиелерді кепілдендіру қоры;
• Процессинттік орталық;
• Актуарлық орталық;
• Банктік сервистік бюро;
• Ұлттық ақпараттар технологиясы;
• Автобаза.
2004 жыддан бастап, Үкіметтің қаулысымен Ұлттық банктің құрылымынан қаржы
Оның қүрамына: банктің қадағалау, бағалы қағаздар нарығын реттеу және
Осындай өзгерістерге сәйкес Ұлттық банктің атқаратын қызметтері де қысқарып,
Ұлттық банк мынадай классикалық қызметерді атқарады:
- ақшаны эмиссялау;
- ақша-несие саясатын жүргізу;
- төлем жүйесін үйымдастыру;
- төлем балансын құру;
- валюталық реттеу және валюталық бақылау. Ұлттық банк
- бірінші кластық эмитенттермен шығарылатын алты айлық қайтару
- мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
- депозиттік ссртификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын
- депозиттік жөне есеп айырысу операцияларын жүргізе отырып,
- қаржы қүралдарымен операцияларды жүзеге асырады;
- қажет кезінде банктерде
- чектерді жазып вексельдерді береді;
- жарғыға қайшы келмейтін
Ақша-несие саясаты
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге
ҚҰБ ақша-несие саясатының басты мақсаты - ұлттық валютаның тұрақтылығын,
басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтама-сыз етуді көздейді.
Ақша-несие саясаты — бул айналыстагы ақша массасын, несие көлемін,
Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі - Ұлттық банк болып
Шаруашылық конъюктурасының жағдайына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:
Экспанцондық ақша-несие саясаты.
Рестрикциялык ақша-несие саясаты - екінші деңгейлі банктердің нвсиелік операциялар
Экспанциондық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кецейтумен, айналыстағы
Соңғы жыддардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны төмендету
• Сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу;
• Ең төменгі міндетті резевтер нормасын белгілеу;
• мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сатуы
• банктерге және үкіметке несиелер беру;
• валюталык, нарықта интервенциялау;
• кейбір жағдайларда, несиелік операциялардың жекелеген
Қазіргі уақытта жоғарыда аталған қүралдардың ішінде іс-жүзінде қодданылып отырғандары:
Ұлттық банк өзінің жүргізетін операциялары бойынша мынадай ресми сыйақы
- ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі;
- ресми есептік (дисконттык) мөлшерлемесі;
- РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы
- "овернайт " займдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі;
- күндізгі займдар бойынша сыйақы мөлшерлемесі.
Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы жағдайына,
Ресми есептік (дисконттык} мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы жағдайына,
РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемелері —
"Овернайт" заемдары бойынша сыйақы
Күндізгі заемдар бойынша
Ең төменгі резервтік талаптар. Ақшалай нарықтағы тепе-тендікті қамтамасыз етуде,
Резервтік талаптар ашық нарықтагы операциялар және пайыз саясатымен қатар
Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген
Ашық нарықтағы операциялар
Ашық нарықтағы операциялар — бұл Ұлттық банктің айналыстағы ақша
Бұл біршама ақша массасын, коммерциялық банктердің етімділігі және несиелік
Ұлттық банк нарықта бағалы кағаздарды сату арқылы оны сатып
Несиелік операциялар Несиелеу және қаржыландыру операцияларына соңғы жылдары Ұлттық
Валюталык, интервенция
Ұлттық банктің валюталық интервенциясы — деп ұлттық валюталық бағамына
Ұлттық банктің валюталық нарықтағы интервенция дербес түрде кез келген
Ұлттық банк ақша-несие саясатының бағыттарын бір жылға анықтап келсе,
Осындай ақша-несие саясаты қана Ұлттық банктің инфляцияны төмендету мақсатындагы
Ақша-несие саясаты қаржы нарығының түрақтылығын сақтауға, сақтандыру нарығының, бағалы
2004-2006 жылға арналған ақша-несие саясатыньщ негізгі корсеткіштерінің болжамы 2-кестеде
2-кесте
2004-2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
Көрсеткіштер 2003 (бағалау) 2004 2005 2006
Базалық инфляция
жылына орташа, %
4-6 3-5 3-5
Инфляция (ТБИ)
жылына орташа, % 6,5 5-7 4-6 4-6
Қайта қаржыландыру
жылдың соңына, % 7,0 6-6,5 6,0 5,5
ҚҰБ жалпы
млн. АҚШ доллары 4852 5156 5679 6438
өзгерістер, % 54,5 6,3 10,1 13,4
Ақша базасы
млрд. тенге 312 411 495 574
өзгерістер, % 50,0 31,6 20,3 16,1
Ақша массасы
млрд. тенге 1026 1325 1607 1898
өзгерістер, % 34,2 29,1 21,7 18,1
Банк жүйесіндегі резиденттердің депозитгері
млрд. тенге 780 972 1183 1407
өзгерістер, % 29,4 24,6 21,7 18,1
Экономикаға беретін банктің несиелері
млрд. тенге 940 1225 1520 1844
өзгерістер, % 39,8 30,3 24,1 21,3
Жеке түлғалардың теңгедегі мерзімді
Занды тұлғаларға
2-кестеден көріп отырғанымыздай, 2004-2006 жылға арналған ақша-несие саясатының басты
Инфляциялық таргеттеу тұсындағы ақша-несие саясатының негізгі құралдарының біріне "ашық
2003 жылы Қазақстан Республикасында валюталық режимді либерализациялау, бірінші кезекте
Жалпы 2003 жылы ақша-несие саясатын жүргізу қаржы нарығындағы тұрақтылықты
2003 жылы орташа жылдық инфляция 6,4% болды. Жыл бойы
2003 жылы Ұлттық банктің таза халықаралық резервтері 58%-ға 4958,9
Ұлттық банктің таза халықаралық резервтерінің өсуі ақша агрегаттарының кеңеюіне
2003 жылы қаржы секторының негізгі сегменті — банк секторында
2003 жылы екінші деңгейдегі банктердің жиынтық активтері 46,5%-ға 1,7
Қазақстан Республикасындағы Банк Ісін Ұйымдастыру Және Реттеу
Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру
ҚР-ғы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995 жылы 30 наурызда
Коммерциялық банктер - банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты,
3 - кесте
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің сандық құрамы * кезеңнің басына
Банктер түрлері 01. 1996 01. 1997 01. 1998
Екінші деңгейдегі банкпгердің барлығы: 130 101 82 71
соның ішінде:
Мемлекеттік 4 4 6 1 1 1 2
Мемлекет арал ық 1 1 1 1 1
Шетел капиталыныц қатысуымен 8 9 22 23 22
Еншілес банктер 5 5 7 11 12 12
Сандық мәліметтер ҚР Ұлтгық банктің N 1. 2000-2003жж. статистикалық
90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине бұл,
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық банктердің
ҚР-ғы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын белгілемейді, мысалға,
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицен-зиядан басқа ҚР Ұлттық
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен операцияларды жүзеге
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған "ҚР-ғы банктер және банктік
1) Банк ашуға Ұлттык, банктен рұқсат алу;
2) Әділет Министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өту;
3) Банк операцияларын
Аталған заңға сәйкес, банкті заңды және жеке тұлға ашуға
Бірінші кезеңде, банк ашушы Ұлттық банкке банк ашуға рұқсат
• рұқсат алу үшін беретін өтініші;
• құрылтайшылық шарт (түп нүсқа);
• банктің жарғысы ( түп нүсқа);
• банк жарғысын қабылдау және банк органын сайлау
• құрылтайшылар туралы мөліметтер
• құрылтайшылардың соңгы
• құрылтайшылардың қаржылық
• егер бір немесе одан да көп құрылтайшылары
• егер банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
• банктің жетекшілік қызметіне тағайындалатын тұлғалар туралы мәліметтер, оның
жаңадан құрылатын банктің
жаңадан қүрылатын банктің ішкі аудит қызметі туралы ережесі (банктің
жаңадан қүрылатын банктің несиелік комитеті туралы ережесі (банктің өкілетті
жаңадан құрылатын банктің бизнес-жоспары болу керек, оның ішінде: банк
тапсырылған бизнес-жоспарына сөйкес дайындық шар-лары туралы құрылтайшылардың есебі;
- нотариальды түрде куәландырылған, құрылтайшылардың атынан өтініш
- басқа банктің жарғылық капиталына қатысуы туралы
Банк ашу үшін рұқсат алуға берілген өтініш үш ай
Екінші кезеңде жаңадан құралатын банк Ұлттык банк рұқсат берген
Үшінші кезеңде банктік операцияларын жүзеге асыру үшін Ұлттық банктен
ұйымдастырушылық-техникалык; шараларды орындау, оның ішінде: Ұлттық банктің нормативтік талаптарына
жарияланған жарғылык, капиталды төлеу.
Лицензия алуға өтінішпен бірге жоғарыда аталған талаптарды орындағандығын растайтын
Аталған заңның 30-бабына сәйкес банктік операцияларға мыналар жатады:
- занды тұлғалардың депозиттерін
- жеке тұлғалардың депозиттерін
- банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
- заңды және жеке тұлғалардың
кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қа-былдау, беру, қайта санау,
- аударым операциялары: занды және жеке тұлғалардың ақшаны аударумен
- есепке алу операциялары: заңды жөне жеке түлғалардың вексельдерін
- заемдык операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу жөне қайтару
- заңды және жеке тұлғапардың, оның ішінде корреспондент-банктердің тапсырмаларына
- сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша және
- клирингтік операциялар: телемдерді
- сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада шығарылған бағалы қағаздарын,
- ломбардтық операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар мен
- төлем карточкаларын шығару;
банкнота мен монеталарды және бағалы заттары инкассациялау және жонелту;
- шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
- төлем қүжаттарын инкассоға қабылдау (вексельден басқаларын);
- чек кітапшаларын шығару;
- бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
- аккредитивті ашу, растау және ол бойынша міндеттемені орындау;
- ақшалай формада орындалуды көздейтін, банктік кепіл-хаттарды беру;
- үшінші түлғаның атынан акшалай формада орындалуды көздейтін банктік
Банктер багалы қағаздар нарығында басқа да көсіби қыз-мет түрлерін
- брокерлік — мемлекеттің бағалы қағаздарымен;
- дилерлік —
кастодиандық;
клирингтік.
Осы аталған қызмет түрлеріне Ұлттық банктен жекелеген және кешенді
Сонымен қатар, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктер өз қызметін жүзеге
Банктің филиалы — филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсетілетін
Заңға сәйкес, банктер ездерінің филиалын ашу үшін Ұлттық банктің
- Филиал ашуға рұқсат алу өтініші;
- Банк операцияларының тізімі керсетілген банк филиалы туралы ереже;
Бірінші жетекші және бас бухгалтер қызметіне кандидаттар туралы мәліметтер.
Шетелдік банктердің ҚР аумағында филиалдарын ашуға заңмен тиым салынады..
Банктің өкілдігі — банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни банктің
- Банк өкілдігі Ұлттық банктің келісімімен ашылады. Шетелдік банктер
өкілдік ашуға рұқсат алу отініші;
өтініш жасаушы банктің құрылтайшылық құжаттары; ҚР аумағында
- Өтініш жасаушы банктің банктік қызметті жүргізуге арналған лицензиясының
- аудиторлық ұйым куәландырған өтініш жасаушы банктің соңғы қаржылық
- Өтініш жасаушы банктің ҚР аумағында өкілдігін ашуға қарсы
- Өкілдікте жүмыс жасайтын қызметкерлердің саны және жетекшісі туралы
Еншілес банк — жарғылық капиталдық елу пайыздан астамы бас
Есеп айырысу-кассалык, бөлімі (жинак, кассасы) - ҚР аумағында банктік
ҚР ұлттық банкі екінші деңгейдегі банктерді ашуға берген рұқсаты
- банк тарпынан өз еркімен қайта құрылу немесе таралуы
- банк қызметінің тоқтатылуы туралы сот шешімінің қабылдануы;
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жыл ішінде
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылдан астам
- банк зандылықтарында, сол сияқты жарғысында көрсетілмеген операцияларды жүзеге
- мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылға дейін
Қазақстандық тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты жарияланған жарғылық
металдар немесе басқа да материалды бағалылықтар мен (ғимарат, техникалар,
Жарияланған жарғылық қордың 50 %-ның ақшалай түрдегі сомасы сол
Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу механизмінің тәртібі
1995 жылы 31 тамызда қабылданған "Банктер және банктік қызмет
• пруденциялық нормативтер белгілеу;
• банктердің орындауына міндетті нормативтік қүқықтык, актілер шығару;
• банктердің қызметін тексеру;
• банктің қаржылық жағдайын сақтандыруға байланысты ұсыныстар беру;
• банктерге ықпал ететін шектеу шараларын қолдану;
• банктерге немесе
Ұлттық банк халықаралық банктік тәжірибеде қолданылатын пруденциялық нормативтер мен
Қойылған талаптарға банктің қаржылық жагдайының сәйкестігі туралы мәселені шешу
Пруденциялық нормативтер немесе орындауға міндетті басқа да нормалар мен
Банктік қызметті жүзеге асырумен байланысты шыгын-дарды табу мақсатында банктер
Банктер жүргізетін операцияларының түрлері мен көлеміне байланысты өздерінің қызметінің
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы пруденциялық нормативтер.
1) жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
2) меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті;
3) бір қарыз алушыга
4) өтімділік коэффициенті;
5) ашық валюталық позиция лимиті;
6) негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге,
1. Банктің жаргылық капиталыныц еқ төменгі мөлшері
Меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті
Меншікті капитал (К) — бүл I деңгейлі капитал мен
Банк инвестициясы — акцияның (жаргылық капиталда катысу үлесі) және
Ұйымдардың субординирленген қарызына жұмсалымдар мынадай шарттардың біріне сәйкес келуге
- жоғарыда аталған заңды тұлғалардың қаржылық есебі халықаралық стандартқа
- жоғары аталған занды тұлғалардың акциялары Қазақстан қор
- жоғары аталған занды тұлғалардың қарыз рейтингі Standard
Бірінші деңгейлі капитал (К1) мыналардан құралады:
- төленген жарғылық капитал;
- қосымша капитал;
- өткен жылдардағы
- шегерілген (-):
- материалдық емес активтер
- өткен жылдардағы зиян;
- ағымдық жыддағы шығыстардың ағымдық
Екінші деңгеилі капитал мыналардан құралады:
- ағымдық жылдағы табыстардан
- бағалы қағаздар мен негізгі құралдарды қайта бағалау мөлшері;
- тәуекелді есепке алып өлшенген активтер сомасының 1,25%-нан аспайтын
- бірінші деңгейлі капитал сомасының 50%-нан аспайтын сомадағы банктің
Банктің субординарлық қарызы - бұл мынадай талаптарға сәйкес келетін,
1) депозит немесе міндеттеме болып табылмауға тиіс;
2) банктің немесе онымен байланысты аффилиирленген тұлғалар талаптары
3) алдын ала (толық немесе жартылай) өтелумеуге тиіс;
4) банктің таратылуы барысында соңғы кезекте қанағаттандырылуға тиіс
Банктің субординарлық қарызы - бастапқы қайтару мерзімі 5 жылдан
Облигация субординарлық қарызға және меншікті капиталға жатуы мүмкін, егер,
Банктің субординарлық қарызы меншікті капитал ретінде есепке алынады және
1-ші жылы - субординарлық қарыздың 80% сомасы;
2-ші жылы - субординарлық қарыздың 60% сомасы;
3-ші жылы - субординарлық қарыздың 40% сомасы;
4-ші жылы - субординарлық қарыздың 20% сомасы;
5-ші жылы - субординарлық қарыздың 0% сомасы,
Меншікті қаражаттардың (меншікті капиталдың) жеткіліктігі төмендегідей екі коэффициенттің көмегімен
Банктің бірінші деңгейлі капиталының барлық активтер сомасына қатынасы 0,06
к1 = КІ - ИК / A
мұнда,
К I — бірінші деңгейлі меншікті капитал;
ИК - банктің акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа да
А — банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтерінің сомасы.
Банктің меншік капиталының тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтерге қатынасы
К2= K / Ар-Пс
мұнда,
К - банктің меншік капиталы;
Ар – тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтер және баланстан
Пс - арнайы резервтер (күмәнді және үмітсіз активтер бойынша
3. Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғарғы мөлшері бір
Бір қарыз алушыға келетін, төуекелдің мөлшері мыналардың сомасынан тұрады:
1) банк балансында есепке алынатын, қарыз алушыға
2) соңғы бес жыл ішінде банк балансынан шегерілген, Қарыз
3) ҚР заңцарында немесе жасалған келісім-шартта козделген негізде қарыз
- банк қарамағына берілген депозиттегі ақшасы, ҚР Үкіметі және
ҚР Үкіметі және Ұлттық банкіне қатысты талаптары; Standard &
Бір қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшері қарыз алушының міндеттемелері
кЗ = Т / К
мұнда,
Т - тәуекел мөлшері (несие лимиті);
К — банктің меншік капиталы.
кЗ — тің мәні мынадай екі жағдайда қарастырылады:
Банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін, - 0,10-ден аспауға
Басқа да қарыз алушылар үшін — 0,25-ден аспауы тиіс
4. Ағымдағы өтімділік коэффициенті.
Өтімділікті бақылап отыру мақсатында банктер ағымдағы өтімділік коэффициенттерінің есебін
Өтімділік коэффициенті екі коэффициент көмегімен анықталады:
банктің агымдагы өтімділік коэффициенті (к4.1); банктіц қысқа
Ағымдағы өтімділік коэффициентінің ең теменгі мәнін Ұлттық банктің басқармасы
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4) өтімділігі жоғары активтердің орташа айлық
Ағымдағы етімділік коэффициенті (к4.2) төмендегідей түрде есептеледі:
К4.І= АОР / Мор
мұндағы.
АОР - өтімді активтердің орташа айлық шамасы; Мор
К4 — ағымдағы етімділік коэффициенті.
Өтімділігі жоғары активтерді есептеуге мыналар жатады:
• қолма-қол ақшалар;
• мемлекеттің бағалы
• құйма қымбат бағалы металдар;
• Ұлттық банктегі Standard &
• Standard & Рооrs және басқа
Талап етілуге дейінгі міндеттемелерге мыналар есептеледі:
• клиенттердің және банк-корреспонденттердің
• "овернайт" банкаралық несиелері;
• есеп айрысу мерзімі көрсетілмеген басқа
Банктердің қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті (к5) үш ай мерзімнен
к4.2 = АОР / Мор
мүндағы,
АОР- өтелу мерзімі үш айдан аспайтын активтердің орташа айлық
Мор — үш ай мерзімге дейін тартылған талап етілетін
к5 — қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті.
Өтімділік коэффициентін есептеуде мынадай баптар есепке алынбайды:
1) стандартты активтерден басқа активтер;
2) сенім туралы келісімшартына
3) Ұлттық банктің офшорлық аймақ
Есептік мерзім ішінде банкте кредиторлар мен депозиторлар алдында мерзімі
Банктер ағымдағы өтімділік коэффициентін есебімен қатар активтер мен міндеттемелердің
Аталған активтер мен міндеттемелерді мерзімдеріне қарай салыстыру кестесін толтырғанда
Активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің графаларының барлық
5. Ашық валюталық позиция лимиті
Ұлттық банк Басқармасы Standard & Рооrs және басқа рейтингтік
Ашық валюталық позиция — осы уақытта немесе алдағы уақыттарда
Ұзын валюталык, позиция — белгілі бір шетел валютасында бейнеленетін
Қысқа валюталык, позиция — белгілі бір шетел валютасында бейнеленетін
Әрбір шетел валютасы бойынша ашық валюталық позиция жеке-жеке анықталады.
Шетел валюталарына қатысты ашық валюталық позиция лимиті талаптар шотындағы
Жекелеген шетел валюталарына қатысты ашық валюталық позиция лимитін есептегенде,
Банктің валюталық нетто-позициясы барлық шетел валютасындағы банктің ұзын позициясының
Шетел валютасында бейнеленген талаптар мен міндетте-мелер сондай талаптар мен
Шетел валютасында операциялар жүргізуге лицензиясы бар банктер, аптаның өр
Нормативтерді есептеген кездегі соңғы есептік
Жекелеген шет мемлекеттердің
Валюталық нетто-позициясының бекітілген жоғарғы мөлшері:____________________
Кез келген шетел валютасы бойынша есептік апта ішінде ашық
Жекелеген шетел валютасы бойынша ашық валюталык позиция лимитінен 0,09
6. Негізгі қорлареа және басқа қаржылай емес активтерге жумсалеан
Негізгі қорларға жөне басқа да қаржылай емес активтерге жүмсалынган
к5 = И / К
Мұндағы,
И - негізгі қорларға және басқа да қаржылай емес
1) ғимарат және құрылғылар;
2) салынып жатқан негізгі құралдар;
3) банктің жалға алған ғимараттары
4) компьютерлік жабдықтар;
5) көлік құралдары;
6) жалға беруге арналган негізгі құралдар;
7) қаржылық лизингке қабылданған негізгі құралдар;
8) басқа негізгі құралдар;
9) Қаржылық есептің N 38 халықаралық стандартына сәйкес банктің
10)басқа материалдық запастар;
11)капитал жүмсалымдары бойынша дебиторлық қарыздар.
Банктердің пруденциялық нормативтерді сақтауына Ұлттық банк бақылау жасайды. Әр
Пруденциялық реттеу жүргізу нәтижесінде анықталған банк заңцарының бүзылуына жол
Банктер пруденциялық нормативтер мен орындалуы міндетті басқа да нормалар
а) міндеттеме-хатты талап ету; э) банкпен жазбаша келісім жасау;
б) ескерту жасау;
в) орындауга міндетті бүйрық хат беру.
Міндеттеме хаты — банктің бар кемшіліктерді мойындап, банк басшылығы
Жазбаша келісімі — анықталған кемшіліктерді дереу жою және онымен
Ескерту хаты — Ұлттық банктің банктік заңдылықпен Қарастырылған санкцияларды
Бұйрық хат — Ұлттық банктің айқындалған кемшіліктерді белгіленген мерзімде
Ұлттық банк тәртіп бүзушылықтың туріне қарай жоғарыда аталған ықпал
Ұлттық банк шектелген ықпал ету шараларын қолданумен қатар банкке
Банкке шектелген ықпал ету шараларының бір түрін қолдану, оған
Егер де банк езіне қолданған шектейтін ықпал ету шаралары
Санкциялар. Ұлттық банк банкке қолданған ықпал ету шараларымен қатар
а) Қазақстан Республикасы заң актілерімен белгіленген негізде айыппүл
ә) барлық немесе жеке бір банктік операцияларды жүргізуге лицензияларды
б) банкті консервациялау;
в) белгілі бір негіз бойынша банктің ашылуына рұқсатты қайтарып
Банктік қадағалаудың әдістері
Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу Ұлттық банктің Қаржылық
Мүндағы басты міндеттерінің бірі — бүл банктердің қызметін реттеуді
Бұл қашықтан (дистанционды) қадағалау әдісі және инспекциялық әдісі. Қашықтан
Ақпараттық есеп базасы. Банктердің қызметін кешенді түрде сипаттайтын ақпараттың
Қаржылық талдаудың мақсаты — енді пайда болып келе жатқан
Банк ресурстарын қалыптастыру операциялары
Банк ресурстарының үғымы және қүрылымы
Коммерциялық банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос ақшалай
"Банк ресурстары" термині "несиелік ресурсы" қараганда кең ұғымды білдіреді.
Банк ресурстары - бұл банктің пассивтік операциллары негізінде қалыптасқан
Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурс-тарының қүрылымында біршама өзгерістер
Коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және қызметінің
Банк ресурстарының қүрылымына мыналар жатады:
1) Банктің меншікті капиталы.
2) Банктіц заемдык, жөне тартылган қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті кшитал үлесі тартылған
Банктік меншікті капиталы: көздері мен қызметтері
Коммерциялық банктердің меншікті капиталынын, ролі мсн шамасы, басқа қызметпен
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды. Банктің
Меншікті жөне тартылган коммерциялық банк ресурс-тары Ұлттық банкте ашылатын
Банктің меншікті капиталы - банктің қаржылық турақтылығын, коммерциялық және
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
Сонымен, қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капиталы мьшадай баптар құрайды:
• жарғылық капитал;
• резервтік капитал;
• қосымша капиталдар;
• банк операциялары
• бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заиды тұлға ретінде міндетті түрде
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер төмендегідей екі ұйымдық формаларда құрыла
• акционерлік банк формасында;
• пай қосу
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы Құрылтайшылық құжатта
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі - акционерлік капитал. Бағалы қағаз
Акционерлік капитаддың құрылымы әр банктерде ер түрлі келеді. Акционерлік
а) меншікті акционерлік капитал,
б) банктік резервтер, яғни алдағы
в) банктің ұзақ мерзімді
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивидент алып
Банктің артықшылығы бар акцияларын иеленушілер тұракты пайыз түрінде табыс
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту максатында облигацияларды шығарады.
Жалпы, банктің акционерлік капиталының құралуы төмендегідей кезеңдерден тұрады:
1. бағалы қағаздардың проспект
2. бағалы қағаздарды эмиссиялауды тіркеу;
3. банк-эмитенттің бағалы қағаздарын тіркеу;
4. шығарылатын және орналастырылатын бағалы қағаз-дардың нөтижелерін
Акционерлік банктер акцияларды төмендегідей жағдай-ларда шығарылады:
банкті акционерлік формада қүру;
- банктің жарғылық қорын үлғайту үшін косымша акциялар шыгару.
Банктің меншікті каражатының түріне резервтік қор жатады. Резервтік қор
- банк қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын жабу
Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Крсымша капиталдар - негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар
Арнайы қорлар - негізгі қорларды қайта бағалау негізінде, валюталық
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету мақсатыңца
Бөлінбеген пайда — акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін жөне
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
- банк пайдасы;
- акциялар шығару;
- құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
- облигациялар шығару жатады.
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық
- қорғаныс қызметі;
- шұғыл қызметі;
- реттегіштік қызметі;
- айналым қызметі;
- резервтік қызметі.
Банктің меншікті капиталының қорғаныс қызметі, оның капиталының шамасының банктің
Банк капиталының қорғаныс қызметі - банктің салым иелеріне жәрдем
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс кызметіне қарағанда екінші дөрежелік
Қаржы және салым иелерінің мүдделерін камтамасыз етуден басқа банктердің
Банктің меншікті капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгі мөлшеріне
Айналым қызметі. Кез келген банк капиталы банкрот-тыққа қарсы, не
Резервтік қызметі. Тәуекелдер тек активтік операцияларға ғана емес, сондай-ақ
Банктердің төлем ресурстарының мүмкін болар тапшылығына байланысты міндетті түрде
Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтердің болуына байланыссыз, банк
Банктін меншікті капиталының жеткіліктігі
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу затына
Банктер өздерінің активтерін арттыру үшін капиталдьщ төменгі мөлшерде болғанын
"Капиталдың жеткіліктілігі" термині банктің жалпы тұрақтылығын жөне оның төуекелге
Банктің ресурсындагы меншікті капитаддың оте төменгі үлесінде болуы да
Банк меншікті капиталын ұлғайтуға негіз болатын төмендегідей факторларды ескеру
- банктердің дивидендтері өнеркөсішік көсіпорын активтеріне қарағанда, пайыз мелшерлемесінің
банк кебіне тұрақсыз қысқа мерзімді қарыз кездеріне кеңіл бөледі,
Сондықтан, кез келген саяси немесе экономикалық өмірдегі жағдайлар банктердегі
Демек, банк капиталының жиынтық деңгейінің жеткіліктігі банк жүйесін қолдайтын
Банктердегі немесе жалпы банктік жүйедегі капитал көлемін тура анықтау
Банк меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-ші жылдардың
Кук коэффициенті, банк капиталы мен оның баланстан тыс активтері
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге бөлінеді: I
I деңгейлі капиталға: қарапайым
II деңгейлі (қосымша)
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициентіне сәйкес, екінші деңгейдегі банктердің
Бұл коэффициентті біздің тәжірибемізде есептеу үлгісі 2-тақырыпта пруденциялық нормативтер
2003 жылдың 1 қаңтарына екінші деңгейдегі банктердің меншікті капиталы
Банк меншікті капиталының жеткіліктігі жоғарғы деңгейде сақталған. Оның ішінде:
Банктің тартылған қаражаттары
Банк ресурстарының құрылымында тартылган қаражаттар үлесі меншікті қаржаттармен салыстырғанда
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін
Банктік тәжірибеде барлық
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды. Депозиттер,
Депозит — бул клиенттердің (жеке жоне зацды тулгалардыц) банктегі
Депозиттік емес тартылған қаражаттар — бұл банктіц алган қарыздары
Депозиттік емес банктік ресурс кездері мен депозиттер өзара ажыратылады.
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер айналысады.
Банктің депозиттік операциялары
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті депозиттік
Пассивті депозиттік операциялар - бұл клиенттердің уақытша бос ақша
Қазіргі банктік төжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Экономикалык, мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
- мерзімді депозиттер;
- жинак, салымдары; бағалы қағаздар.
Сондай-ақ, оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
салым иелерініц категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және
пайыз төлеу тосіліне қарай;
банктіц активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
басқа.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге бөлінеді:
- жеке тұлғалардың шоттарына;
- көсіпорындар және акционерлік
- жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
- қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтарының шоттарына.
Талап етуіне дейінгі депозиттер — бұл салым иелерінің бастапқы
арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр түрлі шоттардагы қаражаттар.
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозитгерге мыналар жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ
- әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
- басқа
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал, кемшілігі — бүл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді
- ақша салу және оны
- шот иесі
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммер-циялық банк Орталық банкте
Мерзімді депозит – бұл банктерде белгілі бір мерзімге және
Бүл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім
Бұл салымның ерекшелігі - талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уяқыты
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті-мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер. Меншікті-мерзімді
30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күще дейінгі;
- 360 күннен жоғары.'
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау депозиті
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі - жинақ салымдары.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жүмыстарды талап етеді: операцияны
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Жинақ салымдарының төмендегідей срекшеліктері болады:
- ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
- шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да
Ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті тұрде ақшалай
Отандық банктік тәжірибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға ғана
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары салым
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары; ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар; алдын ала алуын хабарлайтын
- валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол мерзім
Косымша жарна қосатын салымдар — бұл шоттағы қаражатқа адцын
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, уздіксіз төлемдерді төлеу
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік, және
Депозиттік және жинақ сертификаты - бұл салым иесіне белгілі
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуінё қарай екі түрлі болып
- атаулы сертификаттар;
- мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
Депозиттік жөне жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты жеткен
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта сатып
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының мерзімі
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге ұсынылуы
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарыньщ бірнеше түрлері қолданылады. Айталық,
Депозитгік нарық еліміздегі қаржы нарығының берден бір дамып отырған
12-кесте
Депозиттік нарықтағы өзгерістер
Көлемі
млрд теңгеде Өзгерістер, %-бен Үлес салмағы, %-бен
1.01.2002 1.01.2003
Депозитгердін барлығы, 603,2 37,7 100,0 100,0
соның ішінде:
ұштық валютада 214,5 40,9 39,1 40,0
шетел валютасында 361,7 35,7 60,9 60,0
занды тұлғалардың 352,5 39,3 57,8 58,4
жеке тұлғалардың 250,7 35,7 42,2 41,6
аудармалы депозиттер 220,4 65,5 30,4 36,5
өзге депозитгер 382,8 25,6 69,6 63,5
Халық салымдары** 257,4 38,8 100,0 100,0
соның ішінде,
ұлтгық валютада 67,5 36,9 26,6 26,2
шетел валютасында 189,9 39,5 73,4 73,8
тыалап ету салымдар 45,3 17,4 20,8 17,6
мерзімді салымдар 212,1 44,5 79,2 82,4
* Сандық мәліметтер Ұлттық банктің статистикалық эюллетенінен алынған
** Резидент еместердің шоттары қосылған
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі секторлар, соның ішінде
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік эперацияларын қаржыландырудың басты көзі
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік
- депозиттік операциялар
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру
салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып,
Банктің депозиттік емес ресурстары
Банк депозиттік емес ресурстары банктің қысқа мерзімді етімділігін қолдау
Банкаралық несие - бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін несиелері.
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық банктің коммерциялық банктерге
Овернайт — банктердің Ұлттык, банктегі корреспонденттік шотында дебеттік қалдықтың
Күндізгі заем — банктік жумыс куні ішінде банктердің Үлттық
Бағалы қағаздарды қайта сатып алу негізінде сату келісімі (РЕПО
Мүндағы қарыз алушының міндеттемесі, ягни ол келісілген күні жөне
Үлттық банктерде векселъдерді қайта есепке алу және несие беру
Банктер тек қарапайым вексельдерді гана шығарады. Банк вексельдерін шығарудағы
Банктің инвестициялық операциялары
Банк қызметіндегі инвестицялаудың өзіндік ерекшелігі бар. Кең мағынада, банктік
Ал, тар мағынада, банктік инвестиция - табыс немесе пайда
Сонымен қатар, банктік инвестициялау деп негізгі капиталға жүмсаған қаражаттарды
Банктің инвестициялық қызметі инвестициялық саясат көмегімен жүзеге асырылады. Инвестициялық
Банктердің инвестициялық саясаты - банк қызметінің тұрақты жұмыс жасауын,
Банктің инвестициялық саясатының басты бағыттары мынадай бөлімдерді қамтиды:
• инвестициялық саясаттың басты мақсаты;
• баланс активі мен пассивіндегі квазиинвестициялық операциялардің
• инвестициялық операциялардын сапасы үшін жетекшілер мен атқарушылардың жауаптылығы;
• инвестициялардың құрамы мен қүрылымы;
• бағалы қағаздардың сапасының деңгейінің және өтеу мерзімінің тиімділігі;
• инвестициялар портфелінің диверсификациялануына қойылатын
• портфельдің құамына түзетулер енгізу механизмі;
• сақтау тәртібі жөне сақтандыру механизмі;
• пайдалар мен зияндардың есебі;
• компьютерлік қамсыздандыру бағдарламалары. Банктердің
Бағалы қағаздар бизнесіндегі андеррайтинг — бұл бағалы қағаздарды сатудан
Банктердің инвестициялық операциясы бағалы қағаз-дармен жасалатын операцияларды сипаттайды. Банктің
Қор бағалы қағаздарының өзін екі негізгі топқа беледі:
1) мемлекеттің багалы кагаздары;
2) мемлекеттік емес (корпоративтік) багалы қаеаздар.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстылығына қарай үш түрге белінеді:
- Дисконттык,, мұндай
Мысалы, 91 күнге шығарылған, номиналдық қүны 100 теңге түратын
100-75 = 25 теңге немесе
25теңге: 75 теңге (бастапқы салынған инвестиция)* 100 % =33,3%
Сонымен қатар, егер 91 күнге салсаңыз, онда бір күндік
- Купондык,,
- Аралас, яғни купон жіне
Бүгінгі танда ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердін инвестициялық операцияларға бағытталған
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы қағаздарға
• акциялар;
• облигациялар;
• депозиттік және жинақ сертификаттары;
• ипотекалық куәліктер;
• депозитарлық қолхаттар.
Осьшардың ішінде инвестицялау операциялары акциялар мен облигацияларға
Акция — бұл акционерлік қоғамның жарғылык, капиталына улес қосқандығын
Дивидент төлеу тәсілінің айырмашылығына байланысты жай және артықшылықты акцияларға
Акциялар шығару формасына қарай да ажыратылады: құжатты (сертификатпен) түрде
Облигация — оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын және
Қазақстандағы айналыста жүрген облигациялар табыстылығана қарай екі түрге бөлінеді:
Купондық облигация - инвестор-банкке пайыз мөлшер-лемесі формасында, яғни алты
Дисконттык, облиғация - инвестор-банктің облигацияны шығарушыдан номиналдық құнынан теменгі
Мысалғы, облигацияның ағымдағы бағасы 100 теңге, купон мөлшерлемесі —
Купон/баға * 100 = 10/100*100 = 10%
Егер облигация бағасы өсіп, 150 тенгені қүраса, онда ағымдағы
10/150*100 = 6.66%
Банктің есеп айырысу-кассалық операциялары
Есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі
Отандық банк тәжірибесінде банктердің есеп айырысу-кассалық операциялар мынадай түрлерге
банктік шоттар ашу;
ұлттық немесе шетел валютасында аударым операциялары;
алдағы уақытта валюталалау күні қойылуға тиісті, ұлттық валютадағы аударым
төлемнің шартын өзгерту не қайтару;
валюталық операцияларға бақылау жасау;
шоттың архивін беру;
шоттан қолма-қол ақша беру;
ұсақ ақшаларды ірілеп беру;
банктен кеңсеге дейін немесе
қүндылықтарды жеткізіп беру.
Отандық банктер есеп айрысу операцияларын ұйымдастырушылар болып табылады
Есеп айырысу операциялар мынадай белгілеріне оайланысты жіктеледі:
Есеп айырысу субъектілеріне қарай:
банктік емес секторлар (шарушылық субъектілері) арасындағы банктер
жеке сектор – үй шарушылықтарының банктер арқылы есеп айрысулары;
банктік сектор - банкаралық есеп айырысулар. Есеп айырысу
тауарлы операциялар бойынша есеп айрысулар; бюджет
банк ссудалары, вексельдері және басқа да міндеттемелері бойынша төлемдер.
Есеп айырысу аумағына қарай:
I. Мемлекет ішіндегі есеп айрысулар, оның ішінде: бір қаланың
II. Мемлекет арасында (халықаралық) есеп айырысулар. Есеп айырысу уақытына
- сауда операциясы басталғанға дейінгі (аванстық) төлемдер;
мәміле жасалған соң, мерзімді төлемдер;
- коммерциялық несие шартында, ягни мөміле жасалған сон белгілі
- мерзімінен бүрын, яғни келіскен мерзімге дейін;
- ашық шот бойынша (жоспарлы), яғни тауарларды алған сайын
- мерзімі кейінге қалдырылған, ягни бастапқы белгілсн мерзімін ұзарту
- мерзімі өтіп кеткен
Есеп айырысу жүйелеріне қарай:
- пошта байланысы арқылы; телеграф-телетайп байланысы арқылы;
- телефон байланысы арқылы; электрондық байланыстар арқылы;
СВИФТ (Дүниежүзілік банкаралық телекомуникация коғамы) жүйесі арқылы
Есеп айырысу формаларына қарай:
I. Қолма-қолсыз аударымдар (банктік), оның ішінде:
- кредиттік; дебеттік;
- ашық шот арқылы;
- аккредитив;
- инкассо.
II. Қолма-қол ақшалар
Есеп айырысу төсіліне қарай:
- толық есеп айрысулар;
- жартьшай есеп айырысу;
Өзара талаптар мен
I. Кредиттік
- төлем тапсырмасымен;
II. Дебеттік аударымдар қүралдарымен есеп айрысулар, оның
- төлем талап-тапсырмасы, чек, вексель,
- инкассалық өнімдер;
II. Аралас құралдар арқылы есеп айрысулар, яғни бірде дебеттік,
Есеп айырысу шамасына қарай: ірі төлемдер; ұсақ төлемдер; Есеп
1) жалақы, бюджет, сақтандыру жөне т.с.с. төлемдер;
2) материалдық қүныдылықтар үшін төлемдер;
3) ссудалар үшін төлемдер;
4) сот шешімі айырысулар
Банктік шотты ашуды ұйымдастыру тәртібі
Есеп айырысу-кассалық операциялар негізінен клиенггердің банктердегі ашқан ағымдық жөне
Қазіргі кездегі екінші деңгейдегі банктерде шоттар ашу тәртібі 1998
Жоғарыдағы ережеге сөйкес, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктерді шот ашу
Резидент-заңды тұлғаларү шін:
• Жарғысының көшірмесі (нотариалды куәландырылған);
• Статистикалык. карточка;
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің
• СТТН кешірмесі;
• Филиалдар мен өкілеттік үшін, резидент-заңды тұлғаның басшыларына берілген
• Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка
• Қол қоюшы тұлғаларға арналған бүйрықтың көшірмесі мен олардың
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
II. Бейрезидент-зацды тұлғалар үшін:
• Мемлекеттік немесе орыс тілінде дайындалған, Филиал немесе өкілеттік
• Статистикалық карточка;
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің кешірмесі;
• СТТН көшірмесі;
• Филиалдар мен өкілеттік үшін, бейрезидент-занды тұлғаның
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка
• Жеке куәлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
///. Шаруа (фермер) шаруашылгы:
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу)
• СТТН көшірмесі;
• Жерді пайдалануға
• Қол қою
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
IV. Жеке кәсіпкерлер ушін:
• Жеке көсіпкерді мемлекеттік
• СТТН көшірмесі;
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка
• Жеке куәлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
V. Шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілеттіктер үшін:
• ҚР Сыртқы істер министрлігінен берілген, оның аккредитациясын
• Қол қою
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш; )
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
VI. Жеке түлеалар үшін:
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• СТТН көшірмесі;
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
Есеп Айырысу Формалары Мен Құралдары
Банктің есеп айрысу-кассалық операциялары екі формада жүзеге асады: қолма-қол
Қолма-қол ақшалармен есеп айырысулар — бұл нақты ақшалармен төлемдер
Мұндағы нақты ақшаларға: банкноталар жөне монеталар жатады. Қолма-қол ақшалармен
Есеп айырысу операцияларының басым белігі қолма-қолсыз түрде жүреді.
Қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысулар — клиенттердің банкте ашқан шоттары
Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар - чектер, пластикалщ карточкалар электрондык, аударымдар
Қолма-қол ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасынца тыгыз байланыс пен
"Қазақстан Республикасы аумағында төлем қүжаттарын пайдалану жөне қолма-қолсыз төлемдер
• төлем тапсырмасы;
• төлвм талабы-тапсырмасы;
• инкассалық укім;
• чекпен есеп айырысу;
• вексельмен есеп айырысу.
Аталған төлем қүжаттарының мынадай өзіне төн көрсеткіштері болуға тиіс:
1) төлем қүжатының атауы;
2) төлем қүжатының номері,
3) ақшаны аударушының (тәлеушінің)
4) ақшаны аударушы
5) бенефициардың (ақшаны алушының) толық аты-жөні жөне
6) бенефициар-банктің толық аты-жөні және банктік идентификациондық коды;
7) төлемнің тагайындалу коды;
8) санмен және жазбаша түрде берілген төлем
9) төлемді немесе
10) бенефициардың және ақшаның аударушының салықты төлеуші ретіндегі тіркеу
Төлем қүжаттары қағаз жөне электрондық жолмен толтырылуы мүмкін. Төлем
Төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторы Қазақстан Республикасындағы ақша-несие және валюта
Төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторының құрылымы төмендегідей:
I II
мүндағы:
I - ақшаны аударушының резиденттік белгісі;
II - ақшаны аударушының экономит секторы,
III - бенефициардың резиденттік белгісі;
IV - бенефициардың экономика секторы;
V, VI, VII - валюта және багалы металдар коды',
VIII - отрация турі;
IX - төлемніц сипаты;
X - тәлемніқ ашып кәрсетілуі.
Резиденттік белгісі ҚР-ның валюталық зандылықтарына сейкес анықталады жөне былай
"1" - резидент;
"2" - бейрезидент.
Экономиканыц секторының коды мынадай:
0 - Халықаралық үйымдар;
1 - Орталық Үкімет;
2 - Аймақтық және жергілікті басқару органдары;
3 - Орталық (үлттық) банктер;
4 - Басқа депозиттік ұйымдар;
5 - Басқа қаржылық ұйымдар;
6 - Мемлекеттік қаржылық емес ұйымдар;
7 - Мемлекеттік емес қаржылық емес ұйымдар;
8 - Үй шаруашылығына қызмет керсететін, коммерция-лық емес үйымдар;
9 - Үй шаруашылықтары.
Телемнің тағайындалу коды операцияның турін анықтайтын 10 санаттан тұрады:
0 - Зейнет ақы жөне жөрдем ақы;
1 - Қолма-қол ақшамен операциялар
2 - Шетел валютасы
3 - Депозиттер;
4 - Займдар;
5 - Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің шы-ғарған
6 - Қазақстан Республикасының резиденттерінің шығарған
7 - Тауарлар мен материалдық емес активтер;
8 - Көрсетілетін қызметтер;
9 - Бюджетке телемдер мен бюджеттен төлемдср. Төлемдердің тағайындалуының
• төлем тапсырмасы;
• төлем талабы-тапсырмасы;
• салык, (кеден) органдарының инкассалық укімі;
• аударуга берген өтініш;
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу - бүл қазіргі кезде кеңінен
Төлем тапсырмасы — ақшаны аударушының (төлеушінің) аталган тапсырмада көрсетілген
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу мынадай төлемдерді жүзеге асыру үшін
Төлем тапсырмасы оны толтырған күннен бастап (оны толтырған күн
Телем тапсырмасымсн есеп айырысу сызбасы 3-суретте берілген
Бенефициар
Аударушы (төлеүші)
Бенефициар банкі
Аударутоының банкі
3-сурет. Телем тапсырмасы бойынша тауарлар (қызметтер) үшін төлемді сатып
1 - тауарды (қызметті) жабдықтау; 2 - тәлем тапсырмасын
Төлем тапсырмасын теңге және шетел валютасы бойынша таолтырылу үлгілері
Төлем талап-тапсырмасы — бенефициардың төлеушіге огаи қызмет көрсетуші банкке
Төлем талап-тапсырмасын берефициар толтырады да, оны коммерциялық қүжаттармен бірге
Төлем талап-тапсырмасы банктегі аударушының шотында ақша болған жағдайда ғана
Төлем талап-тапсырмасы бойынша төлеуден бас тартатын болса, оны осы
1-тауарды жабдыкріау (қызмет кәрсету); 2-төлем талап-тапсырмасин аударушының банкіне жіберіледі;
Төлем тапап-тапсырмасымен есеп айырысудың мынадай артықшылықтары бар: келісім-шарт төртібінің
Инкассалық үкім — заң актілерінде көзделген жагдайда ақшаны жөнелтушінің
Инкассачық өкім салық және кеден органдарына толенбеген толемдерді, сондай-ақ
Инкассалык өкімде төлемнің тағайындалуы ақшаны аударушының банктік шотынан, оның
Салык және кеден органдарынан келіп түскен инкассалық өкім сомасы
Чекті есеп айырысу барысында төлем қүралы ретінде заңцы жене
• егерде төлеуші тауарды алғанға дейін телегісі келмей, ал
• сатушы белгісіз болған жағдайда.
Еліміздегі чекті пайдалану барысы 1998 жылғы 5 желтоқ-сандағы ҚР
Аталған ережеге сөйкес чектер төмендегідей түрлергс бөлінеді:
Кепілденген чек - чек берушінің банкіндегі шотындагы қаражаттың көлвміне
• Кепілдендірілмеген чек - чек беруші банктің кепілдігі
• Қамтамасыз етілген чек — банкке алдын
• Қамтамасыз етілмеген чек — депозитпен қамтамасъз етілген чек.
Ережеге сәйкес, чек - бүл чек берушінің чекті қабылдаушы
Чектер қолма-қолсыз төлемдерді жүзеге асыру және қолма-қол ақшал алу
Чектің қызмет ету мерзімі тотырылған күнді есептемегенде он күнді
Вексель қолма-қолсыз есеп айырысу бір құралына жатады. Себебі, вексельдің
Вексель - белгілі бір соманы алдын ала келісілген мерзімде
Вексельдің екі түрі бар: жай және аудармалы. Вексельдің түрлеріне
Жай векселъ (соло) — вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген «оманы
Аудармалы вексель (тратта) — вексельде көрсетілген соманы білгілі бір
Жай және аудармалы вексель - коммерциялық вексельдің түрлері ретінде
Вексель айналысын бірінші болып қолдаушылардың қатарында Казкоммерцбанк төжірибесін атап
Сонымен қатар, осы банк 2003 жылы домицилиант ретінде "Қазақстан
Мұндағы, "домицилиант" — вексельде көрсетілген төлемді жүзеге асыратын, векселъде
Аккредитивтік есеп айырысу формасы. Аккредитивпсн есеп айырысу жиі қолданылмайды,
Аккредитив - бұл сатып алушының тапсырмасы бойынша сатып алушының
Егер де аккредитивті ашатын банк, клиенттің тапсырмасы бойынша қаражатты
Аккредитивтің мынадай түрлері болады:
• өтелген және өтелмеген;
• қайтарылатын және қайтарылмайтын.
Өтелген (қаражат аударылган) - бұл эмитент-банктің міндеттемесінің іс-өрекетінің барлық
Өтелмеген (кепілденген) - бұл банктердің өзара корреспонденттік
жабдыктаушының банкіне сатып алушының банкісінің шотынан қаражатты шегеруге құқық
Кепілденген аккредитивті эмитент-банк сатып алушымен келісім-шарт негізінде, сондай-ақ басқа
Әрбір аккредитив қайтарылатын немесе қайтарылмайтын болуға тиіс. Ондай анықтауыш
Қайтарылатын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз эмитент-банктің өмірімен өзгертілуіі немесе күшін
Қайтарьшмайтын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз өзгере немесе күшін жоя алмайды.
Аккредитив формасын пайдалану арқылы есеп айырысуда қолма-қолсыз ақшамен есеп
Қазақстанның Қаржы Нарығындағы Халық Банкiнiң Қызметi
Қазақстан Халық Банкi мемлекеттiң ең iрi қаржылық институттарының бiрi,
Банк банктiк қызметтердi нарықтың барлық салаларында және де клиенттерiне
Қазақстан Халық Банкi қаржылық нарықтың барлық салаларына қатысты, корпоративтi
Халық Банкi сақтандыру жұмысын жүргiзуде бай салты мен тәжиiрбесiне
Өзiнiң тарифтiк және пайыздық саясатында Банк елдiң кең деңгейлi
Халық Банкi халықтың тартылған салымдары, компаниялар мен кәсiпорындар қаржыларын
Халық Банкi жеке тұлғалардың салымдарын кепiлдендiретi жүйенiң қатысушысы болып
Халық Банкi үлкен қаржылық ресурстары мен халық – аралық
Бүгiнгi күнде Қазақстан Республикасы аумағында 20 аудандық және аймақтық
Белгiлi бiр деңгейдегi ауқымды стратегиялық “тiкелей-кiрiктiрiлген” банктiк құрылымды құру
ЖАҚ “Қазақстан Халық Банкiнiң Жинақтаушы Зейнетақы Қоры”;
ЖАҚ “Қазақстан Халық Банкiнiң зейнетақы активтерiн басқаратын компания”;
ЖАҚ “Халық – лизинг”;
ЖАҚ “Қазтелепорт” ;
Одан басқада, ААҚ “Қазақстан Халық Банкi” Қазақстан Республикасының Үкiметiнiң
Банк және қаржылық – корпоративтi iстерге қатысты барлық жүйелер,
ААҚ “Қазақстан Халық Банк” банктiң өзi және де оның
Инвестиция саласында
Қазақстандық емитенттердi мемлекеттiк және корпоративтi қаржылық құралдарға инвестициялау; Қазақстан
Шетелдегi қаржылық нарықтағы iшкi инвесторлардың қаржыларын тиiмдi басқару.
Тұрғындар мен Заңды тұлғаларға қор нарығының мүмкiншiлiктерi туралы, бос
Қорлы нарық саласында
Корпоративтi және аумақтық вексельдiк бағдарламалар, жобаларды әзiрлеу бойынша келiсiмдер
Қазақстандық тұтынушыларға андерайтингтiк iстер бойынша қызмет көрсету.
Потенциалды тұтынушыға қорлы нарықта делдалдық ықзмет көрсету.
Е – банкинг және Е – бизнес саласында.
Бюджеттiк төлемдер мен кәсiпорындардың жұмысшыларына жалақыны төлеу қызметiн, кәсiпорынның
Әртүрлi коммуникациялық қызмет көрсету (Интернетке шығуға мүмкiндiк, интернет –
Жеке тұлғаларға интернет – банкинг қызметiн көрсету.
Сату және лизинг, әртүрлi банктiк және компьютерлiк жабдықтарды орнату
Қаржылық пен қаржылық емес институттарға қолданбалы программалық қамтамасыздандыруды тұрғызу,
Аймақтық (Республикалық) қаржылық клиринг негiзiнде банктiк карточкалы өнiмдерге қызмет
ААҚ “Қазақстан Халық Банкi” өзiнiң клиенттерiне ұсынатын барлық банктiк
Депозиттердi теңге мен шетел валютасында алу;
Заңды тұлғаларға кассалық – есеп айрысу қызметiн көрсетедi;
Жеке тұлғларды Интернет жүйесi арқылы қызмет көрсету;
Шет ел қолма – қол валюталарын айырбастау операциялары;
Заңды және жеке тұлғаларға несие беру;
Заңды және жеке тұлғалармен қолма – қол ақшасыз есеп
Халықтың коммуналдық және басқада төлемдерiн қабылдау;
Зейнетақы мен жәрдемақыларды төлеу.
Жоғарыда көрсетiлген қызметтерден басқа Банк 50 ден астам әртүрлi
ААҚ “Қазақстан Халық Банк” мемлекеттiк бағалы қағаздар нарығының белсендi
Қазақстан Халық Банкінің Қысқаша Тарихы
1922 жыл – РФСР Комиссарлар Халық Кеңесінің 1922 жылдың
1923 жыл – РСФР Халық қаржы Комиссариатына 1923 жылдың
1924 жыл – Қырхалқаркомның 1924 жыл 12 ақпан КСРО
1989 жыл – КСРО Министрлер Кеңесі 1989 жылғы 31
1991 жыл – Қазақстан КСРО Министрлер Кабинетінің 1991 жылы
1993 жыл – Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі мен Қазақстан
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі мен тәуелсіздікті алу үшінші қайта
Егемендік алғаннан кейін, 1990 жылы желтоқсанда Қазақстан нарықтық экономика
Тәуелсіздік ресми түрде жариялап 1 жыл өткеннен кейін, 1992
1993 жыл – Жинақ Банктрі өз бетінше құқықтық құрылым
1995 жыл – Банк Жабық Акционерлік Қоғам болып қайта
Банктің ауыспалы бағдарлы жетекшілері қайта құрылым процесін қадағалады сонымен
1995 жыл аяғы – Қазақстан Халық Банкі Республиканың ең
1998 жыл – Бүкіл Банк акционерлер жиналысы шешімінен акционерлік
Осы жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына келісті, сонымен қатар
Қазақстан Халық Банкінің жаңа тарихы – бұл оның жекешелендіру
Бұл ұстанған бағыт Қазақстан Халық Банкінің негізгі мәселелерін шешетін
2002 жылдың желтоқсанында – Қазақстан Халық Банкі халық-аралық “
PR жобаның маңызды бағыттары:
•Персонал үшiн корпоративтi жолдаулар жасау: «Банктiң сәттілігі тiкелей түрде
• Барлық ақпараттарды тарату керек — қаржық статистика
• Корпоративтi шараларды ұйымдастыру, олар қызметкерлер арасында қарым –
Қорытынды
Банктік бизнес венчурлі болып
Банкілер – ақшалай қаражат пен
Пайдаланылған әдебиеттер
Почепцов Г.Г. Паблик рилейшнз, или как успешно управлять общественным
Журнал «Банки и технологии», автор Пролыгина Т. - «Мониторинг
Дэвид С. Кидуэлл и др. «Финансовые институты, рынки
Рынок ценныз бумаг: Учебник/под. ред. Галанова В.А,
Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер.
Абдильманова. Журнал «Банки Казахстана» 2001 №2
Абдильманова. Журнал «Банки Казахстана» 2001 №4-6
Журнал «National Business» Тулегенова Е. «Банковская система Казахстана» ,2004.
108

Ұқсас жұмыстар

Банктің меншікті капиталының қаражаттар есебі

Банктің меншікті капиталы,оның құрылымы және қалыптасуы

Банктің мешікті капиталы

Банк жүйесінің маңызды элементі

Коммерциялық банктердің меншікті капиталдары

Коммерциялық банктің меншікті капиталын басқару

Депозитті теориялық тұрғыдан сипаттау. меншікті капиталдың маңызы, орындайтын функциялары мен құру тәртібі

Банктің меншікті капиталының құрылымы

Екінші деңгейлі банктердің меншік капиталдарының қалыптасуы мен қолданылуын талдау