Герундийді формаларға бөлу

КІРІСПЕ
Ақпаратты беру кезіңде, әдетте, іс-әрекеттің мағынасын, қызметін немесе процесті
Зерттеу жұмысының объектісі болып етістіктің жақсыз тұлғасы ретінде герундий
Зерттеу жұмысы болып герундийдің аударма кезіндегі ерекшеліктерін қарастыру болып
Курстық жұмыстың мақсаты- герундий формаларының сөйлемдегі әр түрлі қызмет
Курстық жұмыста белгіленген мақсаттарға қол жеткізу үшін келесі нұсқаулар
1) таңдалған тақырып бойынша әдебиеттерді қарастыру;
2) «герундий» ұғымын, оның басты қасиеттерін анықтау және оның
3) лексикалық бірліктерді таңдау;
4) таңдалған мысалдарды олардың сөйлемдегі қаңдай қызметті атқаратына байланысты
Берілген мақсаттарды іске асыру мақсатында берілген курстық жұмыста зерттеу
Жұмыстың практикалық маңыздылығы болып курстық жұмыстың зерттеу жұмыстарының нәтижесі
Берілген курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер
Кіріспеде таңдалған тақырыптың ерекшелігі, ғылыми және зерттеу өзектілігі белгіленген,
«Герундий және оның сөйлемдегі қызметі» атты бірінші бөлімде
«Герундийді аудару және оның формалары» атты екінші бөлімде герундийді
Қорытындыда зерттеу кезіндегі басты нәтижелер талқыланады.
Қосымшада герундийді қолдану мысалдары беріледі.
I БӨЛІМ. Герундий және оның сөйлемдегі қызметі.
Герундий ұғымының жалпы сипаттамасы, оның белгілері мен қасиеттері
Герундий - орыс тілі мен қазақ тілінде ұқсастығы жоқ
“Герундий” атауы латынның “gerere” (әрекет ету) етістігінен шыққан. Ол
Герундийдің құрылуы есімшенің қасиеттері етістіктен жасалған зат есімге тасымалдана
Тарихтың бас кезіңде бұл –ing жалғауымен аяқталатын
Герундийдің екіұдайлылық табиғи ізі жаңа тілде оның қызметінің
А. В. Клименконың айтуы бойынша, зат есім мен герундийдің
- іс-әрекетті емес, тек ғана оның атауын, іс-әрекеттің
- бастауыш, анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш, баяндауыштың бөлшегі ретінде сөйлемде
- предлогтармен тіркесіп, тәуелдік септіктегі зат есімдермен және тәуелдік
Герундийдің зат есімнен айырмашылығы оның артикльінің, көпше түрінің болмауында,
Герундийдің етістікпен байланысын қарастыратын болсақ, герундий келесі белгілерімен анықталады:
- етістіктің түбірінен жасалады;
- шақ пен етіс айырмашылығы бар;
- тура толықтауыш бола алады;
- үстеумен анықтала алады;
Герундийдің етістіктен айырмашылығы оның етістіктің жақсыз тұлғасының болуында, яғни
Формасы бойынша герундий есімше II мен перфекті есімшеге
Есімшеге қарағанда сөйлемде герундийдің алдында предлогтар, ілік септігінде тұрған
The author has succeeded in basing his study on
In spite of his being tired we had to
I have been told of your friend’s coming soon.-
Анықтауыш пен пысықтауыш қызметін атқаратын есімшеге қарағанда, герундий бастауыш
Collecting rare books was his favourite occupation.- Сирек кітаптарды
He likes reading aloud. - Ол дауыстап оқуды
Егер герундий анықтауыш пен пысықтауыш қызметін атқаратын болса, бұл
In studying it they applied a new method of
Герундий –ing аяқталатын етістіктен жасалған зат есімге ұқсас болғанмен,
1) Тақырыптық айырмашылығы бар. Мысалы:
He likes showing his photographs. – Ол өзінің суреттерін
The child likes being shown pictures. – Сәбиге оған
2) Герундий есімше сияқты дербес уақыт мағынасын бермейтіндігінен, етістікпен
Герундий Indefinite әдетте етістікпен берілген іс-әрекетке бір мезгілді іс-әрекетті
I know about his returning from Moscow.- Мен оның
Герундий Perfect етістікпен берілген іс-әрекетке өткен шақты іс-әрекетті білдіреді.
I know about his having returned from Moscow.- Мен
3) Өтпелі етістіктерден жасалған герундий тура толықтауыш бола алады.
Writing comedies took all his time.- Әзіл-ысқақты жазу оның
The writing of his work occupied seventeen years.- Оның
4) Етістіктен жасалған зат есімдерге қарағанда герундий көпше түрдің
1.2. Герундийдің сөйлемдегі басты қызметі
Герундий бастауыш қызметінде
Бастауыш қызметінде герундий предлогсыз қолданылады. Аудау кезінде зат есіммен
Smoking is bad for health. – Темекі шегу денсаулыққа
Reading gives you knowledge. – Оқу сізге білім береді.
Герундийде герундиялық айналым пайда болатындай өзіммен бірге етістікке шек
Swimming in the lake is forbidden. – Көлде жүзуге
Қазіргі сөйлеу мәдениетінде бастауыш қызметіндегі герундий тұйық рай сияқты,
It was dangerous for him swimming in such cold
Герундий тура толықтауыш қызметінде
He hates being asked about it.- Ол одан бұл
Герундий тура толықтауыш қызметінде әдетте келесі етістіктерден кейін қолданылады:
to like – ұнату; to prefer – қалау; to
және келесі тіркестерден кейін:
it cannot help – бір нәрсеге шыдай алмау; is
Герундий жанама толықтауыш қызметінде
The archaeologists succeeded in excavating several new sities.- Археологтарға
Жанама толықтауыш қызметінде герундий келесі предлогтармен тіркескен етістіктерден кейін
to aim at – мақсат қою, ұмтылу; to fall
Зат есімнің предлогтармен тіркесінен кейін:
for fear of - қауіптенуден, қорқыныштан; in terror
Күрделі предлогтардан кейін:
far from – бір нәрсе үшін алыс, алыстырақ; instead
Герундий анықтауыш қызметінде
Әдетте предлогтармен тіркескен дерексіз мағынадағы зат есімдермен қолданылады (for,
His intention of getting this book.- Оның мақсаты (қандай?)
Анықтауыш қызметіндегі герундий тұйық раймен, өткен шақтағы предлогпен тіркескен
Герундий пысықтауыш қызметінде
Берілген жағдайда герундийдің алдына әрқашан да өткен шақтағы етістік
II БӨЛІМ. Герундийді аудару және аударма кезіндегі оның формалары.
2.1. Герундийді аудару тәсілдері мен эквивалентті таңдау
Герундийді келесі жолдармен аударуға болады:
1) Тұйық раймен:
She stopped answering my letters. – Ол менің хаттарыма
2) Етістіктен жасалған зат есіммен:
After finishing school he went on an expedition.- Мектепті
3) Көсемшемен:
In examining the manuscript the historian discovered a curious
4) Бағыңынқы сөйлемнің етістігінің қызметін атқаратын етістіктің жақсыз формасымен:
This volume differs from the previous in embracing a
Нақты ағылшын тілінің эквалентін таңдау кезіндегі мәселердің бірі болып
Тұйық рай әдетте келесі етістіктерден кейін қолданылады:
agree –қолдау;
intend - ниеттену;
learn – білу, оқу;
manage – қолынан келу;
mean - мағынасында;
offer - ұсыну;
plan - жоспарлау;
demand – талап ету;
deserve – тұрарлық болу;
expect – тосу, күту;
fail – сәтсіздіктерге ұшырау;
forget - ұмыту;
wait - күту;
want - қалау.
Мысалы:
We hope to buy a car. – Біз машинаны
You expected to get all information you need. –
He doesn’t want to produce these goods. – Оның
You want to use a new computer – Сенің
He deserves to be sent to peison – Ол
Герундий әдетте келесі етістіктерден кейін қолданылады:
forbid – рұқсат бермеу;
mention –еске салу;
miss - өткізу;
postpone – артқа қалдыру;
complete - бітіру;
consider – бағалау;
delay – артқа қалдыру;
deny – мойындамау, терістеу;
discuss - талқылау;
enjoy – ләззат алу;
finish - бітіру;
keep – ұстау, жалғастыру;
Мысалы:
He enjoys talking to you. – Ол сенімен
They postponed leaving. – Олар жол жүруді артқа қалдырды.
They stopped firing. – Олар аттысуды тоқтатты.
He regrets being unable to help. – Ол көмектесе
Герундий сонымен қатар келесі айналымдардан кейін қолданылады:
approve of something – бір нәрсені қолдау;
insist on smth – бір нәрсені талап ету;
be better off – ең жақсы күйде/ жағдайда болу;
keep on doing smth – бір нәрсені істеуді жалғастыру;
can’t help doing smth – бір нәрсені істемейге тұра
look forward to smth – бір нәрсені шыдамсыз күту;
count on smth – бір нәрсеге үміттену;
object to doing smth – бір нәрсеге қарсы болу;
don’t mind- қарсы болмау;
think about smth – бір нәрсе туралы ойлау;
forget about smth – бір нәрсені ұмыту;
think of smth – бір нәрсе туралы ойлау;
get through smth – бір нәрседен өту.
Мысалы:
He couldn’t help laughing. – Ол күлкіден тұра алмады.
You should think about taking this examination. –
They insist on paying immediately. – Олар дереу ақы
He doesn’t mind getting up early. – Олар ерте
Mother object to his smoking too much. – Анам
To remember, to forget, to stop етістіктерінен кейін герундийді
I remember meeeting him for the first time
I must remember to meet him at the station
Jake completely forgot buying two pounds of sugar the
Jake forgot to buy sugar although I reminded him
“Stop talking!”, the teacher shouted in exasperation. –
They stopped to talk the matter over in detail.
Тұйық райлы немесе герундиялық айналымдар ойдың мақсаты мен мағынасына
I remember visiting Rome last summer. It was great!
Please, remember to post the letter at the Central
Бірінші сөйлемде оқиға туралы естеліктер жөнінде айтылған (герундий),
2.2. Герундийді формаларға бөлу
Герундийдің 4 формасы бар: екі сабақты етісте және екі
Герундий сабақта етісте:
1. Simple Gerund Жай герундий
2. Perfect Gerund Перфекті (аяқталған) герундий
Герундий ырықсыз етісте:
3. Simple Gerund Passive Ырықсыз етістің жай герундийсі
4. Perfect Gerund Passive Ырықсыз етістің перфекті герундийсі
Герундийдің формасы Етіс
Сабақты етіс (Active) Ырықсыз етіс (Passive)
Simple IV being III
painting being painted
Perfect having III having been III
having painted having been painted
Тұйық райға қарағанда герундийде бір ғана синтаксистік құрылым бар:
Жатыс септігіндегі зат есім / жатыс септік + Герундий
His buying a gift is really no excuse.- Сыйлықты
Герундийдің активті және пассивті формасы
Герундийдің активті формасы мағыналық етістікке –ing жалғауының жалғануы арқылы
Герундийдің активті формасы, мысалы ретінде осындай сөйлемде қолданыла
He remembered reading the book spoken about by all.
Мұндағы «ол» кітапқа деген қатынасына активті күйінде тұр; «ол»
Пассивті құрылымда іс-әрекет субъектке (бастауышқа) бағытталған, сондықтан да герундий
He didn’t remember being knocked down. –Қалай аяқтан шалдырылып
Субъектің пассивті күйінде тұрғанына қарамастан (яғни іс-әрекетті ол жасамайды,
This car needs repairing.- Бұл машинаны жөндеу керек (
This film is worth seeing.- Бұл фильм оны көруге
Герундийдің жай және перфекті формасы
Сабақты етіс пен ырықсыз етістегі жай герундий етістік-баяндауышпен көрсетілген
Bill usually works for many hours without resting.- Билл
She told her story to her friends without stopping.-
Tom will not go there without knowing the correct
Герундийдің жай формасы (giving, sending, forgiving және т.б.)
Герундийдің перфекті формасы (having given, having sent және т.б.)
Герундийдің перфекті формасы күнделікті тілде өте жие қолданылады-
In addition to having sent his partner all necessary
Келер шақты айрықшылау керек болса да, етістіктер мен предлогтармен
After receiving the telex he started for New York
ҚОРЫТЫНДЫ
Әрбір аудармашы аудару кезінде аударманы тұпнұсқаға ең жақын мағынасымен
Осыған байланысты, герундийде етістік белгілері болғандықтан және де
Бірінші бөлімде герундийдің жалпы анықтамасы, белгілері, қасиеттері, оның тарихы
- Герундий- бұл орыс тілі мен қазақ тілінде ұқсастығы
- Герундий формасында дербес уақыттың мағынасы жоқ, бірақ ол
- Герундий сөйлемде бастауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш және баяндауыштың
- Герундий екіұдайлы қызмет атқарады, яғни онда зат
Екінші бөлімде герундийді аудару тәсілдері, оны аудару кезінде
- Герундийді тұйық раймен, етістіктен жасалған зат есіммен, көсемшемен,
- Аудару кезінде герундийге эквивалент таңдау етістіктердің герундиймен
- Герундийдің 4 формасы бар.
- Герундийдің жай формасы етістік-баяндауышпен көрсетілген іс-әрекетке қатар іс-әрекетті
- Герундийдің перфекті формасы сипатталып тұрған іс-әрекет басыңқы сөйлемдегі
Қорытындылай келе, мен герундий туралы көптеген жаңа мәліметтер білдім.
Менің ойымша әрбір аудармашы герундий туралы көп білу керек,
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Бонк Н.А. және т.б.. Ағылшын тілі кітабы/Бонк Н.А.,
2. Вейхман Г.А. Ағылшын грамматикасындағы жаңалықтар- М.: Астрель, 2001.
3. Ағылшын тілінің грамматикасы. Оқу құралы/ Бас редактор Блох
4. Гуревич В.В. Ағылшын тілінің тәжірибелік грамматикасы. Жаттығулар. -
5. Драгункин А.В. Ағылшын тілінің әмбебап оқулығы. - СПб:
6. Иванова И. және т.б. Ағылышн тілінің тарихы: оқу
7. Качалова К.Н., Израилевич Е.Е. Ағылшын тілінің жаттығулары мен
8. Крылова И. П., Гордон Е. М. Жаңа ағылшын
9. Резник Р.В. және т.б. Ағылшын тілінің грамматикасы: теория/Резник
10. Сивергина О.В. Ағылшын тілінің курсы. - М.: Высшая
11. Ярцева В.Н. Ағылшын тілінің тарихи. - М: Астрель,
12. Brown Dan The Da Vinchi Code: a novel.
Қосымша
Герундийді қолдану мысалдары
№ Ағылшын тілі Қазақ тіліне аудармасы
1 I can do that without your helping me
2 I don't think you will gain anything by
3 He left the room without saying a word
4 After learning the truth he got angry Ол
5 On coming home he went to bed Ол
6 He avoids using this word Ол бұл сөзді
7 The book is worth reading Кітап оқып
8 There is no use studying all day long
9 He started working Ол жұмыс істей бастады.
10 Reading is good for you Оқу сіз үшін
11 I know of his playing in an orchestra
12 I know of his having played in an
13 Thank you for coming. Келгеніңізге рахмет.
14 I like reading. Мен оқуды ұнатамын.
15 Swimming is my favourite sport. Жүзу- менің ең
16 Do you remember my asking for the book
17 I am proud of having won this difficult
18 he is fond of reading Ол оқығанды ұнатады.
19 thank you for inviting me Мені шақырғандарын үшін
20 he insisted on my leaving at once Ол
21 he objected to Helen taking part in the
22 He was proud of having passed his exams
23 I couldn't help laughing when I saw her
24 He was fond of reading when he was
25 He went out without saying a word. Ол
26 On entering the room, we found it empty.
27 I thanked him for having helped me in
28 I remember hearing this story before. Менің бұл
29 Everybody laughed on hearing his answer. Бәрі оның
30 I go in for skiing. Мен щаңғы спортымен
31 Stop talking, please. Өтінемін, сөйлеуді тоқтатыңызшы.
32 I don't feel like eating. Менің қазір тамақ
3

Ұқсас жұмыстар

Герундийдің формасы

Етістіктен жасалған зат есім

Герундийдің көркем әдебиетте қолданылу ерекшеліктері және аударылу жолдары

Аударма жады және автоматтандырылған аударма жүйелері

Ағылшын тілінің морфологиясын синтаксистік негізде оқыту әдістемесінің негіздері

Сананың негізгі қасиеттері

Ибн Сина

Сөз таптарының шығуы мен дамуы және олардың топтастырылуы

Сана және оның формалары