Психиканы дамытудың биологиялық шарттары
ІС-ӘРЕКЕТ ПСИХОЛОГИЯСЫ
Жоспар
І Кіріспе
Іс-әрекет психологиясы туралы жалпы түсінік
Іс-әрекеттің психологиялық құрылымы
Іс-әрекет түрлері
ІІ Негізгі бөлім
Іс-әрекет дағды туралы жалпы түсінік.
Адам іс-әрекетінің түрі мен дамуы.
Баланың іс - әрекетінің психикалық дамуының биологиялық және
Психиканы дамытудың биологиялық шарттары.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Іс-әрекет ұғымы психология саласындағы басты түсініктердің бірі. Іс-әрекетті психикадан,
Іс-әрекеттің әлдеқайда аяқты психологиялық тұжырымын толықтыра және түрлендіре отырып,
А.Н. Леонтьев адамның кез-келген белсенділігін іс-әрекет деп атаған жоқ,
Іс-әрекеттің психологиялық құрылымы
Іс-әрекет үш қырлы анықталады, яғни бір уақытта үш кеңістікте
Іс-әрекеттің психологиялық құрылымын төмендегідей бейнелеуге болады:
Қажеттілік Белсенділік
Мотив Іс-әрекет
Мақсат Әрекет
Жағдай
(міндет) Амал
Бұл блоктардың сол жағында іс-әрекеттің интенционалды аспектісі, ал оң
А.Н. Леонтьев өзіндік іс-әрекет құрылымын морфологиялық сипатты емес, құраушы
Сонымен, қажеттілік адамды белсенді етеді. Бұл мүмкін болар іс-әрекетке
Бұдан, қажеттілік өзінің нақтылы пәні мен мотивін табады. Ізденіс
Мәселен, сізде саяхатқа бару қажеттілігі актуалданды. Бұдан сіз жаңа
Мақсат дегеніміз, болашақ әрекет нәтижесін саналы түрде елестету. Бұл
Әрекет – мақсатты бағындыруға бағытталған іс-әрекеттің бір бөлігі, бірлігі.
Емтиханға даярланған студент «Ұлағат» журналын оқып отыр делік. Оның
Мотив пен мақсаттың динамикалы қатынасы сана мен іс-әрекетті құрастырып,
Мотив пен мақсаттың бірігуі және сәйкесуі, іс-әрекет, мотивация, тұлға
Мысалы, мұғалім оқушылардың алдына белгілі бір кітапты оқып шығу
Іс-әрекет және тұлға «өмірінде» мақсаттың мотивке жылжуы атты кері
Осыған дейін саналы қабылданбаған мотивті тұлға саналы аңғарғанда мотив
Іс-әрекет құрылымы сұлбасындағы соңғы түсінікке тоқталайық, ол – міндет.
Мотивке қатысты мақсат қою сияқты, міндеттерді тағайындау да тұлға
Мақсат пен міндет, әрекет пен амал арасында белгілі қатынас,
Іс-әрекеттің психологиялық құрылымын сипаттау үшін кеңінен тараған үш түсінікті
Дағды – қалыптасуы барысында автоматтанатын және әлдеқайда күрделі іс-әрекетті
Мәселен, малтауды үйренгісі келген адам алғашында саналы түрде, мақсатқа
Дағды неғұрлым күрделі болса, оны орандауға соғұрлым көбірек уақыт
Іскерлік - тұлғаның тұрақты қасиеттері деңгейінен орын алатын
Алайда іскерлікті мінез-құлықтың қолданбалы, жобалы қырларымен ғана психологиялық тұрғыда
Әдет – бағыттылық пен іс-әрекеттің психологиялық, тұлғалық қосындысы. Бұл
Дағды және іскерлікпен, өмір жолының барша психологиясымен біріккен, жүйеленген
Сонымен, іс-әрекет тек белсенді әрекет емес, сондықтан іс-әрекетті зерттеу
Іс-әрекет түрлері
Шексіз де көптүрлі адам іс-әрекеттерін әр-түрлі және бір-біріне ұқсамас
Жалпылай қарастыратын болсақ, іс-әрекеттің негізгі төрт түрі белгілі: еңбек,
Еңбек әрекетінің мәні - өнім (материалды не рухани) өндіруде
Оқу әрекеті – тұлғаның жалпымен қабылданған білім, дағды, іскерлікті
Ойын әрекетінде шынайы өмірді белгілер арқылы бейнелеу, үлгі ету
Әрекет ретіндегі қарым-қатынасқа екі қасиет тән. Біріншіден, қарым-қатынас пәні
Аталған іс-әрекет түрлері күнделікті өмірде міндетті түрде қайшыласып, әрекеттесіп,
Тағы да бір, кеңінен тараған, классикалық жіктеуде іс-әрекетті үш
Іс-әрекеттің орындалу аясына қатысты маңызды психологиялық жіктеуде сыртқы (материалды)
Ішкі әрекеттер психикалық бейнелеудің идеалды түрінде бейнелер арқылы көрініс
Материалды және психикалық әрекеттің динамикалы қатынасы іс-әрекет тақырыбындағы басты
Психика материалдылық пен идеалдылықтың қатынасы, бірлігі. Ішкі және сыртқы
Психикалық әрекет заттық және мотивацияланған. Алайда, ішкі іс-әрекет, мақсат,
Көптеген еңбектер түйсіну мен қабылдауға негізделген перцептивті әрекетке арналған.
Мнемикалық әрекеттер деп ес процесі элементтерінің кешенді жұмысын, адамның
Ойлау әрекетін ойлаудың күрделі талдау-жинақтау жұмысының синонимі ретінде қарастыруға
Танымдық әрекеттер деп дүниені тануға бағытталған жұмыс нәтижелерін жинақтаған
Психикалық әрекет түрлерін зерттеуде ерекше ұстанымды П.Я. Гальперин
· дүниені
· қажетті
· таңдамалы
Адам өмірінде, мінез-құлқы мен психикасында сөйлеу әрекеті ерекше орын
Сонымен, адамның писхикалық іс-әрекеттері түрлерін талдау ғылыми зерттеудің шынайы
Адам әрекеттерінің барлығы бір мақсатқа, бір мүддеге саналы түрде
Ұлы басты мақсаттар мен мүдде адам тұрмысында жетекші болып
Адам психологиясының сипаттамасын беру үшін оның іс--әрекетінің басты басты
Саналы әрекеттің айрықша, маңызды сипаттарының бірі-шығармашылық. Шығармашылықтың дамуында жеке
Мінез- құлық споталдықты (ішкі себептер мен пайда болған сыртқы
Іс әрекеттің органикалық мативі организімнің табиғи қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталады.
Іс-әрекеттің функцияналдық мативі түрлі мәдени формадағы белсенділігі қанағаттандыруға арналады.
Іс-әрекеттің материалдық мативтері – тұрмыстық қажеттіліктерді атқаруға арналады. Тұрмыс
Іс әрекеттің әлеуметтік мативі – қоғамда белгілі бір ортаға
Іс -әрекеттің рухани мативі – адамның өзін-өзі білімін әрекеттендіруіне
Іс-әрекеттің мақсаты ол жүйесінің немесе нәтижесінің болуы. Іс-әрекет мақсаты
Заттық іс-әрекет дегеніміз – ол белгілі бір іске тікелей
Кез келген іс-әректтің құрылымы болады. Олардың құрылымына: Әрекет пен
Әрекет – іс-әрекеттің бір бөлшегі ол адамның саналы мақсаты
Мысалы: Танымдық іс-әрекеттегі әрекетте кітапты алу, оны оқу, ол
Операция - әрекетті жүзеге асыруда болатын тәсілді айтамыз.
Іс-әрекетті жүзеге асыру құралы – ол әрекет пен операцияны
Кез келген адам іс-әрекетінің ішкі және сыртқы компоненттері болады.
Ішкі компонент – іс әрекетті басқаруға қатысатын орталық жүйке
Сыртқы компонентке – іс-әрекетті тәжірбиелік орындауда болатын түрлі
Іс-әрекеттің ішкі және сыртқы компоненттері үнемі арақатынасы
Іс-әрекеттің дамуы мен қайта құрылуына байланысты сыртқы компонент, ішкі
Экстериоризация ішкі қайтадан сыртқыға айналады, саналы бақыланады, қысқа автоматтанған
Іс-әрекет бұл таным мен шығармашылыққа бағытталған адамның өзінің өмір
Адам іс-әрекет тұтынушылық сипаты үшін ғана емес, жемісін беретін
Адам іс-әрекеті өзге тіршілік иелерімен ерекшеленеді.Жануар белсенділігі жаратылыстық қажеттілікке
Адам іс-әрекеті күрделі қимыл қозғалыстық біліктілік пен дағдыға байланысты.
Адам іс-әрекетінің басқа тіршілік иелері мен айырмашылығын белгілеп көрейік.
Адам іс-әрекеті жемісті шығармашылықты, жасампаздыққа ие.
Ал жануарлар белсенділігі тұтынукшылық негізде болады.
Адам іс-әрекеті заттық материалдық, рухани мәдениетпен
Бұларды өз дамуы үшін пайдаланады. Ал жануарлар өз биалогиялық
Адам іс-әрекеті адамның өзін өмір жағдайын қажеттілігі мен қабілеттілігін
Адам іс-әрекеті түрлі форма мен оның әр түрлі құралдар
Адамға заттың іс-әрекеті туа берілмейді. Ол тәлім тәрбие қалыптасуы
Қиял творчества жалғыз ақындарға тән емес, ғылымның мәдениеттің барлық
Шабыт – адамның барлық қабілеттіктерінің жіберлі түрде әрекет етуінен
Дағдылану еңбектің түрлі салаларында өте үлкен орын алады. Адам
Дағдылардың педагогикалық процесте алатын орны ерекше. Егер оқушы оқу
Адам іс-әрекетінің түрі мен дамуы.
Адам іс-әрекет үш түрлі параметрлерде: Қажеттілік күші, саны мен
Іс-әрекет бұл қажеттілікке байланысты болады. Ал оның қажеттілік күші
Саны – туындап отырған әр түрлі қажеттіліктердің уақыт өткен
Іс-әрекет түрлеріне: қатынас, ойын, оқу, еңбек, жатады.
Қатынас – адам дамуы, оның жеке дамуы процесінде туындайтын
Қатынас іс-әрекет түрі ретінде қарастырылады, ол адамдардың өзара мәлімет
Онда ұстанатын мақсат: Өзара түсінісу іскерлік ,жеке қатынасты достықты
Адам бір-бірі мен тілдік және тілдік емесмәліметтер мен алмасады.
Адамның іс-әрекетінің даму жүйесін сөз еткенде, біз оның мына
Адам іс-әрекетінің филогенетикалық даму жүйесі .
Адам түрлі іс -әрекеттер процестер араласа отырып өзінің онтогенезде
Іс-әрекет түрлерінің өзгеруі және ішінара өз ішінде алмасу .
Іс-әрекет диференциялциясы. Бір іс-әрекеттің әлсіреуінен өзге жекелеген дербес
Психиканың негігі үш қызметі: Айналадағы қоршаған әлемнің бейнелеуімен әсер
Психологияның жаратылыстану пәндерімен байланысты: Биалогиялық ғылымдар- физалогия, адам анатомиясы,
Психология ғылымында жаратылыстану негізінің ролі: мыналарды қамтамассыз етеді.Жаратылыстану пәндері
Психологияның ерекшелігі – адамзатқа белгілі ең күрделі құбылыстарды қарастырады,
Баланың іс - әрекетінің психикалық дамуының биологиялық және
Баланың психикалық дамуы жас ішінде бала қимылқозғалыстарының дамуы
Жармасу әрекетінің калыптасуымен қатар заттармен сілкілеу, тақылдату, лақтыру т.
Баланың психикалық белсенділігінің сипаты өзгереді. Әдейі іс-әрекет жасау тенденциясы
Балалық шақтың соңына қарай балалар үлкендердің көптеген іс-әрекеттерін қайталай
Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктері (бір жастан үш
Үш жасар бала өзін-өзі күтуге қабілетті, айналасындағы адамдармен өзара
Бір жастан үш жаска дейінғі балаңың психикасының дамуы бірнеше
Баланың психикалық дамуына тік жүруді үйрену едәуір ықпал жасайды.
Қозғалып жүруге қабылеттілігінің (дене қимылының табысы бола отырып) псыхологиялық
Баланың психикалық дамуына заттық әрекеттердің дамуы едәуір дәрежеде әсер
Заттың бекітілген мазмұны балаға өзінен-өзі берілмейді. Ол шкафтың есігін
Ерте- сәбилік шақтың соңына қарай (үш жасқа карай) іс-
Заттық іс-әрекеттен алынып, жииақталған әсерлер баланың тілін дамытудың негізі
Үлкендермен бірлескен іс-әрекет үстінде бала ерте сәбилік шақта-ақ айтылған
Ерте сәбилік шақтағы баланың ақыл-ойының дамуы. Ерте сәбилік шақтың
Адам мен жануарлардың психикасы үздіксіз даму күйінде болады. Алайда
Адамның жоғары формалардағы психикалық іс-әрекеті жанама сипатта болады. Адамдар
Адамзат тарихында іс-әрекетті жүзеге асыру құралдары ғана дамып коймай,
Мектеп жасына дейінгі бала дамуынында әлеуметтік ситуация ерекшеліктері оған
Мектеп жасына дейінгі баланың іс-әрекетінің негізгі түрлері. Айтылып өтілгендей,
Балалардың ересек адамдармен бірлесіп өмір» сүруге ұмтылуы бірлескен еңбек
Сонымен, егер ойынның сюжеті балаға үлкендердің іс-әрекетімен және өзара
Мектепке дейінгі шақта, балалардың құрбыларымен өзара іс-әрекет процесінде дамып
Құрбыларымен бірлесіп іс-әрекет жасау жағдайында баланың басқаларға өзін таныту
Ойын үстінде бала шынайы затты ойыншықпен немесе кездейсоқ нәрсемен
Сонымен, ойын бұл кезеңде өзінің мәнісі жағынан символикалық болады.
Ойын іс-әрекеті ырықты зейін мен ырықты естің дамуына көмектеседі.
Психиканы дамытудың биологиялық шарттары.
Адамның психикалық іс-әрекеті — өте күрделі құрылым. Оның ерекшеліктері
Айтып өткеніміздей, адам психикасы дамуының негізгі ерекшеліктерін биологиялық заңдармен,
Бұлай болған жағдайда дамудың биологиялық шарттарының, түқым қуалаушылықтың, бала
Адамның өмірде қалыптасатын күрделі психикалық іс-әрекеті (ойлау, сөйлеу) мен
Ми қызметінің тұқым қуалай берілетін ерекшеліктерінің бірі — жоғары
Сөйтіп, физиологиялық, қарапайым, тұқым қуалай берілетін функциялар психикалық даму
Адамның психикалық дамуының әлеуметтік сабақтастығын түсіну, даму процесін тек
Оқыту мазмұиы және психикалық даму. Балалардың дамуының оқыту процесіндегі
Көптеген зерттеулерде (Л. А. Венгер, П. Я. Галъперин, Д,
Пиаженің есебі бойынша 11 —12 жаска қарай ғана дамиды
Ғылымның белгілі бір пәніне сай келетін білімдер айрықша міндеттері,
Сөйтіп, оқытуда балалар белгілі бір есептерді жәие оларды шығарудың
Сонымен, оқыту мазмұны, балалар игеретін білім мен іс-әрекет тәсілдерінің
Тәсілдер мен білімді қолданудың психологиялық механизмдерінің дамуы. Іс-әрекеттій, жалпы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Мухина В.С. Мектеп жасына балалардың психологиясы . Алматы,
2. Петровскийдің редакциялығымен « Педагокикалық және жас ерекшеліктер психологиясы».
3. Жарықбаев Қ. Қазақ психологиясының тарихы. Алматы, 1986 ж,
4. Вогословский В. Жалпы психология. Алматы. 1980 ж.
5. Бейсенова Ж. Жоғары сынып оқушыларының кәсіби өзіндік анықтамасы.
6.Жас өсперемдер психологиясы.-Ұлағат,1997.
7.Мектепке дейінгі бала анотомиясы.-Алматы,2001
8. Жарықбаев Қ. «Жантану», Алматы 1996 жыл.
9. Сәбет Бап-Баба «Жантану негіздері», Алматы 2003жыл.
10. Тәжібаев Т. «Жалпы психология», Алматы 1993жыл.
11. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Педагогика
12.«Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы», А.В.Петровский, Алматы-1987жыл.
13. Алдамұратов, Рақымбетов, Іргебаева, Нығметов «Жалпы психология», Алматы-1996жыл.
36
Дамудың психологиялық процесіндегі сыртқы фактордың ішкі факторға айналуы
Іс-әрекет психологиясы Іс-әрекет дағды туралы жалпы түсінік
Адамның іс-әрекеті
Психология ғылымының Ресейде дамуы
Психикалық дамудың алғашқы формалары
ІС-ӘРЕКЕТ ПСИХОЛОГИЯСЫ ТУРАЛЫ
Психология ғылымының зерттеу пәні - психика
Іс-әрекет психологиясы
Жасөспірімдік шактың танымдық процесінің даму ерекшеліктері
Бала психикасы дамуының қозғаушы күші